Ísafold - 04.11.1909, Side 3

ISAFOLD
287
Pislarvætti áfengisins
Það var góðri stundu íyrir nón;
eg hafði farið langt inn á Laugaveg
til að finna mann, sem þar á heima.
Það var margt manna á götunni,
þegar eg gekk niður eftir aftur, eins
og oft er um það leyti dags. Verka-
menn voru sem óðast að fara heim
til miðdegisverðar, þreyttir og sveittir.
Á miðjum Laugavegi sá eg mann
koma ríðandi á móti mér, en eitthvað
virtist mér vera kynlegt við ferðalag
hans. Þegar hann kom nær, sá eg,
að þetta var ungur maður hérna úr
bænum, milli tvitugs og þrítugs.
Hann var dauða-drukkinn, gat varla
setið á dróginni; lafði sina stundina
í hvorri hliðinni á hestinum, og ramb-
aði þess á milli ýmist aftur á bak
eða áfram; bjóst eg við, að hann
mundi á hverju augnabliki steypast
af hestinum. — En — hann lafði
samt á baki; leit helzt út fyrir, að
hann og hesturinn væru báðir van-
ir svona löguðu ferðalagi og kvnnu
að hafa áralagið hvor með öðrum.
Flestir. sem á götunni voru, námu
staðar og horfðu með »forundian«
á þenna aumingja. Hann á heima
innarlega i bænum og var að halda
heim. Góðum kipp á eftir honum
kom faðir hans, gamall drykkjumað-
ur, eyðilagður á sál og líkama; hann
var óhreinn, rifinn og illa útlítandi,
með fingraför og spillingarmerki of-
drykkjunnar allstaðar utan á sér, hvar
sem á hann var litið.
Eg nam staðar eins og fleiri og
horfði á þessa »viðurstygð eyðilegg-
ingarinnar«, soninnn gerspiltan og
glataðan í áfengisfeninu, og föðurinn
kominn á grafarbakkann með drykkju-
skaparferilinn að baki sér og ógæfu
sína, konu sinnar og barna á herðum
sér.
í sama bili ávarpaði mig roskinn
maður hérna úr bænum. »Mikil and-
skotans iþrótt er þetta«, mælti hann.
»í gær var teðgunum þremur ekið
heim á vögnum um miðjan daginn.
Daginn þann sáust drengirnir ekki
meira á gangi; en kallinn fór niður
eftir aftur síðari hiuta dagsins og
blindfylti sig þá i annað sinn sama
daginn. Og nú í dag er þessi strák-
urinn svona aftur, eins og allir sjá.
— Það er ekki að furða eða hitt þó
heldur — þótt sumir lærðu menn-
irnir hérna í bænum séu að mynda
félagsskap til að halda í brennivinið!
þeir meta ekki dýrt mannlífin og
heimilisgæfuna; lítur út fyrir að þeim
sé sama um það alt hjá öðrum, ef þeir
sjálfir mega hafa flöskuna í næði«.
Þannig talaði maðurinn og honum
var vorkunnarmál, þótt hann tæki
upp í sig; þeir gera það fleiri, þegar
þeir minnast á skólakennarana, lög-
fræðingana, læknana, kand-fílana og
aðra pótentáta, sem í Þjóðvörn eru,
élaginu sem myndað hefir verið beint
til þess, að íslandi verði ekki lokað fyrir
dönsku brennivínsstraumunum og
bjórbylgjunum.
Vill nú ekki alþýðan íslenzka hugsa
um það í kyrð og næði í skammdeg-
inu í vetur, hvor þarflegri muni, starf-
semi bindindismanna og bannlagavina,
sem gera vilja alt til að bjarga of-
drykkjumönnum úr ógæfunni, sem
þeir hafa hrapað í, — eða starfsemi
Þjóðvarnarmanna, sem’ halda vilja í
áfengið, enda þótt þeir, eins og allir
aðrir viti, að ávalt fylgir því marg-.
tvinnuð ógæfa og spilling!
Eg efast ekki um dóm alþýðunnar
á þessu máli, þegar hún er búin að
skoða málsgögnin _á báðar hliðar.
Reykvíkingur.
Veðrátta
vikuua frá 24. okt. til 8. nóv. 1909.
Rv. íf. Bl. Ak. Gr. Sf. J>h.
Sunnd. —1,5 -0.3 1,5 -2.9 -4.6 -1.1 2,2
Mánud. —1,0 —8.4 -2.0 —a,2 -6,0 -2.1 2,2
Þriðjd. -1.9 -2,7 -4.0 —b,4 — 11.5 -3,6 1,3
Miðvd. -9,0 —4,* -10.4 <—8.7 -10.5 -3.7 —0,8
Fimtd. —8,0 -4.0 —112 -10.^ —13,0 —3,8 0,2
Föstd. -4.8 -2,8 -9.0 —7,0 -15,0 —5,3 0,8
Lnupd. -0,1 0.0 1.5 1,2 —8,0 —8.6 2,0
Rv. = Reyk,javík ; íf. = lsaijörður;
Bl. = Blöuduós; Ak. = Akureyri;
Gr. = Grimsstaðir; Sf. = Seyðisfjörður ;
Þh. = {*órahöíu i Færeyjum.
Líflátshegning í Rússlandi-
Hermálastjórnin í Pétursborg hefir
birta látió nylega sk/rslu um herdóm-
ana í Rússlandi siðustu ár undan farin.
Eftir þeim hafa ekki fleiri en 236 menn
verið dæntdir af lífi árið 1906. En árið
eftir voru þeir orðnir 627 og árið 1908
eitthvað 1330.
Loftskeyti milli Englands
og Suður Afríku.
í Englandi er verið að gera tilraunir
til þess að koma á beinu loftskeyta-
sambandi milli Englands og Suður-Afríku.
Ef það lánast ekki til fulls, á að setja
millistöð í Gíbraltar.
Veslings tengdamæðurnar.
Frægir landkönnuðir segja frá því, að
það só víðar en í Evrópu, að tengda-
mæður sóu hafðar í litlum metum. Svona
sé það um allan heim. Hjá mörgum
þjóðflokkum mega tengdaforeldrar og
engdabörn alls ekki hittast. Það kveð
ur svo ramt að þessu hjá Köffum, að
húsmæður mega ekki einu sinni nefna
nöfn tengdafeðra sinna. Ef hún ætl-
ar að tala um einhvern nafna hans, verð-
ur hún að skýra frá því með bending-
um og rósamáli, við hvern hún á. Með
Ranqueles-Indíönum er það mjög algengt,
að fórna gömlum konum til guðsins
Gualitschu. Þá er venjulega tekin móð-
ir húsbóndans og henni fórnað til guðs-
ins, því að menn trúa því fastlega, að
það sé guðinutn sórstaklega þóknanlegt,
að taka sór bústað í þess háttar konum.
Með Watscbandi-þjóð í Astralíu er
það siður, að eiginmenn mega ekki líta
tengdamóður st'na augum langalengi eft
ir brúðkaupið. Sjáist teugdamæður á
lengdar, verða tengdasynirnir að leggja
á flótta hið bráðasta. Ef þeir verða ekki
varir við það undir eins að tengdamæðurn-
ar eru nálægar, er þeim gert viðvart af
fræudum sínum. Þá fl/ja þeir sem fæt-
ur toga og fara huldu höfði þangað til
þeir fá vitneskju um, að tengdamæðurn-
ar séu farnar.
Ráðning á Thoreskipin.
Hr. ritstjóri 1 Hvernig á eg að fara
að: Mig langar til að ganga í þjón-
ustu Tborefélagsins og gerast — ekki
yfirmaður á skipum þess, þ. e. hvorki
skipstjóri, stýrimaður né vélmeistari,
hugsa ekki svo hátt, sei-sei nei, held-
ur að eins háseti eða jafnvel kyndari
(kolamokari). Er nóg að bjóða sig
stjórn félagsins eða framkvæmdarstjóra
eða umboðsmanni þess hér eða ein-
hverjum skipstjóra þess? Þarf ekki
að hafa eitthvert vegabréf frá sýslu-
manni eða bæjarfógeta, eða einhver-
jum, sem með á? Eða er það satt,
að eg þurfi að hafa meðferðis eitt-
hvert skilríki eða skírteini frá 1 a n d-
lækninum ? Mér hefir verið sagt
það, en skil ekkert i, hvernig því
víkur við. Eg hefi aldrei heyrl, að
h a n n hefði neitt lögregluvald, né,
að hann væri yfirráðningarmaður á
skip, sízt heilan skipastól, og hann
hálfútlendan eða alútlendan. Eða er
hann agent fyrir einhvern mikilshátt-
ar skipaeiganda? Eg skil bara ekkert
i þessu. Vona þér getið frætt mig
um þetta.
Sjómaður.
Þetta mun vera misskilningur hjá
fyrirspyrjanda. Landlæknir er hvorki
lögregluvaldshöfðingi né agent — sízt
fyrir Thorefélag. Hugsanlegra fyrir
Samein.félag. Hann ber pað fyrir
brjósti, hann og hans flokksbræður,
með höfðingja sinn í fararbroddi. Hann
forðaði þvi á fyrri þingum (1905 og
1907), að nokkurt Thorefélagstilboð
væri tekið til nokkurra greina, og alt
hans lið hlýddi að vanda. Það mátti
ekki hrófla minstu vitund við einveldi
Samein.félags. Thorefélag hafði hald-
ið uppi styrklaust árum saman til-
finnanlegri samkepni yíð Samein.félag,
Og unnið með því landinu sem svar-
ar 80,000 kr. hag á hverju ári, að
fróðum mönnum hefir talist til. Að
fara svo að styrkja Thorefélag til að
halda slíkri ósvífni áfram var hneyksl-
anleg óhæfa i þeirra augum, sem
sjálfsagt var að afstýra meðan þeir
hefðu völdin, landlæknir og hans fé-
lagar.
Nei. Þetta tal um landlækni í
þessu sambandi mun vera svo til kom-
ið, að blað hans (þ. e. blað, sem hann
er útgefandi að ásamt landsverkfræð-
ing J. Þ. o. fl. og yfirritstjóri) skoraði
á kaupmenn nýlega, að hafa samtök
um að nota ekki hót skip Thorefélags-
ins, heldur sjálfsagt Samein.félags ein-
göngu. Fyrir það hafa menn sjálf-
sagt búisl við, að hann mundi skifta
sér ennfremur af ráðning á Thore-
skipin og ætla sér að sjá um, að
á þau fengjust annaðhvort engir menn
íslenzkir eða þá ekki nema af verri
endanum. Það er samkvæmni í því
og hinu, að láta kaupmenn ekki
nota skipin minstu ögn. En það er
engan veginn vfst, að afskifti hans
og þeirra félaga nái svo langt.
Hitt er annað mál, að það er
ómakslítið fyrir »sjómann«, ef hann
er hér i bænum, að spyrjast fyrir hjá
landlækni, hvað hann segi um fyrir-
hugaða ráðning hjá Thorefélagi. Hann
getur gert það í talsíma. Það fara
ekHi í það nema 1—2 mínútur.
_________________Ritstj.
Kyendjöfull.
Einn af morðenglum Rússastjórnar.
Menn kannast við Búrtsef, jafnaðar-
manninn rússneska, sem kom í vetur
upp svívirðingunum urn Azef njósn-
ara og í sumar upp um Harting fé-
laga hans. Nú í september hefir
Búrtsef enn komið voðaathæfi upp
um kvenskratta einn, Sínaídu Jútsjenkó,
sem hefir verið tvíhama árum saman,
bæði sem ólm byltingakona og stofn-
að til hryðjuverka og samtimis verið
njósnari. lögreglunnar rússnesku.
Utlend blöð segja svo sögu hennar
í stuttu máli:
Búrtsef hafði lengi grunað Sinaídu
og hann afréð i samráði við byltinga-
nefndina, að hafa gætur á konunni.
Hann fór til Berlínar i þessum erind-
um og náði fundi Sínaídu í stóru
kaffihúsi í einni aðalgötunni.
Búrtsef og vinir hans yfirheyrðu
Sínaídu þar lengi, og loks rak að því,
að hún gat ekki varið sig með vafn-
ingi sínum og lygum og sagði þá
eins og i tryllingi: »Já, eg hefi ofur-
selt vini yðar lögregluliðinu. Eg hefi
heft athafnir ykkar og fyrirætlanir*.
Síðan yfirþyrmdist hún af óstjórn-
legum gráti og sárbændi þá um að
vægja sér. »Hvað verður af syni
minum?« sagði hún æpandi.
Loks varð Sínaida ofurlitið rólegri
og meðgekk nú náföl og skjálfandi
alt sitt langa athæfi. Hún er fædd í
Vítebsk og átti efnaða foreldra og
vel virða, en var að eins 23 ára þegar
hún fór að leggja fyrir sig þessa
óskemtilegu atvinnu. Hún gekk þá i
byltingafélagið, en sagði Sanjakín,
öðrum æðsta leynilögreglustjóra i
Pétursborg, frá öllu, sem hún komst
að um félaga sína og fekk hátt mánað-
arkaup fyrir. Árið 1895 kom hún þann
veg upp um samsæri Raspútíns gegn
keisara. Sjálfri sér kom hún undan
öllum grun með þvi að vera í sam-
ráði um það við lögiegluna, að láta
lika setja sig í varðhald með félögum
sínum. Hún var þá 11 mánuði í
varðhaldi.
Eftir þenna svikaleik skoðuðu fé-
lagar hennar hana sem píslarvott og
treystu henni öllum betur, en sam-
timis hækkaði lögreglustjórinn í Pét-
ursborg laun hennar að mun, og svo
vel annaðist lögregluliðið leyndarmál
hennar, að jafnvel í leynilegustu skýrsl-
um sínum talaði það um hana sem
háskalegasta byltingamann.
Sínaída giftist þá heiðvirðum manni
ungum, sem stundaði nám við há-
skólann í Heidelberg. Þau skildu þó
síðar.
Árið 1905 kom hún alt í einu fram
i Moskva og varð nú aðalforingi ýmissa
banatilræða, sem fórust þó fyrir. Sjálf
slapp hún, en félagar hennar voru
hengdireðasendirtilSiberiu. Árið 1906
sendi byltingastjórnin hana til útlanda
til þess að kaupa vopn handa bylt
ingamönnum. Samtimis gaf hún lög-
reglunni njósnir um alla félaga sina
og liðsmenn þeirra. í byltingunni í
Moskva 1906, sem sagt var frá i blöð-
unum, var hún lögreglunni drjúgur
liðsmaður til að handsama og hengja.
Árið 1907 undirbjó Sínaida banatilræði
við hinn alræmda yfirlögreglumeistara
í Moskva, Reinbott. Ung stúlka,
Trúma Trúmkin, tókst á hendur að
myrða harðstjórann. Sínaida sýndi
Trúmu sæti níðingsins i leikhúsinu
og Trúma gengur þar að næsta sæti
með hlaðna skammbyssu í barminum.
Trúma var alveg að láta skotið riða
af, en þá tók lögregluþjónn hana.
Núna i marzmánuði 1909 ofurseldi
Sinaida heilan flokk byltingamanna,
félaga sinna, i hendur lögreglunni, og
var meðal þeirra einn af beztu vinum
hennar og kona hans veik, og skömmu
áður en svikakind þessi sagði til þeirra,
hafði hún skrifað veiku konunni bréf
og lýsti það ástúðlegustu vináttu.
Sinaída var lengi í samvinnu við
Azef.
Það var aðalstarf hennar að komast
að því, hverir djarfastir voru í hóp
byltingamanna og láta svo framkvæmd-
arstjórnirnar vita þeim. Þvi næst
undirbjó hún banatilræði i samráði við
framkvæmdarstjórnirnar og — lögregl-
una. Margir eru þeir menn, sem
tekið hafa úr höndum Sínaídu við
þeim sprengivélum, sem þeir voru
teknir með samstundis eftir að þeir
höfðu kvatt hana.
Þetta er mynd þessarar konu eins
og Búrtsef lýsir henni í Parísarblöð-
unum.
Og enn er skýlan dregin af keisara
Rússlands og stjórn hans.
Hentugastur BlaS eitt á Englandi hef-
hjónabandsaldur ir nýlega komiö af stað
umræðum um það, á
hvaða aldri karlar og konur eigi helzt
að ganga í hjónaband. Flestir þeir, er
þar leggja orð í belg, telja 25 ára aldur
konum beztan. Um karlmenn verður
annað ofan á hjá flestum. Margir vilja
jafnvel láta þá vera orðna hálffertuga,
er þeir staðfesta ráð sitt. Blaðið segir
að forfeðrunum mundi hafa þótt þessar
kenningar kynlegar, því að eftir núgild-
andi lögum, sem samin voru endur fyrir
löngu, mega ungar telpur á Englandi
ganga í hjónaband á 12. ári, en drengir
14 ára. Það var allalgengt fyrrum, að
stálpuð börn bundust hjúskap. Margar
Englandsdrotningar giftust á barnsaldri.
Fyrsti meykonungur á Englandi, Matt-
hildur, giftist 12 ára gömul þýzkum
hófðingja. Margrót af Anjou giftistHin-
riki V. fimtán ára gömul að aldri og
Isabella af Valois var ekki nema 9 ára,
þegar hún varð kona Richards II. Arthur
Wales-prins var 14 ára þegar hann
kvæntist Katrínu af Aragóníu og Franz
Frakkakonungur var nýorðinn 16 ára
þegar hann gekk að eiga Maríu Stúart.
Þó að ekki só farið lengra aftur en til
| fyríitu stjórnarára Viktoríu drotningar,
höfðu menn alt aðrar skoðanir á þessu
máli, segir blaðið. Þá voru 18 ára gaml-
ar stúlkur taldar meira en gjafvaxta.
Sólarblettir og Enskur vísindamaður elnn
viðskiftalif. hefir komið upp með það,
að alt viðskiftalíf heims-
ins standi í nánu sambandi við dokku
blettina í sólinni og só undir þá gefið.
Þeir eru sagðir hafa mikil áhrif á veðr-
áttufar. En undir því er aftur upp-
skeran komin, og hún ræður miklu um
verzlun og viðskifti. Það verður sama
sem að sólarblettirnir ráði öllu um heims-
markaðinn, að minsta kosti er kemur til
landsafurða.
Kvennavinna í Ameríku er vinnandi kon-
í Ameriku. um að fjölga ár frá ári. I.
júlí 1908 voru 3 miljónir
kvenna í Bandaríkjunum, sem vintia fyrir
sér sjálfar að öllu leyti. Af þeim unnu
600,000 að landvinnu uppi í sveit,
280,000 lifðu á því að selja kvenvarn-
ing, 200,000 fengust við kjólasaum,
900,000 við kenslu, símavinnu og
afgreiðslu.
Afleiðing Ungfrú Indíana Johnson,
fegurðarinnar. sem kepti um fegurðar-
vei-ðlaun í Boston, ásamt
mörgum, hlaut þar fyrstu verðlaun og
var upp frá því talin fegursta kona í
Ameríku, En hún átti ekki sjö dagana
sæla. 2547 biðla bar þar að garði,
sem hún átti heima, og 47 sinnum lá
við sjálft að hún yrði numin burt. Loks
hafa 327 lífstykkissalar auglýst, að það
sé eingöngu að þakka lífstykkjunum frá
sór, hve forkunnar fagran líkama konan
hafi, því að húti só í raun og veru herfi-
lega vansköpuð frá því að hún fæddist.
76
— Barninu! æpti lögreglustjórafrá
in, er nokkurt barn?
— f>að er í vændum, Bagði fröken
Falbe og lét sér hvergi bregða.
Veslings frúin hélt eitt augnablik,
að ná ætlaði að líða yfir sig, En reið-
in varð méttugri; hán stóð Upp, eld-
rauð í framan, og augun voru alt ann-
að en guðræknisleg.
— f>etta er skammarlega gert af
yður, fröken Falbe; en svona eruð þór
æfinlega. Ná verð eg að skafa át í
prótókoliinum — hann er orðinn ónýt-
ur — gersamlega ónýtur — og fráin
fór að gráta af sorg og gremju.
— En hvernig stendur á þessu? —
spurði fröken Falbe.
— Ó — þér vitið það vel — sagði
fráin snöktandi, fyrst barn er í vænd-
um, þá áttuð þér að leita til fólagsins
fyrir bágataddar sængurkonur og ekki
til okkar; — þér vissuð það vel —
já, þér vis8uð það! — það er eg sann-
færð um.
Fröken Falbe brosti. Hán brosti f
raun og veru dálftið meinlega, meðan
hán var að komast ofan stigann. Ekki
er goct að vita, hvort hún hefir vitað
77
þetta; hán fór að minsta kosti ekki
til félagsins fyrir bágstaddar sæugur-
konur
þar á móti fór hán aftur heim í
Orkina og fann madömu Spáckbom.
jþær þektust vel og mátu hver aðra
mikils. þegar frökenin var f raestum
þrengingum með að átvega hjálp handa
einhverjum ræflinum, sem hán hafði
rekist á, þá vissi hún æfinlega, að
madama Spáckbom hafði einhver ráð.
Og madaman hafði óendanlega mikl-
ar mætur á frökinenni; — ef til vill
mest vegna þess, að hán var eina ment-
aða manneskjan, sem nokkurn tfma
hafði metið lækningar bennar að nokkru.
Auk þess var hán vön að fullyrða
það, að þó að frökenin hefði ár svo
litlu að spila, gerði engin af góðgjörða-
konum bæarins jafn-mikið gagn eins
og hán, og engin þeirra nyti jafn-mik-
illar ástsældar.
En þegar madaman heyrði, að það
væri Flóin, sem ná ætti að fara að
hjálpa, þá hristi hún lokka sfna með
óánægjusvip: jþað er ekki til neins —
fröken! — eg þekki kynið!
Madama Spáckbom hafði saknað
80
Elsa var örugg um það, að slfkt gæti
aldtei komið fyrir oftar; hán hafði
átt bágara en svo.
Og ná leið henni svo yndislega.
Um Svein hafði madaman sjátf lof-
að því, að ef hann yrði reglumaður og
gengi að vinnu stöðugt, þá skyldi hán
styðja þau til þess að giftast.
Og um þ e 11 a var Elsa ná að
hugsa; og jafnframt þvf, sem hán styrkt
ist smámsaman við góðan mat og hjákr-
un, fór hana að dreyma aftur lfkt og
áður.
En alt annan veg var þeim samt
háttað — draumunum en þegar hán
lá f meyjarsæng sinni og vissi ekki
vel, hvað það var, sem hana var að
dreyma.
Ná voru hestarnir og svanadúnninn
ár sögunni, og hán óskaði sér að eiga
ofurlftið hás rétt við tiglgerðarhásið
handa Sveini og henni sjálfri, og stór-
an rósarunn fyrir framan með öðrum
eins rósum og þeim, sem voru f aldin-
garði hringjarans: ó — þegar hán hugs-
aði um rósirnar hringjarans! — hán
mundi nærri því svo vel eftir ilminum,
að hún fann hann.
73
félagið stofnað, var eins og hann hefði
komið þvf fram, sem hann hafði ætlað
sór, og frekari þrifnað og framfarir fé-
lagsins virtist hann ekki bera eins fyr-
ir brjósti.
Á BÍðasta fundi hafði hann jafnvel
lagt það til — og menn verið honum
alment samdóma — að ná skyldi mál-
inu fyrst um sinn frestað til haustS-
ins; því ná kom sumarið: allir hollvin-
ir stofnunarinnar fóru ná á einhvern
baðstað eða upp í sveit; fyrir þá var
ná ekki annars kostur en að starfa í
kyrþey — kapeláninn komst svo að
orði — og hittast aftur — ef guð lof-
aði — með endurnýjuðum kröftum að
haustinu.
Lögreglustjórafránni var lftið um það
að starfa f kyrþey. Hana langaði til
að vinna sér eitthvað til frægðar með
einhverjum bætti; en til þess var ekk-
ert tilefni; og að lokum lét hán próto-
kollinn liggja lokaðan á skrifborðinu;
en hán lét hann samt vera þar; hvað
sem öðru leið, var þetta fallegur hlut-
ur, og allir gestir spurðu, hvaða bók
þetta væn.
Einn góðan veðurdag i maíménuði,