Ísafold - 06.11.1909, Blaðsíða 2

290
ISAFOLD
ranglæti og þó er það ekki vanda-
laust fyrir höfundinn að sýna rök
til, að þessi litli kostur hans sé ekki
í marga staði ósannur.
Fáir munu að vísu mæla bót gömlu
sóknargjöldunum. Hitt má miklu frem-
ur kalla aðdáanlegt, hver brjóstheilindi
kirkjunnar mönnum hafa verið lánuð,
að geta tekið svo þolinmóðlega hverja
öldina af annarri við heytollunum og
dagsverkunum og slíkum gjöldum öðr-
um af þessum bláfátæku bændagörm
um, og vera þar ofan á að pína sig
til að taka það, sem þeir vissu ekki
hvort þeir áttu með réttu, eins og
höfundurinn skýrir frá.
Réttinn fá þeir nú nógu vafalausan,
en um bæturnar fyrir efnaleysingjana
talar höfundurinn því miður út í sama
bláinn, sem lögin'stefna sjálf í. Senni-
lega léttir lítillega á einhverjum þeirra,
en ekki þarf meira til, að í stað standi
eða jafnvel þyngi á fátæklingunum,
en að þeir eigi að sjá fyrir einu eða
tveimur staðfestum börnum eða ali
önn fyrir einhverju af gömlum foreldr-
um sínum. Svo samvizkulítil handa-
hófslöggjöf er þetta, að sá getur orðið
hér blóðugast úti sem mest berst fyrir
sér og öðrum með veikustum kröft-
um, og það hélt eg engum manni
gæti dulist, að þessi lög leggjast sér-
staklega á þá menn, ríka og fátæka,
sem ala upp börn, sín eða annarra, og
annast gamalmennin. Það er hugs-
unarlaust, að höfundurinn kallar þetta
að leggja á starfsþol, á vinnukraft.
Það getur verið svo, en jafnvíst að
það sé ekki. Hinir, sem efni hafa á
að halda vinnufólk, þurfa ekki að
gjalda af vinnukrafti. Mér hefir verið
bent á það bæði munnlega og bréf-
lega, að mesti fjöldi fátæklinga, bæði
hér og víðs vegar um land, verði öld-
ungis hörmulega úti.
Eg gerði ekkert meira úr offrinu
en vert var, en mér telst svo til, að
jafnmikið muni létta á efnamönnun-
um sem svarar öllu því fé, sem meira
er kúgað en áður út úr efnaleysingj-
unum, og um kirkjugjöldin skal eg
benda höfundi á það sem lítið sýnis-
horn, að Guðjón úrsmíðameistari Sig-
urðsson galt hér 40 kr. eftir eldri
lögunum en nú geldur hann 2 kr.
25 aura, Thomsen galt 80 kr. en
geldur nú ekki einn eyri. Á ein-
hverjum skilst mér sem þetta verði
nú að lenda. Eg veit vel, að þessi
gjöld á þeim voru ranglát, en þó
síður ránsmannleg að því leyti, að
þessir menn voru þó ekki píndir til
að draga af sér eða sínum flík eða
matarbita til þess að reita í sóknar-
gjöldin.
Það eitt var áreiðanlegt fyrirfram
um þessi harðneskjulegu handahófslög,
að þeim mun meira verður létt á
mönnum, sem þeir eru efnaðri og
að »frá þeim, sem ekkert hefir, mun
tekið verða«. Og þessari grundvallar-
reglu fyrir skattalöggjöf hefir einmitt
Jens prófastur mótmælt.
Eg skal ekkert véfengja það, að
einhverir af prestum láti ekki krefja
fátæklinga, sem þeim finnast »verð-
ugir«. Það kemur nú brátt í ljós
um sveitirnar. En hafi þingið látið
þá von hafa áhrif á lögin, þá hefir
það framið hér tvær höfuðsyndir, sem
aldrei má fyrirgefa löggjafa, fyrst þá,
að láta geðþótta einstaklinga meta rétt
manna eða verðungu, og svo hins
vegar það, að láta laun presta verða
að eins að nafninu, þó þeir séu ýms-
ir, og hljóti að vera, litlu rikari en
fátæklingarnir.
Eg skil þetta reyndar fremur sem
gamansemi höfundarinns en sem al-
vöru, og þó ekki síður hitt, að hanti
vonar, að niðurjöfnunarnefndir bæti
hér úr ójöfnuðinum. Fyrir löggjafa
er það vist varhugavert, að telja sér
heimilt og háskalaust, að leggja á
menn ójafnaðarskatt í því trausti, að
það verði jafnað með sveitargjöldum.
Það held eg hljóti að vera glæný
grundvallarregla i löggjöf.
Höfundurinn segir, að vit sé í, að
»þeir sem hafi jafnan rétt til einhvers
gjaldi og jafnt fyrir«. Þetta er ein
málsbótin. Jæja. Sé þetta vit, þá
verður vist fremur lítið vit i þvi, að
»hver beri annars byrði«. Nei, óvit
er það, herra alþingismaður, ef kirkj-
an er talin þjóðnauðsyn. Menningar-
stofnanir sinar getur ekkert riki reist
á nefskatti af þeirri auðsæju röksemd,
að þá yrði ríkið að miða þroska sinn
og velferð við mátt þeirra borgara,
sem minst eiga til. Reyni höfundur-
inn við læknaskipun og löggæzlu eða
samgöngur, þar stendur öldungis eins
á. Og óðs manns athöfn var þetta,
ef höfundinum er alvara með það, að
það sé »eina rétta lagið«, að lands-
sjóður launi presta, því þá hefir hann
farið hér í þveröfuga átt, eins og
hann ætlaði héðan suður að Utskál-
um en héldi upp á Esju.
Þetta voru kostir og málsbætur lag
anna, og það er áreiðanlegt, að mér
væri jafn-óskiljanlegt eftir ritgerð höf-
undarins eins og mér var áður, að
oss eru boðin slik lög, ef hann gæfi
ekki þá mikilsverðu skýringu, að
stuðningsmenn laganna hafi »stigið
með þeim millibilsspor til reynslu,
til þess að reyna um hríð, hversu
þetta gefst, og hvernig þjóðin unir
við«.
Það er rétt, þarna yfirsást mér, og
þó höfundurinn vægi mér og ásaki
mig með hógværð, þá getur þetta
verið bending til mín um það, að alt
hefði farið vel hjá þeim, ef eg hefði
kunnað að þegja, því enginn kristinn
maður hefir enn þá átalið lögin. En
hafi eg orðið til að vekja hér möglun
x söfnuðinum og óánægju hans við
löggjafana, þá er það að minsta kosfi
afsakanlegt, þó mér hugsaðist ekki,
að nokkur maður ætlaði okkur svo
blinda, að við sæjum ekki rangindi
og kúgun þessara laga, sem höfund-
urinn sjálfur lýsir ekki glæsilegra og
send eru út eins og tilraun eða fluga.
En kúgunarákvæðið um fríkirkju-
söfnuðina bendir þó til, að stuðnings-
mennirnir hafi búist við, að einhverir
myndu finna til og þó margir beygðu
sig í auðmýkt eða heyktust, þá yrðu
þó einhverir til að reyna að forða sér,
og á þá er sett þessi hengingarói,
sem nærri liggur stjórnarskrárbroti og
takmarkar að minsta kosti stórum trú-
frelsi stjórnarskrárinnar. Og hana
fengu þeir ekki frá skattanefndinni;
hana sniðu þeir sjálfir. Svo bráðnauð-
synleg var ólin.
En þó óhætt hefði verið að treysta
auðmýkt kristins safnaðar, þá var gá-
laust að. vera að pína inn í hann
menn, sem svo eru illa kristnir, að
þeirhafa óbeit á þessuogöllu kirkjunnar
athæfi, eins og eg og mínir líkar, því
jafnvel þó þetta sé alt réttlátt og
kristilegt, þá finst mér það eins fyrir
því ljótt og ranglátt og svört sletta á
alt, sem fegurst er og djarfmannleg-
ast í lærdómum Krists og allra góðra
manna.
Þorsteinn Erlingsson.
Gullbrúðkaup.
Fimtíu ára hjúskaparafmæli þeirra
Páls Melsteds sagnfræðings og frú
Thoru Melsted er næstkomandi laug
ardag þ. 13. þ. m. — Sama dagverð-
ur gullbrúðguminn 97 ára.
Hús brann
nýlega á Siglufirði, eign Matthíasar
kaupmanns Hallgrímssonar, virt á rúm
2000 kr.
Sextugur
varð Björn Guðmundsson
kaupmaður í gær. Fánar voru dregnir
á stöng í bænum, í virðingar- og sam-
fagnaðarskyni.
Nemendafjðldi í skólunum
hér í bæ, hinum óæðri, sem kallaðir
eru, er hér um bil eins og nú segir:
í alm. mentaskólanum rúmt 100
í barnaskólanuw : ca. 800
í iðnskólanum :, 60
í kennáraskólanum : 60—70
í kvennaskólanum: 97
í stýrimannaskólanum : 15
í verzlunarskólanum: 53
í skóla Ásgríms Magnússonar : 46
ísafold tekur feginshendi upplýsing-
um um aðra skóla en hér greinir.
Það væri ekki ófróðlegt að fá vit-
neskju um, hversu margt fólk geng-
ur í skóla, einstakra manna og opin-
bera, hér -i bænum og hægt að
komast á snoðir um það, ef formenn
skólanna láta frá sér heyra.
V i 0 skiftar áð unauturinn
Og
hrossatollurinn norski.
Norðrnenn leggja 50 kr. toll á að-
flutta hesta. Tilrætt hefir orðið um
það til muna í haust í norskum blöð-
um, að nauðsyn bæri til að afnema
toll á íslenzkum hestum eða lækka
hann til muna. Þeir séu smábænd-
um mesta þing; sterkir, nægjusamir,
harðfengir og ódýrir. Má vel not-
ast við þá og fram yfir það á smá-
býlum, bæði til plæginga og aksturs.
Kosti ekki nema 80—100 kr. En
vanalegir norskir hestar, sem eru miklu,
miklu stærri, kosti mörg hundruð
krónur og smábændum (kotbændum)
því um megn að eignast þá eða ala.
Eldið, sem norsku hestarnir þurfa,
margfalt á við það sem dugir íslenzkum
hestum, bæði að vöxtum og gæðum.
Nú segir í norskum blöðum 1. f.
mán., að landbúnaðarráðuneytið hafi
stungið upp á að lækka tollinn á ísl.
hestum um helming. Landbúnaðar-
forstjórinn hafði viljað láta afnema
hann með öllu.
Hafist þetta fram, og sé það við-
skiftaráðunautnum að þakka, sem allar
iíkur eru til, þarf ekki nema að 500
hestar íslenzkir flytjist til Noregs á
ári og toliurinn sé færður niður um
helming til þess að landinu g r æ ð i s t
meira á því en nemur ö 11 u
því, sem viðskiftaráðunaut-
urinn f æ r. Gróðinn er 12,500
kr., en hann kostar 12,000 í mesta
lagi.
Og þó ætlaði minnihlutinn á þingi
í vetur, sem vill ausa út hálaunum,
bitlingum og gengdarlausum eftirlaun-
um í sína vini og vandamenn, alveg
að rifna út af því, er stungið var
upp á ráðunautnum og vildi fyrir
hvern mun koma þeirri fjárveiting
fyrir kattarnef. En máltólin þess
þingflokks gengu beint af göflunum,
er sú fjárveiting lenti ekki hjá manni
úr peirra liði, eins og siður var til
áður um nýjar fjárveitingar aukalegar.
Hversu óhæfur sem maðurinn var
þurfti ekki annað en hann væri þurf-
andi og dyggur flokksfylgifiskur eða
atkvæðastórgripur stjórnarinnar megin.
Læknaskólinn.
Nemendur þar eru óvenjumargir
þetta árið, — 18 alls, og skiftast i
4 deildir:
Fyrsta deild: Henrik Erlendsson,
Magnús Júlinsson og Ólafur Lárusson.
Onnur deild: Árni Árnason, Björn Jós-
efsson, Jakob Möller, Conráð Konráðsson,
Olafur Gunnarssou og Pétur Thoroddsen.
Þriðja deild: Árni Gíslason, Árni
Helgason, Jón Kristjánsson, Sveinn Sveins-
son.
Fjórða deild: Bjarni Snæbjörnsson,
Guðm. Ásmundsson, Halldór Kristinsson,
Ingvar Sigurðsson og Jónas Jónasson.
Prestaskólinn.
Sjö nemendur eru í honum, í 3
deildum:
Efsta deild: Haraldur Jónasson.
Miðdeild: Jakob Ó. Lárusson, Magnús
Jónsson, Sig. Jóhannesson.
Yngsta deild: Ásmundur Guðmundsson,
Vigfús Ingvar Sigurðssen og Tryggvi í>ór-
hallsson.
Skipstrand.
Reyðar, síldveið-skip Þórarins Túli-
niusar og Chr. Havsteens kaupstjóra
strandaði snemma i október á Borg-
arfirði eystra. — Menn komust af.
Mannalát nyrðra.
Elísabet Ólafsdóttir ekkja Ja-
kobs kaupmanns Helgasonar, móðir frú
Kristinar konu Stefáns Guðjohnsen
faktors á .Húsavik andaðist þ. 7. októ-
ber, hjá dóttur sinni, 73 ára gömul.
Hún var dóttir Ólafs dbrm, á
Sveinsstöðum i Húnavatnssýslu, sonar
Jóns prests i Steinnesi Péturssonar,
er átti dóttur Björns i Bólstaðarhlíð,
sem mikill ættbálkur er kominn af
á landi hér.
Mesta ágætiskona.
Þá er og nýdáinn bændaöldungur-
inn Einar Erlendsson á Drafla-
stöðum í Fnjóskadal, 86 ára gamall.
Svar til borgarstjóra.
Hr. ritstjóri!
Borgarstjórinn í Reykjavík hefir i
»Reykjavik« laugardaginn 16. okt.
1909 ritað langa grein, og er þar
skýrt frá atriðum, sem öll eru óná-
kvæm. I enda greinarinnar klykkir
hann út með hótunum, sem alls ekki
eiga við.
Eftir að greinin kom út, bað eg
borgarstjórann að koma og sjá með
sinum eigin augum hér í konsúlshús-
inu, að upplýsingar hans væru rang-
ar. Hann kom ekki og hafði þó lof-
að að koma. Síðan bað eg hann um
að leiðrétta þessa grein sína og sendi
honum uppskrifaðar leiðréttingar og
sannanir á ónákvæmni hans; en þess-
ar leiðréttingar hefir hann ekki gert
og hefi eg þó beðið í marga daga.
Þessvegna er eg neyddur til að leið-
rétta þetta sjálfur eins og eg sagði
honum um leið og eg aðvaraði hann.
Eg bið yður þvi, herra ritstjóri, að
ljá eftirfylgjandi leiðréttingum rúm i
heiðruðu blaði yðar. Eftir að búið
er að birta þær, er óþarfi að deila
um atriði, sem sönnuð eru.
1. Borgarstjórinn segir, að eghafi
ekki beðið um leyfi til að byggja
með sérstökum skilyrðum. Þetta er
ekki rétt. Eg bað um leyfið, sem
borgarstjórinn sagði væri »pro forma«
hinn 20. júni eins og.þessi kafli úr
bréfi mínu 29. júni sannar: »Eg bið
yður svo vel gera að gera þær
ráðstafanir, sem nauðsynlegar eru til
þess, að eg Jái leyfi til að byggja með
skilyrðum þeim, sem sett eru í samn-
ingi þeim, sem hér með fylgir á
norsku«.
Þetta bréf er til i mörgum ein-
tökum bæði í skjölum borgarstjóra
og i skjalasafni Stjórnarráðsins og
hefi eg kvartað yfir því, að eg hefi
aldrei Jengið svar upp á pað.
Af þessu geta menn dæmt um
það hvernig farið hefir að, er eg átti
hlut að máli.
2. Eg endurtek það, að eg hefi
ekki neitt »hesthús« á konsúlshúsa-
lóðinni, heldur að eins vagnaskúr.
Sú ákæra er barnaleg. Það er ekki
mér að kenna, þó að virðingarmenn-
irnir hafi kallað það hesthús, sem er
vagnaskúr.
Eg skal bæta því við, að eg hefi
látið gera teikningu af hesthúsi, sem
eg ætla að láta byggja og að eg bað
í dag byggingarnefndina um leyfi
til að fá að byggja þvílíkt hús aj
pví eg heji pað ekki Jyrir.
Nú hygg eg, að þetta atriði sé fylli-
lega ljóst, þeim sem skilja vilja.
3. Hvað bitunum viðvikur, sem
átti að breyta frá því að vera 3X9 þml.
í bita 3X6 þml., skal eg vitna í bréf
byggingarfulltrúans frá 26. júni 1909:
»Byggingarnefnd Reykjavíkur hefir
falið mér að tilkynna yður herra kon-
súll, að. — — — —
I. bitar eru nokknr í húsinu
3X9 °g kemur það í bága við 21.
gr. byggingarsamþyktarinnar*. (21.
gr. segir: bitarnir skulu vera 2 sinn-
um hærri en þeir eru þykkir: 3 X6).
Þetta atriði er einnig Ijóst.
4. Með leyfi spítalaráðsins og for-
seta franska spítalafélagsius (utanríkis-
málaráðherra og flotamálaráðherra
franska lýðveldisins) hefi eg gefið
bænum af konsúlshúsalóðinni svo
mikið land, sem nauðsynlegt er til
þess að bærinn geti lagt veg eða bygt
bryggju (quai).
Útdráttur úr samningi hr. Jóns Jens-
sonar og hr. Brillouin: . .. »hafakom-
ið sér saman um að bjóða banutn
ókeypis það svæði, sem nauðsynlegt
er til þess að leggja veg eða byggja
bryggju á«.
Þessi gjöf er ómótmælanleg hversu
mikið sem vanþakklæti þiggjandans er.
5. Herra Páll Einarsson hótar mér
með íslenzkum dómstólum og yfir-
boðurum mínum.
Er það hann, sem hefir rétt til að
ákæra í þessu máli?
Loks skal eg geta þess, að það er
eg, sem hefi sent ákærur til hinna ís-
lenzku dómstóla og tii yfirboðara
minna og ráðherra íslands og dönsku
stjórnarinnar viðvíkjandi eignarrétti á
vátryggingu og bygging á frönsku
konsúlshúsunum. Mér virðist nauð-
synlegt að fá dálítið ljós í þessu máli.
— »Sufficit«.
Reykjavík 5. nóvember 1909.
Brillouin.
Veðpátta
vikuna frá 81. okt. til 6. nóv. 1909.
Rv. 1 íf. Bl. Ak. Gr. Sf. Þh.
Sunnd. 2,5 -0.6 -2,2 -2.0 -4.0 —0,2 8,8
Mánnd. —2.8 -2.0 —4.5 —8,0 —7.0 -3,0 7,8
Þriðjd. 2.5 -0,1 2,9 1,7 —8,5 -0,8 0,4
Miðvd. 6,8 5,5 7.6 7.0 2,8 4.4 6.8
Kimtd. 2,4 —1.5 -1,8 —0,5 -6,5 6,0 8,2
Föstd. -0.9 —0,H -1.6 -2,6 -4.5 —1.5 8,7
Laupjd. -1,0 -1.0 —2.5 -6,6 -6,8 0,0 «2
Rv. = Roykjavík ; íf. = Isafjörður;
Bl. = Blönduós; Ak. = Akureyri;
Gr. = Grimsstaðir; Sf. = Soyðiaíjörður ;
Þh. = Þórshöfn i Færoyjum.
í Lagaskólanum
eru í vetur 11 nemendur, í tveim
deildum. Verði viðkoman lík þessu
næstu árin, mun lagaskólinn bera
skjöldinn meðal æðri mentastofnana
vorra í nemendaíjölda.
í fyrstu deild lagaskólans eru: Böðvar
Jónsson, Björn Pálsson, Jón B. Jónsson,
Jón Sigtryggsson, Ólafur Jóhannesson, Ólaf-
nr Lirusson, Sig. Sigurðsson (frá Vigur).
I annari deild: Eiríkur Einarsson,
Jónas Stephensen og Hjörtur Hjartarson.
Slys nyrðra.
Maður druknaði á Akureyri við
ytri bæjarbryggjuna snetnma í október.
Hann hét J ó n J ó n s s o n frá Upp-
sölum í Svarfaðardal; hafði verið mjög
drukkinn og er haldið, að hann hafi
ætlað að renna sér ofan úr fiskiskipi,
er hann var á, niður í bát við skips-
hliðina, en steypzt út úr bátnum
vegna óstyrksins, sem í honum var.
Á Siglujirði druknaði um síðustu
helgi Norðmaður — líka í ölæði.
(Eftir Norðurlandi).
Smjörsalan.
Smjör' það, er sent var í Láru
um daginn, hefir selst vel, samkvæmt
símskeyti frá hr. L. Zöller í New-
castle.
Torfustaða-rjómabúið hefir fengið
108 shillings (kr. 97,20) fyrir 100
pundin, en Þykkvabæjar-rjómabúið 115
shillings (kr. 103,50). Hvorttveggja
brúttó 0: selt þar á staðnum.
Barnafræðslustyrkur.
Úthlutun á landsjóðsstyrk til barna-
fræðslu fyrir 1908—1909, hefir verið
gerð þann veg, að skólar i kaupstöð-
um hafa fengið 6000 kr. alls (Reykja-
vík ca. 3200), en skólar utan kaup-
staða 15000 alls, (hæsta tillagið 600
kr., en lægsta 200).
Geykjavikur annáll.
Fasteignasala. Þinglýsingar 4. nóvbr.
Bjarni Jónsson trésmiðnr selnr Bjarna bónda
MagnÚ8syni i Engey húseign nr 18 við
Langaveg með lóð, smíðahúsi og geymslu-
skúr fyrir 36,000 kr. Dags. 27. nóvbr.
1906.
Gnðmnndur Guðmundsson Vesturgötu 37
selur Einari Bjarnasyni í Ási við Reykja-
vík bæinn Akurgerði með lóð fyrir 300
kr. Dags. 1. nóv. 1909.
Magnús Guðmundsson kaupmaður selnr
Jóhannesi trésmið Lárussyni húsið nr.
18 C við Hverfisgötu með 486 ferálna lóð
fyrir 5,700 kr. Dags. 2. nóv. 1909.
Dánir. Guðlaug Jóna Sigurðardóttir, gift
kona, 23 ára, Vatnsstlg 6. Dó 26. okt.
Oddur Jónsson, ókvæntur maður um fim-
tugt, frá Ásum i Árnessýslu. Dó 29. okt.
Sæunn Guðmundsdóttir, gift kona, 61 árs,
Laufásveg 3. Dó 2. nóvbr.
Þuríður Oddsdóttir ekkja, 80 ára, Unnar-
stig 1- Dó 31. okt.
Hjúskapur. Friðrik Jódsson frá Látrum
i Vestmanneyjum og ym. Sigurriua Katrin
Brynjólfsdóttir 1. nóvhr.
Ilannes Gisiason Brekkustíg 10 og ym.
Margrét Jóhannsdóttir 5. nóvbr
Jón Hróbjartsson Framnesveg 3 og ym.
Elin Eiríksdóttir Bræðraborgarstig 11, 23.
okt.
Jónas Sveinsson bókbindari Kárastig 3
og ym. Guðrún Vigfúsdóttir 23. okt,
Sigurður Þórðarson Skólavörðustíg 17
og ym. Elin Jónsdóttir 23. okt.
Sigurður Þórðarson bóndi í Sumarliðahæ
í Holtum og ym. Guðrún Þórðardóttir 30.
okt.
Þorsteinn Finnbogason kennari Bergstaða-
stræti 45 og ym. Jóhanna Greipsdóttir 30.
okt.