Ísafold - 13.11.1909, Síða 1

Kemui út ýmist einu sinni eí>a tvisvar i
vikn. Verö árg. (80 arkir minst) 4 kr., er-
lendis 5 kr. e&a l1/* dollar; borgist fyrir
miðjan júli (erlendis fyrir fram).
ISAFOLD
Uppnðgn (skrifleg) bundin við Aramót, er
ógild nema komln si tU útgefanda fyrir
1. okt. og aaupandi skuldlaus viö blabið.
Afgreibsla: Ansturstrseti 8.
XXXVI. árg.
Reykjavík laugardaginn 13. nóv. 1909.
74. tðlublað
Stjórnarhrapið í Danmörku.
Hægrimenn fara flatt.
Gjörbótamenn taka við völdum.
----— Khöfti 3. nóv.
í Danmörku gerist alt það, sem ótrúlegast er.
Holsteinsráðuneytið faliið, eftir sambræðslusigurinn í hervirkjamálinu, og
andstæðingarnir komnir til valda! Þetta mundu menn hafa svarið fyrir.
En nú skal sagt nokkuð ger frá málavöxtum.
Þegar Holstein greifi var nýtekinn við varnarráðgjafaembættinu af Christen-
sen og farið var að fjalla um fjárlagafrumvarpið á þinginu, spunnust umræður
um það á þingfundi, hvort Holstein hafi spurst fyrir hjá hægrimönnum, áður
en hann hét konungi að mynda ráðuneytið, hvort þeir vildu styrkja sig til
valda. Hægrimenn báru þetta upp á greifann, en hann þverneitaði, fór mörg-
um hörðum orðum utn hægrimenn og framkomu þeirra og kvaðst yfirleitt
ekki vera upp á þá kominn. Þessu reiddust hægrimenn svo afskaplega, að
þeir fluttu vantrausts-yfirlýsingu í þinginu, til Holsteins eins, en ekki ráðu-
neytisins í heild sinni. A þetta gátu aðrir andstæðingar stjórnarinnar í fólks-
þinginu ekki fallist. Þeir vildu lýsa vantrausti sínu á öllu ráðuneytinu í heild
sinni. Gjörbótamenn báru fram tillögu sína um það. Holstein hafði lýst yfir
því, að alt ráðuneytið stæði og félli sem einn maður. Því urðu hægrimenn
með tillögu gjörbótamanna, þ. e. a. s. 8 af þeim greiddu atkvæði með henni,
en hinir 14 greiddu ekki atkvæði, en 6 af þessum 8 höfðu greitt atkvæði á
móti hervirkjabræðingnum. Auk þeirra greiddu tillögunni atkvæði allir jafn-
aðarmenn. Því fóru svo leikar, að tillaga gjörbótamanna um vantraust á stjórn-
inni var samþykt með 49 atkvæðum gegn 44 (umbótamanna og miðlunar-
Nýja ráðuneytið danska.
manna) Þetta er í fyrsta sinn á dönsku þingi, að stjórn hefir hlotið van-
traustsyfirlýsingu. Holstein kvaðst tafarlaust segja af sér og öllu ráðuneytinu,
úr þvi að svotia væri komið — og gerði.
Hvað verður nú gert, spurðu allir. Flestir spáðu því, að enn yrði reynt
að brasa saman nýtt ráðuneyti úr umbóta- og miðlunarmönnum og til þess
hafa hægrimenn auðsjáanlega ætlast. Þá var líklegast talið, að Neergaard yrði
yfirráðgjafi eða þá Klaus Berntsen. Aftnr héldu aðrir, að þingið yrði rofið
þá þegar og litlaust embættisráðuneyti sett á laggirnar i bili, þangað til
kosningar sveipuðu burt stjórnmálaþokunni og slitu í sundur flokkalopann.
En hvorugum varð að því. Holstein gamli fór til konungs og benti honum
á gjörbótamenn í stjórnarefni. Konungur kvaddi Zahle, formann gjörbótaflokks-
ins, á fund sinn og fól honum ráðuneytismyndun. Þetta gerðist alt í einu
vetfangi. Tveim dögum seinna hafði Zahle sett saman ráðuneytið og kon-
ungur samsint.
Gjörbótamenn eru ekki nema 15 á þingi, en 20 alls í kjörflokki, því
að þeim fylgja að málum 5 utanflokksmenn. Þeir eru því ekki nema lítill
hluti þingsins. En þá styðja jafnaðarmenn allir, 24 talsins, og auk þess hafa
hægrimennirnir 6, sem atkvæði greiddu gegn hervirkjalögunum, lýst yfir því,
að þeir muni ekki hrófla við stjórninni í bráðina, að raunalausu. Annars
eru hægrimenn, miðlunararmurinn sá, sem samþykti bræðinginn, stórreiðir
yfir úrslitunum og láta allófriðlega.
Annars eru lítil líkindi til þess að þingið verði rofið strax. Til þess
þurfa gjörbótamenn einhverja átyllu. Það mun vera ætlun þeirra að leggja
fram frumvarp eitt mikið um kjördæmaskiftingu, þar sem skifta á upp land-
inu öllu af nýju í jafnstór einmenniskjördæmi, og síðan mun eiga að nota
það mál til þess að rjúfa þingið.
Fæstir spá gjörbótamönnum langlífis í völdum, jafnfámennum. En »til
frægðar skal konung hafa, en eigi til langlífis« mættu þeir hugsa, enda eru
þeir nú eggjaðir þess lögeggjan, af jafnaðarmönnum og öðrum frjálslyndum
mönnum að hopa nú hvergi, heldur halda sér við efnið og ganga ekki á bak
orða sinna, meðan þeir eru við völd. Það mundi hefna sín síðar, ef þeir
færu nú að bráðna. Þeir mundu kafna sjálfir í bræðingnum.
Um fyrstu verkefni stjórnarinnar vita menn það, að nú á að þrífa til,
svo að um munar, í landinu, eftir Albertihneykslið.
Stefnuskrá stjórnarinnar leggur yfirráðgjafinn fram í þinginu i dag.
—--------3*8SB----------
k. G. Larsen. Esbjerg
Umboðssali fyrir: Vörubirgðir:
Sláturfél. Suðurl. 25 Yesterbrog.
Reykjavík Köbenhavn
tekur að sér að selja fyrir hæsta fáan-
legt verð: gærur, loðnar og snögg-
ar, húðir, tólg o. fl. Fljót reikn-
ingsskil, sanngjörn umboðslaun.
Simnefni: Ladejoqcd Esbjerg.
Nýi doktorinn.
Dr. phil. Ólafur Dan Danielsson.
---- Kh. 3. nóv,
Ólafur Daníelsson úr Skagafirði
varði doktorsbók sína á háskólanum
hér 30. f. m., eins og til stóð.
Þegar varðar eru doktorsritgerðir,
safnast prófessorar háskólans, doktor-
ar og aðrir mektarmenn saman í stofu
þeirri, sem athöfnin fer fram i, og eru
burgeisar þessir girtir frá áheyrendum
með sterkum grindum; mun það gert
til varúðar. Fyrir innan grindurnar
eru stólaraðir prófessora og andmæl-
enda til beggja handa, en autt bil á
milli. Fyrir miðju bilinu inni við
vegginn er hækkaður pallur með ræðu-
stóli. Þar stíga doktorsefnin upp í
og húka þar meðan athöfnin fer fram.
Síðan stíga andmælendur fram á mitt
gólfið og skíta út bókina og doktors-
efnið niður fyrir allar hellur, en hrósa
síðan öllu saman á eftir.
Olafur Dan. talaði fyrst nokkur vel
valin orð ex Cathetra (úr ræðustólnum)
og beiddist líknar andmælenda, og
hafði sér það til afsökunar, að hann
hefði verið úti á íslandi og því ekki
náð í svo margar bækur sem skyldi.
Þetta fanst oss ólærðum mönnum
eðlilegt, Ólafi full vorkunn þó að eitt-
hvað væri að bókinni og í aunan stað
hæverskulega talað.
En prófessorarnir mega ekki hugsa
þannig. Þeir verða að ráðast á bók-
ina. Það er skylda þeirra.
Fyrstur reis upp dólgur mikill og
ruddi úr sér langri romsu af mikilli
grimd.
Þetta er glæpsamlegl, sagði hann og
hjó krítarstönginni af bræði sinni í
töfluna af svo miklu afli, að hún
brotnaði (kritarstöngin). Var engu lík-
ara en þetta væri hinn versti berserk-
ur í vigamóði. Síðan fór að sljákka
í honum smámsaman, og loks át hann
ofan í sig alt, sem hann hafði sagt.
Þetta er hringlandibandvitlaust, sagði
annar, og hiósaði þó Ólafi fyrir vit-
urleik og frjósemi heilans.
Ólafur svaraði öllum fúkyrðunum
af mikill kurteisi og lét ekki á sér
bera annað en alt væri það hugsunar-
rétt, er þeir sögðu. Svo var hann
stiltur.
Síðan talaði sá þriðji og f]órði
öllu mýkri tóntegund, löstuðu Ólal
og hrósuðu þó á vixl.
Svo er sagan búin. Ólafur varð
doktor með hinni mestu sæmd.
Eg hefi ekki verið við doktorsat-
höfn fyr; en það segja mér fróðir
menn, sem á þetta hlýddu, að Ólaf-
ur hafi varið sig allra doktora bezt.
Seinna þenna sama dag sat Ólafur
í veizlu hjá einum prófessoranna og
voru þar með honum allir andmæl-
endurnir. Þar hrósuðu þeir bókinni
allir einum rómi. Þar þurftu þeir
ekki að vera tvityngdir. Þar máttu
þeir segja sannfæringu sína.
En gaman var að hlýða á þessa
»kommendiu«.
Svipall.
Faaes o\)&ral£.
Uppreist á Grikklandi.
Sjöliðsforinginn Typaldos gerir skothrið á
vopnabúrið, biður ósigur og flýr.
Róstur og viðsjár.
----- Kh. 3. nóv.
Á Grikklandi er sami eldurinn og
óánægjan. Á dögunum var þar full
uppreist. Sjóliðsforingi einn, Typal-
dos að nafni, settist um vopnabúrið
með 300 manns, en vopnabúrið ligg-
Tybaldos liðsforingi.
ur á eynni Salamis. Þar lágu þá
nokkrir tundurbátar og þeim náði
hann á sitt vald.
En nú kom hersambandið svonefnda
til skjalanna. Það eru herforingjar þeir,
sem áður er getið um, þeir er flæmdu
fyrv. stjórn frá völdum, en komu að
þeirri, sem nú ríkir (Mauromichalis)
— þeir, sem ráða yfirleitt lögum og
lofum í landinu. Þessir liðsforingjar
voru allir herforingjar úr landhernum.
Nú ætlaði Typaldos að ná sama valdi
undir sjóliðsforingja og því var það
ekki nema eðlilegt, að hinir réðu á
hann. Foringi hersambandsins, Zorbas
ofursti, gerðist sjálfur fyrirliði riddara-
Zorbas ofursti,
sveitar þeirrar, er hélt til Salamis til
þess að ráða á uppreistarmenn land-
megin. Herskipum þeim, er ekki
voru á valdi uppreistarmanna, var
hleypt af stað og nú hófst orustan.
Hún stóð þó ekki lengur en 20
mínútur og biðu uppreistarmenn al-
gerðan ósigur.
Óróaseggirnir flýðu, þeir sem ekki
náðust strax. Typaldos komsl undan
og er sagður flúinn til Þessalíu.
Ástandið er yfirleitt hið ískyggi-
legasta. Hersambandið, sem ræður
eitt öllu, stöðvar öll símskeyti vegna
þess, að það veit, að stórveldin styðja
það (hersambandið) ekki. Þess vegna
vita menn nauðalítið um ástandið á
Grikklandi. Sjálfsagt er það miklu
verra en af er látið.
Georg konungur getur við ekkert
ráðið. Hersambandið viU víst í raun
og veru bola honum burt og gerir
líklega þá og þegar.
Konungur á örðugt aðstöðu vegna
þess, að hann hafði sagt þjóðinni frá
loforðum stórveldanna um innlimun
Kríteyjar í gríska ríkið. Það ætla
stórveldin að svíkja, að minsta kosti
í bráðina, vegna ástandsins í Tyrk-
landi, en Grikkir eru æfir út af því;
allur þorri manna heimtar, að Krít sé
sameinuð ríkinu hið bráðasta. Þeir
skella því skuldinni á konung. Hann
hefir hvað eftir annað verið að því
kominn að segja af sér, en Englend-
ingar hafa fengið hann ofan af því
og heitið honum öflugu fylgi. Nú
eru t. d. ensk herskip að sigla til
Grikklands. Mun það vera ætlunin
að sýna hersambandinu að minsta
kosti framan í sig.
Stórveldin hafa og látið það berast
til Grikklands, að þau muni eigi láta
neinum haldast uppi að hreyfa við
stjórnskipun landsins eða konungs-
ættinni.
Dómstjóraskifti i hæstarétti
--- Kh. 3. nóv.
Nyholm, sem verið hefir dómstjóri
í hæstarétti, lét af því embætti ný-
lega. Mun það vera með fram vegna
þess, að hann býst við ríkisdómsmál-
um bráðlega út af Alberti-hneykslinu,
en treystir sér illa til þess að standa
í því stappi, jafngamall maður. Hann
er á níræðisaldri,
í hans stað er kominn Dr. jur.
Niels Lassen.
Kosniogar i Noregi.
í Noregi eru að fara fram nýjar
kosningar til stórþingsins þessa dag-
ana. Þetta verða athugaverðar kosn-
ingar, því að nú kjósa þar konur f
fyrsta sinn. Um úrslit kosninganna
er ekki fullvíst enn, en alt til þessa
hafa vinstrimenn eða stjórnarflokkur-
inn mist marga menn, en jafnaðar-
menn aftur unnið og þó einkum hægri-
menn. Þeir fóru þó fyrst að sækja
sig, svo að um munaði, þegar Mich-
elsen skelti sér inn í kosningabarátt-
una. Hann ætlaði þar hvergi nærri
að koma og læknir hans hafði bann-
að honum það, heilsunnar vegna, en
hann gat ekki stilt sig, þegar á átti
að herða. Flokkaskipun er nokkuð
á ringulreið í Noregi, og er það mjög
að kenna málþjarkinu. Um það greinir
menn á allavega, án þess að pólitisk
flokkaskipun komi þar til greina, og
þetta mál er að verða mest allra mála.
Annað mál, sem miklu þykir varða í
Noregi, er lagafrumvarp um það, að
rjúfa megi stórþingið. Það hefir ekki
verið hægt til þessa. Þingið hefir orð-
ið að sitja f 3 ár samfleytt. —
Vér munurn segja frá kosningum þess-
um nánara síðar, þegar þær eru um
garð gengnar. Þess skal getið, að
Lövland féll, fyrv. yfirráðgjafi og aðal-
leiðtogi málþrefara í Noregi.