Ísafold - 29.01.1910, Blaðsíða 2

18
I8AF0LD
Það virðist óhætt að fullyrða, að
bankastjórninni er þetta tap að miklu
leyti að kenna, þar sem hún hefir
vanrækt skyldur sínar svo mjög. Ekki
frekar einum bankastjóra en öðrum,
þar sem engin gjörðabók hefir verið
haldin, er sýni nokkurn ágreining um
nokkra lánveitingu.
Bankastjórnin hefir veitt lán án
þess að hafa ábyggilegar upplýsingar
um trygginguna.
Bankastjórnin hefir látið trj'ggingar
rýrna án þess að sporna við því, eða
innheimta lánin, er hún sá, að þau
voru komin í vanrækslu lántakenda.
Bankastjórnin hefir alið vanskila-
menn á fé bankans.
Varasjóður Lasidsbanbans.
Varasjóður bankans er sameiginleg-
ur tryggingarsjóður fyrir alla þá menn,
sem lána honum fé. Um hann eru
sérstakar reglur settar, sem eru til
þess ætlaðar, að eftir þeim sé farið.
Bankalögin frá 18. sept. 1885, 31.
gr., segja, að varasjóður eigi að bera
tap bankans. Reglugjörð frá 1894,
24. gr., segir:
Varasjóð má eigi lána út, heldur
skal jafnóðum, og svo fljótt sem því
verður viðkomið, kaupa fyrir hann
konungleg skuldabréf, eða önnur áreið-
anleg verðbréf, er á skömmum tíma
má koma i peninga.
Bankinn á ekki svo mikið af kon
unglegum ríkisskuldabréfum, að nægi-
legt sé til tryggingar veðdeildinni, sem
hann er skyldur að leggja til, enda
eru þau því nær öll í vörzlum lands-
stjórnarinnar. Onnur útlend verðbréf
bankans eru veðsett Landmandsbanken
í Khöfn og geymd þar. Honum eru
einnig veðsett 587 þúsund kr. í banka-
vaxtabréfum. Þau eru sett til sér-
stakrar tryggingar fyrir skuld Lands-
bankans við hann, og verða ekki það-
an tekin fyrr en skuldin er borguð að
fullu. Geta því ekki notast til þess
að fullnægja kröfum þeim, sem til
varasjóðs eru gerðar.
Bankavaxtabréf eru heldur ekki lög-
mæt bréf í varasjóð, því að reynslan
sýnir, að þeim verður ekki >á skömm-
um tíma komið í peninga*. Til þess
þyrftu þau að vera verðsett í erlend-
um kauphöllum, en það eru þau ekki.
— En þótt svo væri, þá átti bankinn
í árslok 1908 ekki nema 201,065,80
kr. i óbundnum bankavaxtabréfum. —
Varasjóður verður því að álítast að
vera í veltufé bankans — í úilánum.
Bankastjórnin sýnir það með reikn-
ingi bankans, að hún hefir aldrei álit-
ið bankavaxtabréf geta verið eign vara-
sjóðs, því hún reiknar varasjóði 3 */a%
í vexti af eign sinni. Þá vexti gefa
konungleg ríkisskuldabréf og þau út-
lend verðbréf, sem reikningar bank-
ans sýna sem eign hans. Bankavaxta-
bréf gefa 4llz°/o > vexti — og þá
yexti ætti að reikna varasjóði af eign
hans, eða þeim hluta hennar, sem
lægi i bankavaxtabréfum.
Með því að reikna varasjóði 3 J/2 °/0
í vexti af eign sinni, er mönnum í
reikningi bankans rangleqa, gefið í skyn
að varasjóður liggi allur i þeim bréfum,
sem þá vexti gefa; því er reikningur-
inn i þessu atriði rangur, þar sem
varasjóður alls ekki getur legið í þess-
um bréfum.
Þar sem það er nú bannað að lána
varasjóð út eða veðsetja eigur hans,
sem verður að álítast hið sama, þá
brýtur bankastjórnin þar lög. En þar
sem hún hefir leynt því, að hún hef-
ir veðsett einum lánardrotni sinum
meiri fjárhæð i verðbréfum en vara-
sjóður nemur og jafnvel þrætir fyrir
veðsetninguna, þá hefir hún farið á
bak við alla aðra lánardrotna sina og
gefið ranga hugmynd um hag bankans
og lái^traust hans. Innlendir lánar-
drotnar hafa lánað bankanum á 4.
miljón kr., en þessi eini útlendi, sem
fær veð fyrir inneign sinni á 2. milj.
Og að því leyti sem hægt væri að
segja, að hún hefði veðsett eign vara-
sjóðs, þá er það mjög áþekt því að
veðsetja sama hlutinn tvisvar.
Hin umþrætta veðsetning á 587
þús. i bankavaxtabréfum er sönnuð
með bréfi frá Landsbankanum til
Landmandsbanken og simskeyti með
yfirlýsingu Gluckstadts þar að lútandi
og öðru simskeyti frá ísl. stjórnar-
skrifstofunni i Khöfn.
Þótt það væri leyfilegt að veðsetja
eigur bankans, þá er það blckking að
láta þeirrar veðsetningar ekki getið í
ársreikningi.
Skýrslur
um verðbréfaeign bankans 3. des.
1906, 1907 og 1908.
Þessar skýrslur sýna ljóst, að öll
þessi ár hefir bankinn ekki átt óbund-
in verðbréf er nándar nærri nemi
þeirri fjárhæð, er varasjóður er talinn
í reikningum bankans. Þær sýna
ennfremur, að alls ekkert hefir verið
hirt um að fylgja þeim reglum, sem
hin irávikna bankastjórn sjálj hafði
samið og sett um varasjóð veð-
deildanna — sem sé, að fyrir þá væru
keypt trygg verðbréf, sem auðvelt er
að koma í peninga. Sbr. reglugj. 15.
júní 1900, 3. gr. og 1. apr. 1906, 3. gr.
Ennfremursýna þær,að vanrækthefir
verið að hafa tryggingu veðdeildanna í
lagi; í vörzlum landsstjórnarinnar hefir
aldrei legið nægilega mikið af verð-
bréfum, til þess, að ákvæðunum um
hana væri fullnægt. Og eiga þó auð-
vitað allir þeir, sem kaupa veðdeildar-
bréf fulla heimtingu á því, að öllum
þessum reglum sé nákvæmlega fylgt.
Beikuingar rangir.
Reikningar bankans haja um mörg
undanjarin ár verið rangir.
Það kemur i ljós, að bækur bank-
ans, og þar með reikningur sá, sem
bankastjórnin hefir gefið viðskiftavin
•um sínum telur víxlaeign bankans á
sjöunda púsund krónum hærri en sú
eign reyndist að vera, er hún var tal-
in upp af nefndinni
Það hefir ekki verið leitt í ljós
með hverjum furðulegum hætti þess-
ir víxlar hafa horfið, en bankastjórn-
inni og endurskoðunarmönnum hlýt-
ur að hafa verið það kunnugt og
framkv.stjórn beint verið sagt frá þess-
ari skekkju og þó ekki leiðrétt hana
heldur gefið rangan reikning ár eft-
ir ár.
Avísanaeign bankans er einnig tal-
in hærri í reikningi bankans, heldur
en hún er, þar er munurinn undir
hálft annað púsund krónur.
Það er einnig hulið mönnum,
hversu slíkt má vera — en banka-
stjórn og endurskoðunarmönnum hlýt-
ur sömuleiðis lengi að hafa verið ljóst,
að svo var, en ekki hefir verið hirt
um að leiðrétta það. — Heldur gejinn
rangur reikningur. ,
Þá hefir því verið leynt, að bank-
inn hefir tapað fé í lánum. — Sama
sem ekkert tap sýnt á reikningum
hans. — Þó er það auðvitað, að þetta
400 þúsund króna tap, sem nefndin
áætlar er ekki alt eins árs tap.
Tryggvi Gunnarsson hefir nú játað,
að ef tapið hefði verið reiknað sam-
vizkusamlega, þá hefði líklega mátt
sýna 10 þúsundir þegar 1907 á taps
reikningi.
Dálítið undarlegur bankastjóri, sem
svona blátt áfram viðurkennir, að hann
hafi ekki gert reikning bankans sam-
vizkusamlega I — Er nokkur ástæða
til þess að ætla, að úr því hann var
ekki samvizkusamur á meðan hann
var bankastjóri, þá blossi nú samvizku-
semin upp hjá honum, eftir að hann
var rekinn frá? Eða álítur hann, að
samvizkusemi geti alls ekki samrýmst
stöðunni ?
En hvað sem því líður, og hvort
sem tapið er hundrað þúsund eins og
Tryggvi heldur, eða 400 þúsund eins
og nefndin heldur, þá er það sýnilegt
samkv. játningu Tr., að frávikna banka-
stjórnin hefir talið varasjóð 10 þúsund
krónum of háan 1907 og þvi þá,
einnig í því atriði, gefið
rangau relkning.
Bankastjórnin segir nú, eftir að
henni var vikið frá, að það sé svo
sem ekki neitt athugavert við það,
þótt bankinn hafi tapað, það sé með
hann eins og hverja aðra verzlun!
Vitanlega nær það alls engri átt, að
bera saman bankann og verzlanir sem
leggja 20—ioo°/0 á vörur sínar. —
En hvers vegna þá að minsta kosti
ekki að geta um tjónið á reikningn-
um? Hvers vegna telja sem verð
mæta eign einkisvirða blaðasnepla?
Getur pjóðin verið þekt fyrir að
Landsbankinn gefi rangan reikning?
Það er svívirðing, sem ekki lendir
á einum einstökum manni aðeins —
öll pjóðin Jyrirverður sig Jyrir annað
eins.
(í næsta blaði verðnr sagt frá vixilkanp-
am starfsmannana, framkomu bankastjórn-
arinnar á nefndarfnndunnm og bréfavið-
8kiftum hennar og stjórnarráðsins).
Orrahríðin á Bretlandi.
---- Kh. 17/j ’IO
Kosnlngarnar á Iaugardaginn.
Ihaldsmönnum fjölgar.
Eftir gífurlega kosningarbaráttu —
meiri en nokkur dæmi eru til, eru
nú loks kosningar byrjaðar á Bret-
Fandi. Hófust þær i fyrra dag, en
verða ei um garð gengnar fyr en í
mánaðarlok.
Kosningar þær, er fram hafa farið,
féllu svo, að kosnir voru 43 íhalds-
menn (Unionistar), 37 framsóknar-
menn (Liberalir), 6 verkaflokksmenn
og 5 írar eða þjóðftokksmenn (Natio-
nalistar). Sambandsmenn hafa unnið
alls 18 kjördæmi, en framsóknarmenn
4. Þess ber að gæta, að kjördæmi
þau, er kosið var í á laugardaginn,
eru þau, sem íhaldsmenn ætluðu sér
mestan vinning í, en það er London,
ýmsar borgirnar þar í grendinni á
Suður- Mið- og Vestur-Englandi. Má
því heita, að framsóknarmenn uni vel
þessum úrslitum, en sambandsmönn-
um þykir sigurinn minni en þeir
bjuggust við. Meðal annars ætluðu
þeir sér að ná í öll Londonarkjör-
dæmin 10 af þeim 12, er kosning
átti að fara fram í þann dag, og fram-
sóknarmenn höfðu skipað sínum mönn-
um áður — en tókst ekki að sigra
nema i 3 í viðbót. Alls eru í Lon-
don 61 kjördæmi og fer þar fram í
dag kosning í 31 þeirra.
Enginn bjóst við, að framsóknar-
menn mundu halda meiri hluta sín-
um óskertum við þessar kosningar,
jafnmikill og hann varð við síðustu
kosningar, árið 1906, og því er það
engin furða, hvernig þessar fyrstu
kosningar hafa farið. Auk þess unnu
framsóknarmenn mörg gömul og rót-
gróin íhaldskjördæmi við síðustu kosn-
ingar með nauðalitlum meirihluta, og
því eðlilegt, að þeir missi eitthvað af
þeim aftur. Það er og yfirleitt venja
á Englandi, að stjórnin missir atkvæði
kjósenda því lengur sem hún situr
að völdum.
Eins og getið var, hefir stjórnin
geysimikinn meiri hluta í neðri mál-
stofunni. Af 670 þingmönnum (það
er tala þingmanna neðri málstofunnar)
höfðu framsóknarmenn 364 úr sínum
flokki — algerðan, óháðan meirihluta
með öðrum orðum. Auk þess hafa
þeir stuðning verkflokksmanna, en
þeir voru 54.
íhaldsmenn voru alls 168, írar eða
þjóðflokksmenn 83 og 1 jafnaðar-
maður.
Af þessu sjá menn, að íhaldsmenn
þurfa til þess að krækja í algerðan
meirihluta að halda öllum 168 kjör-
dæmunum og vinna auk þess jafn-
mörg, 168, frá hinum, til þess að
hafa 1 atkvæði fram yfir helming
deildarmanna, en á því eru engar lík-
ur og þó að þeim gengi eins vel að
sínu leyti í kjördæmum þeim, sem
eftir eru, eins og hinum, sem búin
eru, fer þó fjarri því, að þeir verði
í meirihluta. Auk þess ber að gæta
að því, að vafakjördæmum fækkar nú
við það, að írar eru vissir um að
halda öllum eða flestum kjördæmum.
En þó að íhaldsmenn geti ekki
orðið í meiri hluta, getur þó orðið
hart á því, að framsóknarmenn haldi
algerðum, óháðum meiri hluta í þing-
inu. Með verkflokksmönnum eru þeir
alls í þinginu fyrir kosningar 418.
Missi þessir flokkar báðir 83 kjör-
dæmi alls eða fleiri, þarf stjórnin
stuðning íra til þess að vera í meiri
hluta í neðri máistofunni.
Æsingar eru geysimiklar og >spenn-
ingur* um allan heim útaf úrslitun-
um. Mannþyrping hafði verið geysi-
mikil á Lundúnastrætum sunnudags-
nóttina við skrifstofur blaðanna, til
þess að lesa þar kosningaúrslit laugar-
dagsins.
í dag fara fram kosningar i 97 kjör-
dæmum með 104 þingmönnum.
/ gar 28. þ. mán. voru íhaldsmenn
búnir að vinna 100 kjördæmi — segir
símfregn frá Khöfn. — Óvíst hver
úrslitin verða.
Guðsþjónunta i dómkirkjunni 4 morg-
un:
Á hádegi: sira Friðrik Friðriksson.
Siðdegis: síra Jóh. Þorkelsson.
Messufall i Frikirkjunni 4 morgun vegna
þess, að frikirkjupresturinn er lasinn —
hefir verið það alla vikuna — og má ekki
tala vegna hæsi.
Yefnrinn lians Tryggva gamlaí
Barnaskapur eða hvað?
Fjögurra dálka vaðall í Lögréttu —
og leitun á heilli brú í þeirri grautar-
gerð! Klúðurs-hrærigrautur, kryddaður
ákærum á hann sjálfan og játningum
um ávirðingar, -j- nokkrum innilega
meintum hatursrúsínum til ráðgjafa.
Þetta er alt og sumt, sem hinn frá-
farni framkvæmdarstjóri hefir til að
svara með hinum alvarlegu ávirðingar-
sökum gömlu bankastjórnarinnar, sem
Rannsóknarnefndin hefir lyft hjúpnum
af og ísafold flutt útdrátt úr, síðast
22. þ. mán.
Vefurinn rakinn og hrakinn.
1. »Hann (ráðgj.) hlýtur að skilja
það, að landsmenn geta hvorki trúað
honum né sjálfum sér til að leggja
réttan dóm á mál, sem að eins er
skoðað frá einni hlið« — segir Tr. G.
Hverju orði sannara! — Það er líka
petta, sem ísafold sí og æ hefir verið
að brýna fyrir mönnum: að leggja
ekki dóm á bankafargansmálið fyr en
gögn öll væru fyrir hendi.
En heimastj.menn, með Tryggva
sem eina öndvegissúluna, hafa á hinu
leitinu látlaust verið að reyna að æsa
þjóðina til þess að leggja dóm á málið
og veita stjórninni vantraustsyfirlýsingu
áður en rannsóknarnejndargögnin komu
jram.
Tryggvi gamli gat ekki gefið sér
og sínum fylgismönnum sárari snopp-
ung en að mæla opinberlega á þá
leið, sem nú hefir hann gert.
2. Tr. G. hygst heldur en ekki
að ná sér niðri á Isafold og ráðgjafa
fyrir það, að »ákærupóstamir« á banka-
stjórnina séu nú rýrnaðir það frá þvi
í nóv., að af hinum 7, sem ísafold
þá birti, séu nú ekki orðnir eftir nema
4, en 2 nýir bæzt við. Og svo renn-
ur auðsjáanlega á karlinn fagnaðaræði,
er hann bætir við, að ráðgj. sé nú
orðinn »berskjaldaður ósannindamað-
urc, þvi að mörg atriðin séu nú dott-
in úr sögunni.
Nei, nei, nei, pví er nú miður! Þau
eru engin dottiu úr sögunni. Þau standa
sem stafir á bók í skýrslu Rannsókn-
arnefndarinnar. Öll — og Jieiri til.
3. Tryggvi gamli hælist um yfir
því, að ráðgj. sé fallinn frá því, að vara-
sjóður sé veðsettur, og byggir það á
því, að ísaf. 22. jan. segir, að varasjóð-
ur sé lánaður út.
En vér leyfum oss að spyrja: Er
ekki það, að veðsetja varasjóð fyrir
peningum, sem síðan eru lánaðir út,
í raun og veru alveg hið sama sem
að lána hann sjálfan út, að eins
farin krókaleið? Vér efumst ekki um,
að svar hvers heilskygns manns verði
játandi. Og skiftir það þá nokkuru
máli, hvoru nafninu það er kallað?
Vér verðum að álíta orð hr. Tr. G.
um þetta atriði útúrsnúning, því að
hann veit, að varasjóður, þ. e. þau
einu bréf, sem varasjóður bankans
getur legið í, eru veðsett, 0: varasjóð-
ur lánaður út krókaleið.
4. Þá kemur nú að tjóni því, sem
bankinn að dómi Rannsóknarnefndar-
innar pegar er búinn eða hlýtur að bíða,
vegna illrar stjórnar hinnar fráförnu
bankastjórnar. Nefndin telur það vera
full 400.000 kr. Þeir,sem skýrslu hennar
lesa með athygli, komast áreiðanlega
að raun um, að ekki sé oj hátt talið.
Tryggva gamla lízt annan veg! Og
er engj.n furða! Samkvæmt allri fram-
komu hans, mátti nærri búast við, að
hann neitaði algerlega, að nokkuð væri
tapað.. En ekki hefir honum litist
það árennilegt, að fara svo langt —
heldutr segir hann:
»Mín skoðun er þannig, að ef
samvizkusamlega hefði átt að draga
frá þær skuldir, sem mátti álíta tap-
aðar við árslok I9°7> þá hefðu þær
ekki farið alls yfir 10.000 kr., og
hefði aftur verið dregið frá 22. nóv.
f. á., sem tapað, þá hefði það ekki
farið yfir ioo.ooo*.
Með þessu játar Tr. G.:
a) að ekki hafi verið sam-
vizkusamlega dregið frá við
árslok 1907, sem þó var alveg
sjálfsögð skylda bankastjórn-
arinnar, og óafsakanlegt að
gera það ekki.
b) að ársreikningurinn 1908 honum
,(Tr. G.) vitanlega hafi verið rangur
c) játar hann, að tapið í haust hafi
verið 100000 kr.
En úr því að hr. Tr. G., jafn
hlutdrægur maður í þessu máli, játar
það opinberlega og umsvifalaust, að
tapið hafi verið 100000 kr. í vetur —
mun öðrum ekki veita eifitt að trúa
þvi, að rannsóknarnefndin, sem er
engin ákæruneíná, heldur óhlutdræg
rannsóknarnefnd, sem búin er að kynna
sér alla málavöxtu m jög rækilega, — svo
rækilegar sem unt er, fari rétt með,
er hún segir, nð tapnðar megi heita
Jullar 400 pús. kr.
5) Tryggvi gamli segir, að ekki
megi dæma bankastjórnina fyrir lánin,
er hún hefir veitt, eins og þau séu
nú, heldur eftir ástandinu sem lántak-
andi var í, er hann fekk lánið.
Þetta hejir og rannsóknarnejndin gert
— og vísum vér i því efni til skýrsl-
unnar. Og nefndin hefir meira að
segja gengið svo langt, að hún hefir
dæmt sæmilegan 2. veðrétt fulla trygg-
ingu — og smærri !án en 500 kr.,
oft og tiðum mjög vafasöm lán —
hefir hún látið liggja milli hluta.
Nefndin hefir því sannarlega ekki
verið of hörð í mati sínu.
«) Loks kemur rúsinan hjá gamla
manninutn, sem bítur höfuðið af allri
skömtn. Hann fyrirverður sig ekki
ad játa, að hann, meira að
segja arum saman, hafi vitað
um, að samkvæmt reikningi
bankans vantaði svo þúsund-
um skifti upp á vixla- og á
visanaeign bankans, án þess
að um það væri getið á
reikningi bankans. Hr. Tr. G.
játar nteð öðrum orðum, að hann hafi
vitað, að hann var að gefa
út og skrifa undir ársreikn-
ingfyrir Landsbanka Islands,
sem var rangur.
Hvílík bíræfni! Er hr. Tr. G.
virkilega svo blindaður, að hann sjái
eigi, hversu takmarkalaus hún er.
Er hann svo blindaður, að hann sjái
ekki, að hann jafnvel fyrir þetta eina
atriði, ætti skilið klapp af æði snarp-
ari glófum en hann hefir orðið fyrir,
að það eru silkiglófar, sem stjórnin
hefir klappað bankastjórninni með, —
þegar á ávirðingar hennar er litið.
Vefurinn hans Tryggva gamla er
nú rakinn. — Ekki annað eftir en
velmeintar hatursromsur og reiðiyrði
til ráðgjafa — og taka fáir slíka hluti
alvarlega hjá »bankapabbac gamla.—
Hann verður að fá að rausa út — svo
er það búið.
Vér skiljum það vel, að hr. Tr. G.
reyni að klóra í bakkann! — Hver
mundi ekki gera það í hans sporum.
— Hversu illa honum hefir tekirt
það — það sýnir bezt, hve málstaður
hans er veikurl
Að Tr. G. telji sjálfur alt hafa verið
í beztu reglu i Landsbankanum — þvi
trúa fáir, nema ef vera skyldi þeir, sem
grandkunnugastir eru Gránufélagsárum
hans !
Kaldar kveðjur
eru oss íslendingum valdar, um
þessar mundir, í dönskum blöðum,
vegna sjálfstæðisviðleitni þeirrar, er
meirihlutinn íslenzki, að dómi danskra
blaða, geri sig »sekan« í.
Sem stendur virðist viðskiftaráðu-
nauturinn vera þeim mestur þyrnir í
auga. — Þeim, dönsku blöðunum er
alveg ókleift að skilja, að vér íslend-
ingar skulum reyna að gera verzlunar-
samband við aðrar þjóðir en Dani.
Þótt það sé oss miklu hagfeldara. —
Þeim, dönsku blöðunum þykir það
meiri ósvinna en tárum taki, að Bjarni
Jónsson erlendis leyfir sér að láta
uppi skoðun meirihlutans á sambands-
málinu!
Norska blaðið »Dagbladet«, hefir
skrifað hverja greinina annari betri og
drengilegri um málstað vorn.
Vér munum í næsta blaði segja
miklu gerr frá þessu máli.
Kóggrein
um ísl. ráðgjafann, úr blaðinu Dansk
Folkestyre þýðir Þjóðólfur í gær.
Greinin ber það öll með sér, að
hana hefir ritað ómerkilegasti íslend-
ingurinn í Danmörku, Óskar Ólafs-
son, gamall sleikihundur H. H., sá
er ritaði svívirðilegustu róggreinarnar,
um alþingisforsetana og sjálfstæðismálið
í »Vort Land« í fyrra. Fyrir það fekk
hann nafnið: Þjóðníðingur. — Hann
festir það æ betur við sig.
J