Ísafold - 10.02.1910, Síða 3

I8AF0LD
31
sýslu eins og hann er nú, og eykur
það efa vorn í þessu tilliti, að hlut-
fallslega mikill hluti fundarmanna var
úr Borgarnesi og úr grendinni, þaðan
sem hægast var að sækja fundinn.
Borgarnesi, 31. jan. 1910.
Jóhann Þorsteinsson, prójastur.
Gísli Einarsson, prestur.
fíúi ^Asgeirsson, horgari.
Jón GuÖmundsson, hreppstjóri.
Hallgr. hlíelsson, bóndi.'
Magnús Jónsson, barnakennari.
Einar Sörensson, verzlunarmaður.
Jón Þórðarson, lausamaður.
Guðm. H. Jónatansson, bóndi.
Jón Bj'órnsson, bóndi.
Olajur Guðmundsson, lausam.
Einar Guðmundsson, bóndi.
Jón Samúelsson, bóndi.
Þorkell Gíslason, bóndi.
íAndrés Gilsson, lausam.
Teitur Jónsson, kaupmaður.'
Guðni Jónsson, bóndi.
Þorbergur Pétursson, bóndi.
Magnús Sigurðsson, lausamaður.
Guðjón S. Sigurðsson, bóndi.
Jóhann Magnússon, bóndi.
Þórður Pálsson, læknir.
Einar Magnússon, verzlunatm.
Atkvæðafjöldinn
í Reykjavík.
Atkvæðin á öllum fundunum í
Iðnaðarmannahúsinu samanlögð verða
á þessa lund:
Traustsyfirlýsing til ráðherra var
samþykt með
1180 atkv. gegn 44.
Mótmæli gegn aukaþingi samþykt
með
1198 atkv. gegn 36.
Þakkir til alþingis 1909 fyrir með-
er sambandsmálsins samþyktar með
1204 atkv. gegn 25.
Hefði traustyfirlýsing til þingmanna
verið borin upp á öllum fundunum,
hefðu atkvæðin orðið lík.
-------------
Fram-ósannindi.
Þeir breiddu það út eftir fyrsta
Iðnaðarmannahússfundinn, Fram-lim-
irnir, að kvenfólk hafi verið á
fundinum þeim.
Hver var átyllan?
Að i — skrifa ein — stúlka kom
snöggvast inn í salinn á þeim fundi,
án þess að greiða atkvæði.
Pétur Jónsson
hefir nýlega sungið í Árósum á
Jótlandi í félagi einu þar í bænum.
Honum var fagnað hið bezta. Blöð
þar í bænum kalla hann »hinn islenzka
Heroldc, en Herold er langmestur
söngvari Dana, sem nú er á lífi.
Falsskeyti minnihlutans.
1. Ríkissjóður fær aftur a/3 botn-
vörpungasektanna — sagði skeytið.
Sannleikurinn: Ríkissjóður fær ekki
einn eyri af þessum sektum þetta
fjárhagstímabil. Hvort hann fær nokk-
uð á næsta fjárhagstímabili (1912—
1913) kemur undir því, hvernig leyni-
samningurinn hans Hannesar er og
hvernig alþingi fer með málið — sbr.
ræðu ráðgjafa á Iðnaðarmannahúss-
fundinum.
Skeytið er því rangt.
2. Ráðgjafi fullyrðir, að Voga-
Bjarni hafi engin pólitísk erindi.
Lofar að kalla hann heim, ef hann
sé að tala um stjórnmál — segir
minnihlutaskeytið.
Sannleikurinn: Zahle hefir lesið upp
bréf, sem faiið hafa milli ráðgjafa Is-
lands og utanríkisráðgjafans — og lík-
lega erindisbréf Bjarna. — Þar stend-
ur, að hann megi ekki fást við póli-
tiskar œsingar gegn Danmörku erlend-
is — en alls ekki, að honum sé bannað
að tala um stjórnmál.
3. Stjórnin skoðar Uppkastið fallið
úr sögunni. Óskar ekki stöðu íslands
breytt — sagði skeyti minnihlutans.
Sannleikurinn: Orð Zahle féllu á
þessa leið;
Hér vanhagar ekki um breyting.
Úr því að ísland vill heldur láta
vera eins og er, þd unum vér því rólegir.
Uppkastið var svo úr garði gert fyr-
ir tillátssemi vora, að góð og gild dstœða
var til að gera sér von um, að þar með
kœmist á fullnaðarskipun á sambandið.
Það hefir brugðist. Það segir sig
sjdlft, að vér getum eigi gengið að brey-
ingum alþingis.
Ríkisþingið hefir alls enga tilhneig-
ing til að fara lengra. Engin dstœða
fyrir rikisþingið til að sýsla neitt við
frumvarpið eftir svo miklar breytingar.
lsland hefir rekið aftur þetta tilboð
vort.
Þessi ummæli mun drepið nánar
á í næsta blaði
Gufuskipið Sterling
kom í fyrradag frá útlöndum. Far-
þegar: Trolle kapteinn, O. Olavsen
konsúll, Gunnar Egilson og frú, N.
Ottenson frá Vesturheimi, Ásg. Gunn-
laugsson stud. polit o. fl.
Fram-fundirnir.
Tíðindamaður ísafoldar hefir skýrt
frá fyrsta fundinum. Hina tvo fund-
ina höfðu þeir tekið að sér J. Ól.,
samvizkuseminnar þaulreyndi riddari,
og Hannes Hafstein bankastjóri. —
Framliðar sjálfir töldu sér á fundum
þessum.hinum fyrri eitthvað 270 atkv.,
hinum seinni rúm 260, að því er
heyrst hefir.
En lrgfæringar munu þær tölur
þurfa við, og mun ísafold víkja að
því seinna. —
Leitt er það fyrir íslandsbanka, að
einn af bankastjórunum þar skyldi
verða til þess að taka að sér að verja
aðra eins bankaóreglu og sukk og átt
hefir sér stað af hálfu fráförnu banka-
stjórnarinnar.
Botnvörpusektirnar.
Leynisamningur H. H. við Dani.
Því hefir Hannes Hafstein þagað?
Það er komið upp úr kafinu, að
Hannes Hafstein hefir fyrir nokkrum
árum, meðan hann var ráðgjafi, gert
samning við fjárlaganefnd fólksþings-
ins danska um, að 8/g botnvörpusekt-
anna skyldu renna í ríkissjóð.
Þessi samningur olli því, að Danir
urðu hvumsa við, er síðasta alþingi
umsvifalaust, feldi úr fjárlögunum
ákvörðunina um, að 2/3 sektanna
rynnu til þeirra.
Þeir töldu samningsrof vera.
En alþingi vissi ekkert um samn-
ing þenna.
Ráðgjafinn, sem nú er, vissi ekki
heldur um hann.
En Hannes Hafstein vissi um hann,
— en þagði eigi jið siður.
Ráðgjafinn núverandi fekk því til
leiðar snúið í sumar, að Danir gerðu
ekki veður út af ákvörðun alþingis,
heldur voru fjárlögin staðfest og á
þessu fjárhagstímabili Jellur hver ein-
asti eyrir aj botnvórpusektunum í lands-
sjóð.
En ráðgjafi hét því, að láta taka
málið til nýrrar íhugunar á nasta
pingi — og reyna pá að stuðla að
því, að samkomulag yrði á einhvern
hátt — ef alþingi hefði brotið í bág
við einhverja samninga.
En á þessu fjárhagstímabili verður
alt eins og síðasta alþingi samþykti.
Símskeyti minnihlutablaðanna fór
því með frek ósannindi eins og vænta
mátti.
Ráðgjafinn núverandi hefir i þessu
botnvörpusektamáli gert hið eina, sem
hægt var og hyggilegt 0: að lofa að
taka málið til nýrrar íhugunar á næsta
þingi.
Þá verður væntanlega búið að rann-
saka til hlítar framkomu hr. Hannes-
ar Hafsteins viðvíkjandi leynisamn-
ingnum — og pá sést hvort alþingi
hefir nokkura lagalega eða siðferðis-
lega skyldu til að taka aftur ákvörð-
un síðasta alþingis um botnvörpu-
sektirnax.
Ósannindaskeytið heimastjórnar-
mannanna um daginn hefir snúist illa
í móti þeim sjálfum og foringja þeirra.
Þeir reyndu að skrökva því upp á nú-
verandi ráðgjafa, að hann hefði gert
leynisamning við Dani og lofað fjár-
greiðslu þvert ofan í fjárlögin.
En þetta skeyti varð til þess, að
málið var tekið til rannsóknar — og
komst þá upp, að það, sem þeir ætl-
uðu með ósannindum að gera núver-
andi ráðgjafa óalandi og óferjandi fyrir,
hafði eigið átrúnaðargoð þeirra og for-
vigispostuli gert sig sekan í, og gert
þar með núverandi ráðgjafa mikinn
óleik og þjóð sinni minkunn.
Því þagði hr. H. H. yfir samningi
þessum í vetur á þinginn?
Mundi hann ekki eftir honum?
Slíku minnisleysi er ilt að gera ráð
fyrir hjá manni, er málið kom jafn-
mikið við og honum.
En hafi hann munað eftir honum,
hversvegna í dauðans ósköpunum
>agði hann þá — og gerði með því
anda sína að minni mönnum frammi
fyrir erlendri þjóð, og tefldi fjárlögum
andsins í hættu þá, að þau hlytu
ekki konungsstaðfestingu ?
Eða voru refarnir til þess skornir?
Þagði hann af ásettu ráði ?
Var það meiningin, að samningur
>essi á síðustu stundu skyldi verða
]:járlögum þingsins að fjörtjóni?
Svo spyr margur, sem heyrði i
sumar staðhæfingar Danadindlanna
hér í bæ um, að þeir vissu, að fjár-
lögin yrðu ekki staðfest!
Til þess að taka af allan vafa um,
að samningur hafi í raun og veru
verið gerður af Hannesi Hafstein um
þessi efni — birtum vér ummæli
J. C.- Christensens fyrverandi forsæt-
isráðgjafa Dana á Skrælingjafélagsfund-
inum, samkvæmt hinni opinberu fund-
arskýrslu, er stjórn félagsins hefir sent
hingað:
Hr. J. C. Christensen segir (bls.
12 í fundarskýrslunni):
Vér létum smiða sérstakt skip til land-
helgisvarnar, »íslands Valinn«, og álit-
um svo rétt, að íslendingar tœkju nokk-
urn pátt i kostnaðinum. Vér gerðum
pann samning, fyrst við ráðherra
Islands og síðar var pað sampykt aj
pinginu 190j, að aj sekturn, sem
goldnar yrðu, skyldu a/3 renna í ríkis-
sjóðinn. Nœsta ár urðu 40,000 vor
kluti, en nú haja Islendingar upp A
eigin spýtur sampykt, að gera penna
samning ónýtan. Vér verðum á báðar
hliðar að venja oss á að halda satnn-
inga vora, annars er alt í óejni.
Og seinna í ræðunni segir hann:
En eins verðum vér að krefjast aj Is-
lendingum, pess, að sáttmálar, sem gerð-
ir eru, séu haldnir. (Mikill rórnur).
Hverjum er það að kenna, að J. C.
Chrisensen hvað eftir annað er að
núa oss um nasir óorðheldni?
Hannesi Hafstein!
Rödd frá vesturheimi
um
bankamálið.
Sjúkt viðskiftalíf.
Mjög merkur íslendingur vestan
hafs ritar kunningja sínum skömmu
eftir að þangað fréttist um frávikning
bankastjórnarinnar og uppþotið út af
henni:
— Mér varð ekki um sel, er mér var
sent blað frá Norvegi og þar sagt, að
7000(1!) manns hefði hrópað: Niður
með ráðherra! En svo fór eg að
hugsa um þessa háu tölu, og grunaði,
að einhversstaðar hefði margfaldast.
Nú finst mér eg vera nokkurn veg-
inn rólegur. Eg skil ekki annað en
að ráðherra takist að réttlæta þetta
með öllu í almenningsaugum.
Fáar hliðar eru jafn-sjúkar í þjóð-
lífi voru og viðskiftahliðin, enda er
engin furða, þótt íslendingar séu þar
eins og óþroskuð böm, sem í fyrsta
sinn fá nokkra aura til meðferðar.
íslenzka viðskiftalífið á allra-frumleg-
asta stigi fram að síðustu árum.
Vöruskiftin hin eina mynd viðskifta,
er þekst hefir, — eins og í þeim
löndum, sem enga menningu hafa.
Mér blöskraði hér um árið, þegar
bankarnir íslenzku voru að fara á
stað, að heyra, hvernig fólk talaði um
þá. Þar var engu líkara en að öllum
fyndist eina hjálpræðið væri að fá
bankalán, og mér fanst það álit ein-
mitt koma að ofan, frá leiðtogunum,
sem bezt áttu að vita. Hugsun alls
engin um afleiðing þeirra bankalána.
Hér hefir reynslan verið nákvæm-
lega hin sama með íslendinga.
Fyrst framan af vissi varla nokkur
maður, hvað hann gerði, er hann reit
nafn sitt undir lánbréf. Allir lánuðu
það, sem þeim var frekast unt. Og
leit helzt út fyrir, að þetta ætlaði að
koma öllum búskap íslendinga hér
fyrir kattarnef.
En svo lauk neyðin upp skilningi
manna.
Nú er komin hér önnur öld.
Nú eru menn hér farnir að skilja
gang viðskiftalífsins, enda sést það á
vaxandi velmegun.
Heima á íslandi er það auðvitað
sama þjóðin, sem bönkunum stýrir og
sú sem notar þá. Reynslan lánveit-
enda, kunnátta og þekking á viðskifta-
lífi menningaþjóða álíka mikil og lán-
þega. Sama sleifaralagið á öllu og
íslenzkum búskap, eins og hann er
býsna algengur. Engin regla, en mik-
ið af íslenzkum brjóstgæðum, sem
helzt vilja gera allra kvöð.
Eg hafði búist við, að í raunir
ræki með bankamálin um langan tíma.
Og mikla hamingju tel eg það, að nú
skuli þjóðin hafa mann við stýrið,
sem hvorki brast þor né áræði til að
taka í taumana, án þess að hugsa um
afleiðingarnar. Eg er sannfærður um,
að hér er um stórkostlegt velferðar-
mál að tefla, og þjóð vor skilur til
fulls einhvern tíma, að ráðherra hefir
fundið, hvar igerðin var og sprett á
í tíma, áður en blóðeitran hljóp í
allan líkamann.
Þarna skilst mér aðalmunurinn milli
flokkanna koma fram. Aðalgallinn á
stjórn hins fyrri ráðherra (H. H) var sá,
að hann kunni ekki að búa fyrir landið.
Hans búskapur hefði sett allan f]árhag
landsins á hvínandi höfuðið. Nú er það
einmitt að koma fram. En búast má
við, að einhver harmkvæli fylgi.
Liklega hefði enginn íslendingur,
sem nú er uppi, haft í sér kjark til
að gera það, sem ráðherra nú hefir
gert. En þeim mun meira þrekvirki
er það og verður talið á komandi
tímum.
Grein um hina nýju samgöngu-
bót Thorefélags o. fl. verða, vegna
rúmleysis, að bíða næsta blaðs, sem
kemur á laugardaginn.
Dömuúi* fundið á Laufásvegi. ■
Vitja má á Laufásveg 16.
100
úti á loftinu, eins og margir væru, er
reyndu að ganga hljóðlega. Púppe-
10Or gægðiat inn, gekk svo til hliðar,
Þ1 þe88 að hinir kæmust inn.
Allur flobkurinn var kominn þarna;
hún hafði náð þeim saman hingað og
þangað. þeir höfðu elt hana í þeirri
von, að hún hefði eitthvað handa þeim.
Skapið var því gott.
Flóin ætlaði að læðast út, en þá var
gripið í hana. ]?ac5 var Sveinn.
jþau höfðu ekki flést í margar vikur
— og höfðu þá ekilið með fáleikum.
®n Elsa var í því skapi, að henni
hitnaði um hjartaræturnar, er hún eá
hann — þóbt ljótur væri og illa út
leikinn.
Sveinn tók eftir þeesu og eettist hjá
henni á kistuna og byrjaði að kveina
og kvarta og lofaði bót og betrun, ef
hún vildi koma til hans aftur.
Elsa sat róleg og hluataði hugsi á
röddina og loforðin, sem hún þekti vel.
Alt i einu heyrðiet skarkali við borðið;
pjátrarinn rauk upp og ragnaði, og öll
litu þau á Puppelenu meira og minna
reið — eftir þvi hvað huguð þau voru.
|>að var sem bó fjarri því, að hún
101
hefði upp á nokkuð að bjóða. Hún
hafði þvert á móti leitað þau uppi til
þesB að krækja í eitthvað, eem fagna
mætti jólunum með, — hún var sann-
arlega búin að miðla þeim nógu oft.
Hún leit háðslega á karlmennina —
ruddaleg í framan eine og hún átti að
sór: »Eru það nú hetjur! — eð eiga
einusinni ekki eina bjórflösku heilagt
jólakvöldið! — Skammast megið þið
ykkar !<
f>eir urðu hvumsa við. Pjátrarinn
fór að tauta um þessa harðæristfma,
Jörgen Tambur mændi upp i loftið og
jafnvel ölkónóminn þagði; hanu þorði
ekki að koma með það á þesaari al-
vörustund, »að hann væri nýbúiön að
senda<
Maðurinn með mörgu andlitin var
hiun einasti, sem brosti sífelt. Hann
nuggaði sér upp við Puppelenu og nasl-
aði rúsínur og möndlur.
Nú vissi Elsa betri deili á honum
en þegar hann var að hrella hana
með grettum sínum. Hún hafði sóð
hann víða; hann kom og hvarf og eng-
inn virtist veita honum eftirtekt. En
hún vissi, að hann hafði strokið úr
104
ugar hendur í það fyr en varði; alla
langaði í meira af sætindum; þau æstu
sultinn, en söddu ekki.
•Langar þig til að vita hvar það
er«? sagði smiðurinn glaðlega »það kost-
ar svo Bem ekkert — barnið mittt
f>að er á horninu fyrir framan húsið
hans Withs konsúls hjá Ellingsen og
Larsen. f>að er blindös i krambúð-
inni — þeir eru að kaupa þar eins og
vitlausir menn. Eg skil bara ekki,
að fína fólkið skuli ekki eta sig til
heljar Bvona kvöld. — f>ar er sykur
og síróp, smjör og hrlsgrjón — dýrðar-
hrfsgrjón! — og ffnt danskt smjör
og OBtur — gulur feitur ostur, Bem
gljáir þegar skorið er f hann.t
Oll teygðu þau sig að honum og
störðu, eins og þau ætluðu að eta hvert
orð, og Flóin flutti sig alveg að hon-
um. f>að hljóp vatn f munn hennar
og henni fanst lyktina af gula, feita
gljáandi ostinum — leggja fyrir vitin
á sér.
»Og þarna er pylsa, svfnslæri, bjór
og vín — sæt og sterk vín á flöskum
í hundraðatali; og þær geturðu eign-
97
barnahúfunni sinni og hún varð æ hug-
minni —, unz hún heyrði einhvern
kornft úti f göngunum; þá stakk hún
húfunni í vasann og laumaðist út sömu
leið og hún kom.
Klukkan hlaut að vera farin að
ganga sjö; fröken Falbe beið sjálfsagt.
Flóin tók á allri sér, til þess að hafa
sig inn um dyrnar og upp stigann.
En við dyr Falbesystkinanna nam hún
staðar og hlustaði. Kristján vappaði
um gólf eins og hann var vanur; hún gat
séð skugga hans bera við vegginn,
gegnum skráargatið. Frökenin var á-
reiðanlega ekki komin heim ennþá.
Fióin gat ekki fengið sig til að fara
inn til hftns, meðan hann væri ein-
samall; hún vildi heldur bfða úti þang-
að til frökenin kæmi.
En bvo fanst henni hann koma út
að hurðinni; hún hrökk við og flýði
nokkur þrep upp í stigann upp á loftið,
og á meðan hún var þarna og var að
hlusta, hvort hann kæmi út, heyrði
hún tóna ofan af loftinu, sem hún
hafði aldrei heyrt fyr,
f>að var hvorki trumba né fiauta,
ekki heldur piano; það voru laugdregn-