Ísafold - 21.05.1910, Qupperneq 2

122
I S A F 0 LD
væri dáinn. Hann kvaðst aðeins vilja beygja höfuð sitt i kærleika og lotn-
ingu fyrir höfðingjanum í lifinu — og í dauðanum. Að lokum hafði hann
yfir kvæði, er hann hafði ort eftir Björnson.
Loks talaði Thomas P. Krag fyrir hönd norskra rithöfunda.
Síðan báru norskir stúdentar kistuna út úr kirkjunni, en hljóðfæraflokk-
urinn lék sorgarslag Griegs.
Sorgarförin um göturnar út í kirkjugarðinn var stórfeld og hátíðleg.
Allir voru beygðir af sorg. Þeir fengu eigi tárast fyrir harmi. Múgurinn
stóð berhöfðaður þar sem líkið fór um og alstaðar var krökt af fólki. Aldrei
hefir slík jarðarför sést fyr í Noregi.
Björnson var jarðaður í kirkjugarðinum við hliðina á Henrik Ibsen.
Sira Lunde jós líkið moldu og síðan var sungið kvæði Björnsons:
Syng mig hjem.
Þá dreifðist mannsöfnuðurinn og voru allir klökkir og hrærðir.
Síðar um kvöldið hélt þjóðarleikhúsið hátíð í minningu Björnsons.
Landssjóður og
bankavaxtabréfin.
Æ
í Þjóðólfi nr. 20, 13. þ. m., er
gefið ótvírætt i skyn, að landsstjórn-
in hafi enn ekki staðið Landsbankan-
um skil á um 700 þúsund krónum
af i^/j miljón, sem landsstjórnin hafði
tekið að láni í því skyni að verja til
kaupa á veðdeildarbréfum, og eru van-
skil þau talin orsök i því, að Lands-
bankinn hliðraði sér hjá því, fáa daga,
að kaupa veðdeildarbréf. Það voru 2
lántakendur, sem bankinn keypti ekki
af veðdeildarbréfin nema að nokkru
leyti, og tóku þeir veðdeildarlánin
með þvi skilyrði og með góðu sam-
þykki þeirra, í staðinn fyrir að biða
með lántökuna nokkurn tima.
Af öðrum lántakandanum voru veð-
deildarbréfin keypt þegar, að svo miklu
leyti sem hann þurfti að selja þau; en
hinn átti visa peninga í íslandsbanka,
sem honum hafði verið lofað út á
bréfin.
Einkennilegt virðist, að þetta skuli
vera orðið að blaðamáli, þar sem það
hefir iðulega viðgengist að undanförnu,
að veðdeildarlán hafa verið greidd sum-
part eingöngu og sumpart að nokkru
leyti i veðdeildarbréfum, sem Lands-
bankinn gat þá ekki keypt.
Þetta ætti þó ritstjóra Þjóðólfs að
vera kunnugt um.
Og viðskiftalega séð er það skylda
bankastjórnarinnar, i hvert sinn sem
veðdeildarlán er veitt, að leitast við
að fá lántakendurna sjálfa til þess að
halda sem mestu af bréfunum, en
taka sem minst út i peningum; og er
óþarfi að leiða hér rök að þessu.
Til skýringar á því, að landsstjórn-
in á enga sök á því, að Landsbankinn
greiddi þessi tvö lán að mestu ieyti
i veðdeildarbréfum, viljum vér taka
það fram:
1. að til veðdeildarbréfa-
kaupa hefir Lands-
bankanum verið beint
afhentar úr landssjóði
samtals............
2. að landssjóður á auk
þess liggjandi fé í
bankanum, sem hann
getur vísað á hvaða
dag sem hann vill .
og ennfremur ....
sem hann getur visað
á með stuttum fyrir-
vara.
Þetta eru samtals kr. 1548,000
Nú hefir Landsbankinn enn ekki
séð sér fært að afhenda landssjóði
meira en 900 þúsund krónur i veð-
deildarbréfum upp i þær 1050,000 kr.
sem landssjóður hefir beint afhent
Landsbankanum til kaupa á veðdeild-
arbréfum. Það ætti því að vera öll-
um ljóst, að það stendur ekki upp á
landssjóð að afhenda bankanum pen-
inga.
Orsökin til þess, að Landsbankinn
hefir ekki enn getað afhent lands-
stjórninni þessi bréf jafnharðan, ligg-
ur í þvi, að Landsbankanum hafði á
siðasta ári verið afhentar 600 þúsund
krónur af þessu fé, og þegar banka-
stjórnarskiftin urðu 22. nóvember f.
á., stóð Landsbankinn í veðdeildar-
bréfaskuld við landssjóð um hér um
bil................... . kr. 350,000
auk þess átti landssjóður
þá hjá Landsbankanum . kr. 493,000
eða samtals kr. 843,000
sem stóð fast í þegar veittum lánum
(i víxlum, ábyrgðarlánum, o. s. frv.),
sem ómögulegt var að innheimta á
skömmum tima. Flestar tilraunir til
þess mundu hafa orðið til þess eins,
að gera fjöldamörgum mönnum um
of örðugt fyrir, og jafnvel orðið til
þess að setja þá á vonarvöl, án þess
nokkur trygging væri fyrir þvi, að
féð innheimtist.
Bankastjórnin áleit, að meira væri
í húfi, ef gengið væri að mönnum
með borgun hlífðarlaust á versta tíma
ársins, en þó að fyrir kynni að koma,
að hún yrði að borga út fáein ný
veðdeildarlán í veðdeildarbréfum, er
lántakandi gæti þegar gert sér að fé,
ef hann kysi það heldur en að fresta
lántökunni um stuttan tíma.
Það ætti ekki að vera mönnum
ofætlun að sjá af þessu, að það er
engin furða, þótt Landsbankinn hafi
ekki ávalt haft fé á takteinum til
nýrra lána eða víxlakaupa síðan banka-
stjórnarskiftin urðu.
Og vonandi er, að eitthvað rakni
úr með vordögunum, og að þeir, sem
bankanum skulda, hvort heldur það
eru víxlar eða aðrar skuldir, sem
greiðast eiga á skömmum tíma, greiði
þær hið allra fyrsta; mun þá verða til
fé til veðdeildarlána.
Vér treystum því, að biöð, sem
vilja vel landi og lýð, vilji eftirleiðis
verja meira af rúmi en hingað til,
til þess að hvetja menn til sparsemi,
framtakssemi og skilvlsi, og þar með
afla þeim peningalegs sjálfstæðis og
allra annarra gæða, er þeim dygðum
fylgja, en takmarka fremur rúmið fyrir
ástæðulausar árásir á Landsbankann og
yfirstjórn hans, ekki sízt þegar svo
stendur á, að blöðin þurfa ekki annað
en fara í bankann til þess að fá að
vita hið sanna um deiluatriðin.
Þau blöð, sem telja sig viui Lands-
bankans (og hver gera ekki þaðf), ættu
að íhuga, að mest af því, sem skrifað
er um hann, er honum til skaða, og
væri almenningur jafn-sljóskygn á
peningamál og ýmsir þeir, sem í
blöðin rita, gæti það orðið hættulegt
fyrir bankann. Það er skýrleiki lands-
manna og þekking þeirra á blaðamensk-
unni, sem verndað hefir Landsbankann
til þessa, og vér berum það traust til
landsmanna vorra, að svo verði og
framvegis.
Það eru tilmæli vor, að blöð þau,
sem hreyft hafa aðfinningum um þetta
efni, taki grein þessa óbreytta upp i
blöð sín, til skýringar málinu.
Landsbankinn 17. maí 1910.
Bjorn Kristjánsson. Bjorn Sigurðsson.
Viðskiftaráðunauturmn,
hr. Bjarni Jónsson alþingism. frá
Vogi, ferðaðist til Svíþjóðar í byrjun
f. mán. (april) og flutti þar erindi um
ísland m. fl. á ýmsum stöðum. Hafði
Ragnar Lundborg ritstjóri í Uppsölum
undirbúið það.
Fyrst flutti hann (B. J.) erindi í
kaupmannasamkundunni í Stokkhólmi
um verzlun vora, land og lýð.
Því næst talaði hann á háskólanum
í Uppsölum um land og lýð og þjóð-
menning vora, og þá um verzlun vora
og þjóðháttu.
Loks flutti hann fjórða erindið í
Gautaborg um verzlun vora og við-
skifli, landsháttu, lýð og menning.
Alstaðar vel tekið.
Mikið kapp lagt á að ná beinum
viðskiftum við oss.
Kosningar í Danmörku.
Stjórnin í minnihluta.
Kosningar til fólksþingsins danska
fóru fram í gær.
Kosningaúrslitin voru sípiuð hingað
í nótt kl. 2,30.
í fólksþinginu sitja 114 þingmenn.
Úrslitin í 113 kjördæmum eru þegar
kunn. En i einu (Færeyjum) verður
eigi kosið fyrr en i júni.
Kosningaúrslitin hafa orðið þau, að
kosnir eru:
56 úr flokki Neergaards og J. C.
Christensens (Delegationen)
24 jajnaðarmenn
20 gjbrbótamenn
/5 hcegrimenn.
Fallnir eru m. a. Sigurður Berg Jyrv.
ráðgjaji, Ove Rode ritstjóri Politiken,
Schack hbjuðsmaður og verzlunarráð-
gjajinn Weimann.
Unnið hefir mest í kosningunum
flokkur Neergaards og J. C. Christen-
sen. Þeir voru ekki nema 49 áður,
(27 manna flokkur og tveir 11 manna
flokkar svo nefndir).
Jafnaðarmenn hafa staðið í stað.
Gjörbótamenn einnig. Við síðustu
kosningar í Danmörku urðu þeir 17,
en siðan hafa 2—3 þingmenn hallast
á þeirra sveif, svo að um fjölgun er
naumast að tefla. Hægrimönnum
hefir aftur fækkað að mun. Þeir voru
20, en eru nú að eins 13.
Algeran meirihluta í þinginu hefir
enginn flokkanna. Sambræðingsflokk
þeirra Neergaards og Christensens
skortir 2 atkvæði til þess. En Færey-
ingar kjósa sjálfsagt þeirra flokksmann,
Efferso og eru þeir þá réttur helm-
ingur þingsins.
Óhikað má gera ráð fyrir, að
stjórnarskifti verði í Danmörku mjög
bráðlega. Hægrimenn munu miklu
fremur styðja 56 manna flokkinn en
stjórnarflokkana núverandi (jafnaðar-
menn og gjörbótamenn). Og Zahle
hefir lýst því yfir, að fyrsta verk sitt
muni verða að krefjast traustsyfirlýs-
ingar hjá fólksþinginu og láta af stjórn,
ef hann fái það eigi. En allar líkur
eru til þess, að sambræðingsflokkur-
inn (Delegationen) ásamt hægrimönn-
um samþykki vantraustsyfirlýsing til
Zahlestjórnarinnar — og verði síðan
myndað sambræðingsráðuneyti úr þeim
flokkum.
Tíðarfar
mjög gott og hagstætt um land alt
frá því er batinn hófst, nær úrkomu-
laus þiðviðri, með alt að 10 st. hita.
Af Reyðarfirði er skrifað fyrir fám
dögum (16.):
Síðustu viku einmunatíð. Enda mátti
batinn ekki koma seinna. Svo illa
voru bændur staddir yfirleitt hér eystra,
verst i Eiðaþinghá og Hjaltastaða. Þeir
eru hræddir um, að fé þoli illa ný-
græðinginn; en jörðin kemur græn
undan snjónum.
Töluvert hey hefir verið pantað frá
útlöndum; og hefir Ellefsen sýnt af
sér höfðingskap að vanda og vinarþel
við oss íslendinga: flutt fyrir ekki
neitt til landsins 20,000 pd. af heyi
og hjálpað af sínu enn meira.
Jarðarfðr Jatvarðs
konungs fór fram í gær með geysi-
mikilli viðhöfn í Lundúnum. — Brezki
konsúllinn, ýmsar opinberar stofnan-
ir og einstakir menn hér i bænum
drógu veifur í hálfa stöng í samúðar-
skyni.
Vínsölusekt
var brytinn á Mjölni dæmdur í á
Eskifirði 12. þ. m., 250 kr.
Það sama, yfirvald, þeirra Sunnmýl-
inga, dæmdi í fyrra brytana á 3 milli-
landaskipum í samtals 700 kr. fyrir
samskonar brot; á Ingólfi 250, Agli
250 og Eljunni 200 kr.
Betur að allir lögreglustjórar á land-
inu væri jafnröskvir og skörulegir.
Veitt læknahérað.
Nauteyrarhérað er veitt cand. med.
Sigvalda Stejánssyni, Strandahérað
Magnúsi cand. med. Péturssyni.
Málshöföun Krístjáus háyflrdómara
gegn
r áðherra.
Málinu vísað frá.
Eins og menn mun reka minni til,
höfðaði Kristján háyfirdómari Jónsson
meiðyrðamál gegn ráðherra Birni Jóns-
syni fyrir ummælin um bankastjórana
í frávikningarskjalinu 22. nóv. fyrra
árs, þar sem talað var um »margvís-
lega og megna óreglu og frámunalegt
eftirlitsl ey si«.
Undirdómarinn, Jón Magnússon, vís
aði máli þessu frá réttinum, og færði
meðal annars þessar ástæður fyrir frá-
vísuninni:
»Það verður því að líta svo á, að
framantöld lagafyrirmæli fyrirskipi það
ráðherra, sem embættisverk, að láta
uppi ástæður þær, er hann byggir á
frávikninguna og feli honum að meta
ástæður þessar, án þess að þessu máli
verði skotið undir hinn almenna dóm.
Það virðist því ekki heyra undir hina
almennu dóma að skera úr því, hvort
ástæður þær, er umrædd stjórnarráð-
stöfun er bygð á, eru á rökum bygð-
ar eða ekki, með því að ekki veiður
álitið, að stefndur (ráðherra) hafi farið
út fyrir embættistakmörk sin; verður
það eigi talið breyta neinu að þessu
leyti, þótt afsetningin og umræddar
ástæður fyrir henni hafi verið aug-
lýstar almenningi á framantaldan hátt.
Samkvæmt framansögðu virðist eiga
að visa máli þessu frá dómi, en ekki
þykir ástæða til að taka til greina
kröfu stefnds um sekt fyrir óþarfa
málsýfingu. Málskostnaður virðist rétt,
að falli niður.
Því dæmist rétt vera:
Máli pessu vísast Jrd dömi.
Málskostnaður Jalli niður.
Jón Magnússon«.
Prestskosning
fór fram á Stað í Grindavík þriðju-
dag síðastliðinn. Kosningu hlaut
Brynjóljur Magnússon cand. theol. með
113 atkv. Sira Jón Jóhannessen hlaut
10 og síra Sig. Guðmundsson 2.
f Jón á Sveinsstöðum
bændaöldungurinn húnvetnski er
nýlátinn, 74 ára gamall. Nánar minst
síðar.
Silfurbergsnámurnar
í Reyðarfirði hefir Thor E. Túli-
níus rekið hingað til. Samningur
hans við stjórnina er útrunninn 30.
júní. Þeir er kynnu að vilja gera
tilboð um rekstur námanna eiga að
senda þau til stjórnarráðsins fyrir 14.
júní næstk.
Skipaferðir.
Eljan kom hingað annan í hvíta-
sunnu kringum land og fór aftur í
fyrrakvöíd.
Gambetta, aukaskip frá Thorefólagi,
kom hingað þ. 18. þ. mán. hlaðin vörum.
Ceres var komin til ísafjarðar á leið
hingað, í gær. Væntanleg á morgun.
Sterling fór vestur á firði 17. þ.
mán. með fjölda farþega og kemur
aftur i dag. Kristján konsúll Þorgríms-
son er meðal farþega.
Perwie kom úr strandferð sinni, hinni
fyrstu, þ. 19.
Vendsyssel, aukaskip frá Samein.fól.,
kom h. 18. þ. mán. með fullfermi af
vörum.
Italskur listamaður.
Hér er kominn á Sterling um dag-
inn fágætur gestur: ítalskur mynda-
smiður, og heitir Ettore Archinti (frb.
Arkintí), frá Lodi, og ætlar að kynna
sér hér nokkuð landslýð og iandssiðu
til undirbúnings undir myndagerð á
listasýning í Róm að ári eða svo. —
Skirnarnafn hans Ettore er sama sem
Hektor.
Landsmönnum mun næsta ljúft að
taka . vel og greiðasamlega slíkum gesti,
sem kalla má að nokkuru leyti landa
Alberts Thorvaldsens, er ól sinn þroska-
aldur með hans þjóð og gerðist þar hið
heimsfræga mikilmenni, sem alþjóð
er kunnugt.
Heimastj.(!)ósannindin
um
landsjóðslánið.
Hvað sannar grein bankastjóranna
í ísafold í dag?
1. Greinin sannar, að minnihluta-
blöðin hafa farið með skýrustu
ósannindi, er þau vændu stjórnina
um vanskil á landssjóðsláninu við Lands-
bankann.
2. Greinin sannar, að Landsbank-
inn hefir ekki aðeins fengið, það sem
honum bar; hann stendur meira að
segja enn í veðdeildarbréfaskuld við
landssjóð, er nemur 150 þúsundum
3. Greinin sannar, að gamla banka-
stjórnin hejir Jarið svo Jrámunalega gá-
leysislega að ráði sínu að binda 350
púsund aj peningum peirn, cr Jara áttu
til veðdeildai lána í bðrum lánum, sem
afarilt er að ná inn. — Hinum nýju
bankastjórum hefir þó með festu og
varúð tekist að ná inn 200 þúsundum
af fé þessu.
4. Greinin sannar, að landsstjórn-
in hefir ekki notað einn einasta eyri
af iandssjóðsláninu til annara en Lands-
bankans. Landssjóður hefir lagt inn
í bankann meira, en svarar bllu lands-
sjóðsláninu, svo að jafnan væri hægur
nær að nota það til veðdeildarbréfa
jafnóðum og bankinn sæi sér það
fært, að láta þau af hendi.
Halastjarnan.
Hinn heimsfrægi sænski náttúru-
fræðingur Svante Arrhenlus prófessor,
sá er Nobelverðlaun hlaut fyrir nokkr-
um árum, hefir nýlega ritað itarlega
um halastjörnuna í þýzkt tímarit. —
Hann segir þar, að halinn muni lykja
um jörðina ekki einungis í nokkra
tíma, heldur sé hann svo breiður, að
efni hans muni lykja um jörðina frá
18.—20. maí, eða með öðrum orðum:
Jbrðin var í halanum allan miðviku-
daginn, Jimtudaginn og Jbstudaginn síð-
astliðinn.
En sjálfur stjörnukjarninn fór fram
hjá sólunni aðfaranótt fimtud. 19. þ.
m. milli kl. ilj2 og 2lj2 ejtir vorum
tímareikningi (kl. tíl 4x/2 eftir
skandinaviskum tímareikningi). — Sól-
in var þá ekki komin upp (ekki fyr
en rúml, 3 um nóttina), svo að þessi
ferð stjörnunnar sást ekki frá oss.
Ekki bar neitt við óvenjulegt hér
um slóðir þessa halastjörnudaga, fyrir
berum augum. Enginn einkennileg-
ur litarblær á loftinu eða óvenjulegur
ljósagangur. En við því var búist, að
sjást mundi í loftinu einhver ljós, ekki
óáþekk norðurljósum, er stafa mættu
frá efni halans.
Arnarstapa-umboð.
og Skógarstrandar er veitt 17. þ.
m. emeritpresti síra Jóni O. Magnús-
syni, er nú býr í Bjarnarhöfn. Hinn
fyrri umboðsmaður, Einar kaupmaður
Markússon í Ólafsvík, hafði sagt um-
boðinu lausu.
Raddir hvaðanæfa.
Ur Grimsnesi 25. april 1910.
Það er gömul og góð venja, þegar blöðin
flytja fréttir úr sveitunum, að byrja á þvi
að tala um veðráttu og tiðarfar, og er þess
þi fyrst að geta, að veturinn sem leið var
einhver hinn gjaffeldasti, er menn muna,
lömb voru viða tekin í fyrstu viku vetrar
og eru á gjöf enn í dag; hefir aldrei verið
slept siðan; fram að þrettánda voru oft
hagar á beitarjörðum, en notaðist illa að
þeim vegna storma og frosthörku, sem stund-
um komst upp i 20 stig á C. Milli þorra
og þrettánda lagði hér mikinn snjó, sem fór
æ vaxandi til góuloka, nema stormar
rifu ofan af honum við og við; siðan hefir
hann farið smá minkandi svo að nú ern
komnir góðir hagar niður i bygðinni, en
Lyngdalsheiði, sem er aðalbeitiland margra
jarða hér, liggur enn undir jökli niður að
bygð.
Fénaðarhöld reyndust góð, og heybirgð-
ir viðast nægar við fóðurskoðun þá, er
fram fór i siðari hluta marzmán. En siðan
hefir verið stöðug gjafatíð og og ekki séð
fyrir endann á þvi enn, sakir stöðngra
storma og kulda, þvi i dag er sama áfram-
hald, norðanstormur með 5 stiga frosti. Eru
nú heybirgðir viða farnar að minka, enda
er það óvanalegt, að sauðfé þurfi að gefa
hér langt fram á sumar. Samt mun engin
hætta á þvi, að hér verði neinn heyskortur
þvi svo traustir hústólpar eru til i hreppn-
um, sem bæði hafa mátt og vilja til að
miðla þeim, er minna hafa, ef þörf gerist.
Heyafli undan sumrinu sem leið, var með
mesta móti hjá almenningi, þvi grasspretta
kr. 1050,000
kr. 384,000
kr. 114,000