Ísafold - 01.06.1910, Blaðsíða 1

Kemni út tvisvar 1 viku. Yerí) Arg. (80
arkir minst) 4 kr., erlendia 5 kt eða l1/*
dollar; borgist fyrir mibjan júli (erlendis
fyrir fram).
ISAFOLD
Uppsögn (skrifleg) bundin vib úramót, er
ógiid noma komln só til útgefanda fyrir
1. okt, rg aaupandi skuldlaas vib blabib
Afgreibsla: AusrtnratrsBti P,
XXXVII. árg.
Reykjavík miðvikixdaginn 1. júní 1910.
35. tðlublafl
Jarðarfðr Játvarðs VII.
Kaupmannahöfn, 22. maí 1910.
Jarðarför Játvarðs konungs VII. fór fram í Lundúnumjí fyrradag með mikilli
viðhöfn, að viðstöddum konungum og keisurum viðsvegar að úr Evrópu eða
umboðsmönnum þeirra. Þar var Vilhjálmur Þýzkalandskeisari, Friðrik Danakon-
ungur, Georg Grikkjakonungur, Hákon Norðmannakonungur, Alfons XIII af
Spáni, Manuel Portúgalskonungur, Búlgarakeisarinn Ferdinand og konungur
Belgja hinn nýi, Roosevelt var þar viðstaddur fyrir hönd Bandaríkjanna.
Viðhöfnin er talin meiri en við nokkra jarðarför áður.
Um 2 miljónir manna voru í líkfylgdinni og 8ooo mönnum varð að
aka í sjúkrahús. Sumir þeirra höfðu meiðst í troðningnum, en aðrir orðið
Myndin sýnir kistu Játvarðs konungs í hinum skrautlega hásætissal í Bucking-
hamshSUinni i Lundúnum. — Dátar úr lifverðinum standa á verði við kistuna.
Dýrindisklœði eru breidd yfir hana, og ofan á liggur kóróna Játvarðs. — En
við höfuðgafl kistunnar er reist altari.
veikir af hitanum, af þreytu af að standa lengi, eða af matar- og drykkjar-
skorti.
Út um alla Evrópu voru guðsþjónustur haldnar í minningu um hinn
látna konung.
Vilhjálmur Þýzkalandskeisari átti tal við Pichon, utanríkisráðgjafa Frakka,
í erfisdrykkjunni, er haldin var í Buckinghams-höll. Pichon hefir nú skýrt
frá efninu í þessari viðræðu. Keisarinn vildi láta Evrópuríkin ganga í sam-
hand til pess að hjdlpa hvert öðru og gera með sér stórt jriðarhandalag til pess
ejla að Jramför mannkynsins og menningu pess.
Þessi ummæli keisara hafa vakið hina mestu athygli og hefir honum
nú verið fyrirgefið margt af því, sem hann hefir áður látið út úr sér.
I. O. O. F. 916109
Forngripasafn opið sunnud., þrd. og fmd. 12—2
íslandsbanki opinn 10—21/* og
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sibd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 */* sibdegis
Landakotskirkja. öuðsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—B
Landsbankinn 11-2 */*, öVa-B1/*. Bankastj. vib 12-2
Landsbókasaín 12—8 og 6—8. Útlán 1—3
Landsféhirðir 10—2 og B—6.
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. í læknask. þriðjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opið l1/*—21/* á sunnudögum
Tannlækning ók. Póstb.str. 14, 1. og 3. md. 11—1
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærslumaður
Lækjargata 2
Heima kl. n—12 og 4—5.
Faxaflóagufubáturinn Ingólfur
fer til Borgarness 1. 8. 10. 15. og
20. júní
- - Straumfjarðar 1. 10. og 15. júní
- - Akta 10. og 15. júni
- - Keflavíkur og Garðs 3. 13. 24.
og 29. júní
Kosningarnar í Danmörku.
Sigur J. C. Christensens.
---- Khöfn 22/6 1910.
Nú eru kosningarnar hér um garð
gengnar, eins og símað hefir verið, og
fóru þær nokkuð á aðra leið en búist
var við. Það var almennings spá, að
stjórnin mundi vinna mörg kjördæmi
í viðbót, en hinu trúðu þó fáir, að
hún mundi draga nóg á bátinn til
þess að verða í meiri hluta. En það
fór þá svo, að stjórnarflokkarnir báð-
Sigurd Berg.
ir, gjörbótamenn og jafnaðarmenn,
urðu nákvæmlega jafnmargir eins og
eftir kosningarnar í fyrra.
Hinir, vinstriflokkarnir og miðlun-
armenn, hafa nú í sameiningu helm-
ing atkvæða í deildinni, því að víst
má telja að Effersöe verði endurkos-
inn í Færeyjum, en þar fara eigi fram
kosningar fyr en 4. júní. Með bon-
um eru þeir 57, eða réttur helmingur
allra þjóðþingismanna (114).
Hægrimenn hafa orðið verst úti í
viðskiftum sínum við J. C. Christen-
Schackjhöjuðsrnaðnr.
sen. Þeir voru áður 21 á þingi, en
nú fóru þeir niður í 13-
Umbótaflokkarnir unnu 13 kjör-
dæmi, en vinstrimenn 5, jafnaðarmenn
unnu 5 og mistu 5, gjörbótamenn
unnu 6 og mistu 6, hægrimenn mistu
9 og unnu 1.
J. C. Christensen hafði eins og
vant er aðalstyrk sinn vestur á Jót-
landi — en í Kaupmannahöfn unnu
stjórnarflokkarnir 4 kjördæmi, feldu
sem sé 3 herforingja, þá N. P. Jen-
sen hersi, Madsen hershöfðingja og
Schack höfuðsmann,1) og auk þess
Dr. H. L. Möller — alla hægrimenn.
í þeirra stað voru kosnir tveir jafnað-
armenn Martin Olsen, endurskoðandi
og Schmidt trésmiður, er báðir voru
þingmenn áður, en féllu í fyrra, og
tveir gjörbótamenn, þeir Alfred Christ-
ensen, yfirréttarmálflm. gamall og
góður þingmaður, er þar féll í fyrra,
og Ivar Berendsen tollgæzlumaður. í
fyrsta kjördæmi Kaupmannahafnar féll
Weimann verzlunarráðgjafi með 8
atkvæða mun, Hægrimenn gerðu alt
til þess að reyna að fella Borgbjerg,
foringja jafnaðarmanna, en það fór
þá svo, að hann hlaut meira en helm-
ingi fleiri atkvæði fram yfir mótstöðu-
mann sinn en í fyrra.
Af öðrum merkum mönnum, er
féllu, má nefna Ove Rode, ritstjóra við
Politiken, Nielsen kirkjumálaráðgjafa
og Leth-Espensen bónda, alla gjörbóta-
menn; — enn fremur Sigurð Berg
fyrv. ráðgjafa, þann er nú er kærð-
ur fyrir rikisdómi.
Zahle ætlar nú að beiðast lausnar
þegar, erkonungur kemur heim frá jarð-
arför Játvarðs mágs sín. Enn er óvíst,
hver skipar hið nýja ráðuneyti: hvort
skipað verður embættisráðuneyti til
bráðabirgða eða hvort Neergaard, Anders
Nielsen eða Klaus Berntsen verða
yfirráðgjafar. J. C. Christensen er að
vísu foringi flokksins og dugmesti
maðurinn, en hann mun þó ekki eiga
að verða settur fyrir ráðuneyti, fyr en
dómur er upp kveðinn í máli hans
fyrir ríkisdómi.
Kosningar þessar sýna áþreifanlega,
að Danir vilja hafa víggirðingu um
Kaupmannahöfn.
Frá Krít.
Þjóðfundurinn sver Georgi Grikkjakonungi
holiustueiða.
Khöfn, 22. mai 1910.
Þjóðfundur Kriteyinga hófst með
því, að þingheimur sór Georgi Grikkja-
konungi hollustueiða, allur nema
Múhameðstrúarflokkurinn. Tyrkir urðu
vitanlega hvumsa við og gerðu fyrir-
spurnir til stórveldanna, hvort þau ætl-
uðu 'að leyfa þetta. Svarið var á þá
leið, að þau skiftu sér ekki af því, en
Kríteyingum muni verða haldið undir
Tyrkjum sem áður.
Kríteyingar svöruðu með því að
reka alla Múhameðsmenn af þjóð-
fundinum.
Tyrkir hafa enn snúið sér til stór-
veldanna og nú hafa sendiherrar þeirra
átt fund með sér og samþykt að senda
þingi Tyrkja yfirlýsingu um, að eiður
Kríteyinga sé ógildur.
Annars er búist við, að bráðlega
verði ráðið til lykta Kritarmálinu
og þá helzt á þann veg, að eyin fái
fulla sjálfstjórn. Er talið víst, að ítalir
muni reyna að fá stórveldin til þess.
Krítarmenn sjálfir þurfa að fá frið í
landinu sem fyrst. Óöld sú, sem nú
stendur yfir, hefir gert það að verk-
um, að verzlun og efnahagur er að
ganga úr sér. í fjárlögum eyjarinnar
1908—1909 er 836,387 franka tekju-
halli; varasjóður, sem fyrir 2 árum
nam 2,840,000 frönkum, er nú kom-
inn ofan i 1,300,000 franka, og utan-
ríkisverzlunin, sem numið hefir 19
miljónum franka á ári, hefir lækkað á
síðasta ári um 3 miljónir.
-----♦-----
‘) Fall Schacks má heita oss íslending-
nm fagnaðarefni. Hann hefir sizt allra
þingmanna Dana lagt gott til vorra mála
— enda hafa Heimastj.(l)hlöðin óspart vis-
að til spámannlegra orða hans og þótt góð.
Álit hans meðal frjálslyndari manna í Dan-
mörkn má af þvi marka, að hlaðið Politiken
hefir nm hann þan orð, að hann hafi með
framkomu sinni sýnt, að hann sé þess
óverður að taka þátt i opinberum um-
rœðum um mál fósturjarðarinnar!
Járnbraut anstnr í Arnessfsln.
Eftir Vigfus Guðmundsson.
Nýi markaðurinn.
í Þjóðólfsgreininni fyrnefndu (1909,
52), er mikið af fögrum lofsorðum
og fullyrðingum um 'notin af járn-
brautinni og hagnaðinn, er af henni
leiddi. Rökin vantar, og ekkert sann-
færir mann. Athuga því efnið en
ekki orðin, nema 2 setningar, sem
sýnishorn: »Þá er járnbraut væri kom-
in . . . mætti daglega flytja mjólk að
austan hingað til bæjarins. Járnbraut
austur mundi því ekki að eins útvega
bændum austan jjalls ágœtan nýjan mark-
að Jyrir mjólkina á öllum tímum árs,
heldur mundi brautin beinlínis verða
til þess að auka framleiðslu þessarar
vörutegundar og annarra, ekki sizt þá
er Flóaveitan væri komin á«. (Letri
breytti eg: V. G.).
Hér eru bændum »austan flalls«,
gefnar glæsilegar vonir og ljúffengu
agni beitt fyrir þá. En eg verð að
segja, því miður, að þetta er tálbeita
og falskar vonir. Að þannig sé beitt
af ásetningi, það segi eg ekki, og þyk-
ir það ótrúlegt. Svo er að sjá, sem
margir hafi þá sannfæring, að mark-
aðurinn í Rvík sé óþrjótandi, bæði
fyrir mjólk og annað, já, svo óþrjót-
andi að ekki nægi það, sem nú er
framleitt í næstu sveitum og sýslum,
heldur þurfti líka að koma Flóaáveit-
unni i verk til pess að fullnægja þörf-
inni. Meira að segja: þeir halda
að Flóaáveitan komi ekki að meira en
»hálfum noturn* án þessarar hjálpræð-
ishellu markaðsins í Rvk. Varla geti
áveitan borgað sig án járnbrautar eða
tiltök sé að byrja á áveitunni á undan
járnbrautinni.
í Rvk. á að selja heyið, jarðeplin,
mjólkina, kjötið, eggin o. fl.
Það hygg eg, að flest af þessu sé
bygt á miklum misskilningi og von
um kraftmeiri ávöxtu, en sáningin bend-
ir til.
Eg hefi kynt mér dálítið í sumar
og vetur markaðinn í Rvk. Vil eg
nú freista að lýsa honum nokkuð, í
sambandi við aðflutning á járnbraut,
þótt nægan kunnugleik skorti.
Engar skýrslur eru til um það, hve
mikið er flutt til bæjarins af fyrnefndum
vörum. Verður því ekkert af þeim talið
í ákveðnum tölum. Er það þó bæði
ilt og ófróðlegt, að vita ekki, hvað
liklegt er að megi bæta við.
Heyið.
Um sláttinn ísumar, þegar þurt var
og lygnt veður, sáust iðulega koma til
Rvíkur vélarbátar (motorb.), er drógu
flutningaskip hlaðin af heyi. Líka
kom hey á vélarbátum, stundum 2, 3
ferðir sama daginn. Líklega oftast
50—100 heyhestar í ferð. Hey þetta
kom af Kjalarnesi, frá Hvalfirði, Borg-
arfirði, sunnan með sjó(Vogum) og úr
eyjum i grend; svo og nokkuð landveg.
Þetta er breyting frá því er áður var.
Heyið mun hafa selt verið alt að 4 a.
pd. af góðri töðu og niður að 2 a.
pd. af útheyi, liklega mest aftöðunni
á 3—Ýli e. og úthey 2^ e. pd. Reyk-
víkingar sækja sjálfir mikið hey. Eiga
þeir jarðir og slægjubletti eða leigja
þá. Margir nota heyið sjálfir; aðrir
seljaþað, og sumir hvorttveggja. Nokkr-
ir bændur koma líka með hey til
sölu.
Að visu var mjög góður grasvöxt-
ur i sumar, en beztur þó á túnum og
valllendi. Mikið kemur minna af töðu
af hreinu valllendi en öðru heyi. Gias-
vaxtarins góða gætti því naumasteins
og ætla mætti á heyi því, er kom til
Rvíkur. Kunnugir segja einnig, að
líkt hafi komið af heyi til bæjarins í
fyrra^sumar, og verðið verið svipað
þá. Engjar spretta vel í flestum ár-
um, og flæðiengin — í Borgarfirði að
minsta kosti — bregðast aldrei. — Ekki
veit eg til, að útlent hey hafi verið
flutt til Reykjavikur árið sem leið,
enda mundi það ekki hafa borgað sig.
í sumar kom svo mikið hey til
Reykjavikur, að þeir er selja vildu,
gengu frá manni til manns að bjóða
það. Þótti sumum gott, ef þeir gátu
losnað við útheyið á 2 aura pundið
að lokum. Nokkrir, er geymt geta
heyið, eiga talsvert af því óselt enn
(í marz).
Hvernig hefði svarað kostnaði
í sumar, að flytja hey úr Flóanum
á járnbraut til Rvíkur?
Með hraðlest er dýrara að flytja hey
en þungavöru, sem fer minna fyrir.
Væri flutningsgjald þungavöru 25 a.
á rastarsmálest (tonnkilo), væri ekki ó-
líklegt að það yrði 3 5 a. við heyflutn-
ing = i.6 e. pd Gerum ráð fyrir
þessu flutningsgjaldi, og að gott út-
hey seldist 2*/2 au. pd. Fyrir algeng-
an hestburð af engjaheyi 150 pd.feng-
ist þá í Rvk kr. 3.75. Frá dregst
flutningsgjaldið kr. 2,40. Eftr 1,35.
Meira en þetta, j króna 3/ au., mætti
þá ekki kosta heyhesturinn, þegar bú-
ið væri að flytja hann út yfir Ölfusár-
brú. Geta Flóamenn nú heyjað og flutt
heyið að járnbrautinni fyrir svona lítið
verð, þegar allur tilkostnaður er reikn-
aður? Eða eru líkur til þess, að þeir
geti það tiokkurn tíma?
»Eg held ekki«, býst eg við að
skynsamir menn svari. Jæja. En ef
heyið seldist nú ekki nema 2 a. pd.,
væru það aðeins 60 a. fyrir heyhest-
inn við Ölfusárbrú. Hér er þó enn
ógert fyrir því, ef sölukostnaður eða
geymslukostnaður legðist á heyið. Ef
heyið seldist svo enn lægra eða alls
ekki. Hvar er þá ábatinn?
Ef i sumar hefðu komið aðeins
nokkur hundruð hestaafheyi umfram
það, er kom, sé eg ekki betur en að
heyið hefði lækkað í verði enn meir,
eða þá ekki selst.
Þó selja mætti úr Flóanum, þegar
áveitan væri komin, nokkur hundr-
uð hesta af heyi, svo að skaðlaust
væri, hvað munaði allan Flóann um
það? — Líkt og um vatnið, sem
ferðahestar drekka af áveitunni. — Er
þá líkara að hagur yrði að heysölunni
til útlanda?
Kjötið.
Kjötmarkaðnum þarf eg ekki að
lýsa. Flestir bændur á Suðurlandi
nota hann og munu þekkja hann.
Vitanlegt er, að nýtt kindakjöt vant-
ar síðvetrar og á vorin. Ölfusingar
og Flóamenn gætu bætt úr þessu: al-
ið féð á vetrum. En ekki er þó líklegt,
að járnbraut hjálpaði þeim mikið til
þess. Fremur mundi höfn gera það
og gufubátaferðir á veturna. Sama
er að segja um sölu alikálfa og naut-
gripa yfir höfuð, meðan ófærð hindr-
ar samgöngur.
Jarðeplin.
Jarðeplarækt mun heldur vera að
aukast, bæði í Rvk og á ýmsum stöð-
um í grend við hana, einkum á Akra-
nesi.
Mikið kom í haust þaðan og svo
úr ýmsum áttum. Jafnvel nokkuð ftá
Stokkseyri.
Seld voru jarðeplin í haust á 8 kr.
tn. (200 pd.), og nokkuð að sögn 6