Ísafold - 29.06.1910, Blaðsíða 1

iiomiu út tvisvar i viku. Yorö árg. (80
arkir minst) 4 kr., erlondia 5 ki eða l1/*
dollar; borsjist fyrir mi'ö.inn júli (erlondis
fyrir fram).
Uppsö^n (skrifiex) bnndin viö áramót, er
ógiid nema komln sé til útgefanda fyrir
1. ofrt. *j: ivt tpttodi skuidlaas vi?» blaöiö
Afsrrei^slfc: Austnrstrsöti S.
\
%
XXX VII. áx
Keykjavík laug'ardaginn 29. júní 1910.
43. tölublað
I. O. O. F. 91789
Forngripasafn opið bvern virkan dag 12—2
íslandsbanki opinn 10—2 ll% og 5 */a—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 siðd. Alm. fundir fsd. og sd. 8 x/a síbdegis
Landakotskirkja. öubsþj. 91/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. Í0l/a—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2 J/a, 51/a-ft1/a. Bankastj. viö 12-2
Landsbókasaín 12—3 og 5—8. Útlán 1 3
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsfóhirðir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafnið á þrd. fmd. og ld. 12—1
Lækning ók. í læknask. þriðjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opið 1 ^a—21/* á snnnndögum
Tannlækning ók. Pósth.str.14, 1. og B.md. 11—1
Lárus Fjeldsted
yfirréttarmálafærsiumaður
Lækjargata 2
Heima kl. n—12 og 4—5.
Faxaflóagufubáturinn Ingólfur
fer til Borgarness 5. 10. og 13. júlí.
- - Keflavíkur og Garðs 8. 15. og
22. júli.
Ríkisdónmrinn.
Hverjar vcrða afleiðingar dómsins?
--- Kh. 2% ’10.
Eins og símað hefir verið, var dóm-
ur uppkveðinn í ríkisdómi í málinu
gegu J. C. Christeusen og Sigurd
Berg 17. þ. m. og fór hann svo, að
hinn fyrnefndi var sýknaður en Berg
dæmdur í 1000 kr. sekt til ríkissjóðs
eða til vara 60 daga fangelsi og auk
þess til að greiða % af þóknuninni
(10,000 kr.) til sækjanda, hr. G. M.
í. C. Chrisíensen.
Rée, eða 2000 kr., en hinar 8000 kr.
eiga að greiðast af almatina fé.
I ástæðum dómsius er sagt, að eigi
sé ástæða til að ætla, að Christen-
sen hafi í lotterímálinu unnið til
neinnar hegningar. Um lánið, er
Christensen veitti Alberti úr ríkis-
sjóði til sparisjóðs Sjálandsbænda (%
milj. kr.) segir i dómsástæðunum, að
eigi verði hrundið framburði hins
ákærða, Christensens, um, að hann
Siqurd Berg.
hafi veitt lán þetta til þess að koma
í veg fyrir aðsúg að sparisjóðnum.
Um ákæruna gegn J. C. Christensen
fyrir að hafa neitað að rannsaka hag
Albertís, þegar mest var á hann ráðist
í þinginu vorið 1908 — með þeim
ummælum, að sannanir væru eigi fyr-
ir hendi, segir í ástæðunum, að Christ-
ensen hafi eigi farið forsvaranlega að,
en hinsvegar séu þær afsakanir fyrir
hendi, að þetta verði ekki dæmt eftir
neinum ákvæðum, hegningarlaganna,
allra sízt 143 gr.
U m ákæruna gegn Sigurd Berg fyr-
ir að hafa vanrækt skyldu sína við
sparisjóð Sjálandsbænda, segir í dóms-
ástæðunum, að Berg hafi átt þegar í
stað og umsvifalaust — þá er Krieger
deildarstjóri skýrði honum frá því
sumarið 1906, og bar fyrir sig áreið-
anlegar heimildir, að 3 miljón króna
gjaldalið vantaði í reikning sparisjóðs-
ins — að heirnta rannsókn til þess
hægt væri að komast sem fyrst fyrir
svo stóra villu í reikningnum með
aðstoð sparisjóðsumsjónarmannsins eð-
ur á annan hátt. Fyrir þetta og svo
hitt, að hann hirti eigi um eftir á að
hefjast handa, þó að haun fengi til-
efni til þess, önnur en þetta, taldi
dómurinn hann hafa vanrækt svo em-
bættisskyldu sína, að hann yrði að
sæta ábyrgð fyrir samkv. 143. gr.
hegningarlaganna.
Hinsvegar segir í ástæðunum, að
eigi sé sýnt, að Christensen hafi á
hegningarverðan hátt latt eða vanrækt
að hvetja Berg til þess að gera skyldu
sína í þessu efni.
Dómur þessi kom mörgum á óvart,
því að flestir bjuggust við algerðri
sýknun. Er þetta fyrsta sinn, að ráð-
herra hefir verið dæmdur sekur í rík-
isdómi.
Þó að Christensen hafi verið sýkn-
aður, er það almannarómur, bæði með-
al vina hans og andstæðinga, að svo
hart sé við hann komið í forsendum
dómsins, að hann muni eigi geta orð-
ið ráðgjafi aftur, að minsta kosti ekki
fyrst um sinn. Enn þyngri er vitan-
lega dómurinn Sigurd Berg, og harla
ólíklegt, að hann geti nokkuð við
stjórnmál fengist framar. Yfirleitt er
dómur þessi mjög óhagstæður fyrir
umbótaflokkinn og talsvert líklegt, að
síðustu þingkosningar hefðu farið
öðruvísi, ef dómurinn hefði verið upp-
kveðinn áður.
Zahle situr enn og gerir sjálfsagt
þangað til aukaþing kemur saman,
en það verður 28. þ. m. samkv. kon-
ungsbréfi, útg. í dag.
-------------—
Helgisiðabók
íslenzku þjóðkirkjunnar.
Svo heitir hin nýja handbók presta.
Nafninu er breytt — eins og yfirleitt
flestu í bókinni. Og bókin er í raun
réttri ekki endurskoðun, nema að mjög
litlu leyti, heldur ný bók. Á breyt-
ingunni var mikil þörf, því að marg-
ir helgisiðir handbókarinnar gömlu
voru orðnir úreltir (t. d. hjótiavígslu-
formið), enda jafnvel margir prestar
orðnir mjög óánægðir með þá. Og
þó fann alþýða manna sumstaðar hér
á landi enn meira til þessa. Munu
og úreltir helgisiðir eiga sinn þátt í
því að fjarlægja menn kirkjunni.
Helgisiðabókin nýja er í 13 köfl-
um.
I. Guðspjónusta í kirkju (almenn há-
degisguðsþjónusta, skemmri guðsþjón-
usta, siðdegisguðsþjónusta, hátíðaguðs-
þjónusta og aftansöngvar). Sá kafli
er alveg nýr í Helgisiðabókinni; áður
var að eins til leiðbeining um messu-
gerð framan við sálmabókina.
II. Kollektur, pistlar og guðspjöll.
Gömlu kollektunum er haldið svo að
kalla óbreyttum, nema hvað orðfærið
hefir verið lagað á þeim öllum. Að-
eins tilfærð byrjunar- og niðurlagsorð-
in af pistlunum og guðspjöllunum,
en ætlast til að prestar tóni þau upp
úr sjálfu nýja testamentinu, enda eru
þau öll tekin þaðan (slept lexíunni úr
gl. testam. á boðunardag Maríu, en
tekin önnur úr n. tm. í staðinn).
Auk hinna vanalegu guðspjallstexta
er 2 nýjum textaröðum bætt við, og
textanna úr þeim getið aftan við guð-
spjall hvers sunnudags.
III. Tónbœnir ejtir prídikun (10
alls).
IV. Þá kemur skírnarsakramentið.
Þar er allmikil breyting. Ávarpið
fyrsta miklu einfaldara; var áður flók-
ið. Afneitun djöfulsins á undan trú-
arjátningunni numin burt; sömul. öll-
um beinum spurningum til barnsins
slept. í þess stað segir presturinn,
er að trúarjátningunni kemur: »Heyr-
um nú játning trúar vorrar, sem barn-
ið á að skirast til«. Og les síðan
trúarjátninguna.
Spyr því næst um heiti barnsins,
nefnir það þá þegar og eys það vatni
með vanalegum ummælum. »Faðir
vor« er því næst lesið yfir barninu,
eftir að það hefir hlotið skírn (gagn-
stætt því sem áður var).
V. Fermingin. Þar er sú breyt-
ingin mest, að ekkert heiti er tekið
af börnunum, heldur leggur prestur-
inn aðeins hendur yfir sérhvert þeirra,
meðan hann mælir fram blessunarósk-
ina eða bænarorðin.
VI. Kvöldmáltíðarsakramentið. Þar
mun breytingin að líkindum talin stór-
vægilegust af sumum. Skriftir fara
fram á undan fyrir þá, er þess óska,
en hver safnaðarmaður getur tekið þátt
í kvöldmáltíðinni, án þess að vera til
skrifta. —
Ávarpið á undan að nokkuru hið
sama og var, en að sumu ieyti breytt.
Innsetningarorðin tónuð alveg óbreytt,
en útdeilingarorðin önnur. Áður en
presturinn útdeilir hverjum hring brauð-
inu, hefir hann yfir þessi orð Páls
postula:
»Brauðið, sem vér brjótum, er sam-
félag um líkama Krists*.
Og um leið og hann útdeilir brauð-
inu segir hann við hvern borðgest-
anna:
Líkami Krists, lífsins
b r a u ð.
Og áður en hann útdeilir víninu:
»Sá bikar blessunarinnar, sem vér
blessum, er samfélag um Krists blóð«.
Og því næst um leið og hann út-
deilir því:
Blóð Krists, bikar lifsins.
Þessi útdeilingarorð koma í stað
fyrri útdeilingarorðanna: Þetta er
Jesú sannur líkami — þetta er Jesú
sannarlegt blóð. — Þau útdeilingar-
orð urðu til í lúthersku kirkjunni á
17. öld, þá er deilan hafði staðið sem
hæst meðal mótmælenda út af skiln-
ingnum á kvöldmáltíðarsakramentinu.
— En útdeilingarorðin, þau er nefnd-
in hefir tekið upp í Helgisiðabókina,
eru elztu útdeilingarorðin, sem kunn
eru í kristinni kirkju, notuð fyrstu 3
aldirnar, að því er menn vita bezt.
VII. Hjónavigsla. Þar er komið
stutt ávarp, er nota má í ræðu stað,
ef brúðhjónin æskja þess ekki, að
presturinn haldi sérstaka hjónavígslu-
ræðu.
Flestum ritningargreinunum slept,
er áður voru lesnar yfir brúðhjónun-
um, enda var ekki laust við, að sum-
ar þeirra hneyksluðu fólk. Alt er
numið burt, er setti konuna skör lægra
en manninn. Aðeins lesin um-
mæli Krists um hjónabandið (Matt.
19, 4—6) og 3 stuttar greinar úr
bréfum Páls postula.
Spurningar til brúðhjónanna ekki
nerpa tvcer. Slept 3. spurningunni
(Hvort þér vitið yður lausan við o.
s. frv.).
VIII. og IX kaflinn, um prestvígslu
og biskupsvígslu, eru alveg nýir; hvor-
ugur þeirra var í gömlu handbókinni.
Er nú latneska tóninu slept, en í stað
þess komin ísl. þýðing. Þó eru lat-
nesku orðin gömlu prentuð aftan við
og leyfilegt enn að nota þau, ef vill.
Prestaheitið er tekið upp í sjálfa
vígsluathöfnina, en hinum eldri og
óviðfeldna sið slept, að láta prestinn
skrifa undir það á eftir vigslunni
frammi í skrúðhúsi.
Biskupsvígslan er að niun hátíðlegri
en prestvígslan. Þar aðstoða 4 prest-
ar; lesa þeir sinn kaflann hver úr
ritningunni, og skiftist á við þann
lestur söngur af hendi safnaðarins
(sálmurinn: »Andinn guðs lifandi’ af
himnanna hæð«, í 4 köflum). Með
biskupsvigslunni í Helgisiðabók þjóð-
kirkjunnar er sjálfstæði kirkju vorrar
sýnd svört á hvítu, og hún losuð
algerlega undan yfirráðum Sjálatids-
biskups.
X. kaflinn er um kirkjuvigslu. Hann
er og mikið breyttur. Biskup vigir,
fái hann því við komið.
Þá eru enn fyrirmæli um kirkju-
garðsvígslu og innsetning presta (XI.
og XII.).
Síðasti kaflinn (XIII.) er um grejtr-
un jramliðinna. Þar eru algerlega
nýir helgisiðir til að hafa um hönd
í kirkju, í stað likræðu. Eru þeir
samdir eftir útlendri fyrirmynd. Eru
þeir mjög notaðir í enskunt og amer-
iskum kirkjum, svo og i sænsku
kirkjunni. Það gerir jarðarförina
ódýrari (sparar borgun fyrir likræðu),
en er að ýmissa manna dómi engu
óhátíðlegri. Presturinn flytur stutt
ávarp og því næst lestur úr ritning-
unni og bæn að lokum. Og með
þessu er öllum gert jafnhátt undir
höfði, bæði ríkum og fátækum; með
því er og loku fyrir það skotið, að
nokkur styggist af ummælum prests-
ins, ef eitthvað sérstaklega stendur á,
eins og stundum ber við.
í kirkjugarðinutn hefir presturinn
yfir þessi ritningarorð, áður en hann
kastar rekunum á:
»Moldin hverfur aftur til jarðarinti-
ar, þar sem hún áður var, en andinn
til guðs, sem gaf hann*.
Má af því marka, að kirkja vor
mótmælir hinni fáránlegu kenning Að-
ventista um grafarsvefninn.
Bókin er prýðilega prentuð, með
miklum leturbreytingum, og pappír-
inn ágætur; útgáfan yfirleitt einkar-
snotur og útgefendanum (ísafoldar-
prentsmiðju) til mikils sóma. Hún
kostar innbundin í gott band (leður
á kjöl) 4 kr.
Þess et; vert að geta, að bókin er
engan veginn ætluð prestum einum;
í raun og veru er jafneðlilegt, að leik-
menn eignist hana eins og sálmabókina.
Hér er og um svo margar breytingar
að tefla frá því sem áður var, að
fyrir þá sök eina mun mörgum for-
vitni á að lesa bókina.
Kirkjuvinur.
Milli túns og torgs.
»Mikið er, hvernig moldin rýkur«.
Þó er blíða logn. Skýjað loft, hlýtt,
sunnlenzkt sumarveður.
En Brunn fer hart og stígur þutigt
niður. Og vagninn fylgir, og hann
kemur líka við jcrðina. Og þessi jörð
er eintóm mold og möl, því auðvitað
ökum við brautina.
Brautin! Já, þvílík braut: gryfjur
og garðar, og garðar og gryfjur. Ves-
lings hausinn á mér — hann verður
aumur eftir þessa för.
En hvað um það I Eg ætla að horfa
á hlaupið — kapphlaup æskumann-
anna fótléttu, frá túninu til torgsins.
Þeir leggja af stað frá Árbæ kl. 4, og
hlaupa niður á Lækjartorg. Ogklukk-
an er að ganga fjögur.
Hertu þig, Brúnn minn! I dag er
kapphlaupsdagur. Reyndu þigvið klukk-
una — eins og aðrir.
Hana nú I Hann ætlar þá heim að
Kleppi með okkur, klártetrið. Svona
er þá álit hans á m é r, því auðvit-
að þekkir hann ökumanninn. — Nei,
Brúnn minn! Ekki í þetta sinn.
Og Brúnn brokkar, og moldin rýk-
ur, og vagninn veltur og hossast. Og
móarnir og hraunin, hafið og fjöllin
— alt hossast og iðar í óskýru.
Við förum fram hjá langri lest, sem
stefnir til sveitar. Hestarnir eru klyf-
jaðir hertum þorskhausum — úr höf-
uðstaðnum. Við mætum annarri lest.
Jarpur hestur gengur fyrir og ekur
svarthjálmóttu nauti, sem bundið er
í taglið. Og tarfurinn togar fast í
taglið á Jarp. En Jarpur er vist van-
ur veröldinni og heldur áfram, eins
og ekkert sé — til höfuðstaðarins.
Því nautið á að komast til höfuðstað-
arins.
Nú komum við að Árbæ. Ljót eru
göngin, en lagleg stofan. Hressandi
er mjólkin og mjúk meyjarhöndin.
En »út vil eg«.
Við vallargarðinn bíða æskumenn-
irnir fótléttu, keppinautarnir 7 að tölu.
Þeir áttu að vera 8, en einhvern Árna
Ólason vantar. Þeir eru albúnir til
hlaupsins og bíða nú að eins eftir
dómurunum og Árna. Og dómararnir
koma kófsveittir — allir, nei, báðir á
hjólum. En Árni kemur ekki.
Klukkan er 4. Keppinatitarnir standa
í röð á brautinni, 500 stikum ofan
við Árbæ. Dómari gefur merki. Kapp-
hlaupið byrjar. Og áfram bruna þeir,
og brautin dunar við. Svona hleyp-
ur enginn nema hann sé hræddur —
eða ungur og ætli að verða fyrstur.
Og þeir eru allir ungir og ætla að
verða fyrstir á torgið, þessir menn.
Við ökum alt hvað af tekur niður
fyrir Elliðaár, viljum ekki verða fyrir
mönnunum, né þeyta ryki í augu þeirra
og öndunarfæri. Og rnargir aðrir eru
með — ríðandi, hjólandi og akandi.
í þrem flokkum koma keppinaut-
arnir ofan brekkurnar að Elliðaánum:
2 fremst, 3 nokkru síðar og 2 lengst
á eftir. Skömmusíðar eru þeir komnir
í halarófu, og halda þannig áfram
eftir það.
Okkur ber að borginni. Fjöldi
manna stendur meðfram Laugavegi til
að sjá, hvernig farið er að því að hlaupa
Slíkt er fróðlegt og nytsamt að vita.
Hverfisgatan er full af fólki. Og lög-
reglumenn borgarinnar ganga þar eins
og gráir kettir — aftur ogfram. Þeir
eru að víkja fólkinu til hliðar, svo
keppinautarnir geti hlaupið á möl en
ekki mönnum, þegar þeir koma. Og
fólkið víkur sér til hliðanna, og starir
inn til landsins.
Við tiemum staðar við brúna á Læk-
jartorgi. Um annað er ekki að géra,
þvi sterkur strengur liggur þvert yfir
götuna, og enginn má á hann renna,
nema keppinautur í kapphlaupi dags-
ins. Að þeim streng — eða á þann
streng er hlaupinu heitið. Torgið er
troðfult af fólki, og gangstéttirnar eru
troðfullar af fólki. Og allir stara inn
á Hverfisgötu. Forvitnin titrar í hug-
unum. Eftirvænting logar úr augunum.
Alt í einu sést maður inni á miðri
Hverfisgötu, og ber hratt yfir. Gleði-
ópin glymja við um götuna og torg-
ið. íþróttahugurinn er glaðvaknaður i
borginni og landinu. Maðurinn fær-
ist óðum nær. Hann er hávaxinn og
þrekinn að sama skapi, ljósklæddur,
berhöfðaðtir, með bera arma og leggi.
Hann hleypur á snúruna og hverfur
i þröngina á torginu. Sigurvegari 1
Allir þekkja hann. Það er Sigurjón
Pétursson. Hann hefir hlaupið míluna
á 28 min. og 14 sek. og altaf verið
fremstur í flokknum. Því Sigurjón
sigurvegari er nú altaf fremstur 1 í-
þróttaflokknum.
Hann er horfinn, en aðrir koma á
eftir. Að 45 sekúndum liðnum kemur
Jóel Ingvarsson, Hafn firðingur, að streng-
num, sömu leið og Sigurjón, og 3
sekúndum síðar Ólafur Magnússon,
Reykvikingur. Sá hafði lengi fyrst
verið næstur Sigurjóni, en Jóel síðan
borið af honum.
1 mín. og 20 sek. líða. Þá hafnar
Guðmundur Jónsson, Hafnfirðingur sig
á torginu. Svo koma Bjarni Magnús-
son, Reykvíkingur, og Sigurður Sig-
urðsson, og síðast Tómas Tómasson,
Seltirningur. Hann hafði hlaupið míl-
una á 32 mín. og 1 sek. Og var
sæmilega gert, þótt síðastur yrði.
Allir eru keppinautarnir heimtir,
heitir og móðir að visu, en heilir og
hressir og með heiður að meiri.
Og skýjunum léttir. Og sólin skín
í heiði yfir borginni, eins og hún
gleðjist af iþróttinni ágætu og æsku-
fjörinu og þrekinu.