Ísafold - 26.08.1911, Síða 1

Kemm út bvisvar l vikn. Verö Ar*. (HO
«.rkir minst) 4 kr. eriencti» 5 ki. oftft 1 */»
dollar; borg:iflt fVrir miTíian iúll (erlendis
*■>*•!• fram)
ISAFOLD
Uppnögn (skrifleg;) bnndin vib áramót, er
óffild nema komm só til útgefanda fyrir
1. okt. ag aanpandi nknldlane vib blabiT)
▲fgreibsla: ▲natnrstrnti 9.
XXXVIII. árg.
Reykjavík
26. águst 1911.
52. tölublað
l. O. O. F. 921189
Bók.s.fn Alþ. l.strarfil. Prtsthúsetr. U 5—8.
Forngripa.afn opih hr.rn Tirkan dag li—2
ísland.banki opinn 10—k '/« og B'/i—7.
K. g\ o. u. hestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 shd. Alm. fundir fsd. og sd. B'/. sihdegis.
Landakotskirkja. Onösþj. »'/« og « á helgnm
Landakotsspitali l’. sjúkraritj. 10'/«—M og 4—5
Landsbankinn ll-il'/i, ó'/t-S'/.. Bankastj. rib 12-2
Landsbókasatn l!i—8 og í—8. Útlán 1—8
LandsbúnaBarfélageskrifstofan opin trá lá—2
LandsféhirBir 10—2 og 5—6.
LandsskjalaeafniB á þrd. tmd. og ld. 12 1
Landslminn opinn TÍrka daga 8 árd. 2 fliód.
hfllga daga 8—11 og 4—8.
Lcskning ók. 1 l«sknask. þriöjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opiB 1 '/■—2'/. á sunnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- eg hálslækaing Pásthús-
strasti 11 2. og é. ímtud. 1 hT. raánuði. 2—8.
Stjóraarráðsskriffltofumar opnai 10-á daglsga.
Sýniag gripa Jóns SigurOssonar i Safnahúsian
opin kl. 12—2 hTarn dag.
Tannleekning ök. Pósth.str.U, 1. og 8. md. 11—1
Vlfilsstaðahalið. Heimsóknartimi 12—1.
TaxaflóaQufubát. Ingóífur
fcr til
Borgarness 22. 30. ág.
Keflavikur 21. 25. ágúst.
Qarðs 25. ágúst.
Gjalddagi ísafoldar var
15. júlí.
Landssjóðslánið enn.
Jón Ól. hefir frá upphafi sleitulaust
að því unnið að reyna að mannorðs-
meiða fyrv. ráðherra Björn Jónson, út
af landssjóðsláni pví, er hann tók
sumarið 1909.
Fyrst var mikið um það æpt af
hálfu hans og annarra dándismanna
með Heimastjórnarbrennimarki, að hér
hefði B. J. gengið að þvílíkum afar-
kostum, að óviðunanlegt væri.
Eigi að síður verður Heimastj.m.
eigi bumbult af því nú að vegsama
Kr. J. ráðherra fyrir að honum tókst
að ná i lán í sumar með til-
tölulega allmjög lakari kjörum, ef lit-
ið er á hina almennu vexti 1909 og
1910.
Enginn, sem þekkir til j. Ól. og
annarra foringja Heimastj.fi. kippir sér
upp við svofeldan snarkringlusnúning
af þeirra hálfu — svo er upp úr
komið um tungugróni þeirra til að
segja það hvítt, sem þeir i gær sögðu
svart, sbr. skoðanir þeirra og umsögu
um setu hinna konungkjörnu fyrir
nýár, og nú eftir að Kr. J. tók á
sig að framlengja setuna.
Þegar þessum fyrsta nasanúningi J.
Ól. og félaga hans var lokið — búið
að þvæla um þetta atriði svo sem
hægt var frekast, tóku þessir herrar
að vaena B. }. um, að hann hefði not-
að svo og svo mikið af láninu ófrjálst
— gáfu það í skyn hvað eftir annað
og mjög ósleitilega, að ein joo,ooo
krónur af Idninu mundu haja gengið
til Thorejélagsins.
Margir geta þess til með allmiklum
líkum, að þessum þokkabrigslum hafi
verið spýtt i J. Ól. at ráðherranum
sem nú er Kr. j. — en svo fór um
sjóferð þá, að hinn virðulegi þing-
ræðis- o. s. frv. -brjótur varð sjálfur
að taka fyrir kverkarnar á þessum lyg-
um á alþingi, og lýsa yfir þvi, að
hverjum eyri aj landssjóðsldninu væri
til skila haldið.
Nú befði margur maðurinn ætlað,
að J. Ól. og þeir kumpánar myndu
eigi fá elt þetta skinn lengur, er svo
mjög hefir orðið sjálfum þeim til van-
virðu.
En — viti menn — I J. Ól. var
ekki af baki dottinn enn.
Um leið og hann át ofan í sig öll
hin fyrri láns-ósannindi, tók hann að
fitja upp á þvi, að 75,000 krónur af
þessu iáni hejðu aldrei verið ajhentar
Landsbankanum.
Vér visuðum þegar í skýrslu skrif-
stofustjóra fjármálaskrifstofunnar um,
að 75000 kr. af láninu hefði verið
varið til afborgana, og hvort þetta fé
gengi gegnum Landsbankann eða ekki
skifti engu máli.
Nú þvælir J. Ól., um að það hafi
verið í heimildarleysi gert að verja
nokkurum hluta af láninu til að borga
með afborganir.
Öðru vísi hefir stjórnarráðið í tíð
B. j. litið á það mál. Og öðruvísi
hefir Kr. j. litið á það. Því að ej
hann hejði talið rangt að verja pessum
hluta Idnsins til ajborgunar var pað
skýlaus skylda hans að leiðrétta petta
pegar í stað og borga pessar 75,000 kr.
aj landssjóðsjé til Landsbankans.
Ákúrur j. Ól., ef réttmætar væru
i þessu efni, lenda því ekki síður á
Kristjáni Jónssyni en Birni Jónssyni.
I árásaþorsta sinum á B. J. hefir
hann hér sem áður höggið í annan
knérunn en til var ætlast, svo sem, er
hann fór að skamma Björn jónsson í
fyrra fyrir verk, sem Hannes Hafstein
hafði gert.
Stjórnarskráin og Danir.
Frásögn Isajoldar um, að danska
blaðið »Nationaltidende< segi danska
ráðherra og konung hafa þvertekið
fyrir, að íslendingar fengju að kippa
ríkisráðsákvæðinu burt úr stjórnar-
skránni, segist ráðherrablaðið hafa lagt
Jyrir Kr. j. ráðherra, og heldur svo
áfram:
»Sagði hann að sig minti að þetta
hefði staðið svo i »Nationaltidende«,
en það væri algerlega rangt. Hann
hefði aldrei talað við dönsku ráðherr-
ana (alla) um stjórnarskrárbreytinguna,
og alls einu sinni hefði hún borist i
tal við Jorsætisráðherrann, og hefði
hann (forsætisráðherrann) ekki látið
neitt álit í Ijósi um hana, hvorki með
né móti. Konungi hefði hann aftur
á móti fengið danska þýðingu af
stjórnarskrárbreytingunni, eins og Ing-
ólfur hefir áður skýrt frá, en það sem
»Nationaltidende« — og eftir þeim
»Norðurland« og »ísafold — segi um
álit konungs, segir ráðherra Kr. f. að
sé algerlega gripið úr lausu lojti.*
Norðmannaóspektir á Siglufírði.
Miklar tröllasögur gengu af því hér
í bæ eftir helgina siðustu, að norskir
sjómenn á Siglufirði hefðu gert »upp-
reist* gegn lögreglustjóranum þar,
cand. juris Vigfúsi Einarssyni síðast-
liðinn sunnudag.
Þessar sögur voru, sem betur fer,
allmjög orðum auknar. ísajold átti
símtal við lögreglustjórann í fyrradag
og skýrði hann oss svo frá þessum
atburði:
Á sunnudagskvöldið, þegar dimt
var orðið, urðu óspektir nokkurar af
völdum drukkinna Norðmanna. Eg
ætlaði að taka einn þeirra fastan, en
þá réðust nokkurir félagar hans á mig
og vildu »frelsa« hann. Spruttu svo
upp á örskammri stundu kringum
mig fjöldinn allur af Norðmönnum,
á að gizka 200, og létu all-ófriðlega
að mér. Eg var að eins við 5. mann
og lét þvi undan siga þessum mikla
múg, að húsi einu, sem verið var að
dansa í. Við vörðumst af tröppum
hússins um hríð. En i þeim svifum
náðu Norðmennirnir í kassa fullan af
tómuui flöskum, brutu kassann og
fóru nú að skjóta á okkur flöskunum.
Ein flaskan lenti á höfði förunauts
míns eins (Ásg. Gunnlaugssonar cand.
phil.), brotnaði á höfðinu og ruku
brotin framan í okkur. Þegar hér var
| komið þótti okkur ráðlegast að leita
húsaskjóls og komumst við inn i
danssalinn. En þá tóku Norðmenn
að grýta gluggana á húsinu og mölv-
uðu þá. Eg fekk að lokum dans-
mennina (Norðm. og íslendinga) til
þess að fylgja mér út í þéttum hóp,
og þorðu þá Norðmennirnir ekki að
ráðast á oss, heldur tvístraðist hópur-
inn smátt og smátt.
Myrkur var á svo að eg gat ekki
■ vel greint hverjir verstir voru Norð-
manna. Einn þeirra hefi eg þó náð
í og sett fastan. Hann verður send-
ur inn á Akureyri til laga og dóms
þar. Tvo hefi eg sektað og fleiri
býst eg við að ná í þegar skipið, sem
flestir voru af, kemur ningað inn
aftur, en það fór út á veiðar þegar á
mánudagsmorguninn.
Varðskipið hefir eigi sést hér,
mun halda sig i Færeyjum við síma-
viðgerðir þar.
Lögreglustjóri kvað Norðmenn djarf-
ari til landhelgisveiða vegna fjarveru
varðskipsins. Tvisvar hefir hann far-
ið út i skip í landhelgi og sektað þau
um 600 kr.
Lögreglustjóri sagði síldarafla feikna
mikiun undanfarið.
kosti tími til að rannsaka málið nán-
ar af hálfu Dana1).
Látum svo þá íslendinga, er hvorki
vilja sjá eða heyra, segja, hvað þá
lystir. Allir þeir íslendingar, sem
elska þjóð sina í sannleika og vilja
verja land sitt, eiga að vera og munu
verða Dönum þakklátir, ef þeir væri
svo framtakssamir, að þeir sjálfum sér
i hag kæmi í veg fyrir að auðsupp-
sprettur íslands kæmist alveg í hend-
ur óviðkomandi manna*.
Hverjir eru danskir íslendingar, ef
þessi er það ekki.
Hajnarlandi.
... *=^==f-
Danskur íslendingur.
Jónas Guðlaugsson skrifar í »Riget«,
að íslenzka þjóðin sé öll mótfailin
konungssambandi og telji það tóma
draumóra. Höfundur þessi fimbul-
fambar síðan heilmikið um Björn Jóns-
son og ísafold. Samnefndur höfund-
ur ritar i sama blað um námagröft
á íslandi. Kemst sá að þeirri niður-
stöðu, að af gullnámum, af eirnám-
um og silfurnámum muni leiða þjóð-
ernisdauða íslands. Finnur hann þau
ein lausnarráð, að Danir eignist sem
fyrst auðsuppsprettur landsins; eða að
þeir rannsaki að minsta kosti málið
og reyni að fá hlutdeild í námunum,
ef þær reynast arðvænlegar. Liklega
er þetta sami jónas Guðlaugsson sem
sá, er ferðaðist hér um árið fyrir þjóð-
ræðisflokkinn og næsta ár fyrir »heima-
stjórnar«-flokkinn, því að hann vitnar
til fyrri orða sinna, er hann hafi lagt
það til að danskt bændafólk flyttist
til íslands, auðvitað til þess að bjarga
íslenzkri menningu og þjóðerni. Hann
minnir Dani á að þetta væri þeim
eigi einvörðungu fjárhagsbætir, heldur
og óskaráð til að ná fastatökum á
íslendingum. Hér skal sett sýnishorn
úr pistlinum:
»Þetta sýnist mér vera málefni,
sem bæði Danir og íslendingar ætti
að hugsa nánar um, og eitthvað svo-
litið merkilegra en myglaður samn-
ingur frá því 1262 og önnur dansk-
íslenzk viðskifti. En í þessu máli
hefir hingað til drotnað öryggi og
sljóleiki, þar sem flestir íslendingar
hafa hingað til talið sig vel geymda
þar úti í hánorðri, þar sem menn
hafa svo ágætt næði til að lesa sögur
og rífast, en í Danmörk hafa menn
reitt sig á að enginn þekti til íslands
eða hlypi þar i kapp við Dani.
Hér þarf því framkvæmda meðan
timi er til. Og ennþá er að minsta
Smjörsalan erlendis.
Markaðsskýrsla 4. ág. ipn. Mark-
aðurinn á Bretlandi hefir gerbreyzt
síðustu 5 vikurnar og verðið hækkað
um 5—6 kr. fyrir hver 100 pund.
Rigningarleysið og hinir miklu hitar
á meginlandinu siðustu mánuðina
hafa dregið úr framleiðslunni og sú
er ástæðan til verðhækkunarinnar.
Smjörmarkaðurinn er þvi mjög góður
nú og horfur á, að svo verði fyrst
um sinn.
íslenzka smjörið, það bezta af því,
hefir náð góðu verði, þótt hinn mikli
hiti hafi heldur spilt gæðum þess.
En spillingin af hitans völdum kom
miklu meira fram á lakara smjörinu
og varð að slá talsvert af því. En
alt seldist eigi að síður og telja J.
V. Faber & Co. allar horfur á því,
að smjörbúin gæti fengið gott verð
fyrir smjör sitt áfram.
Höfðinglegar giafir.
Michael Lund lyfsali og frú hans
gáfu skömmu áður en þau fóru al-
farin af landi brott tvær stórhöfðing-
legar gjafir í góðgerðarskyni.
Önnur gjöfin var til sjúkrasjóðs
Kvenfélagsins — 2000 kr. — en hin
til berklaveikissjóðs Hringsins 500 kr.
Vöxtunum af sjúkrasjóðsgjöfinni á
að verja til þess að veita jafnan ein-
um fátækum sjúklingi ókeypis sjúkra-
hússvist.
Látnir Vestur-íslendingar.
Ásgeir Egilsson frá Arabæ (skaut
sig í júlímánuði i gistihúsi einu í
Winnipeg), og Finnur Finnsson, sem
eitt sinn var kaupmaður hér í bænum.
‘) Liklega eiga þeir að senda Jónas i
rannsóknarferð.
Ræöur
fvrv. ráðherra Djörns Jónssonar
í neðri öeilð alþingis 24. febr. 1911
út af vantraustsályktunartillögunni
á henöur honum. ')
Eg vil biðja virðulega þingdeild
að afsaka, að eg fer aftan að siðunum
og fæst fyrst við siðasta númerið,
ræðu vinar míns, hins stórvirðulega
sýslumanns (Jóh. Jóh.). Það var skop-
leg roka, sem frá honum kom, um
ofsóknir og svívirðingar af minni
hálfu gegn embættismönnum landsins.
Eg hlýt að spyrja: Er manninn að
dreyma eða hvers vegna talar hann
þann veg út í hött? Eg veit ekki til,
að eg hafi mína ráðherratið mælt öf-
ugt orð um sýslumenn eða aðra em-
‘) Fyretur talaði Benedikt Sveinsaon af
hendi flntningsmanna, þá Jón Jónsson frá
Móla af hendi Heimastjórnarmanna og loks
Jóh. Jóhannesson. Þá flutti B. J. fyrri
ræðn eína, en siðari ræðnna ftutti hann eftir
þeir Björn Kirstjánsson, Skúli Thorodd-
sen og Jón frá Hvanná höfðu talað.
2
bættismenn; ef ástæða hefði verið til
að taka í taumana vegna embættis-
mensku þeirra, mundi eg hafa farið
embsettisleiðina. Kynlegt finst mér
það, ef eg á að vera óhæfur til eftir-
lits með sýslumönnum vegna þess, að
eg á eftirlitsferð minni hafði með mér
skrá yfir bækur þeirra; það hafa þó
hingað til allir eftirlitsmenn gert, bæði
stiftamtmenn og amtmenn sér til
minnis og glöggvunar, enda þori
eg að fullyrða, að þó eg sé ekki
eða hafi verið sýslumaður, — sem
mun vera eitthvað mikið — þá get
eg þó vel séð, ef bækur þeirra eru
stórhneykslanlega eða sviksamlega
haldnar. Þessi aðdróttun er því hin
skoplegasta F)arstæða og öfgar, en ef
til vill hefir hinn virðulegi þm. átt
við einhverjar nafnlausar greinar í ein-
hverju blaði og þá dreymt að það hafi
verið ísafold, og eignað mér þær.
Hann veit þó mikið vel, að eg hefi
fargað ísafold, og þó að sonur minn
sé eigandi og ritstjóri blaðsins, þá er
það ekki sama og eg væri það. Hann
er • allsendis óháður mér, enda kæmi
mér ekki til hugar að beita neinu
valdi í því efni, þótt eg gæti það.
Sannleikurinn er sá, að eg hefi mán-
uðum saman ekki ritað einn staf í
3
Isafold, t. d. kom þar ekki nokkurt
orð eftir mig alla þá stund, sem eg
var utan nú siðast, ekki skemur en 4
mánuði. Að mann dreymir, að hann
hafi einhverntíma lesið einhverja grein
í einhverju blaði með óvirðingarorðum
um sýslumenn og dreymir að það blað
hafi verið ísafold og það hafi verið í
minni ráðherratíð og dreymir að höf-
undurinn hafi verið eg, nafnlaus, —
það eru svo miklir draumórar, að eg
leiði minn hest alveg frá að eiga við
að svara slíkurn hégóma.
Þá á það að vera ein af dauðasynd-
um minum, að eg höfðaði ekki saka-
mál móti gæzlustjórunum við lands-
bankann. Áður hefir mér heyrst, að
það hafi verið dauðasynd að vikja
þeim frá, nú er hitt lika orðið dauða-
synd að láta ekki hefja sakamálsrann-
sókn gegn þeim. Eg hefi áður lýst
þvi yfir, að eg telji menn þessa val-
inkunna sæmdarmenn, sem hafi ekki
stungið 1 eyri í sinn vasa af því stór-
fé, sem bankinn hefir tapað í þeirra
höndum, og hvers vegna skyldi eg
hefja sakamálsrannsókn gegn mönn-
um, sem eg hefi slíka skoðun á? Eg
þykist þá hafa svarað þessum heiðurs-
manni (lóh. Jóh.).
Eg spurði sjálfan mig í morgun, er
umræður hófust um þetta mál: Er
þetta alvara eða er það gamanleikur?
En nú þarf eg ekki að spyrja, — þetta
er gamanleikur alt saman! Hér er
verið að klína saman hrófatildri af
fyrirslætti og yfirdrepsástæðum undir
fyrirfram ráðna niðurstöðu í máli,
fyrirfram ráðinn dauðadóm yfir mér,
ráðinn og samþyktan af bandalagi því
hinu nýja, er á hefir komist í því
skyni hér í deildinni; þess vegna er
verið að tildra öllum þessum ástæð-
um upp, þess vegna er öllu tjaldað
sem til er, hve lítilfjörlegt sem er, og
ef fátt verður um föngin, þá er skáld-
að i viðbót, ýmist í .snatri hér í deild-
inni eða þá að lánað er úr eldri skáld-
skap ýmissa sómamanna. — Öll ræða
virðul. flutningsmauns (B. Sv.) var
ákaflega skoplegt hrófatildur. Hann
bar á mig eitthvað 8 eða 9 dauða-
sakir og taldi vitaskuld allar sannaðar,
en því vil eg spá, að ef hann eftir
nokkur ár lítur i ræðu sína, þá hljóti
hann að spyrja sjálfan sig: Var eg
svona mikill óviti þá, svona ofstækis-
fullur galgopi, svona hégómlegur
heimskingi 1
Hann talaði fyrst um forsetaförina,
að eg þá hefði haft í frammi skjall
og fagurgala við danska blaðamenn.
Það var hin fyrsta daúðasök. Það er
víst skjall, að eg talaði vel um Dani
sem þjóð, sagðist ekki vera Danahat-
ari, heldur þvert á móti hafa mætur
á þeim, — en hélt þó tilslökunarlaust
fram stefnu flokks vors og réttindum
landsinsi Það kann að vera glæpur,
að tala vinsamlega til mótstöðumanna
sinna. En eg hefi nú aðra skoðun.
Eg tel það jafnan einu skynsamlegu
leiðina til þess að koma máli sínu
fram, hvort sem mótstöðumaðurinn
er meiri máttar eða minni.
Þá á eg að hafa brugðist í sam-
bandsmálinu, og fann flutnm. mér það
fyrst til foráttu í þvi máli, að eg hefði
ekki mótmælt uppáslungu um, að því
máli skyldi lokið á síðasta þingi með
rökstuddri dagskrá. Þetta var í fullu
samræmi við það, sem Dönum hafði
verið skýrt frá i forsetaförinni, að eng-
inn bilbugur væri á íslendingum, þeir
sætu fastir við sinn keip. Hins vegar
lagði eg enga áherzlu á, að stefna vor
kæmi fram með neinni skerpu í form-
inu, hvort heldur í frumvarpsmynd
eða ekki, en fanst hitt miklu meira
máli skifta, að vilji vor kæmi fram
skýrt og skilmerkilega.
Þetta var nú önnur dauðasökin.
Þá á viðtal mitt við blaðamann frá