Ísafold - 06.09.1911, Blaðsíða 1

Kemui út tviavar 1 viku. Verö Arg. (80
arkir minat) i kr. erlendia 6 ki. eí>a l>/t
dollar; borgiat íyrir mibjan júli (erlendia
fyrir fram).
1SAF0LD
UppBögn (skritleg) bundin viö Araraót, e*
ógiid nem» komin sé tii útgetanda fyrir
1. o«rt. <*g aa ipandi skuldlaas vifc blaöiö
Aipreiösin: Austtxrstrwti 8.
xxxvm. árg.
Reykjavík 6. sept. 1911.
54. tölublað
l. O. O. F. 921189
Bókasaín Alþ. lestrarfél. Pósthússtr. 14 5—8.
Forngripasafn opih hvern virkan dag 12—2
íslandsbanki opinn 10—2 V* og B1/*—7.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa frá 8 árd. til
10 sötl. Alm. fundir fsd. og sd. 8 »/• siödegis.
Landakotskirkja. Quösþj. 01/* og 6 á helgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 101/*—12 og 4—5
Landsbankinn 11-2»/«, BVí-81/*. Bankastj. viö 12-2
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin trá 12—2
Landsféhiröir 10—2 og 6—6.
Landsskjalasafniö á þrd. fmd. og ld. 12—1
Landsiminn opinn virka daga 8 árd. — 9 síöd.
helga daga 8—11 og 4—6.
Lœkning ók. i lœknask. þriöjd. og föstd. 11—12
Náttúrugripasafn opiö l1/*—2 »/* á sunnudögum
Ókeypis eyrna-, nef- og hálslœkning Pósthús-
strœti 14 2. og 4. flmtud. i hv. mánuöi. 2—8..
Stjórnarráösskrifstofurnar opnar 10—4 daglega.
Sýning gripa Jóns Sigurðssonar í Safnahúsiuu
opin kl. 12—2 hvern dag.
Tannlækning ók. Pósth.str.14, 1. og 8. md. 11—1
Vifilsstaöahæliö. Heimsóknartimi 12—1.
Taxafíóagufubát. tngótfur
fer til
Borgarness ix. 14. 17. 23. 27.sept.
Keflavíkur 9. sept.
Garðs 7. 30. sept.
Sandgerðis 20. september.
Gjalddagi ísafoldar var
15. júli.
Litskiftingur.
Kamaleon eða litskijtingur heitir dýr
eitt af eðlukyni, sem hefst við í skóg-
unum i heitu löndunum. Dýr þetta
er merkilegt fyrir það, að húðin á
þvi tekur ýmsum litbreytingum,
mórauðir, gulgrænir, gulir og gráir
litir skiftast á; áhrif á þessar litbreyt-
ingar hefir sólarljósið og heilbrigðis-
ástand dýrsins. Enn eitt af einkenn-
um þessa dýrs er það, að augu þess
geta hreyfst óháð hvort öðru þannig,
að annað augað getur t. d. horft fram
og upp en hitt aftur og niður. Svo
er dýri þessu lýst í fræðibókum.
Engar aðrar verur eru gæddar þess-
um eiginleikum — nema ef vera
skyldi politísk persóna ráðherrans
okkar, Kr. J., eins og hún opinber-
aðist í allri sinni dýrð á þingmála-
fundunum í kjördæmi hans.
Hvernig verður þessi politiska per-
sóna, er hún stígur fram af orðum
ráðherrans sjálfs?
Hann er sjálfstœðismaður, en vill
þó róa að því öllum árum að kljúja
flokk Sjdlfstœðismanna.
Hann er sjálfstaðismaður en styðst
aðallega við Heimastj.(!)menn. Hann
greiddi jafnan atkvæði með Heimastj.(!)-
monnum á síðasta þingi. Blöð
Heimastj.(!)mama hampa honum í
sífellu, en blöð Sjálfstæðismanna af-
neita honum með öllu. Hann beið-
ist sérstaklega atkvæða Heimastj.(!)~
manna og veit að hann getur eiqi
orðið kosinn nema með þeirra at-
kvæðum.
Hann er mótfallinn stjórnarskrár-
breytingu síðasta þings, en œtlar pó
að vera með henni, en pó pví að eins,
að hún nái meiri hluta.
Hann er ákveðinn bannmaður en
styður og styrkir málgagn, sem hald-
ið er úti til pess eins að berjast gegn
banninu, og hann greiddi atkvæði
með frestun bannlaganna á siðasta
þingi.
Hann heldur því fram, að hann
stjórni með pingrœði (og þar af leið-
andi þjóðræði), en kveðst vilja draga út-
nefningu konungkjörnu þingmannanna
fram yfir kosningar, til pess að geta
útnefnt þá menn í konungkjörnu
sætin, sem Jallið hafa við kosningar
pjóðarinnar.
Þetta eru að eins sýnishornl
Minnir þessi politíska persóna ekki
á litskiftinginn ?
Horfir ekki annað augað fram og
upp —, til Sjálfstæðismanna, en hitt
augað aftur og niður, — til Heima-
stjórnar(!)manna ?
Sá galli er bara á persónunni, að
hún er búin að missa sjónina d pví
auganu, sem horfir Jram og upp.
Hún er búin að missa sjónina á
því auganu, sem á að gata sjdljstceðis
landsins.
Því getur enginn Sjálfstæðismaður
falið honum eða hans fylgifiskum —
ef nokkrir eru — að fara með at-
kvæði sitt á þingi.
-——
Afbjúpun líkneskÍH Jóns
Sigurðssonar. Eirsteypan af
líkneski Jóns Sigurðssonar kom loks
með »Ceres« síðastliðinn sunnudag.
Er nú þessa vikuna verið að koma
myndinni upp á stallann, sem staðið
hefir tilbúinn í heilan mánuð. Verð-
ur myndin svo afhjúpuð á sunnu-
daginn kemur, þ. 10. sept., kl. 5 sið-
degis.
Minnisvarðanefndin mælist til þess,
að sem flest af félögum bæjarins j
verði við afhjúpunina undir fánum I
sínum. 1
Afhjúpunin mun fara þannig fram: j
Fyrst sungið frumort kvæði, þá af-
hendir formaður minnisvarðanefndar-
innar, Tr. Gunnarsson, fyrv. banka-
stjóri, landsstjórninni myndina með
nokkrum ræðuorðum; búist við að
ráðherra mæli þvínæst orð. Að því
búnu verður sungið kvæði og er þá
athöfninni lokið við minnisvarðann.
Að þeirri athöfn lokinni ætlar
íþróttasamband Reykjavíkur að skemta
mönnum með glímum, leikfimi og
knattsparki suður á íþróttavelli; búist
við að gengið verði þangað í skrúð-
göngu frá minnisvarðanum.
-------------r-t-
Stórhneyksli.
B. M. Ólsen háskólarektor
þegir við smánun Erslevs Stór-
Dana á háskóla vorum.
í morgun barst »Riki« svohljóðandi
simskeyti frá Kristjaníu, þar sem
byrjuð eru nú hátíðahöld út af aldar-
afmæli Kristjaníuháskóla:
Kristjania /. sept. 1911.
Erslev Hilsen Universitetet og Reykja-
vik Höjskole Olsen tav.
íslenzku:
(Kr.) Erslev (rektor hdskólans i
Kaupmannahöjn flytur hdskóla Norð-
manna d aldarajtnalinu) kveðju (Jrd
Kaupmannahajnar) hdskóla og lýðhdskóla
Reykjavikur. Björn Ólsen þagði.
B. M. Ólsen háskólarektor var
sendur til Kristjaníu, kostaður af
landsfé, til þess, meðal annars, að
koma þar fram fyrir hitxn nýja há-
skóla vorn. í stað þess að gera það,
lætur hann, eftir því, sem skeytið
segir, Stór-Danann Erslev, háskóla-
rektor Dana, koma þar fram með
kveðju frá háskóla vorum og smána
hann um leið'með því að kalla hann
> lýðháskóla« (Höjskole) en þegir
sjálfur.
Slíkt er ófyrirgefanlegt af háskóla-
rektornum. í stað þess að koma fram
með sæmd fyrir háskólann, lætur
hann danska háskólarektorinn fótum-
troða og smána þenna nýgróna vísi,
án þess að háskóli vor eigi sér þar
nokkra vörn sem rektor hans er.
Þessu verður eigi svarað öðru en
því, að háskólaráðið komi saman þeg-
ar í stað og komi sér saman um að
senda Kristjaniuháskólanum strax sím-
skeyti, sem rétti hlut háskóla vors.
-------------—-------------
Lögreglan gengur Jylktu liði utn strœtin i Liverpool. Verkfallinu mikla á
Englandi lauk þ. 20. f. m. brðu víðo talsverðar óeirðir meðan á verk-
fallinu stóð. Einna mest kvað að óeirðum í Liverpool. Lenti múgnum þar
hvað eftir annað saman við lögreglu- og herlið.
Sabotage?
Þetta frakkneska orð er fleygt orð-
ið síðustu vdkurnar um heim allan.
Það er notað um ertni síma- póst- og
járnbrautarstarfsmannanna á Frakk-
landi við rikisvaldið til hefndar fyrir
ósigur þann, er starfsmenn þessir biðu
á verkfalli sínu síðastliðinn vetur. —
Ertni þessi felst m. a. i því, að trufla rétt-
an flutning bréfa og símskeyta; auk þess
eyðileggja starfsm. þessir síma- og járn-
brautarteina og stofna lífi manna, sem
á járnbrautunum ferðast, í hættu.
Fyrri tegund ertninnar, sem eigi
felst í símaskemdum og árásum á
lif manna, dettur manni ósjálfrátt í
hug, er það fréttist, að Danir láti
Fálkann hafast við í Færeyjum alt sum-
arið meðan mestur er yfirgangur Norð-
manna við síldveiðar vorar norðan-
lands.
Er þetta »Sabotage« fyrir það, að
siðasta alþingi vildi eigi gefa þeim 2/3
botnvörpusektanna ?
Eg á bágt með að trúa því, en ó-
líklega lítur þessi tilgáta mín ekki út,
að því er mér finst.
Stígur.
----—5=s> <.!==;--
Mona Lisa. Þessu heimsfræga mál-
verki eftir Leonardo da Vinci hefir
nýlega verið stolið úr Louvre-safninu
mikla í París.
Veto-frumvarp brezku
stjórnarinnar samþykt.
Sá afarmerkilegi atburður gerðist i
sögu Breta þ. 10. ágúst, að svokallað
veto-frumvarp brezku stjórnarinnar
var sampykt í efri málstofunni. Frum-
varp þetta var, eins og lesendunum
er kunnugt, þess efnis, að afnuminn j
skyldi réttur efri málstofu parlaments- j
ins til þess að fella lög sem fjármál i
varða, svo að neðri málstofan ein
hefði í rauninni löggjöfina um öll '
þau efni, er við fjármál koma. En
þetta er aftur sama sem að leggja í
hendur neðri málstofunni einni, með
konungi, löggjafarvald í öllum mál-
um, sem nokkuru varða, því flest j
koma þau á einhvern hátt við fjár j
haginn. Hafði neðri málstofan áður
samþykt frumvarp þetta, efri málstof-
an breytt þvi, en þessar breytingar
verið feldar er frumvarpið kom aftur
til neðri málstofunnar. Þ. 10. f. m.
kom það svo aftur til efri málstof-
unnar og urðu leikslokin þau, að það
var samþykt óbreytt með iyi atkv.
gegn 114. Fjöldi, um 300, greiddi
eigi atkvæði.
Umræðurnar urðu mjög snarpar.
Það sem reið baggamuninn var yfir-
lýsing Lord Morleys, fyrir stjórnar-
innar hönd, um, að ef frumvarpið
yrði felt, þá væri konungurinn reiðu-
búinn til þess að útnefna svo marga
nýja peers, að atkvæðamagnið í efri
málstofunni yrði frumvarpsmegin.
Ræður fyrv. ráðh. Björns Jónssonar
24. febr. 1911. Frh.
26
vikur en brýn þörf er á. Annars eru
undarleg þessi óp heimastjórnarmanna
um að ekkert sé hægt að gera nema
á Islandi, en þeir gæta ekki að því,
hvort hér séu betri tæki en þar til að
vinna, gá ekki að því, að í Dan-
mörku eru menn eins og á næsta
bæ við allan heiminn um allar skýrsl-
ur og gögn. Úr því eg nefni heima-
stjórnarmenn á nafn, sem gárung-
arnir eru nú farnir að kalla heimsku-
stjórnarmenn eða Hafnarstjórnarmenn,
þá er nógu gaman að geta þess, að
um það nafn hjálpaði maður flokkn-
um fyrir 10 árum, maður, sem nú er
utan flokka og ekki hér á landi, til
þess að þeir gætu blekt þjóðina á sér.
Þessu nafni þeyttu þeir út um alt
• land, og sögðu það markmið heima-
stjórnarmanna að fá ráðgjafann hingað
heim, en þá seni meira vildu fá,
nefndu þeir Hafnarstjórnarmenn. En
eg vil kveða upp úr um það, að
meiri Hafnarstjómarmenn séu ekki til
í þessu landi en einmitt helztu menn
úr andstæðingaflokki vorum. Hjá
þeim er alt bundið við Kaupmanna-
höfn og Danmörk. Eftir að ráðherr-
ann kom hingað heim, voru þessir
Hafnarstjórnarmenn þektir að því, að
þeir vildu láta ræða íslenzk mál í .
I
27
dönskum blöðum. Dönsk blöð tóku
þvi þegar að hlaða þvi óskapa lofi á
ráðherrann, sem þá var, að ekki varð
annað en brosað að. Þau gerðu fyr-
irrennara minn að slíku ofurmenni og
jeim snilling, að þeir sem til hans
>ektu, gátu ekki annað en hlegið að.
in alt var undir því komið, að hann
væri í góðu áliti þar. Þetta tókst
þeim líka. Það kviknaði i Danmörku
á honum nokkurs konar átrúnaður.
Hann varð þar að reglulegu átrúnað-
argoði. Til þessa stuðlaði líka bar-
dagaaðferð vor andstæðinga hans, sem
þá voru. Þeir mæltu aldrei misjafnt
orð í hans garð þar. Þeir höfðu sem
sé sett sér þá meginreglu í upphafi,
að varast að minnast á hann annar-
staðar en f innlendum blöðum. Heima
ætluðum við að bitast, en ekki rægja
hann erlendis. Hinir vissu, að alt
mátti segja Dönum, enda alt gert sem
hægt var til þess að hann fengi vin-
sældir i Danmörku. Arangur varð
líka sá, að vinsældir hans þar í landi
héldust alla hans tið. Það þarf ekki
lengra að fara en í siðustu kosninga-
baráttu, 1908. Þá bar það varla til,
að ef hans flokkur beið ósigur á
kjörfundum, að þess væri getið í
dönskum blöðum. Það voru þá ein-
28
hverir landar í Kaupmannahöfn, sem
vildu segja frá því, að hans flokkur
hefði ekki alt af sigur. En blöðin
tóku það ekki. Ritzau tók það eitt-
hvað einu sinni. Þegar komið var
með meira næst, af sams konar frétt-
um, vildi hann ekki taka það. Hann
sagði eitthvað á þessa leið: »Bless-
aðir verið þið, þessu hafa danskir
blaðalesendur ekkert gaman að«. Svo
þegar hann vann sigur í sinu kjör-
dæmi, þá leit það út í dönskum blöð-
um, eins og hann hefði sigrað um
alt landið, og úr þeim sigri var gert
þetta voða númer, að eg er viss um,
að vel hefði lánast að telja mörgum
dönskum blaðalesendum trú um, að
það kjördæmi væri sama sem alt eða
mest alt landið. Kynni Dana af land-
inu eru nú ekki meiri en svo. Þeir
þekkja ekkí fæssa eyju eða /þennan
hólma öðru vísi en í spéspegli Þeg-
ar eg var á Jótlandí i vetur, sagði eg
fólki til gamans sögur um vaaiþekk-
ingu Dana á íslandL Þeir voru: alveg
hissa, að nokkru sinni hefði vttrið til
svo vitlaust fólk. Eg sagði þeim
sögu af amtmannisfrú einni, sem
hefði ætlað til íslands, og heirnsótti
vinkonu sína til að kveðja hana, og
var þá spurð: »/Etlið þér laodveg
29
til íslands eða sjóveg?«. Þetta er
sönn saga. Hér lifir enn í bænum
merkiskona, dóttir hennar, sem mér
hefir sagt þetta. Margar fleiri sögur
sagði eg. Ein var sú, að nýlega hefði
kona i Kaupmannahöfn spurt íslend-
ing að því i samkvæmi, hvort þeir
skemtu sér ekki, þegar gott væri veð-
ur á kvöldin og tunglsljós, við að
róa í kring um eyna! Þegar menn
hafa svona hugmyndir um landið, þá
er ekki að undra, þó hægt sé að
koma inn hjá þeim misskilningi.
Þessi regla, sem eg gat um áðan
að fylgt hefði verið af andstæðingum
í tið fyrirrennara míns, var óðara íögð
niður og skift var um ráðherra. Þá
var farið að fylla dönsk blöð með
látlausu níði og rógi uin mig og
minn flokk. Og það stafaði frá mönn-
um i hinum flokknum. Eg segi ekki
að það hafi verið þingmenn eða helztu
menn flokksins, þótt það sé hyggja
mín, að þeir hafi haft þar sumir hönd
í bagga með. Það er t. d., að þegar
rétt var að þvi komið að eg yrði ráð-
herra, safnaði maður í Kaupmanna-
höfn úrklippum úr dönskum blöðum
með verstu skömmum um mig, all-
stórum búnka, og sendi á mjög háan
stað, sem eg hirði ekki að nefna.
30
Það átti vist að bæta fyrir mér, að
eg næði í ráðherraembættið. En sá
sem við tók var ólíkur þeim sem
sendi. Hann las aldrei það sem í
umslaginu var, ekki nokkurn staf;
hann hafði þann viðbjóð á slíkri bar-
dagaaðferð.
En svo eg snúi mér að rneiri hátt-
ar máli, nefnilega landsbankamálinu,
þá geri eg ráð fyrir, að öllum sé
kunnugt hvenær hófst rannsókn á
hag landsbankans. Það var undir
þinglok 1909. Hún hófst lögum
samkvæmt, eftir þeim lagastaf, að
landsstjórnin mætti þegar henni þókn-
aðist láta rannsaka alían hag lands-
bankans Þessa hefir ekki verið getið,
hvorki hér í deildinni eða hinni deild-
inni. Það hefir líklega ekki þótt hlýða
af þeim manni, sem þá tók til máls.
Móti þessari ráðstöfun stjórnarinnar
var þá þegar hafin mótspyrna, hvort
hún hafi stafað af því, að 2/g af banka-
stjórninni voru nánustu venzlamenn
fyrverandi ráðherra eða af öðrum á-
stæðum, það skal eg ekkert um segja.
En eg og aðrir höfðu haft spurnir af,
að ýmislegt væri þannig í stjórn bank-
ans og starfrækslu, að ekki mundi van-
þörf á að framkvæma þessi fyrirmæli
laganna, því fyrirmæli eru það, þótt