Ísafold - 27.09.1911, Qupperneq 2

230
IS A F 0 L D
HDDDDn
Úfsalan mesfa!
Peningarnir Ukjast vatninu að því leyti, að þeir fara þangað, sem mótstaðan er minst.
Hátt verð er oftast nœr orsök þess, að peningarnir hindrast i umferðinni. Þetta hvorttveggja
höfðum við i huga, þegar við byrjuðum útsöluna miklu, og gjörðum þess vegna mótstöðuna svo
litla, að ekkert hefir hindrað straum peninganna til okkar. En við gátum þvi miður ekki tekið
á móti öllum þeim straum, sem skildi, vegna þess, að okkar lága verð jók svo mikið aðsóknina
til okkar, að það var alveg ómögulegt að afgreiða alla sem komu, þrátt fyrir það þótt við tvö-
földuðum vinnukraftinn i deildunum. Við biðjum þess vegna alla þá, sem ekki gátu fengið af-
greiðslu, afsökunar á þeirri vanrcekslu okkar, og við lofum þvi um leið, að gjöra betur nœst.
Að siðustu biðjum við þá, sem urðu fyrir þeim vonbrigðum að koma til okkar i annað sinn,
svo okkur auðnist, ekki aðeins að sýna þeim í verkinu löngun okkar til þess að afgreiða þá
bceði fljótt og vel, heldur einnig til þess að við getum sýnt þeim enn betur þau dhrif, sem lágt
verð á góðri vöru hefir á viðskiftalífið.
NB. Ef ómögulegt er að fá afgreiðslu i Vefnaðarvörudeildinni vegna þess að ofmargir
eru fyrir, þá ráðleggjum við yður að fara inn í Glervörudeildina, sem er ritt við hliðina,
ef þar er ekki heldttr hœgt að komast að,þá gangið upp í Fataefnisdeildina, þar fæst nú kr. 23,00
karlmannsfatnaðir fyrir 12.00, kr. 6,95 tau fyrir 3,95 pr. al., en þar innar af er Skódeildin,
sem getur boðið yður kr. 10.00 karlmannsskó fyrir 5,75 eða kr. 7,50 kvenskó fyrir 4,25.
í Fatnaðardeildinni og Skódeildinni er gefinn minst 15 °/0 afsláttur af nýrri vöru.
Virðingarfylst
Uerzíunin Edinborg, Hvík.
ÍDDDDDDi
Gísít Sveinsson og
Vigfús Einarsson
yfi rdómslögme nn.
Skrifstofutfmi ll‘/a—I og 5—6.
Þinghoitsstrati 19. Talsimi 263
mennings yrðu harðar og hlaut að
haga sér eftir því........Oss getur
ekki dulist, eftir því sem fram hefir
komið við rannsóknina, að nauðsyn-
legt var, að landsstjórnin gripi Jast í
taumana. Vér efum eigi, að margt
gott hafi þegar leitt af þessu í fjár-
málastefnu landsmanna, og teljum það
þó hvergi nærri alt i ljós komið enn.
Að lokum viljum vér láta þá skoð-
un vora í ljós, að reynsla liðinna ára
sýni margan vott þess, að eftirlit
landsstjórnarinnar í fjármálum hjá
sumum opinberum stofnunum og
starfsmönnum þjóðarinnar hafi eigi
verið nægilega rækilegt. Þegar slíkur
eftirlitsskortur er landlægur, sljóvgar
það ábyrgðartilfinninguna i fjármálum.
Fyrir þvi teljum vér fulla nauðsyn á
þeirri stefnubreytingu i eftirlitinu, sem
landsbankarannsóknin ber vott um, og
væntum, að landsstjórnin standi sem
bezt á verði í þeim efnum eftirleiðis.c
Lndir þessu nefndaráliti standa tveir
þingmenn úr hópnum, sem felt höfðu
ráðherra B. J. frá völdum á öndverðu
þingi, og að eins einn hans manna.
Allur meiri hluti nefndarinnar er
með öðrum orðum ú hans máli (B.
}.), og það þótt 2/s sé andvigir hon-
um að öðru leyti.
Þeir telja með öðrum orðum banka-
stjórnarfrávikninguna hafa verið rétt-
mæta og nauðsynlega, alveg eins og
dönsku bankamennirnir, óviðkomandi
menn og alveg óhlutdrægir að sjálf-
sögðu, og auk þess berandi miklu
meira skynbragð á bankastjórn en
nokkur maður hérlendur.
III.
En — þetta var fyrsta meiri háttar
stig hinnar nýju stjórnar á þeirri braut,
að gera sér engan manna mun í fram-
kvæmd laga, hver sem í hlut átti.
Hin frávikna bankastjórn hafði hagað
sér þann veg, að liklega um eða yfir
hálf milj. kr. hafði gengið í súginn
hji henni, þótt engum eyri hefði beint
verið stolið úr bankanum.
Mundi nokkur löghlýðinn maður og
umhyggjusamur um landsins hag hafa
litið öðru visi en þakklátum augum á
gjörðir stjórnarinnar, þetta, að hún
tók alveg fyrir þessar aðfarir og fekk
stjórn bankans í hendur gagnólíkum
mönnum, mjög áreiðanlegum, vand-
virkum og iðjusömum ?
En — stjórnin (ráðherrann) hafði
framið þann stórglæp, i augum allra
samábyrgðarhöfðingja, að ganga heldur
nærri einkahagsmunum gæzlustjóranna.
Bankastjórinn átti að fara frá eftir fá-
einar vikur hvort sem var og þá með
geysiháum eftirlaunum.
Hér hafði í fyrsta sinni i manna
minnum verið alls ekki hirt um það,
að samábyrgðarhöfðingjar áttu í hlut.
Tekinn af þeim bitlingur, sem var
raunar að eins aukageta við há laun.
En óhæfa var það alt um það !
Aðra vogarskálina fyllir nær hálf
miljón kr. í landsfé eða sama sem
landsfé.
En hina nokkur hundruð króna
bitlingur, aukageta við há embættis-
laun mikils háttar manna.
Var ekki svo sem sjálfsagt, að það
væri gert þyngra á metum?
Hvað varð úr fornhelgum réttind-
um samábyrgðarinnar að oðrum kosti?
Hortensius.
=^,V=r-
+
Albert Þórðarson
bókari Landsbankans lézt þann 24.
þ. mán. eftir nokkurra daga legu i
stækri lungnabólgu. Albert heitinn
var 40 ára og hafði verið bókari i
Landsbankanum síðan 1907, en starfs-
maður bankans frá árinu 1903, og
hafði verið natinn maður og umhyggju-
samur um starf sitt. Albert var einn
Fiskilækjarbræðra, sonur Þórðar bónda
Sigurðssonar, en bróðir Ágústs Flyg-
enrings, Matthíasar þjóðmenjavarðar,
síra Júliusar og þeirra bræðra. —
Ekkja Alberts heit. er Steinunn Krist-
jánsdóttir og áttu þau 2 sonu.
-------------------
Kristján Jónsson
og
Borgfírðingar.
Þegar eg frétti, að ráðherra Kr. J.
ætlaði að leggja það upp, að bjóða
sig fram í Borgarfirði, þá fór eg að
athuga, hvað það mundi vera, er hann
ætlaðist til að Borgfirðingar sættu sig
við af gjörðum hans síðann 22. nóv.
1909, að honum var vikið frá gæzlu-
stjórastarfinu, — hverju hann ætlaðist til
að þeir lýsti á velþóknan sinni.
Fyrsta athöfn hans var, að láta
»setja sig inn« að bókum og skjölum
bankans með valdi, með fógeta-úrskurði,
í staðinn fyrir að höfða mál á hendur
landsstjórninni, ef hann taldi vera
brotinn rétt á sér; því auðvitað var
það dómsmál og annað ekki. Hann
lætur fógetann troða sér inn í bank-
ann, vitandi ofurvel, að hann hefir
þar engan skapaðan hlut að gera, því
að hinir skipuðu gæzlustjórar unnu
þau verk, sem vegjulegum gæzlu-
stjórum er ætlað að vinna.
Önnur athöfnin var sú, að hr. Kr.
J. höfðar mál gegn þáverandi ráðherra
B. J., út af ástæðum þeim, sem færð-
ar voru fyrir frávikningunni, en yfir-
dómurinn vísaði því máli jrá svo sem
gersamlega ástæðulausu.
þessum 2 athöfnum eiga Borg-
firðingar að lýsa velpóknun sinni, með
pví að endurkjósa hann nú á ping.
Þriðja athöfnin er, að hann fer i
mál við Landsbankann út af því, að
bankastjórnin gat ekki goldið honum
gæzlustjórakaup fyrir janúarmán. 1910,
með því aðrir gæzlustjórar voru settir
og hann vann ekki fyrir neinum
gæzlustjóralaunum.
Fjórða athöfnin var, að hann sendi
fógetann í Landsbankann með syni
sínum til þess að taka Jjárnám í
eigum Landsbankans fyrir 20 kr. máls-
kostnað, í gæzlustjóralaunamálinu,
þótt hann vissi, að málinu var verið
að áfrýja til hæstaréttar, eins og líka
var gert.
Neitaði hann þá utn að taka spari-
sjóðsbók bankastjóranna gilda- við
Landsbankann svo sem tryggingu fyr-
ir greiðslu á málskostnaði þessum á
næsta degi, svo að fógetinn varð að
úrskurða, að bókin skyldi tekin gild
trygging. Svo mikið var honum
umhugað um að láta Landsbankann
sjáljan verða fyrir sem mestu óáliti
og traustspjöllum.
Þessum tveimur atriðum eiga Borg-
Jirðingar einnig að lýsa á velpóknun
sinni með pví að endurkjósa Kr. J. á
ping.
Fimta athöfnin er, að Kr. J. hleyp-
ur óðara til heimskustjórnarmanna,
LHB sérstaklega, svo og h.blað-
anna, og lætur þau ausa sér yfir ráð-
herra B. ). og bankastjórnina, og inn-
limaðist pá pegar h.stjórnarmönnum
til fulls, þótt hann teldi sig í flokk
sjáffstæðismanna fram á þing, aðeins
til þess að geta haft betri tök á því
að kljúfa flokkinn, svo að klofning-
urinn, þótt lítill kynni að verða, gæti
komið honum að haldi til þess að
getai félagi við h.stjórnarmenn og með
flokksbrotsins aðstoð úr meiri hlutan-
um hefnt sín á ráðherra B. J.
Sjötta athöfnin var, að hann kemur
á þing, og læzt vera þar kominn sem
sjálfstæðismaður, kemur á flokksfundi
sjálfstæðismanna, og er þá reynt að
koma á friði við hann í bankamálinu,
annaðhvort með því, að halda því
máli utan flokka, eða að hreifa því
máli ekkert, svo að vörnin fyrir lands-
réttindum íslands þyrfti ekki að veik-
jast fyrir flokksklofningi. En Kr. J.
heimtaði, að bankamálið yrði gert að
flokksmáli á móti ráðherra B. J.
Meðan á samningnum stóð um
þetta, hafði hann stöðugt undirmál við
h.stjórnarflokkinn og nokkra menn
úr sjálfstæðisflokknum um að steypa
B. J., ef hann fengi ekki fullnægjandi
þvott flokksins; og þar sem að eins
fáir menn úr flokknum vildu að órann-
sókuðu máli veita honum þessa upp-
reist, vann hann að því sleitulaust að
velta B. J. úr völdum. Þetta tókst,
og á öndverðu þingi, þótt eigi snerist
fall ráðherrans á yfirborðinu um banka-
málið.
Mundu ekki flestir gætnir og rétt-
sýnir menn hafa látið sér nægja að
fá réttlátan úrskurð hæstaréttar á mál-
um sínum, í staðinn fyrir að stofna
flokk sínum og landsréttindum í voða
á allra-hættulegustu tímum fyrir
þjóðina ?
Jú, vissulega.
En Kr. J. sá ekkert nema sína
hagsmuni, og var þó hér hvorki líf né
æru að verja, heldur að eins ámæli
fyrir vanrækslu á störfum hans, ekki
sem embættismanns, heldur lítilfjör-
legs sýslunarmanns.
Fyrir vanrækslu hans í embættis-
færslu hafði hæstiréttur stórsektað
hann hvað eftir annað.
Þessu eiga Borgfirðingar einnig að
lýsa velpóknun sinni á.
Sjöunda atriðið er, að sjálfstæðis-
flokkurinn fór fram á það undir eins
og þingmenn komu saman, að hann
fylgdi flokknum í því að kjósa forseta
efrideildar af h.stjórnarmönnum eða
sjálfan hann, pví með öðru rnóti var
ekki hcegt að tryggja sjáljstaðismönnum
meiri hluta i ejrideild.
Þessu pverneitar Kr. J., og þegar til
kosninga kemur fyrsta dag þingsins,
þá kýs Kr. |. með hinum konungkjörnu
forseta úr flokki sjálfstæðismanna.
Þar með var Kr. J. búinn að svíkja
sjáljstceðisjlokkinn sem dugði; pví að
ekkert mál gat nú komist gegnum ejri-
deild, ej hann og konungkjörna liðið
var á móti. Því ávalt úr því fylgdi
hann konungkjörnu sveitinni. Þá
gerðist hann réttnefndur K r i s t j á n
s j ö u n d i.
Og pó kallar hann sig enn sjálf-
stæðismannn (II).
Áttunda athöfnin. Þegar Kr. J. er
með þessum hætti búinn að slá um
sig skjaldborg með þeim konungkjörnu
og h.stjórnarliðinu, pá leyfir hann að
kosin sé rannsóknarnefnd í efrideild i
bankamálinu, því að 7 atkvæði af 13
á hann nú vís I deildinni, og getur
alveg ráðið því, hverir verði I nefnd-
inni, með því að greiða sjálfur at-
kvæði, láta bróður sinn, Steingrím,
gera það með sér og loks hinn jrá-
vikna gœzlustjórann (E. Br.).
Meiri óhæfu er ekki hægt að hugsa
sér en að Kr. J. skuli ekki kinnoka
sér við að velja sjálfur í dómstól í
þinginu til að dæma í sinni eigin sök\
og framhald athafna hans var líka
eftir því.
Niunda athöfnin.
Nú vildi Kr., J. verða ráðherra þegar
B. J. var fallinn, og þá reið á að
vera sem blettminstur i þjóðarinnar
og konungs augum, en tæplega von
um, að konungur gæti tekið við hon-
um í ráðherrastöðu, nema hann hefði
þvegið af' sér áður frávikningarósóm-
ann; því að konungur mun líka hafa
vitað um dóm dönsku bankastjóranna
á fyrverandi bankastjórn Landsbank-
ans.
Nú voru góð ráð dýr, þvi að ekk-
ert var bankamálsrannsóknarnefndin í
efrideild farin að sinna bankamálinu,
og gerði reyndar aldrei. Þeir hinir
konungkjörnu og Kr. J. settust því á
rökstóla, og niðurstaðan varð, að setja
Kr. J. ajtur inn i gcezlustjórastöðuna,
alveg að örannsökuðu máli,
og að leggja fyrir Landsbankann að
greiða fráviknu gæzlustjórunum gæzlu-
stjóralaunin, eins og hann væri al-
sýknaður, enda þótt dómsmálið um
það lægi þá fyrir hæstarétti.
Og á óllu bessu atlast Kr. J. til, að
Borgfirðingar lýsi velpóknun sinni, með
pví að endurkjósa hann á ping.
Tíunda athöfnin. Þegar Kr. J.,
bróðir hans Stgr. og hinn frávikni
gæzlustjórinn, ásamt hinum konung-
kjörnu þingmönnum, höfðu unnið
það frægðarverk, að dæma Kr. J.
sýknan, þvo hann í bankamálinu, þá
varð að finna ráð til þess, að sá
dómur fengi að standa,—að við þeirri
blekkingu yrði ekki hreyft, því að svo
stóð á, að Kr. J. hafði líka farið dóm-
stólaleiðina og að sama málið lá nú
fyrir hæstarétti. Þetta ástand hlaut í
augum sæmilega vandaðra manna að
vera örðugasti hjallinn. Og því örð-
ugri var hann, sem bankastjórar þeir,
er nú eru fyrir bankanum, voru
annar aðilinn i þessu máli fyrir hæsta-
rétti og höfðu fulla skömm á athæfi
Kr. J.
En hvað gerir maðurinn (Kr. J.),
sem verið hefir vörður réttvisinnar
hér á landi um langan tíma? Hann
ajturkallar tnálið Jrá hcestarétti á bak
við bankastjórnina og að henni Jorn-
spurðri og ónýtir þar með mál það
fyrir hæstarétti, sem bankinn áfrýjaði
út af launum hinna fráviknu gæzlu-
stjóra, og tildcemdi sjálfum sér þar með
launin.
—------Ellejta athöjnin er Skúla-
hneykslið. Það mál er nú nýlega
búið að skýra; en eg vil þó bæta því
við það, sem sagt hefir verið, að af-
skifti hans af því fargani riður sem
oftar í beran bága við hans fyrri
skoðanir, í bankamálinu. Þar hélt hann
því stöðugt fram, að landsstjórnin hefði
ekkert vald yfir gæzlustjórum Lands-
bankans, og að bankinn sjáljur stæði
ekki undir eftirliti landsstjórnarinnar,
vegna pess að alpingi veldi pá til starjs-
ins.
Alveg eins hlaut Kr. J. að líta á
val Skúla til Rúðuborgarferðarinnar, ej
hann vildi vera sjálfum sér samkvcemur,
og lá þó miklu fjær valdsviði stjórn-
arinnar að skifta sér af ferð Skúla,
pvi honurn var að eins veitt ein lítil
fjárhæð til ákveðinnar ferðar, sem
þingið valdi hann til, en var alls ekki
skipaður maður við stojnun, sem var
takmarkalaust háð ejtirliti landsstjórnar-
innar.
Hr. Kr. J. virðist skifta um skoð-
un og skilning á almennum lögum
eftir þvi sem á stendur, rétt eins og
hann væri að hafa buxnaskifti.
Tóljta Jramaverkið er að gera Jón
Olajsson að eftirmanni sínum við Lands-
bankagæzlustjórnina; mann, er hvert
skynbært mannsbarn á iandinu mun
vera sammála um, að enginn þing-
maður hafi verið miður til kjörinn
fyrir flestra eða allra hluta sakir. Hann
greiddi honum meira að segja sjáljur
atkvæði i þá stöðu, ásamt konung-
kjörna kúgildinu.
Alt það, sem hér hefir verið upp
talið, er fullkomlega sannanlegt. Eg
hefi gætt þess vandlega að segja ekk-
ert nema það, sem eg hefi fullgildar
sannanir fyrir i þingtíðindum eða ann-
arsstaðar.
Hér er stuttlega lýst helztu atrið-
unum úr tæpra tveggja ára opinber-
um æfiferli þessa manns, sem bera á
ábyrgð á andlegri og líkamlegri fram-
þróun landsins — þess manns, sem
á að ala upp embættis-stétt landsins
og dórnara, sem á að gera þá skyldu-
rcekna og réttláta.
Borgfirðingar og Akurnesingar eiga
nú að dæma.
Ef þeir kjósa hann á þing, og sið-
ferðisþroskinn þar er ekki meiri en
svo, þá undirskrifa þeir framan í öll-
um landslýð alt, sem Kr. J. hefir gert
á þessurn tæpum 2 árum. Og þeir
gera það alsjáandi, því hér eru stærstu
drættirnir I lífsferlinum fram teknir og
sannanlegir.
Allur landslýður utan Borgarfjarðar-
sýslu hlýtur því að veita því hina
mestu athygli, hvað Borgfirðingar gera,
hvort þeir undirskrija með Kr. J. 28.
október í haust með því að kjósa hann
á þing. — Atkugull.