Ísafold - 07.10.1911, Blaðsíða 2

244
ISAFOLD
Úfsalan mesfa
í Ecíinborg.
heldur áfram með fullum krafti. Við ítrekum þetta vegna þess, að margir hafa
spurt okkur um, hvort hún ekki hætti þessa viku. Við erum sem sé ekki hálf-
búnir að sýna ykkur það, sem við munum bjóða ykkur áður en lýkur. Skip
eiga enn þá eftir að færa okkur vörur, sem við búumst við að selja ykkur
einmitt á þessari mestu útsölu.
Tlæstu viku bjóðum við ifkhur Gólf-dúka og Linoteum, með svo
ákjósantegu verði, að þið munuð efast um, að efnið í þeim sé gott. En
þegar þið komið til okkar og sjáið að þessir dúkar eru alveg eins og þeir, sem
þið hafið áður keypt af okkur með fullu verði, þá hverfur efinn og þið kaupið
þá þegar, því að við vitum, að þið þekkið góða dúka undireins og þið sjáið þá.
Með innilegu þakklæti til þeirra, sem hafa stuðlað að því, að Útsatan mesfa
hefir nú þegar náð því hámarki, að vera i orðsins fylsta skilningi sú mesfa sala,
sem við höfum nokkurn tíma haft, og með þeirri ósk, að við fáum tækifæri til
þess að láta þakklæti okkar til þeirra enn þá betur í ljósi heldur en við getum
gert á pappirnum, bjóðum við þá enn þá hjartanlega velkomna.
Verzlunin Edinborg í Heifkjavík.
Gísft Sveinsson og^
Vigfús Einarsson
yjf i’r d ó mslögmenn.
Skrifstofutfmi II1/,—I og 5—6.
kingholtsstrati 19. Talsfmi 263
Bjorn Sigfússon: »Mór virðist und-
arlegt mjög, a5 háttv. þingmenn skuli
vera að þrátta um þetta, því að í raun
og veru er hér ekki um annað að rœða
en hin sjálfsögðustu mannréttindi, sem
hingað til hefir verið haldið fyrir öðrum
helming mannkynsins . . . Kvenfólkinu
er stórmikil vorkunn á að vera haft
svona útundan, og er mál til komið að
kippa þessu í lag.«
Eg læt hér staðar numið með að
sýna hug þingmanna til kvenréttind-
anna, þvi rúmið leyfir ekki meira, en
hann er all-eftirtektarverður t sam-
bandi við það, sem Heimanstjórnar-
mennirnir ætla að gera á næsta þingi,
ef þeir geta, sem sé það, að breyta
stjórnarskrárfrumvarpinu og gera við
það hver veit hvað.
Það er hætt við, ef svo slysalega
tækist til, að þær yrðu sannspáar
kvenréttindakonurnar um þessa setn-
ingu í áminstu ávarpi: »Að minsta
kosti hefðum vér meiri líkindi til að
tapa en vinna við þær<, c: breyting-
arnar.
A þessu getur enginn vafi leikið.
»Lögréttu« geðjast sýnilega ekki
sem bezt að áskorun kvenfólksins þó
hún neyðist til að birta hana. Hún
hnýtir aftan við hana þessari athuga-
semd með smáu letri: »Lögr. sér
ekki betur en að kvenfólkið gæti látið
sér nægja að halda því fram, að á-
kvæðunum umjafnrétti karla ogkvenna
yrði ekki breytt, hvað sem öðru liði.*)
Svo er hún í annað sinn að telja upp
þá 6 þingmenn, er greiddu atkvæði
móti stjórnarskránni á síðasta þingi,
líklega til þess að reyna að leiða at-
hygli fólks að því, að frá peim eða
Sjálfstæðisflokknum stafi breytingar-
hættan, en ekki frá sítium flokki. En
það er nú að verða alþjóð kunnugt,
að þetta er alveg öfugt.
Sjáljstceðisflokkurinn cetlar að sam-
pykkja stjórnarskrána alveg óbreytta á
ncesta pingi, ej hann má ráða. Þing-
mannaefni og blöð þess flokks hafa,
að því er eg frekast veit, beint gert
þetta að einu atriðinu i stefnuskrá
sinni. Frá honum eða hans mönn-
um stafar því engin breytingarhætta,
hvorki á kvenréttindaspursmálinu né
öðrum.
Kvenfólkinu er alveg óhætt að reiða
sig á það.
Heimanstjórnarflokkkurinn ætlar aft-
ur á móti ekki að samþykkja stjórnar-
skrána óbreytta. Þeir ætla að breyta
henni — eða svæfa hana.
Það er nú komið upp úr kafinu
fyrirmunn JónsÓlafssonar, að Heiman-
stjórnarmenn greiddu ekki atkv. með
frv. á síðasta þingi í alvöru; — ekki
í þeim tilgangi að verða við óskum
þjóðarinnar um breytingar þær, er
hún hafði beðið um, — heldur til
þess eins að fá kosningar.
Þeir (Heimanstj.menn) ætla sýnilega
að gera nýjar breytingar að flokks-
máii.
Út af þessu öllu vildi eg segja
þetta við kvenfólkið:
Gætið réttinda yðarl Sjáið við
þeim, sem ætla að ræna yður þeiml
Kvenréttindamaður.
Óbygða-ferðalag.
Svisslendingurinn HermannStoll kom
hingað til bæjarins fyrir nokkrum dög-
um úr 7 vikna ferðalagi — að mestu
um óbygðir landsins. Hann fór fjalla-
baksveg austur í Skaftafellssýslur. Það-
an norður Eldgjá og Vonarskarð, sem
enginn maður fer ella, norður Sprengi-
sand, alla leið norður á Melrakka-
sléttu. í Vonarskarði, á miðjumSand-
inum, fann hann marga hveri ioo—
120, sem áður hafa eigi verið kunnir.
Ennfremur uppgötvaði hann, að Kalda-
kvísl, sem talin hefir verið koma úr
Vonarskarði, rennur úr sjálfum Vatna-
jökli. — Frá Melrakkasléttu hélt hann
að 0skju. Telur hann hana rangt
tciknaða á landabréfum. Miklu stærri
en hún sé í raun og veru. Frá Öskju
hélt hann svo austur og suður fyrir
Vatnajðkul og síðan sveitir til Reykja-
víkur. Förunautur hans á öllu þessu
óbygðaferðalagi var unglingspiltur
héðan úr bænum, Helgi Tótnasson,
(læknis Helgasonar) er hann hælir mjög
fyrir vaskleik.
*) Letarbreyt. bér. Sjá menn ekki i hvaða
átt þeiei orö etefna?
Laufás biskupinn
Og
fjárhagsvoðinn hans.
i.
Er Laufásbiskupinn hæglætismað-
ur? Nei, nei, nei.
Er laufásbiskupinn utan flokka?
Nei, nei, nei!
Er Laufásbiskupinn fornliebreskur
spámaður? Nei, nei, nei!
Þeir eru orðnir þrír tígulkongarnir
i spilinu: Laufásbiskup, Stóranúps-
biskup og Akureyrarbiskup. Þess
vegna verður að segja Laufásbiskup-
inn, þegar átt er við herra Þórhall
Bjarnarson, hinn háæruverðugasta af
þeim öllum þremur, aðalkennimanna-
höfðingja landsins.
Nýtt kirkjublað heitir aðalmáltól
hans, hákirkjulegt og hákennimann-
legt málgagn.
Enginn fer að taka sér það mál í
munn, að hann geri ekki betur en að
kunna almennilega við sig þar eða að
hann sé hálfsmeikur um, að fólkinu
sé ónóg guðsorðsbúðin sú. Það fáist
ekki tii að koma þar og því síður
kaupa þar nokkurn skapaðan hlut.
En það kunni jafnmikill og þjóðkunn-
ur búmaður ekki við. Hann geti alls
ekki unað sér í tómri búð. Hann
megi til að hafa þar eitthvað
annað með, eitthvað girnilegt til fróð-
leiks og gott átu, fýsilegt til andlegr-
ar næringar.
Og því þá ekki grípa til hins sama
sem aðrir blaðamenn og hjá þeim
rennur út eins og vatn eða jafnvel
gómsætt vín.
Því ekki grípa til að hjala um
landsmál, um stjórnmál, um þing-
mál, um landsins gagn og auðsynjar.
Það gerði hann í sumar snemma
nokkuð, eg ætla það væri í júniblað-
inu, og það á alleinkennilegan hátt,
sem knúði fram í huga mínum þess-
ar þrjár framangreindar spurningar,
einkanlega í sambandi við nýleg svör
hans við aðfinslum við þá grein.
Hann kallar sig þar hæglætismann og
gefur í skyn, að hann sé utan flokka.
En efni og búningur þessarar júnígrein-
ar vekur þriðju spurninguna, hvort
hann sé forn-gyðinglegur (gamlatesta-
mentislegur) spámaður; hann virðist
áreiðanlega svo á sig líta, sem pað sé
hann.
Hœglcetismaður hefir hann aldrei
verið. Hann er og hefir jafnan verið
mikili tilfinningamaður. Hann hefir •
að jafnaði átt ilt með að dylja skap
sitt, hvort sem rætt hefir hann um
stjórnmál eða annað.
Utan flokka í þingmálum (eða stjórn-
málum) hefir hann og aldrei verið.
Það er ekki hans skaplyndi.
Það er einkennilegt um hann í
flokksafstöðu, að hann hefir löngum
verið með öllum flokkum, ekki beint
samtímis, en þetta sitt missirið með
hverjum eða svo. Undir niðri þó
jafnaðarlega þar helzt, er hann hefir
átt einhvern vin eða venslamann
framarlega í flokki.
Þeir eru til, er segja um stjórnmála-
mensku Laufássbiskupsins, að sé nokk-
ur maður líklegur til að feta í fót-
spor Dana, er ófriður sá hófst, er
orustan á Heljarslóð er í, eftir því
sem frá þeim er sagt í hinu fræga
söguriti Ben. Gröndals um Heljarslóð-
arorustu, þá sé það hann:
»Flýttu Danir sér sem skjótast að
senda legáta víðsvegar til þess að
segja, að þeir væri ekki með neinum,
því að þeir vissu enn eigi, hverjum
mundi betur ganga, en vildu víst þar
vera, sem von var. Danir eru dreng-
ir góðir og vinfastir«.
Tilvitnuð klausa i Nýju kirkjublaði
15. júní 1911 er svo látandi:
»Mér er það svo innilega og hræði-
lega ljóst, að islenzka þjóðin er ein-
mitt nú á beinum glötunarvegi, sekk-
ur í ánauð og svívirðingu, ef vér hrökk-
um nú ekki við og tökum breytta og
betri stefnu........Glötunarvegurinn,
sem vér íslendingar gönum áfram,
liggur beint niður í þrældómsstöðu
ósjálfbjarga niðursetningsaumingjans.
Fallhraðinn eykst stórum með ári
hverju og hverju þingi, sem háð er,
aldrei þó líkt þvi jafn voðalega og
nú síðast*.
Aftan við þessi ósköp bætir nú höf.
ritsins: Um hvað er barist þessum vit-
urlega mæltu orðum:
Þetta er ekki að eins sent út um
landið sem hæstaréttardómur þess
manns, sem á að hafa yfirgæzlu and-
legra og siðferðislegra málefna þjóðar-
innar. Það er líka þýtt og prentað í
útlendum blöðum. Því fer svo f]arri,
að nokkurar sannanir séu að þessu
færðar, að þær sannanir eru alls ekki
til. Þetta er ekkert annað en vit-
leysa — væntanlega fremur sprottin
af vanþekkingar-fljótfærni en af öðru
verra. En ábyrgðarhluti er það að
tala svona, hvað mikla tilhneiging sem
menn kunna að hafa til þess að færa
á betra veg fyrir höfundinum.
Þjóðin má ekki láta slík óp villa
sig eða draga úr sér kjarkinn. Hún
má ekki láta þau hefta framsókn sina
í hinum almennu menningarmálum.
Og hún má ekki láta það veikja hug
sinn í sjálfstæðismálinu. Hvorttveggja
er henni ætlað af æpendunum.
Það er sjálfsagt, að hún krefjist
þess af fulltrúum sínum, að þeir fari
gætilega með fé hennar. En hún
verður að reisa þær kröfur á skyn-
semi, en ekki á staðlausu æsinga-
fleipri. Það er, til dæmis að taka,
eðlilegt og skynsamlegt, að hún kref-
jist þess, að tekjuhalli sé sem allra-
minstur i f]árlögum og fjáraukalög-
um, að menn neiti sér um útgjöldin,
meðan ekki er séð fyrir samsvarandi
tekjum, og vilji ekki láta ganga á
viðlagasjóð, nema í beinni undan-
tekningarnauðsyn. Það er lika eðli-
legt og skynsamlegt, að hún vilji
ekki að landssjóður taki lán til ann-
ars en arðberandi fyrirtækja; bersýni-
lega er hættulegt að gera lánsfé að
eyðslueyri. En það er óskynsamlegt,
næstum þvi villimannalegt, að banna
að taka lán, ef það fæst með þolan-
legum kjörum, til þess að bæta efna-
hag þjóðarinnar.
Finst þeim, sem þessi ósköp lesa,
sagður Laufásbiskup muni geta verið
hæglætismaður? Ætli þeir hafi lesið
margt ógætilegar mælt nýlega í lands-
stjórnarmálum hér á landi?
Jafnógætilegt skraf um glæfralegt
fjárhagsástand landssjóðs ?
Jafnstaðlaust æsingafleipur svo
sem höf. ritsins: Um hvað er bar-
ist kallar það, — vonandi sprottið af
vanþekkingarfljótfærni, fremur en öðru
verra.
Og séð er um, að þetta er þýtt
og prentað í útlendum blöðum I
Sjá ekki allir, hvern voða-ógreiða
og stórháska verið er að vinna þjóð-
inni með slíku háttalagi?
Veit maðurinn hvað hann er að
gera?
Og svo áréttar hann sitt »staðlausa
fleipur* með þeirri frásögn i síðasta
Kirkjubl. (1. þ. m.), að nú hafi þurft
að taka 60 þús. kr. bankalán til þess
að embættismannalaun og fleiri skyldu-
gjöld greiðist i októbermánuði. Og
bætir loks við — æpir upp:
»Það er rétt eins og hjá Tyrkjum*.
En amenið síðasta er:
»Þetta er voðinn og verður að
segjast.«
Verður að segjast hverjum ?
íslenzkri alþýðu, sem botnar ekk-
ert i þessu, en gerir ekki ráð fyrir,
að maðurinn, sem befir »yfirgæzlu and-
legra og siðferðislegra málefna þjóð-
arinnar,« sé að skrökva að henni
vísvitandi eða að fara með »síaðlaust
æsingafleipur.<
Eða þá útlendum þjóðum, fyrst og
fremst Dönum, sem trúa öllu mis-
jöfnu um ísland og alla þess hagi,
hvaða flækingur sem með það kemur,
hvað þá heldur ef biskup landsins
gerir það.
Og því er hann að segja frá því
sem stórvoða og býsnum, að lands-
sjóður hafi orðið að taka bankalán til
að standast skyldugreiðsur sinar þenn-
an mánuð?
Veit hann ekki það, að mjög er
algengt í öðrum löndum að bankar
hlaupi undir Jbagga ;v með fjárstjórn
lands þar.i bili, er tollar eða annað
koma ekki svo reglulega og stund-
vislega sem við var búist, og kippir
sér enginn maður upp við það?
Þvi er hann að leyna lesendur sína
þvi, þá sem það vita ekki, hversu öfl-
ugar ráðstafanir hafa þegar gerðar ver-
ið til að rétta við fjárhagsástand lands-
sjóðs, sem er ekki með æskilegum
blóma í bili?
Hvi dylur hann lesendur sina þess,
að aldrei hefir tekjuhalli landssjóðs
verið nándanærri annar eins og 1907,
konungskomuárið, siðasta árið, sem
hann var sjálfur á þingi (Laufásbisk-
upinn), sem sé á 2. milj.?
Kemur ekki flokksmaðurinn greini-
lega fram í þessu ?
Er hann ekki að breiða yfir það,
að þetta gerist í tíð ástvinar hans og
átrúnaðargoðs, H. Hafsteins, og reyna
að láta almenning ímynda sér, að
tekjuþurð landssjóðs sé að kenna eftir-
mönnum hans, þótt fjarri sé pað öll-
um sanni?
Hortensius.
Bankabókarasetningin
í Landsbankanum.
í svolitlu greinarkorni í Lögréttu
4. þ. m. er skýrt svo frá: »Með R.
T. var mælt af tveimur í bankastjórn-
inni, gæzlustjórunum báðum, en banka-
stjórarnir 2 vildu hafa Arna Jóhanns-
son.«
Þar næst er gefið í skyn, að eg
»hafi skýrt ráðherra rangt frá bókuð-
um tillögum bankastjórnarinnar*.
Eg vil þegar taka það fram, að
minn skilningur á núgildandi lögum
er sá, að í þessu tilfelli hafi hvorug-
ur gæzlustjóranna átt atkvæði um setn-
inguna í bókarastarfið. Það mál var
því aðeins fyrir kurteisis sakir undir
þá borið, því tillögur bankastjóranna
voru samhljóða; enginn ágreiningur á
milli þeirra.
Tillögum gæzlustjóranna í þessu
tilfelli var því í raun og veru of-
aukið.
Svo eru það og hrein ósannindi, að
báðir gæzlustjórarnir hafi mælt með
R. T., það gerði aðeins annar, eins
og stjórnarráðinu er réttilega skýrt
frá.
Þá er ennfremur sagt, að stjórnar-
ráðið hafi fengið annarsstaðar að upp-
lýsingar um, að skýrsla mín um til-
lögur gæzlustjóranna væri röng, og
»að ráðherra hafi fengið hið rétta að
vita úr annari átt.«
Réttari skýrslu um tillögur beggja
bankastjóranna gat ráðherra ekki feng-
ið en frá bankastjórunum sjálfum, þær
gátu ekki komið »úr annari átt«, og
öðrum kom þessi bókarasetnig, að
minu áliti, ekki við.
Verði þessi umsögn min um gæzlu-
stjóratillögurnar véfengd, þá mun eg
á sínum tíma leggja fram fyrir rétta
hlutaðeigendur skriflega sönnun fyrir
því, að hún er rétt.
Og í tillögum annars gæzlustjórans
um bókarasetninguna er ekkert, sem
talist geti meðmæli með R- T.; þvert
á móti.
Reykjavík 7. okt. 1911.
Björn Kristjánsson.
Gjafir og áheit
til Heilsuhælisins
greitt til bankasjóra Sighv. Bjarnasonar:
Kona í Borgarfirði . • Kr. 4,00
Guðrún Guðmundsdóttir,
Fitjum í Skorradal . — 2,00
Jón Jónsson Hofi i Vatns-
dal.......................— 10,00
Anna María, Reykjavík . — 10,00
Söngfélag í Bolungarvík . — 4M9
Ólafur Jónsson, Gesthús-
um á Alftanesi ... — 10,00
Á. S., Reykjavik ... — 2,00
N. N.........................— 1,00