Ísafold - 07.10.1911, Blaðsíða 3

Ísafold - 07.10.1911, Blaðsíða 3
ISAFOLD 245 Stríðið. Svolátandi símskeyti barst ísafold i gærkveldi: Tripolisher á ítalavaldi eftir lang- vinna skothríö. Balkan rólegur. Búnaðarkttir og alþýdohagur á Skotlandi. íslendingar eru fróðleiksfúsir, ekki eingöngu á innlendan fróðleik, heldur og það, er fram fer í umheiminum. Þeir fá og margt að heyra, margs konar erlendan fróðleik; einkum þó um hina fágætari viðburði og stjórn- mál, en síður það er snertir daglegt líf þjóðanna. Og þvi tel eg mig gera þarft verk, er eg nú bið ísafold fyrir nokkrar upplýsingar um búnaðarhætti og annan hag grannþjóðar vorrar, Skota. Fyrst verður þá fyrir að minnast á plóginn. Það áhald er brautryðjandi í allri jarðrækt, mjög mikið notað og með þvi unnið meiri hluta árs. Hvar- vetna plægt, þar sem plógi verður við komið. Og mestur hluti hins plægða lands eru kornakrar. Þegar búið er ?ð plægja kornakrana, er korninu sáð i flagið. Það var gert áður fyr með þeim hætti, að kornið var borið í eins konar körfum (sáð- sáld) og þvi dreift til beggja handa. Nú er notuð sáðvél og hesti beitt fyrir. Hún er afar-fljótvirk og sáir korninu miklu jafnar en hægt er að gera ella, og uppskeran því miklu jafnari og betri. Að lokinni sáning er kornið herfað niður í jarðveginn með grunnherfi, farið með herfið um akurinn þveran og endilangan. Þvi næst er jarðvegurinn jaínaður og hon- um þjappað saman með þar til gerðu áhaldi, svonefndum valtara. Við það verður jarðvegurinn þéttur og fastur fyrir og blæs ekki upp í stormum. Þetta eru hin fyrstu vorverk, og er tekið til við þau úr því kemur fram um miðjan marzmánuð. Þá er að búa undir sáning jarð- epla- og rófna-akra, og er sú vinna töluvert frábrugðin þvi sem gerist heima á íslandi. Akurinn fyrst þak- inn húsdýraáburði, því næst plægður og þá mulinn og myldaður svo smátt sem hægt er. Að því loknu er sáð i hann tilbúnum áburði (manure), sem eykur mjög hita í jarðveginum, flýtir fyrir efnabreytingum og gerir jarðveg inn frjórri. Þá er að gera beðin. Þau eru gerð með tvöföldum plógi. Hann fer um jarðveginn og veltir moldinni frá sér á báðar hliðar — sitt beðið hvoru tnegin og gata í miðju. Jarð- eplunum er svo raðað í götuna með eins fótar bili, plóginum síðan beitt á beðin, og verður þar nú gata, en beð þar sem jarðeplunum var sáð. Á sama hátt er farið með rófna- akrana, að öðru leyti en þvi, að þar er fræinu sáð með sáðvélum og geng- ur mjög fljótt. Þegar rófugrösin eru komin upp (hér um bil þumlungs há), eru rófurnar færðar sundur, gert hæfi- legt bil milli þeirra (alt að 6 þuml.) með þar til gerðu áhaldi (hoe), og um leið tekið burtu alt illgresi. Þetta er mjög seinunnið verk: 5—6 dagsverk að lúa og færa sundur i einni ekru. Á jarðepla-ökrum er illgresið venju lega upprætt með þar til gerðu kúptu herfi. Ýmsar káljurtir eru ræktaðar heima við húsin, í görðum á stærð við væna jarðeplagarða heima. Heyvinna er hér allmikil, og þó þar sem eg þekki til ekki jafnmikil og á íslandi. En að henni er unnið með töluvert öðrum og ólíkum hætti. Það gera vélar — að langmestu leyti: Sláttuvélin slær, rakstrarvél rakar og snúningsvélin snýr heyinu. Þegar tekið er saman, er heyið sett í bólstra, og er mikið unnið að því með hey- kvíslum. Eftir 1—2 daga er svo heyið flutt heim á vögnum, sem hestar ganga fyrir. Á einum slíkum vagni mun vera sem svarar 8—10 íslenzk- um heybandshestum, og ekki tekur það meira en 10 mínútur að láta á vagninn. Er það þá auðsætt, hve vinnan gengur miklu fljótar og er um leið miklu hægari en heima ger- ist hjá okkur. — Þegar heim kemur, er heyið sett i stakka og verst það vel í þeim og helzt óskemt, þó að linþurt sé, er það er hirt. Ljár er hér lítið notaður til annars en að slá veg fyrir sláttuvélina. En ekki vantar það, að Skotar kunni að beita honum. Þeir renna honum fimlega með grasrótinni, en veifa ekki í háaloft, eins og víða sést á íslandi. Að lokinni heyvinnu hefst korn- skeran. Hún byrjar upp úr miðjum ágúst, þegar sæmilega árar. Áður fyr var kornið slegið með ljáum, viðjað saman, bundið í knippi og þau reist til þerris. Nú vinnur vél öll þessi verk: slær, viðjar og bindur í knippi, og þarf mannshöndin þá ekki annað að gera en að reisa knippin á enda til þerris. Þegar kornið er orðið þurt, er það látið í stakka, er höfð í þeim eins konar trégrind, til þess að loft geti ieikið um og varnað hita í stakkn- Við þreskingu eru nú alstaðar um. notaðar þreskivélar; en fyr meir var kornið slegið úr hýðinu. Víðast hvar er hestum beitt fyrir þreskivélarnar; en sumstaðar hreyfivélum (mótorum). Að jarðepla-uppskeru hefir til skamms tíma verið unnið hér á líkan hátt og á íslandi, og er jafnvel enn sumstaðar: stungið upp og jarðeplin tínd úr mold' inni. En nú er farið að nota vél til þessa og hestum beitt fyrir. Vélin hreyfist á tveim hjólum, en milli þeirra neðanvert er hnífur, sem sker upp beðin og þá taka við spaðar og slá jarðeplin úr moldinni jafnóðum og upp kemur á hnffnum, og liggja þá jarðeplin nokkurn veginn hrein ofan á. Rófur eru teknar upp með líkum hætti og heima, en látnar i bingi, þaktar vel og geymast þannig vetrar- langt ef vill. Sumstaðar eru þær að eins látnar í göturnar milli beðanna, beð plægð yfir og geymast þær þann- ig sem nýjar. Ennfremur er það titt, að láta rófurnar óhreyfðar og beita á þær búfé. Vinnutími er hér 9kl.stund á dag og honum skift þannig: Byrjað kL 7 árdegis og unnið til kl. 12. Þá xt/g stundar hlé til dagverðar. Tekið til aftur kl. i1/^ og unnið til kl. 6 Vinnuna tel eg allstranga, þótt ekki sé vinnutíminn lengri en þetta, Það er sem sé unnið af kappi allan vinnutímann, meira en heima gerist, Ríkt er gengið eftir því, að hver verka- maður sé korninn til vinnu á ákveðn um tima, er húsbóndinn kemur að segja fyrir verkum. Ög þurfi hann að ítreka skipanir sínar, eða verði hann var við hyskni, má búast við svipuhöggi. Húsakynni eru hér góð; steinhús algengust. Varla að sjáist hús úr timbri eingöngu. Venjulegast eru húsin pappaklædd innan, björt og loft- góð. Hvítmáluð utan. Kringum húsin er víða skreytt með blómgörðum og beinvöxuum trjám. Peningshús eru og bygð úr steini, hvítmáluð utan og innan, björt og rúmgóð, og mjög vel um þau gengið. Fjós og hesthús mokuð á hverjum morgni, þrifað með sópli og vatni veitt í flórinn, þar sem vatnsveitu nýtur. Meðferð og hirðing á skepnum er töluvert ólík því, er vér eigum að venjast heima. Fjárhús engin, nema fyrir alifé. Hitt gengur sjálfala i skógunum og nýtur skjólsins þar. Nautgripum beitt úti alt árið, nema hvað kýr eru hafðar inni tvær vikur eftir burð. Kálfar látnir ganga undir kúm alt að einu ári. Hestar hafðir við hús 9 mánuði ársins, en úti þrjá: júní, júli og ágúst. Venjulegt skepnu- fóður er rófur, hey og korn; margar fleiri fóðurtegundir handa ali- dýrum. Það sem eg þekki hér til um heimilissiði og hegðan, gæti á margan hátt verið okkur til fyrirmyndar Það er fátítt, að hér heyrist blóts- yrði, allrasizt heima eða inni við. Og í návist kvenna þykir það hin mesta ósvinna, að hafa ijótan munnsöfnuð. Ög kurteisi í allri umgengni og við- ræðum er Skotum miklu eiginlegri en okkur íslendingum. Kl. 6 að morgni er farið á fætur, og á sjöundu stundu borðaður morg unverður: hafragrautur með mjólk, hveitibrauð, egg, mjólkurostur, berja safi og smjör. (Berjasafi er oft not- aður í stað smjörs). Venjulegur drykk- ur er te; en mjög lítið drukkið af kaffi. — Dagverður kl. 12: Súpa með ýmsu kálmeti, brauð, kjöt eða fiskur og loks ýmis konar »búðingurc. — Kvöldverður kl. 6, líkur morgun- verði. — Sá siður er hér víða, að hús- bóndinn les borðbæn, þegar sezt er til borðs, og sitja allir hljóðir unz hann býður til snæðings. Trúrækni er hér mikil, og er sunnu- dagshelgin sýnilegastur vottur þess. Guðsþjónusta tvisvar hvern sunnudag, kl. 12 og kl. 6. Enginn má hreyfa við vinnu á sunnudegi, né heldur dansa eða spila, og helzt ekki fara með kvæðasöng eða annað þess háttar. En þvi kann eg miður hér, að hátið- um er sýndur minni sómi en sunnu- dögum. Beri t. d. jóladag upp á virkan dag, þá er hann notaður sem virkur væri, og þess að engu minst, er þá skeði. Aftur á móti er viðhöfn mikil og fögnuður á nýársdag. Hugsunarháttur hér hygg eg sé yfirleitt góður, enda margt sem að því styður, og þá ekki sizt unglinga- skólarnir. í þá ganga börnin frá 5—14 ára að aldri, og að eins sjö vikna fri að sumrinu. Þó finst mér landslýðurinn fremur ófróður yfirleitt. Enda mun lítið um bóklestur eftir að barnaskólanum sleppir. Varla annað lesið en dagblöðin þarlendu, sem lítið ræða annað en þess lands hag. Einna kunnugastir eru Skotar Ameríku og högum þar, enda er tungan hin sama og samgöngur tíðar. Af Norðurálfu- þjóðum þekkja þeir mest til Þjóðverja; mun það stafa af þvi öðru fremur, að ekki er laust við, að þeim standi beyg- ur þaðan, þótt ekki vilji þeir við það kannast. Þeir telja sig eina þjóð með Englendingum, og svo er mikill þjóð- armetnaður þeirra, að þeir telja enga sér jafnsnjalla eða líkur til að nokkur þjóð fái nokkurn tima staðið þeim á sporði. Hugmyndir alþýðumanna á Skot- landi um ísland eru ekki á háu stigi. Þeir halda — sumir hverir að minsta kosti — að landið sé ein flatneskja, snævi hulin sumar og vetur, og að hér sé dimt dag og nótt mikinn hluta vetrar; í hvaða átt ísland liggur frá Skotlandi, vita þeir ekki, finst helzt, að það muni vera norður af Rússlandi. — Slíkum spurningum hefi eg verið spurður; hefi eg reynt eftir föngum að fræða um hið rétta, og því verið vel tekið. Eg læt svo lokið máli mínu, vænt- andi þess, að lesendum ísafoidar sé engu siður kært að heyra lýst alþýðu- högum og háttum nágrannaþjóðar þeirrar, er hér ræðir um, heldur en annan fróðleik, er blöðin flytja. Skotlandi, vorið 1911. Jón Ólafsson frá Vestra-G-eldingftholti. 'T-l* ^EYNSLAN ER SANNLEIKUR. Milliónir húsmæðra um allann heiminn nota daglega Sunlight sapúna. Þær þurfa ekki á neinum röksemdum að halda yrir þvi, að þetta sje bezta >ápan, þvi þaÖ er hafið yíir allan efa. Reynslan hefur sannað það! SUNLIGHT SÁPA Haupmetm atfjuqið! Verzlun mín hefir nú aftur nægar birgðir af sínum alþekta, íslenzka, bragðgóða brjóstsykri, sem enn er seldur með sama verði og áður, þrátt fyrir stöðuga verðhækkun á sykri. Sýnishorn á skrifstofunni i Hafnarstræti 18, þar er pöntunum veitt viðtaka. Virðingarfylst Ji. Tt). JJ. Ttjomsen. Úr sveitinni. Reykjavikur-annáll. Bló. í kvöld og nnsta kvöld verðnr sýnd þar mynd af svokallaðri »hvitri þrnlaverzl- un«. Þessi mynd er óvenjuvel leikin, sýnir vel svivirðuna — og fer vel. Dánir. Kristin Kortsdóttir, ekkja, 76 ára, Njálsgata 59. Dó 5. okt. Sigurður ólafsson trésmiður, Laugaveg 27 B, (fyr bóndi á Bytru í Fljótshlið), fmdd- ur 31. desember 1837. Dó 1. okt. Guðsþjónustur á morgun: Dómkirkjan kl. 12: kand. Sigurður Jó- hannesson. Engin siðdegismessa. Fríkirkjan kl. 12: FrikirkjupreBturinn. Hjúskapur. Einar Þórðarson skósmiðnr og ym. Maria Kristin Jónsdóttir, Njálsgata 27 B. Q-ift 5. okt. Guðjón Guðlaugsson frá Hólshúsum i Höfnum og ym. Ragnhildur Helga Jóus- dóttir s. st. Gift 4. oktbr. Jónas Jónasson Skólavörðnstig 16 og ym Einhildur Guðbjörg Tómasdóttir. Gift 6. október. Pétur Leifsson ljósmyndari, Þingholtsstr. 8 og ym. Steinunn Bjartmarsdóttir, Frí- kirkjustig 3. Gift 30. sept. Kapp-spark verður háð á íþróttavellinum á morgun, kl. I1/, stundvislega, af Fótbolta- félagi Reykjavikur og Fótboltafélaginu Fram. — Félögin lofa góðri skemtun og má að sjálfsögðu ætlast til, að Reykvikingar, ungir og fuliorðnir, fjölmenni á mótið. Veður virðist muni verða hið bezta og inngangnr afaródýr en litið um skemtanir enn i borg- inni, að minsta kosti útivið. Prestvígsla fer fram i dómkirkjunni á morgun. Biskup vigir kandidat Sigurð Jó' hannesson aðstoðarprest (sira Sigurðar P. Sivertsen) að Hofi i Vopnafirði. Skipaferðir. Ask fór i gærmorgun vestur og norður um land. Fari tóku sér m. a. snöggva ferð til Patreksfjarðar þeir feðgar Björn Jónsson f. ráðh. og Ólafur Björnsson ritstj. ísaf. Árnessýslu ofanverðri, 1. sept. 1911. Svo er nú málum vorum sýslubúa komið i óvænt efni, að við erum neyddir til að ónáða ykkur — stóru blöðin — með fréttapistlum okkar. Hugðum við þó annað í fyrra, er Suðnrlandi var hleypt af stokkunum. Ætluðum við pvi að fljúga með frétt- ir úr héraðinu út til jarðarinnar yztn endimarka, því Suðurlandi voru ætl- aðir langir lífdagar á Suðurlandi. En reynslan er að sýna annað. Það stendur á öndinni, veslings blaðið, og gleypir með ósegjanlegum fögnuði hverja tugguna á fætur annari, er vestanblöðin kyngdu í fyrra. Að pað standi lengi undir getur ekki verið, enda eru dauðamörkin sýnileg. Og líklega verða það þá Bakkamenn, sem sjá um útförina og gráta yfir gröf- inni, en kveinstafirnir bergmála í fjöll- unum: aumingja Suðurland Suður- lands, þetta átti að liggja fyrir þér að deyja — á Bakkanum I Þetta eru nú annars engar fréttir ■ og pó. Tíðin hefir verið góð í sumar. Grasbrestur víða hér til fjalla, eink- um á valllendi. Myrar munu hafa verið nokkurn veginn góðar. Nýting hefir verið hin bezta, og voru allir lausir við hey fyrir réttir. Það sem af er haustinu, hefir verið einmuna tið, svo vel hefir gengið að taka upp úr görðum. Mun uppskera víðast hvar í meðallagi. Yms ótukt í fólki hefir víða stungið sér niður, og segir læknir að hann hafi ekki lengi haft jafnmiklar ferðir. Þó hafa fáir dáið Pólitík? — Ja, um hana er sára- lítið rætt. Nokkuð munu gömlu þing- mennirnir hafa reynt á náðardyrnar. Víða lokið upp, en þeir þó fleiri, er rekið hafa slagbrand að hurðu, er þeir fréttu hverir úti væru. Einkennilegt þykir það, sem heyrst hefir, að þessir menn hafi aðalfylgi sitt í Heimastj.- flokknum. »Eru þeir komnir yfir umí< spyrja menn, en enginn svarar, því þeirra vegir eru óútreiknanlegir. Sigurður er nú alveg dæmdur til dauða. Nema ef vera skyldi að honum skolaði á land upp úr Flóa-áveitunni. Yrði það liklegast á Eyrarbakka. Þeim einum væri trúandi til miskunarverksins. Um Hannes er ekki gott að segja. Lengi lifir í kolunum. Annars vilja menn alment innansýslumenn, en hafa altof lítinn undirbúning haft um >að og samtökin eins og vant er. iggert í Laugardælum hefir alment :ylgi, en vill ekki gefa kost á sér. óns Jónatanssonar hefir lengi verið að góðu getið, en hefir oflítið látið á sér bera og þvi oflítt þektur hér efra. Siðast hefir flogið fyrir, að síra Kjartan í Hruna muni verða í kjöri. Betur að slíkt hefði fyr orðið hljóð- bært, því að öðrum ólöstuðum er «cg og margt fleira er áreiðarlega bezt að kaupa í verzlun G. Zoega. Námsskeið fyrir stúlkur hefi eg undirrituð í hyggju að hafa næstkomandi vetur. Kenslan byrjar 14. október og fer fram síðari hluta dags. Námsgreinar verða: danska, enska (að lesa, skrifa og tala bæði málin), islenzka, skrift, reikningur, söngur og fleiri, eftir óskum nem- enda. Einnig tek eg í tímakenslu í of- angreindum námsgreinum bæði konur og karla. Hólmfríður Árnadóttir. Þingholtsstræti 28. Heima kl. ir—12 árd. og 7—8 síðd. Franskt netagarn, orðlagt fyrir gæði, fæst í verzlun G. Zoéga. Hannyrðakensla eins og að undanförnu, og alls konar áteiknanir, hjá Guðrúnu Jóns- döttur, Þingholtsstræti nr. 33. (Hús Þorst. Erlingssonar). Hjálpræðisherinn. — Horna- flokkur Ungmennafél. Reykjavíkur leik- ur við uppskeruhátíðina í kvöld. Stúlka óskast i vetrarvist nú þeg- ar. — Ari Antonsson, Lindargötu 9. 50 króna kaup fær ráðvönd, barngóð og húsleg stúlka frá þessum tíma og yfir veturinn. Uppl. á Grund- arstíg 15 B. Telef. 268. hann eitthvert álitlegasta þingmanns- efnið hér um slóðir. En einmitt vegna ónógs undirbúnings kann það að valda ruglingi að framboð hans heyrðist ekki nefnt fyr. Þó hefir maður góðar vonir. Því maðurinn er, eins og þeir bræður allir, kunnur að öllu góðu, og hefir staðið framar- lega í öllum héraðsmálum nú um nokkurt skeið. Er því vonandi að Árnesingar kjósi nú hann og Jón en hrindi þeim hinum eldri af sér, er við höfum litlar virðingar af haft. Læt eg svo úttalað um þetta að sinni, en vel má vera, áður langt um líður, að eg sendi aftur línu. Geir góði,

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.