Ísafold - 01.05.1912, Blaðsíða 2

98
I8AF0LD
að leika á hljóðfæri sín, er slysið bar
að. Lék fyrst hressandi fjörlög til
þess að hugga skap sitt og annarra.
En er Titanic fór að lækka á sjónum
tók sveitin að leika sálmalög, og er
skipið sökk mátti heyra til fjarlæg-
ustu bátanna óminn af brezku sorgar-
lagi: »Autumn« (haust). Með það
lag á vörunum sökk hljóðfærasveitin
ásamt Titanicl
Ógurlegt augnablik.
Því lýsa skipbrotsmenn, sem hinu
ógurlegasta augnabliki æfi sinnar, er
Titanic hvarf sjónum þeirra.
Stafninn sökk í sjó, en skuturinn
reis hærra og hærra, unz hann stóð
beint upp í loftið i oo—15° fet —
ofansjávar. Svo stakst báknið á
kolsvartakaf niður í sjávardjúpið. —
Um það farast einum sjónarvotti svo
orð:
Þd bárust að eyrum voruni hin skelfi-
les’ustu hljóð, sem mannlegt eyra getur
heyrt. Það voru óp félaga vorra, svo
hundruðum skiýti, um hjálp, neyðar-óp,
sem vér vissum, að eigi var unt að
svara.
Á flekum og borðum.
Einn þeirra, sem sökk með Titanic,
var ameriskur höfuðsmaður, Gracie að
nafni, en hann komst af — og segir
svo sjálfur frá:
Eg sökk með skipinu, en þegar eg
var kominn í sjóinn fanst mér, svo
sem mér væri ýtt langar leiðir áfram
af miklu afli. Liklega hafa spreng-
ingar neðansjávar valdið þessu . . . .
Eg komst upp á yfirborðið — að mér
fanst eftir óendanlegan tíma — gat
synt og komst loks að timburfleka
einum og hafði mig upp á hann.
Hringinn í kring voru veinandi menn
á sundi í dauðans angist. Rekinn
fyltist brátt fólki og var eigi annað
sýnna en að hann hlyti að sökkva, ef
nokkur maður bættist við. Þá var
komið að þyngstu hörmungunum, er
við urðum að hrinda frá hinum drukn-
andi mönnum. Angistarópum þeirra
gleymi eg ekki, meðan eg lifi. En
annars var ekki kostur: Ej nokkur
ykkar ketnur enn upp á flekann sökkv-
um við allir. — Og margir skildu
þetta: Góða ferð, sögðu þeir, og guð
fylgi ykkur.
Meðal þeirra, sem sumir þóttust
hafa séð á flekunum, voru William
Stead, hinn heimsfrægi rithöfundur og
friðarvinur og Astor. Hefir þá líklega
kalið til dauða.
Carpathia kemur til hjálpar.
Gufuskipið Carpathia, eign Cunard-
félagsins, sem var á leið frá New-
York til Norðurálfu — var það skip-
ið, sem næst var Titanic, þegar slys-
ið varð. En það var þó svo langt
burtu, að það kom eigi að fyr en í
dögun.
Björgunarbátarnir voru þá dreifðir
um 21 sjómílna svæði innan um reka-
ís. Það tók þvi nokkurar kl.stundir
að tína upp skipbrotsfólkið. Nokkrir
voru þá dauðir úr kulda og aðrir viti
sínu fjær eftir þessa hörmunganótt.
Farþegi einn á Carpathíu hefir skýrt
frá því, að bátarnir hafi sumir verið
sökkhlaðnir, en aðrir lítt hlaðnir,
fólkið ákaflega aðfram komið.
Á Carpathiu var skipbrotsfólkinu
hjúkrað svo vel, sem unt var.
Og þegar það var búið að fá á sig
föt og eta morgunverð var haldin
hrífandi guðsþjónusta.
Carpathia kom svo til New-York
föstudag 19. apríl.
Árásir á White-Star-fólagið
og forstjóra þess.
Gufuskipafélaginu, sem átti Titanic,
hefir verið legið mjög á hálsi fyrir
það, hversu illa Titanic hafi verið búin
að björgunarbátum — og félagið eigi
getað fært sér annað til afsökunar en
gömul og nú orðið úrelt lagafyrirmæli,
er svo skipa fyrir, að skip stærri en
10.000 smál. skuli hafa 16 björgun-
arbáta.
Það jók og á gremjuna gagnvart
félaginu, að í fyrstu bárust falskar
símfregnir um tjónið, að svo lítið
hefði að Titanic orðið, að haldið hefði
áfram o. s. frv. Veit enginn hvaðan
símfregnir þessar stafa, en forstjóra
félagsins, Bruce Ismay, sem var einn
farþega á Titanic, kent og talið verið
hafa bragð af hans hálfu til þess að
fá endurtrygt skipið og sitt af hverju
innanborðs, áður en hið sanna kæmi
í ljós.
Þessi Ismay var og sakaður um að
hafa aðeins hugsað um sjálfan sig og
sína vini, er slysið bar að. — Hafi
hann þegar trygt sér einn björgunar-
bátinn og gert sig með því beran að
bleyðimensku.
Rannsóknarnefnd hefir þegar verið
skipuð til þess að komast fyrir þetta
alt, og próf hafin í New-York.
Ismay neitar öllum sökum.
Sá hefir þó orðið endirinn, að rann-
sóknarnefndin hefir kyrsett Ismay for-
stjóra í New-York og sömuleiðis 4
fyrirliða Titanic og 12 skipverja aðra.
Þingmaður einn í öldungadeildinni,
Rayner, hefir krafist þess, að hafin
verði sakamálskæra á hendur Ismay
og öðrum stjórnendum White-Star-
félagsins.
Leit eftir líkunum.
Tvö skip var búið að senda, er
síðast fréttist, til þess að leita að lík-
um hinna druknuðu manna. Annað
skipið fann bráðlega um 100 lik, Af
þeim þektist helmingurinn — og þau
likin hafa verið flutt til lands, en hin,
sem eigi þektust, sökt aftur í sjóinn.
Sitt af hverju.
Staðurinn, sem Titanic sökk á, er
300 mílur enskar suðvestur af Kap
Race á Newfoundlandi, á 41. stigi og
16 mín. norðurbr. og fo og 14 mín.
vesturbr. Sjórinn þar er nál. 2000
faðma djúpur eða 12000 fet — nærri
tvisvar sinnum hæð Öræfajökuls.
Ekki eru svo sem tiltök að kafa
þess hefir Hallgerður Kol í selferðum
þá — og fyrir þá sök getur Atli drep-
ið hann fyrir Bergþóru um þingtím-
ann.
En þetta er minst. Eins og þessi
leikur var hafinn, gat enginn verið í
neinum vafa um þaö, að nú mundi
setið um líf Atla, meðan Gunnar og
Njálssynir yrðu á þingi. Þau Berg-
þóra og Atli tala um það hvað eftir
annað. Njáll vill koma honum burt,
austur a Austfirði. En Atli segir, að
sér þyki betra að látast í hans húsi
en skifta um lánardrotna. Njáll lofar,
að ekki skuli koma fyrir hans þræls-
gjöld, og Bergþóra lofar, að hann skuli
verða hefnt. En hvers vegna eru
ekki hafðar gætur á manninum ? Hvers
vegna taka Njálssynir hann ekki með
sér á þingið ? Eða hvers vegna er
ekki að minsta kosti varast, að hann
fari einförum? Hvers vegna er gerð-
ur leikur að því að láta drepa hann?
Þegar þeir eru riðnir á þing, Gunnar
og Njáll og synir hans, sendir Berg-
þóra Atla upp í Þórólfsfell að brenna
þar skóg, og þar er hann einn að
verki. Þess vegna getur Brynjólfur
rósti unnið á honum fyrir Hallgerði.
Enn óliklegri er frásögnin um
Brynjólf rósta um næsta þingtíma þar
á eftir. Bergþóra sendir Þórð leys-
ingjason til þess að vinna á honum.
Hann fer beint til Hlíðarenda, lætur
kalla Hallgerði sjálfa út, og spyr hana
eftir Brynjólfi. Hún visar honum til
Brynjólfs frænda síns, til þess að hann
geti reynt að drepa hann. Auðvitað
er Brynjólfur ekki heima, heldur ein-
förum niðri i Akratungu. Þeir eru
aldrei heima, og þeir fara allir einför-
um, sem söguhöfundurinn ætlast til
að séu vegnir.
Þá er loks víg Þórðar leysingja-
sonar. Nú ætlar Njáll að vera varkár
og fara með hann á þingið, til þess
að gæta hans. En rétt fyrir þing
sendir hann samt Þórð austur undir
Eyjafjöll. Hann á ekki að vera í
braut, nema eina nótt; en þá hleypur
vöxtur í Markarfljót, svo að langt er
um óreitt. Njáll bíður eftir Þórði
eina nótt, fer þá af stað, og leggur
svo fyrir, að Bergþóra skyldi senda
hann til þings, þegar er hann kæmi
heim. Bergþóra legst þetta undir höf-
uð, sendir fyrst Þórð upp í Þórólfs-
fell — til þess að Sigmundur og
Skjcldur skuli geta vegið hann, þar
sem hann er — auðvitað — einn á ferð.
Eg fór að hugsa um alt þetta, og
aðrar frásagnir i Njálu, sem eru jafn
ótrúlegar. Eg fór að hugsa um, hve
fjarri því fari, að hún sé nokkurs kon-
ar íslendingasögu-þáttur — að hún sé
í raun og veru ekkert annað en skáld-
saga i þátíðar-búningi, og sumstaðar
svo ósennileg, að miklum andmælum
mundi sæta, ef hún væri nútiðar-skáld-
saga. Eg fór að hugsa um, að það
væri fyrir alt annað, sem þeir, er
skyn bera á málið, unna Njálu svo
eftir Titanic. Á hlut, sem svarar til
mannslíkama hvílir á því dýpi þungi,
sem nemur mörgum tugum þúsunda
punda. Alt innanstokks i Titanic er
þvi splundrað og masað sundur.
Það slys sem næst gengur Titanic-
slysinu að manntjóni er það, er kvikn-
aði í skipinu GeneralSlocum árið 1904.
Þá biðu 1000 manns bana. Þessieru
önnur mestu sjávarslys á siðustu 20
árum:
Ár. Manntjón
1891 Utopia, brezkt skip, fórst af
árekstri við öibraltar . . 564
1892 Namchow, brezkt skip, fórst
við Kinastrendur .... 509
1895 Reina Regente, spænskt skip,
fórst við Kap Trafalgar . 400
1898 La Bourgogne, frakkn. skip 545
1906 Sirio, ítalskt vesturfaraskip,
fórst við Suður-Amerikn . . 350
1908 Kutsu Maru, japanskt skip . 300
1910 G-eneral ChaDzy, frakkneskt
skip, fórst við Minorca . . 200
Tjónið af Titanic-slysinu er talið
vera 54 miljónir króna. Sjálft kostaði
skipið rúmar 20 miljónir króna. Skip-
ið var að miklu leyti vátrygt.
Meðal farþega í Titanic voru þess-
ir miljónamæringar: Astor (átti 540
milj. kr.), Guggenheim (átti 360 milj.),
Straus (átti 180 milj.), Widener (átti
180 milj.) og Röebling (átti 90 milj.).
Pósturinn, sem fórst með Titanic
nam m. a. 7 milj. bréfa.
Samskot mikil voru þegar hafin
eftir slysið. Lord Mayor Lundúna-
borgar gekst fyrir þeim þar í borginni.
Bretakonungur gaf 9000 kr., og drotn-
ing hans 4500 kr., Alexandra drotn-
ing 3600 kr. o. s. frv. Þ. 23. april
námu þau samskot 1890,000 kr.
Samkomulagið í sjálfstæö-
ismálinu. í s a f o I d hefir haft
fréttir víðsvegar að af landinu — um
hugi manna út af því. Alstaðar kveð-
ur við hið sama: Það pykja hin mestu
gleðitíðindi.
Óánægju spyrst hvergi til, út um
land. En hér í bæ hefir hennar orðið
vart hjá einstaka manni, en það þykir
oss líklegt, að hún hjaðni, er menn
hafa kynt sér málið og áttað sig betur
á því.
í stúdentafélaginu var umræðufund-
ur haldinn um þetta mál í fvrrakvöld.
Guðm. Hannesson, sem er ákveðinn
samkomulagsvinur — hóf umræður,
en ella má ekkert af þeim herma
Svo mæla fyrir lög stúdentafélagsins.
Kolaeinkasala.
Umræðufundur um hana var haldinn
i stjórnmálafélagi Heimastjórnarmanna
Fram á laugardagskvöldið og boðið til
ýmsum utanfélagsmönnum. Hannes
Hafstein hóf umræður með nærri
tveggja stunda erindi til varnar einka-
sölunni. Með henni talaði auk hans
Klemenz [ónsson, en móti henni L.
H. Bjarnason, )ón Þorláksson og Þórð-
ur Bjarnason.
heitt, en þann mannkynssögulega sann-
leika, sem hún flytur — að það er
fyrir orðfærið og skapferlislýsingarnar,
sem eru svo góðar, að við þekkjum
mennina, eins og við hefðum um-
gengist þá — að það er fyrir skáld-
sögueinkennin, listarsannleikann, sem
í Njálu er fólginn, að hún er yndis-
legasta eftirlætisbókin okkar. Ög eg
fór jafnframt að hugsa um alla þá
menn á þessu landi, sem trúa þvi, að
allar frásagnir Njálu séu sannsöguleg-
ar, sem elska Njálu fyrir það, hafa
ekki skynbragð á að leggja neinn ann-
an mælikvarða á sögur en þann, hvort
þær hafi í raun og veru gerst. Eg
hafði þá einmitt fyrir fáum dögum
átt tal við einn af okkar þjóðkunnu
fræðimönnum, sem hafði látið í ljós
við mig megna fyrirlitning og óbeit
á öllum sögum, öðrum en okkar góðu,
sónnu sögum, eins og hann komst að
orði. Eg hefi reynt það, að slíkir
menn eru miklu fleiri með þjóð okk-
ar, en við gerum venjulega ráð fyrir.
En nú byrjaði gandreið hugarins.
Hann var alt í einu kominn vestur
til Winnipeg á mínum fyrstu blaða-
menskuárum. Þá kom ýmislegt
skringilegt fyrir. Eg hefi stundum
verið að hugsa um að skrifa eitthvað
af mínum margra ára bíaðamensku-
endurminningum, ef þær kynnu að
geta orðið einhverjum til gamans. En
eg er efagjarn maður, og eg hefi ef-
Málaferli E. J.
við Landsbankastjórana.
Bankastjórarnir vinna algerlega.
Svo sem kunnugt er hefir Einar
Jónasson málafærslumaður verið með
kærur miklar á hendur Landsbanka-
stjórunum og málatiibúnað. Hefir
þetta málaþras E. [. verið notað óspart
af mótstöðumönnum Landsbankastjór-
anna til þess að vekja tortrygni á
þeim og reyna að skerða álit þeirra
— áður en dœmt var eða úrskurðað.
En nú eru dómar og úrskurðir falln-
ir um þessi deilumál alsýknandi banka-
stjórana að öllu leyti, svo að peir hafa
af scemdina, í stað skammarinnar, sem
þeim var ætluð.
Kæra sú, sem mikið hefir verið rætt um
í gjaldkeramálinu, er E. J. sendi stjórn-
arráðinu á B. Kr. fyrir rangan fram-
burð fyrir retti, var úrskurðuð 22. marz
af stjórnarráðinu á þá leið, að hún
skyldi að engu höfð (»ekki fundið ástæðu
til þess að fyrirskipa réttarrannsókn«,
segir stjr. i bréfi til E. J.).
Þá eru og 2 mál milli E [. og
bankastjóranna nýdæmd.
Annað málið, meiðyrðamál, sem þeir,
bankastj., höfðu höfðað gegn E. J.,
var dæmt í undirrétti 18. apríl. Var
E. [. sektaður um lyo kr., sem er
óvenjuhá meiðyrðasekt, og dæmdur i
málskostnað.
Hitt málið, skaðabótamál, sem E. J.
hafði höfðað gegn bankastjórunum og
krafðist 65000 kr. skaðabóta, var dæmt
25. apríl. Voru bankastjórarnir sýkn
aðir af kröfum E. /., en hann dæmd-
ur í málskostnað.
Eftir þessi málalok mætti vænta
þess að bankastjórnrnir fengju eftir-
leiðis að gegna störfum sínum í friði,
lausir við óþarfa-ýfingar og áreitni.
Til Vosturheims af tilviljun.
Meðal farþega á Botníu var Brynj-
ólfur Þórarinsson Múlsýslungur, bróð-
ir síra Þórarins á Valþjófsstað. Hann
ætlaði i fyrra einu sinni með Vestu til
Djúpavogs að heimsækja ættingja þar,
en Vesta »gleymdi« að koma þar við
og hafði Brynjólf með sér til Leith. En
er þangað var komið hugsaði hann með
sér: Úr því eg er kominn þetta langt
er bezt, að eg haldi áfram vestur um
haf — mig hefir oft langað til þess.
— Og það varð úr.
Þess má geta, að skip það, er Brynj-
ólfur kom á frá Vesturheimi til Skot-
lands var eitt af þeim skipum, sem
Titanic náði sambandi við, er slysið
bar að höndum. Það var þá 9 tíma
sigling frá, en hélt af stað til hjálpar
— kom þar að, sem »Titanic« sökk,
en sá engin vegsummerki.
Mótmæli gegn kolaeinka-
sölunni. Eftir því, sem ísafold
hefir leitað sér vitneskju um nemur kola
eyðsla þeirra sem undirritað hafa mót-
mælayfirlýsingu þá gegn kolaeinkasöl-
unni, sem birt er hér á öðrum stað í blað-
inu, fast að því helming af allri kola-
eyðslu landsmanna — og gera þessir
menn út 15 botnvörpunga.
Útgerðarmenn, sem ísafold hefir átt
tal við, halda því fram, að kolaeinka-
salan muni tálma botnvörpungaútgerð-
inni. Það væri mikið í það varið að
fá um það skrifað af þeirra hálfu;
því að ef sönnur eða ríkar líkur yrðu
að því færðar — þá mundi kolaeinka-
salan — of dýru verði keypt.
í s a f o 1 d veitir með ánægju rúm
greinum um það.
ast um, að menn hefðu nokkurt gam-
an af þeim, þegar til kæmi.
Eg sat í huganum inni í skrifstofu
Lögbergs, og var að ljúka við að leggja
út Náma Salómons konungs eftir Rider
Haggard. Þið hafið sennilega lesið
bókina, einhver ykkar; og enn senni-
legra er, að einhver ykkar hafi talað
illa um hana. Þegar hún kom fyrst
út á Englandi, vakti hún andmæli
fyrir fjarstæðurnar, sem í henni
eru. En hún varð brátt heims-
fræg. Og eg man eftir rækilegum
ritdómi um hana í einu helzta tíma-
riti Englendinga, Fortnightly Review.
Þar voru menn varaðir við því að
leggja á hana nokkurn mælikvarða
veruleikaskáldskaparins; hún væri í
raun og veru ekki annað en æfintýri
í búningi nútímans.
Þessi saga hafði verið að koma út i
blaðinu. Ög inn til mín kom gam-
all maður, skynugur og sérstaklega
fróður um margt. Hann sagðist koma
til þess að þakka mér fyrir söguna,
sem nú væri að koma út í blaðinu.
Eg bauð honum sæti, og hann settist
niður rétt hjá mér. Hann sagði, að
þetta væri sú merkilegasta bók, sem
hann hefði nokkurn tíma lesið. Eg
sagði, að mér þætti vænt nm, að hann
væri svona ánægður með hana. Hann
talaði um bókina um stund á víð og
dreif, alveg gagntekinn. Þá færði hann
sig enn nær mér, studdi hendinni á
lærið á mér, og tók af nýju til máls
Ýms erlend tíðindi.
Heimastjórn írlands. Frumvarp um
hana lagði Asquith yfirráðherra fyrir
neðri málstofuna upp úr páskunum (n/4).
Það sætti harðri mótspyrnu af hálfu 1
haldsmanna, en Redmond foringi íra
bað því blessunar.
Frumvarpið var samþykt við 1. um-
ræðu í neðri málstofunni nú fyrirskömmu.
ísafold skyrir frá innihaldi þess
von bráðar.
Roald Anmndsen kemur í haust til
Norðurálfunnar og flytur hið fyrsta er-
indi um suðurför sína í Kristjaníu. En
ferðasögubókina ætlar hann að rita í
Buenos Ayres hjá Norðmanninum Don
Pedro Christoffersen. Þessi landi hans
hljóp utidir bagga með Amundsen, þeg-
ar eigi var anuað synna en hann yrði
að hætta við suðurskautsleit vegna fjár-
skorts og lagði þá Christoffersen 50.000
kr. til fararinnar.
Henry Brisson látinn. Brisson var
forseti fulltrúaþingsins frakkneska og
einn hinna nafnkunnustu meðal gerbóta-
matiua i Frakklandi. Bt isson var fædd-
Henry Brisson.
ur 1835, varð þingmaður 1871, t'orseti
þingsins 1881, yfirráðherra tvisvar 1885
—1886 og 1898. Hann var það, sem
réð því, að Dreyfusmálið var tekið npp
af nýju.
Roosevelt og Taft berast á bana-
spjótum um þessar ntundir. Þeir vilja
báðir verða forsetaefni lýðveldissinna
(Republikana) vtð næstu forsetakosningar
i haust og er nú orðið ærið kalt milli
þeirra vinanna út afþessu. Báðir hafa þeir
mikið fylgi og ósýnt mjög hver skjöld-
inn ber.
Því spá sumir, að misklíðin í lýðveld-
isflokknum muni verða til þess, aÖ
demÓKratarnir verði loks ofan á og fái
forseta úr sínum flokki, en þess hafa
þeir freistað síðustu 15 árin við hverjar
kosningar — ett eigi tekist.
Jacob Brandt, sem var forstjóri
Sameinaðagufuskipafólagsins 1896—1905
er nýlega látinn. Hann varð eigi nema
57 ara. Mörgum kunnur hér á landi
frá formensku gufuskipafólagsins; þótti
hann maður skapharður mjög, en dugn-
aðarvargur að sama skapi.
Landar erlendis.
Fjalla Eyvindur Jólianns Sigurjóns-
sonar verður leikinn í Dagmarleikhús
ittu í Khöfn í þessum mánuði. Ágætust
leikkona Norðurlanda, frú J ó h a n n a
Dybivad frá Kristjaníu, á að leika
Höllu, Adam Paulsen leikhússtjóri á að
leika Eyvittd og Jóhannes Níelsen leik-
hússtjóri Arnes.
Leikurinn verður því eigi í neinum
heigla höndum,
Ásgeir Ásgeirsson etazráðer nýlega
komintt heim úr langferð austur til Sí-
am í Asíu.
i lágum róm. Eg heyrði, að honum
var mikið niðri fyrir:
»Getið þér fullvissað mig um það«,
sagði hann, »svo að ekki verði nokk-
ur efi eftir hjá mér, að þér vitið með
alveg óvggjandi vissu, að þessi saga
sé sönn?«
Eg varð agndofa. Fyrsta hugsun-
in hjá mér var sú, að verða snúðug-
ur og fá þessum vitleysingi komið út
sem allra fyrst. Til hvers var það
fyrir mig, annars en eyða tímanum
til ónýtis í botnlausu annríki, sem eg
var í, að sitja lengi á tali við mann,
sem hélt að Námar S.ilómons kon-
ungs væri sönn saga? En eg fann,
það var þrælmenska að bregðast illa
við einlægni hans.
Þá kom mér til hugar að taka hann
í fang mér og faðma hann að mér
— þetta stóra, gamla barn, sem átti
svo mikið af trúnaðartraustinu, þrátt
fyrir eitthvað 70—80 ár i þessum
heimi, að hann gekk að því vísu —
þó að efinn væri að slæðast eins cg
dalalæða tim hugskot hans — að eng-
inn gæti verið svo hlálegur og ósvíf-
inn að skrökva upp sögu, sem segði
frá svona stórkostlegum og eftirtektar-
verðum atburðum. F.n karlinn var
svo luralegur; og oddborgaralundin i
tnér var of rík; og eg vissi ekki,
nema honum kynni að finnast fremur
fátt um blíðuatlot mín.
Eg tók þann kostinn, sem ef til
vill var verstur. Eg sagði honum