Ísafold - 25.05.1912, Page 3

ISAFOLD
127
□IE
mu
IID
■38*1
Karlmannsfatadeild
:■■**&* m-: B
|Th. Thorsteinsson & Go.
Hafnarstræti 4.
hefir stærst og bezt úrval af fatnaði ytri sem innri,
höfuðfðtum og öðru, er þér þurfið til hátíðarinnar.

n
n
"
n
s
u
Barnavagnar
og barnakerrur
íjölmargar tegundir komu nú
með Ceres til
Jónatans Þorsteinssonar,
|) Laugaveg 31.
:CCCCCCD33333333333:
Minning Friöriks 8.
og
Heilsuhælið.
Sami maðarinn, atm nm daginn rtit i
ítafuld nm barnagjafir til Heiltnhælisins,
ritar ísafold nýlega á þessa leið:
Það gleður mig að verkið (barna-
gjafirnar) er hafið með samskotum
Reykjavíkurbarnanna. Eg þykist viss
um að framhaldið verði gott. Mér
þykir líka vænt um uppástungu land-
læknis um barnadeild í Heilsuhælinu
og samdóma er eg honum um það,
að börnin gcetu komið henni á stofn
og viðhaldið henni, ef fullorðna fólk-
ið alt hvetur þau og styrkir til þess.
Þar sem barnshugarfarið ræður, er
aldrei skortur á vilja til þess að vinna
líknarverk, og úrræðin verða þá furðu-
mörg. — En eg vil að tillögum barn-
anna megi verja eingöngu, eða mest-
megnis, til þess að létta kostnaðinn
við dvöl barnanna (berklaveiku) í
Hælinu, og þyrfti þá að fá stofnféð
annarstaðar. Ráð til þess hefir mér
dottið í hug, og var bréfsefnið að
stinga því að yður, svo að þér getið
íhugað það, og notað, ef það þykir
nýtilegt — og ef enginn annar er
búinn að koma því á dagskrá.
Eg sé á ísafold, að hinn nýi kon-
ungur vor hefir mælst til þess að
varið yrði til góðgerða því fé, sem
landsmenn hefðu viljað verja í gull-
sveiga o. s. frv. á líkkistu föður hans.
Eg þykist viss, um að flestir íslend-
ingar vilji gjarnan minnast hins látna
konungs, ekki sízt á þennan hátt.
En hvernig vceri að gera pað með
peim hœtti, að koma á fót barnadeild i
Heilsuhtelinu og kenna hana vib Friðrik
konung VIII., en stofnfinu sé safnað
pannig, að hver hreppur á landinu gefi
t. d. 2$—ioo kr. (eftir efnum og fólks-
fjölda), til minningar um konung; og
bajarfélögin að tiltölu par viðl
Mundi nokkur sveit á landinu sker-
ast úr leik, ef þessa væri farið á leit ?
Eg á bágt með að trúa því.
Mundu nú ekki nokkurir mikilsmetn-
ir þingmenn og aðrir mætir menn
vilja gangast fyrir þessu? Og bæjar-
stjórnir Reykjavíkur og Hafnarfjarðar
ríða á vaðið með myndarlegum gjöf-
um frá þeim bæjum? Það mundi
hvetja aðra.
/•/■
Skólayist Friðriks 8
i ,gagnfræðaskóla i Mariebo4.
Þessa athugasemd hefir ísafold verið
beðin fyrir.
Herra ritstjóri!
Eg les í Lögréttu nr. 26 þ. á. aS
FriSrik 8. hefði eftir að ákveðið var,
1853, að faölr hans skyldi erfa ríki f
Danmörku, verið settur í gagnfræðaskóla
f Mariebo (bærinn heitir nú reynd-
ar Maribo); »er sagtC, bætir höf. við,
>að foreldrar hans hafi gert það til þess
að hann fengi þegar í bernsku að kynn-
ast óbrotnum alþýðumönnum«.
Viö þetta er nú fyrst og fremst það
að athuga, að enginn {gagnfræðaskóll
hefir nokkuru sinni verið né er í Matibo,
heldur að eins barna- og almúgaskóli;
þi er það að Friörik 8. hefir aldrei
verið í neinum skóla f Maribo. En svo
má bæta þvf við, svo að menn sjái
hvernig á þessu stendur um skólavist
Friðriks 8 í Maribos-skóla, að »Maribos-
skóli« var hinn fyrsti æðri gagnfræða-
skóli, sem stofnaður var f Kaupmanna-
höfn, kendur við mann þann er stofn-
setti skólann 1833, skólamanninnm Carl
Rudolf Ferdinand Maribo(e) f. 1800, d.
1860; hann var sæmdur prófessorstitli
árið eftir að hann stofnaði skólann, og
skólinn varð brátt alþektur sem ágætis
skóli. Útskrifuðust frá þeim skóla eln-
mitt mjög margir, sem ganga skyldu
sfðar f hermanna-háskólann eða f skóla
(akademi) landhers- og sjóliðsforingja-
efna. Verður af því auðskilið, hvers
vegna faðir Friðriks 8., þáverandi
j>Durchlautighed prins Ohristian af Sles-
vig-Holsten,Sönderborg,Glúcksborg«,setti
son sinn tii menta í þann skóla. Skól-
inn var f Store Kongensgade og það
var í byrjun skólaársins 1852—53 aö
prins j>Frederik Glucksborg« var skrif-
aður f nsmenda tölu þar. En viðvíkj-
andi því, að þáverandl prins Frederik
hafði verið settur í skólann eftir að
ákveðlð var 1853, að faðir hans skyldl
erfa rfki í Danmörku, má taka það
fram ennfremur, aS elnmitt eftir að sú
ákvörðun hafðl verið gerð með erfðalög-
unum 31. júlf 1853 og prins »Frederik
Glúcksborg« var orðinn prins »Frederik
til Danmark« og væntanlegur rfkiserf-
ingi, þá var hann eftir einn vetur tek-
inn úr skóla próf. Maribos, og settur
til náms í heimahúsum með yngri bróð-
ur sfnum Wilhelnr., núverandi Georgi
Grikkjakonungi. Friðrik konungnr var
þá enn barn að aldri, aðeins 10 ára
gamall. M.
íslandsbanki 1911.
Ársreikningur íslandsbanka fyrir árið
191X er nýlega kominn.
Endurskoðendur bankans, þeir Ind-
riði Einarsson og Júl. Havsteen, segja
m. a. um bankann, að hann hafi »ekki
eingöngu eins og áður bætt úr pen-
ingahögum landsins á hinu umliðna
ári, heldur einnig með aðstoð sinni
eflt mjög atvinnurekstur landsmanna
og eigi sizt þann, sem er talinn arð-
samastur fyrir landið, sem sé fiski-
veiðarnar*.
Hér skulu taldir helztu liðir í banka-
reikningnum, eins og þeir voru í árs-
lok 1911: Viðskijtavelta bankans og
útbúanna hefir numið alls nál. 69
miljónum (10 milj. meira en 1910),
Hlaupareikningsinnlög námu í árslok
1911 662000 kr. (1910 662 þús.)
Innstceða af innlánum nam rúmum
1791 þús. (1910 rúmum 1590 þús ).
Sparisjóðsfi (hjá útbúunum) nam (inn-
stæðan) 537 þús. (1910 444 þús.).
Handveðslán námu 281 þús. (1910
282 þús.), Sjálfskuldarábyrgðarlán nál.
422 þús. (1910 467 þús.), reikningslán
2081 þús. (1910 1612 þús.), víxilldn
3247 þús. (1910 3201 þús.), ávísanir
á erl. banka og aðra utanbæjarvið-
skiftavini námu 7 milj. (í fyrra nál.
6 milj.), inuheimtur hafa numið nál.
3.5 milj. (1910 2.3 milj.).
Seðlaumferðin hefir aumið mest rúm-
um 1.7 milj. (í októberlok), en minst
876 þús. (í marzlok). Málmforðinn
hefir jafnan verið talsvert meiri en
lögákveðið er (37x/9% ^ seðlaum-
ferð). Minstur var hann 38.21% í
sept., en mestur 44.03 % í des. Vcrð-
bréfin námu í árslok 457000 kr. (1910
421000). — Bankinn skuldaði erl.
bönkum 0. fl. nál. 779 þús. (1910
674000, en átti hjá »ýmsum skuldu-
nautum* 644000 (19x0: 622,000).
Bankareksturinn hefir kostað nál.
74600 kr. (1910 rúml. 72000 kr.), tapið
af afsögðum víxlum talið 11.2 þús.
(1910 12.5 þús.), en arðurinn numið
rúmum 267000 kr. (1910 nál. 241000).
Af honum fær landsjóður rúm 14700
kr. (1910 12000), hluthafar alls rúm
rúm 227000 (1910 180 þús. kr.) eða
6*/,%;' varasjóður nál. 46700 (1910 40
þús.) og skift er milli fullrúa og fram-
kvæmdarstjórnar 10700 kr. (1910
8,500 krónum).
ölímumenn.
Sigurjón Pétursson virðist nú þegar
vera talinn með fremstu íþróttamönn-
um á Norðurlöndum í grísk-rómverskri
glímu, og er það mikið, þegar þess
er gætt hvað hann hefir æft þá teg-
und glímu minna en aðrir afburða-
menn á þá list, og að ýmsu átt verra
cn átt hefði að vera. Óskandi væri
að Sigurjón yrði svo vel studdur á ís-
landi, að hann tapaðist oss ekki til
útlanda; íslenzkar íþróttir mega illa
við að missa slíkan forustumann og
kennaraefni eins og Sigurjón er; nógu
ilt að Jóhannes Jósefsson hefir orðið
að flýja land.
Sigurjón skrifar mér, að hann hafi
kept við þýzkan afbragðs glímumann,
Haase minnir mig að hann heiti, og
orðið þar yfirsterkari. Annan glímu-
mann lagði hann þá líka, frækinn
mjög; Eriksen heitir sá ef eg man
rétt; því miður meiddi þessi maður
Sigurjón í handlegg, en vonandi verð-
ur það batnað fyrir Stokkhólmsför,
en þó hætt við að ný meiðsli komi
til, því að Sigurjón er kappsfullur
mjög og harðger, en harðsótt að verða
framarlega i þeirri kraftamannasveit,
sem leggur fyrir sig grísk-rémverskar
glímur.
Fari fleiri glímumenn héðan til
Stokkhólms en Si^urjón, eins og gert
er ráð fyrir, væri óskandi að Helgi
Salómousspn kennari yrði »inn í þeirri
Málaravörur
af öllu tagi, hinar vönduðustu og beztu,
þar á meðal bæjarins bezta Fernisolia
pt. á 85 aiira, eru langódýrast-
ar í
Verzlun B. H. Bjarnason.
Tlátíðadrijkki
fá menn ekki annarsstaðar betri né
ódýrari en í
verzlun B. 71. Bjarnason,
Verzl. B. H. Bjarnason
er ein í tölu hinna allra ódýrustu
verzlana bæjarins. Kaupið því nauð-
þurftir yðar þar.
Tiður
fjvergi eins gott og ódíjrt
eins og t)já
Jónatan t>orsteinsstjni
Laugaveg 31.
%Xatt Raupgjaló
og atvinnu í alt sumar geta 5—6
duglegar stúlkur fengið á Seyðisfirði.
Semjið við
Sigurð Björnsson,
Grettisgötu 38.
sveit. Helgi kvað vera knár glímu-
maður, og afbragðs gáfumaður, hygg
eg helzt hann sé og eftirtektarsamur,
og mundi í Stokkhólmsferðinni geta
orðið margs vísari, sem kæmi sér vel
fyrir barnakennara að vita og orðið
gæti börnunum, sem hann kennir, til
skemtunar og fróðleiks.
Helgi Pjeturss.
-----------
Pistlar úr syeitinni.
Borgarfirði 6. maí 1912.
Veðrátta. Veturinn nýliðni hefir
verið hinn stiltasti er menn muna. Get-
ur varla heitið að snjóföl hafi sózt nema
svo sem 4 sinnum, og hefir horfið jafn-
harðan aftur. Má því segja að snjór
sæist ekkl nema á öræfum og jöklum.
Austan landnyrðings þyrringar, vind-
hægir hafa tíðast verið. Er það hér
hin bezta átt á flestum tímum árs, því
þá er himiniun heiður, svo sólar nýtur,
og frost væg; enda hafa aldrei verið
frost í vetur nema fyrst á þorra og
nokkra daga á góu; en oft hl/indi sem
sumar væri um daga, en frjósandi um
nætur. Regn hefir varla komið nema
lítilsháttar á jólaföstu viku tíma. Gengu
þá morgun einn miklar þrumur og eld-
ingar; hafði einnl slegið niður í klöpp
eina skamt fyrir ofan bæi í Skorradal
og hitinn verið svo mikill aS klöppin
hafði rifnað stórkostlega.
Eins og geta má nærri hafa hagar
verið með afbrigðum. Eigi að síður
hafa hey gefist alt að meðallagi, því
þegar jörð er auð og þyrringar ganga,
verður beitln létt, og þarf þá að bæta
hana upp aieö þeim mun meirl heygjöf.
Þegar á alt er litið verður það vfst al-
manna rómur, að þessi vetur hafi verið
með þeim allra beztu, sem yfir landið
hafa gengið. Sumarið ríður eigi sfður
vsl í garð og gefur góðar vonir.
Heilsufar og mannalát. Heilsu-
far fólks hefir verið fremur gott, þessi
missiri — fáir dáið. Þó má geta Sig-
ríðar Björnsdóttur f Efstabæ í Skorradal,
(hún var móðursystir Jóns sagnfræðings)
95 ára að aldri, hafði hún átt 12 börn
og dóu öll ung. Á heimili dóttur sinn-
ar, Stálpastöðum í sömu sveit, andaðist
Ragnheiður Ólafsdóttir ekkja Björns
bónda Þorvaldssonar, er fyrir löngu bjó
að Draghálsi í Svfnadal; hafði Ragn-
heiður verið ekkja nær hálfa öld. Má
vera að fræöimönnum þætti einhver feng-
ur að vita, að hún var barn það, er
fæddist á Torfalæk í Húnavatnssýslu þá
er hið nafnkenda Torfalækjarmál hófst,
sem Árbækurnar segja frá. Eru nú
sennilega fáir eftir á lífi þeirra, er Esp-
ólín gamli getur. Annars var Ragn-
heiður sál. myndarkona og vel látin.
M/dáin er líka Jórunn Bjarnadóttir á
Stóru-Fellsöxl, kona Gísla Gíslasonar hins
gamla, er enn lifir þar á níræðis aldri;
bjuggu þau áður lengi í Stórabotni og
voru mörgum að góðu kunn. Banamein
Jórunnar sál. var krabbamein. Virðast
þau fara hór sem víðar ískyggilega í
vöxt; má þess geta, að bræður tvelr nafn-
kendir, Árni Sveinbjörnsson hreppstjóri
á Oddsstöðum í Lundarreykjadal, og
bróðir hans Björn, er lengl bjó í Þver-
felli í sömu sveit, en nýskeð fluttist að
Fáskrúðsbakka f Hnappadalssýslu, hafa
samtfmis sýhst af m«ni þessu, og liggja
aðframkomnir. Þar á móti verður tær-
ingarsýkinnar ekki enn þá vart hér of-
an helða.
Skepnuhöld hafa verið allgóð,
þó hefir bráðapest stungið sér niður á
stöku stað og eins á bólusettu fó. Þó
virðist sem s/kin hafi fremur sneitt hjá
fó, er bólusett var í haust en bólusett
var í fyrra og hitteðfyrra, en ekki aftur
í haust,
Ungmennafólög hafa verið stofn-
uð í flestum sveitum ofan heiða. Heim-
sótti Guðm. Hjaltason þau n/lega og
flutti eríndi. Höfum vór orðið þess
áskynja, að mörgu fullorðnu greindar-
fólki þótti mikið vert um erlndi þetta,
og telja ungmennafélögunum það happ
mikið að geta átt kost á hollri og stað-
góðri andlegri fæðu sem Guðmundur
gamli hefir að bjóða. Er óskandi og
vonandi, að alþingi sjái svo um, að Guð-
mundur fái nægilegan fjárstyrk til að
geta gefið sig við þeirri alþýðufræðslu,
er hann fer svo vel á stað með. Sann-
arlega virðist alþýðufræðsla Guðm. eiga
meira erindi til þjóðarinnar en skáld-
skapur styrkþega landssjóðs.
Búnaðarfólög hafa lengi verið
í öllum hreppum sýslunnar, og hafa
margt handtak gert þarft; er nú mun-
ur um að litast kring um bæina en var
fyrir aldar fjórðungi, þ/fi í túnum jafn-
torgætt nú sem slóttur voru þá, og að
því skapi hafa byggingar batnað þar
sem aðflutningar eru nokkurnveginn
hægir. Nú eru þessi búnaðarfélög ásamt
félögum M/ra8/slu gengin í svo kallað
búnaðarsamband og ræður það menn og
hesta til plæingar; fer það nú að verða
aigengast að slétta þ/fið með plógi. Fyr-
ir 50 árum var Guðm. Ólafsson jarð-
yrkjumaður í Gröf, síðar á Fitjum, fyrsti
og einasti maðurinn á íslandi, sem not-
aðl plóg til þúfnaslóttunar.
Óðum fjölgar vírgirðingum um tún
og þykja öllum hagræði.
Þrent er það. sem mestu þyklr varða
til hagsbóta af því sem gjörst hefir á
seinnl árum: girðingarnar, smjörbúin og
síðast en ekki sízt sláturfólagsskapurinn.
í Sláturfól. Suðurl. er yflrborð af bænd-
um hóraðsins. Er mest af sauðfé hór-
aðsins slátrað í Borgaruesi; námu slátur-
afurðir þar sl. haust kr. 130943,69. Auk
þess má fullyrða að um 20000 kr. virði
hafi gengiö beina leið til slátrunarinnar
(Sf. Sl.) f Reykjavík héðan úr sýslu.
Það verða alls rúm 150000 kr. virði úr
Borgarfjarðar- og' Mýras/slu. Sauðfjár-
viðskiftin sem austur-sýslurnar 3 ásamt
Kjósarsýslu, (og Gullbr.) gjöra hór um
bil 27 þús. kr. meira en úr Borgfj. og
Mýrasýslum. Virðist það alt of lingerð
hluttaka þeirra austanverja, er litið er á
fjármagn þeirra, borið saman við Borgf.-
og Mýramenn. Virðist það benda, á að
furðanlega tregt gangi að sannfæra suma
þar eystra um að sláturfélagið okkar
bwnsiaiina kafi gjért gagn.
Bókasafni hefir Borgarfjarðars/sla
komið sór upp, um 170 bindum; eru í því
nokkrar danskar úrvalsbækur, t. a. m.
»Frems«-ritin sum, »Jorden í Tekst og
Bill., og að eins skáldrit, bitt eru ís-
lenzkar bækur, helzt þær sem út hafa
komið á seinni árum. Amast sumir við
útlendu bókunum og þykja þær ekki
við alþýðu hæfi, en þess ber þó að gæta,
að við hijótum flestum þjóðum fremur
að vera upp á útlendar bækur komnlr
ef við eigum að vera jafningjar þeirra
að fróðleik og mennlngu. En tíl þess
eru þær orsakir, að þjóðin er fámenn,
og að bækur þær, er út eru gefnar, eru
margar nauða lólegar, með köflum.
Stjórnmál. Góð tíðindi eru og
þykja það hinum gætnari mönnuum,
um samdráttar tilraunir stjórnmálaflokk-
anna. Við þurfum ekki að seilast til
Suður-Ameríku eða annað út í lönd til
þess að sjá hvílík þjóðar ógæfa innan-
lands ófriður er, nóg eru dæmin í eigin
sögu. Auk þess er óhugsandi að nokk-
ur skapaðar hlutur ávinnist út á við
meðan við erum sjálfir ósamtaka.
Sýslufundur stóð hér frá 1.—4. maí.
Mun ekkert hafa gerst á fundlnum, er
almennum táðindnm þykir sæta. í sýslu-
nefndinni sitja, auk oddvita, bændur
elnir; er það líkl. eins dæmi(?) Fyrir
Skipaskaga er Þorsteinn Jónsson á Grund,
Akranes Oddg. Ottesen á Ytra-Hólmi,
Skilmannahrepp Jón Guðmundsson á Ósi,
Strandahr. Bjarni Bjarnason á Geltabergi,
Leirársveit Böðvar Sigurðsson í Voga-
tungu, Skorradalshr. Stefán Guðmunds-
son á Fitjum, Lundarreykjadal Ásgeir
Sigurðsson á Reykjum, Andakílshr. Björn
Þorsteinsson i Bæ, Reykholtsdal Krlst-
leifur Þorsteinsson, Stóra-Koppi, Hálsa-
sveit Bjarni Daðason á Uppsölum.
Þegar eg hafði nýlokið við bréfið,
dundi hór á landskjálfti miklll, svo að
hrikti í hverju tré og alt lók á reiöi-
skjálfi. Féllu bækur niður af hlllum
0. s. frv. Landskjálftinn mun hafa var-
að um hálfa mínútu,
Að mínum dómi var þessi landskjálfti
hór eins harður sem þeir snarpari 1896.
Skaði hefir vonandi ekki hlotist af
honum hér vestan Bláskógaheiðar; en
uggvænt er að mlkið hafi að landskj.
kveðið nálægt upptökum hans, hvar sem
þau svo hafa verið.
St. G.
f&œÓingaróagaRort
fást hvergi betri né ódýrari en í
bókverzlun ÍeafoldarprantsmiSJu.