Ísafold - 13.07.1912, Blaðsíða 2

no
I8AFOLD
Forseti skipaði nú Lansbury að fara
út úr málstofunni, en hann neitaði.
Forseti endurtók skipun sína enn
harðara, en Lansbury neitaði enn. í
3. sinn skipaði forseti honum að fara
og bætti við, að færi hann ekki nú,
mundi hann verða látinn út úr saln-
um með valdi. Lansbury neitaði enn,
en lét þó loks tilleiðast fyrir milli-
göngu flokksmanna sinna, meðal ann-
ars flokksforingjast sjálfs Ramsay Mac-
donalds.
Hraðflug.
Á skömmum tima hafa verið smíðuð
tvö skip hér í Danmörku eftir fyrir-
sögn hans, sem vakið hafa eftirtekt
um öll lönd. Þau eru Selandia og
Fionia. Þau eru reykháfalaus og í
vélrúminu er enginn hiti, engin kol,
ekkert ryk. Það eru ekki gufuskip,
heldur mótorskip og eru nefnd diesel-
skip eftir nafninu á mótorunum.
Klukkutíma eftir að annað þessara
skipa, Fionia, var lögst á Kílarhöfn í
Þýzkalandi með margt stórmenni inn-
anborðs, hafði Hamburg-Amerika-línan
keypt það. Yfirverkfræðingurinn í
þýzka sjóliðinu lauk á skipið því lofs-
orði, að það væri til ævarandi sæmd-
einokunar-auðkýfinga í Vesturheimi
(Morgans, Ryans, A. Belmonts) verði
lokaðir úti frá fundum samkundunnar.
Tillögunni var tekið með stjórnlaus-
um föguði, en hún verður þó ekki
tekin til umræðu fyr an síðar.
Atkvæðagreiðslan.
Fyrsta atkvæðagreiðsla fór fram
fimtudagsmorguninn (27.) kl. 7. Þá
hafði fundur staðið alla nóttina. Við
atkvæðagreiðsluna hlaut Champ Ciark
441 atkvæði pg Wilson 324.
(Aths. Eins og getið var í næstsíðnstu
ísafold er það Wilson sem sigurinn hlaut
á eedanum).
Ensku kYenréttindakenurnar.
---- Kh. »% 12.
„Hvenær fáum við lögin?“
í vikunni sem leið, þegar Lloyd
fjármálaráðherra gekk frá Caxton Hall
í Lundúnum, þar sem nýlega hafði
verið opnaður bazar, gerðu nokkrar
kvenréttindakonur aðsúg að honum í
göngunum, toguðu í hann og stjök-
uðu við honum og hrópuðu:
»Hvenær veitið þér okkur lög um
kosningarrétt kvenna?*
Lögreglan hljóp til og bjargaði ráð-
herra undan i bifreið, en konurnar
héldu áfram ópunum, þangað til sum-
ar þeirra voru handteknar.
Þær svelta í fangelsinu.
Frú Pankhurst,hinum ötula forsprakka
enskra kvenréttindakvenna, hefir nú
verið slept úr fangelsinu löngu fyrir
þann tíma, sem henni var dæmdur.
Hún var ein af þeim kvenréttinda-
konum, sem neituðu að bragða vott
né þurt í fangelsinu. Sex dagar liðu,
og hún synjaði fæðunni jafn einbeitt
og fyrsta daginn. Jafn einbeitt, en
þá orðin veik af hungri. Hún var
flutt nær dauða en lífi úr fangelsinu
og í hús einnar vinksnu sinnar.
Kvenréttindakonur eru nú hams-
lausar af reiði við innanríkisráðherra,
Mc.-Kenna, fyrir þessa meðferð á frú
Pankhurst.
Fyrir nokkrum dögum var Mc.
Kenna á gangi með konungi. Kon-
ungshjónin voru á ferð um Suður-
Wales og ætluðu að fara að skoða
dómkirkjunu í Llandaff. Þá ruddist
þar inn kona gegnum götu-girðinguna,
flaug á innanríkisráðherra og hrópaði:
»Ráðherrar konungs eiga ekki að vera
á skemtiferðum út um sveitir, meðan
konur örmagnast í fangelsinu.«
Konan var tekin höndum. Hún
heitir Helen Craggs og á heima í
Lundúnum. Hún kvaðst hafa farið
beina leið heiman til Wales, til þess
að geta í návist konungshjónanna
»mótmælt kröftuglega þeirri meðferð,
sem innanrikisráðherra léti kvenrétt-
indakonur sæta í fangelsinu*.
Eftir yfirheyrsluna var jungfr. Craggs
látin laus að fyrirlagi Mc.-Kenna.
Stórhney ksli í parlamentinu
Meðferðin á kvenréttindakonum 1
fangelsinu var til umræðu í neðri
málstofu enska þingsins 25. þ. m.
Þann dag gerðist það stórhneyksli á
þingi, að kalla má einsdæmi 1 sinni
röð í sögu Englands.
Einn af þeim, sem töluðu í þessu
máli, var Timothy Healy, þingmaður
úr írska þjóðræðisflokknum. Hann
eggjaði fast til þess, að konunum væri
slept úr fangelsinu og kvaddi Asquith
yfirráðherra til þessa máls. Asquith
svaraði, að Mc.-Kenna innanríkisráð-
herra hefði lýst yfir þvi, að svo fram-
arlega, sem fangarnir vildu lofa því
skriflega, að hefja engin ofbeldisverk
af nýju, mundi þeim samstundis vera
slept.
Við þessi svör var jafnaðarmaður-
inn Lansbury, sem er ákafur talsmað-
ur kvenna í kosningaréttar-baráttunni
hamslaus af reiði. Hann þaut
upp til handa og fóta, burt úr sæti
sínu og upp að ráðherrabekk. Þar
stóð hann og steytti hnefana framan
í Asquith og hrópaði:
»Það ætti að loka yður úti frá op-
inberu lífi 1 Þér eigið ekki einu sinni
skilið að vera fyrirlitinn! Sagan mun
minnast yðar svo, að þér hafið pynd-
að og kvalið saklausar konur. Þér
vitið, að konurnar geta aldrei lofað
þessu, og þess vegna er það skamm-
arlegt að krefjast þess af þeim*.
Khöfn — Málmhaugar.
Báðar leiðir á 26 mín.
----- Khöfn 8% 12.
Sænskur flugmaður, Dahlbeck laut-
inant, flaug 22. þ. m. milli Kaup-
mannahafnar og Málmhauga fram og
aftur á 26 mín. og 36 sek. það
svarar til 135 km. hraða á klukkust.
En hraðast hefir flogið Védrines, enn
sem komið er: 167 km. á kl.st. En
Dahlbeck.
vél hans hafði raunar helmingi rneira
hestafl en Dahlbecks vél (140 : 70).
Dahlbeck er fyrsti maður, sem
flogið hefir fram og aftur milli Kaup-
mannahafnar og Málmhauga, án þess
að stíga á land, og hann er sá flug-
maður, sem flogið hefir þá vegarlengd
hraðast.
Robert Svendsen flaug fyrstur þessa
leið. Hann var hálftíma aðra leiðina,
Cederström var 19 min., en Dahl-
beck nú að eins 13 mín. Þessa sömu
leið fer Málmhauga-ferjan á hálfum-
öðrum tíma og hraðlestin viðlika vegar-
lengd (um 4 milur) á hálftíma.
Frá Ungverjalandi.
v--- Kh. 8% 12
Tisza greifi alræðismaður
á þingi.
Ungverska stjórnin hefir nú lagt
frumvarp fyrir neðri deild, sem veitir
forseta einskonar rómverskt alræðis-
vald á þingi.
Frumvarpið mælir svo fyrir, að
þeir þingmenn, sem forseti vísar brott
úr salnum, en þrjózkast við að fara,
eða komi á þingfundi, sem þeim hefir
verið vísað frá — þeir verði sam-
stundis að láta af þingmensku og
missi kjörgengis fyrir það kjörtíma-
bil.
Frumvarpið kemur ekki til umræðu
fyr en 1 haust, að þing kemur sam-
an. — —
Fimtu kúlunni, sem skotið var í
tilræðinu við Tisza, hefir nú einn
þingmaður úr stjórnarflokknum gengist
við. Kovacs skaut 4, en 5 var skot-
ið alls, og hinni 5. beint að Kovacs.
Þingmaðurinn gekk sjálfur til lögregl-
unnar og afhenti henni marghleypuna,
sem hann hafði skotið með.
Kovacs er nú kominn úr allri hættu
og verður bráðlega fluttur í fangelsis-
sjúkrahúsið. Yfirvöldin hafa neitað að
láta Kovacs lausan, meðan málið stend-
ur yfir.
Störkostleg framför í skipasmíði.
Dönsk hugvitsscmi.
---- Khöfn 8% 12.
Nafn Ivars Knudsens, sem hér fylg-
ir mynd af, er nú á allra vörum.
Hann er danskur vélameistari og er í
stjórn félagsins Burmeister & Wain.
Ivar Knudsen.
ar dönskum iðnaði og mundi valda
gagngerðri umbylting á skipagerð nú-
tímans. Skipið var skírt upp og kall-
að Christian X. til sæmdar Dönum.
Eftir að Vilhjálmur Þýzkalandskeis-
ari hafði skoðað skipið ásamt fjölda
iðnfræðinga i fylgd sinni, sendi hann
Kristjáni DanaVonungi svofelt sím-
skeyti:
Er um borð í Fionia og flýti mér
að senda þér heillaóskir mínar til
danskra iðnfræðinga fyrir þetta frá-
bæra stórvirki. Með þessu skipi
hefst ný, dásamleg breyting í skip-
gerðarlistinni. Danskir verkfræðing-
ar geta með sanni talið sér sæmd-
ina af að hafa stigið fyrsta hag-
kvæma sporið á hinni nýju braut:
Kennarar allra!
Landar erlendis.
íslendingastofa í Khöfn.
Nú í sumar stendur stór stofa með
fögrum og vönduðum húsgögnum til
frjálsra og ókeypis afnota öllum ís-
lendingum i Kaupmannahöfn, þar sem
m. a. islenzk blöð liggja frammi. Það
er í einu kaffihúsi bæjarins (Haand-
værkerforeningens Café) í Kronprins-
ensgade 7. Það er fornvinur íslenzkra
stúdenta, Andersen veitingaþjónn, sem
heldur þessari stofu til opinna afnota
fyrir íslendinga í sumar.
Heimspekispróf
við Khafnarháskóla hefir Daniel
Halldórsson tekið með ágætis-eink.
.. •
Frá mannamótum.
Frú Johanne Scemundsen söng á
fimtudagskvöldið i Bárubúð til ágóða
fyrir mannskaðasamskotin. Það er
fortakslaust bezti kvennmannssöngur,
sem hér hefir verið kostur á að heyra.
Röddin er mikil, henni er beitt af
ágætri kunnáttu og síðast en eigi
sizt: Meðferðin á textum var óvenju-
lega góð. Frúin lék um leið og hún
söng.
Okkar eigin söngvarar gætu af
henni lært. Hér eru til góðar raddir,
en hitt brestur mikið á, að söngvar-
arnir »lifi sig inn i« textana og fari
með þá svo sem efnið áskilur.
Frú Sæmundsen söng alt vel. En
hvað hún söng bezt — um það mun
sitt sýnast hverjum.
Vísur Carmen og Sig bældi refur
söng hún af miklu fjöri og Efteraar
Lange-Miillers af natni og ástúðlega.
Frú Valborg Einarsson lék undir
söng frú Sæmundsen og gerði það
af fimi, svo sem vænta mátti. Sömu-
leiðis lék frú V. E. ein á pianó og
Bernburg lék á fiðlu. Fór alt laglega
úr hendi.
Áheyrendur voru alt of fáir. Baé-
jarbúar hafa fyrir bragðið haft af sér
óvenju góða skemtun.
Eqo.
Greinar.
IV.
Eg dvaldi í vetur á stað þar sem
flestir gestirnir voru Sviar, sænskii
gyðingar einkum, og Norðmenn, og
bar ekki á öðru en bezta samlyndi
þeirra á milli. En þó eru Sviar enn
þá að hatast við Norðmenn heima
fyrir, og eru það sænskir gyðingar
sem þar eru illorðastir, og geta ekki
fyrirgefið Norðmönnum, að þeirskyldu
vilja ráða fyrir Noregi sjálfir. Einn-
ig íslenzk blöð hafa getið um rit sem
hinn víðfrægi sænski landkönnuður
dr. Sven Hedin (gyðingur að ætterni)
gaf út í vetur; nefnir hann Norðmenn
þar Norrbagga, en svo eru annars
nefndir norskir hestar; er það einn
vottur um þá niðurlægingu sem Norð-
urlandamál eru komin í nú á dög-
um, að menn skuli nefna hestana
bagga. Rit Hedins var prentað í meir
en 400,000 eintökum og er ilt til
þess að vita, að slíkt kapp, eða neitt
líkt þvi, skuli ekki vera lagt á að fræða
þjóðirnar um ýmislegt það, sem nauð-
synlegt er að vita, eins t. a. m. það,
hversu háskalegt ryk er, einkum börn-
um, og hversu nauðsynlegt, meðan
brjóstveikiskveikjur kunna vcl við sig
1 mannalungum, að læra að anda, að
sið Japana, sem fremstir munu vera
nú á tímum að líkamsmentun, eins
og ef til vill mun sýna sig á íþrótta-
mótinu i Stokkhólmi i sumar, eða
seinna. Eða þá að alþjóð skuli ekki
af kappi vera frædd um ýmsa
illa sjúkdóma, sem eg er : tundnm að
furða mig á hvað læknarnir minnast
lítið á í blöðum og tímaritum fyrir
almenning. Meiri upplýsing, meiri
hreinskilni og meiri þrifnaður eink-
um af kvenfólksins hálfu, mundi út-
rýma þessum sjúkdómum til fulls.
Því í ósköpunum nota læknarnir ekki,
þar sem svo mikið liggur við, það
málfrelsi, sem þeim í slikum efnum
er gefið umfram aðra menn. Er það
ills viti, að þessi andlegi óþrifnaður,
sem hræsnin er, skuli ekki eiga sér
læknana að verri óvinum en hún á
vanalega.
í riti Hedins er enginn þarflegurfróð-
leikur, heldur er það ofsafengin hvöt til
Svia um að kosta meiru til herbúnaðar
en áður, og getur greindum lesanda
ekki annað en komið til hugar, að
mikið af þeim miljónum, sem Hedin
og slikir, vilja að varið sé til aukins
herafla, mundi renna í vasa auðugra
námueigenda og verksmiðjueigenda.
Hedin er óefað járnduglegur maður,
en visindamaður virðist mér hann
miklu minni en Nansen, sem líka er
ritsnillingur meiri; en á síðari árum
hafa ýmsir viljað gera meira úr Hedin.
V.
Eg fór einu sinni í vetur sem leið
að horfa á glimur; eg fór mest til að
skoða kroppana á glimumönnum, miklu
síður til að sjá hver annan feldi. Þetta
var sttður i Kaupmannahöfn, gyðinga-
bænum sem nú heitir Kuvenhán, og
margir íslendingar hafa merkilega rang-
ar hugmyndir um.
Ungverjar voru þarna tveir, og Norð-
menn, auk Dana. Fróðlegastur þótti
mér annar Ungverjinn. Auðunn hét
hann að fornafni (Ödön), nærri því
eins og hann væri kominn afAuðuni
Skökli, sem var íslenzkur landnáms-
maður eins og menn vita, og forfaðir
Auðuns þess, sem var svo sterkur, að
hann hafði afl nærri því við Gretti
sjálfum. En miklu seinna var kom-
inn af Auðuni Skökli Ágúst hinn
sterki, manna rammastur að afli og
kvensamastur, og voru börn hans nærri
því eins mörg og dagar í árinu (3 52). Er
ætt þessa kjörfursta því víða nú orðið,
og alls ekki óhugsandi, að Auðunn
þessi sé af honum kominn. Ungverj-
inn var nærri svartur á hár, og þó
fríður sinum, líkt og segir um Grim
Njálsson, ekki nema meðalmaður á
hæð, eins og Ólafur konungur digri,
annar af niðjum Auðuns Skökuls.
Brúnn á hörund, en hvort það var
af sólskini meir eða suðrænni móður-
ætt, veit eg ekki.
Starsýnt varð mér á handleggina á
þessum manni, axlavöðvana og allan
umbúninginn á herðablöðunum. Hefði
eg verið myndhöggvari, þá hefði hann
ekki fengið að slcppa fyr en eg hefði
náð mynd af honum ofanverðum.
Fótahluturinn var ekki eins. Maður-
inn virtist ekki hafa tamið sér eins
mikið hlaup eins og aðrar iþróttir.
En herðar og handleggi hafði hann
lagt rækt við frá barnæsku. Og eigi
einungis hann, heldur sjálfsagt líka
faðir hans, og lengra fram, eins og
áður er á vikið. Eg hygg að afl-
vöðvinn aftan á handleggnum (triceps),
hafi á þessum manni verið gerður
langt á leið að því að verða eins fag-
ur og í honum bjó, og hann minti
á þessa Rómverja, sem forðum æfðu
sig á Marsvelli og víðar, i að skjóta
spjóti og í öðrum iþróttum, sem ekki
verða vel framdar, nema með mjög
sterkum upphandlegg að aftanverðu.
En hve mjög vopnaburður muni hafa '
reynt á aflið og æft það, virðast margir
ekki gera sér ljóst, eða hvilíkt heljar-
afl þurfti til að vega mann upp yfir
höfuð sér á spjóti, eins og Þórólfur
gerði og Gunnar.
Ekki þurfti að segja mér til um
Norðmanninn; eg þekti svipinn, og
vasklegast gekk hann fram á leiksvið-
ið. En þó féll hann; hann var ekki
eins æfður og hinir. íþróttum hefir
hnignað í Noregi, líkt og á íslandi,
en nú er að lifna yfir þeim aftur þar
i landi, og vonandi að sú endurreisn
nái, þegar stundir liða fram, einnig til
málsins, og gæti það orðið fyr en
varir, ef íslendingar skilja sina »köllun«.
VI.
Eg hef í einni af þessum greinum
minst á, aðýmislegt undarlegthafi borið
fyrir mig, sumt af því raunar áður en eg
varð ruglaður upp úr svefnleysi —
eða brjálaður ef menn vilja það orð
heldur — haustið 1910, en miklu
meira þó raunar þá og síðan. Ætla
cg að segja svolítið meira af þessum
höfuðórum minum ; þeir hafa oft veiið
skritnir og get eg varla efast um, að
mig hefir stundum órað fyrir þvi, scm
siðar hefir fram komið. Eg er betur
og betur að skilja hvernig menn fóru
að vera forspáir, til forna, og hvers
vegna menn voru það helzt á gamals
aldri. Þessir höfuðórar virtust oft
standa í einhverju sambandi við hinn
nýlátna konung, Friðrik 8., og var
)að því undarlegra, sem eg mun hafa
íugsað fremur lítið um konung og
conungsættina, og hafði ekki séð kon-
ung þegar hann kom hingað til lands;
en nokkrum sinnum hafði eg séð hann
í Kaupmannahöfn, áður en hann varð
konungur. En það er skemst frá að
segja, að annan páskadag 1911 var
eg á ferð vestur yfir Hellisheiði; þeg-
ar eg er kominn nokkru lengra en
á miðja heiðina, heyri eg kallað á
dönsku: »Guð hjálpi mér«. Það var
kallað oftar en einu sinni og í ör-
væntingarróm. Mér virtist helzt sem
þetta mundi vera rödd konungs, en
þó var mér fyllilega ljóst, að enginn
konungur var þar á heiðinni, og að
þetta var ofheyrn. Gat eg af því ekki
um þetta við neinn mann.
Nokkru eftir að eg kom heim »sá«
eg einn morgun, mann liggjandi i rúmi
sinu; var hann í andliti eins og ofhiti væri
í honum. Mér virtist þetta vera and-
lit konungs, og kom þetta í hug þeg-
ar eg sá þess getið i blöðunum i vet-
ur, að hann væri lagstur í lungnabólgu.
Hvarflaði mér þá i hug hvort kon-
ungur mundi ekki eiga skamt eftir
ólifað.
Eg væri ekki að segja frá þessu ef
eg héldi ekki, að slíkar athuganir
manna, sem hafa skynsemisafl til að
ná aftur fullu viti eftir annað eins og
það, sem fyrir mig kom haustið 1910,
mundu geta orðið mjög þýðingarmikl-
ar fyrir sáluvisindi, þegar fram í sækir.
Skal enn sagt lítið eitt af þeim höf-
uðórum minum, sem konung snertu.
Það var einu sinni um haustið 1910,
sem mér virtist sem konungur mundi
staddur í háska miklum, i gesthúsi í
borg, þar sem gyðingar réðu mestu.
Virtist mér eg sjá hann vera að reyna
til að rísa upp í rúmi sínu. Það er
svo margt, sem fyrir mig hefir borið,
að eg var nærri búinn að gleyma
þessu, en það hefir rifjast upp fyrir
mér síðan það fréttist, að konungur
hefði dáið, öllum ókunnur, i gest-
húsi i Hamborg.
11. júlí.
Helqi Pjeturss.
-----4-----
Athngasemd. I einni af greinnm min-
nm i »Lögréttn« i vetnr, stóð að Ari sterki,
sonarsonur Ara fróða, hefði borið sjö manna
byrði. Mig minti að þetta stæði i Sturl-
nngn, en svo er ekki. Þegar eg tók eftir
68sn, sendi eg Lr. leiðréttingu, en það
efir gleymst að prenta hana. Það er
hugsanlegt að réin sem Ari bar, hafi ekki
verið nema þriggja manna byrði, og væri
ekki ófróðlegt að athuga þetta betur, eins
og sjilfsagt mætti. H. P.
Leiðróttingar.
í ritgerö minni í 8. h. Skírnis þ. A.. er eagt
ah Hallgrímar heitinn Melsteð væri 8. maBur
frá Hrólfi sterka. en hann var 7. - I-ar stendur
ilka, að Oddur sterki hafi dáiö skðmmu eftir
1600 eins og Hrólfur; en það mun vera misminni
að fróður maðnr hafi sagt mér svo, Oddur var
miklu yngri maöur en Hrólfur, fæddur um 1670.
— t sömu ritgerð er prentað Malborough f.
Marlborough, og eftirtektavert f. eftirtektar
vert. H. P.