Ísafold - 02.08.1913, Blaðsíða 3

ISAFO LD
245
Viðauki við ritdóm
um Bóhi-Hjálmarssögu.
Eg hefi lesið ritdóm virðulegs sam-
sýslungs míns í »IsafoId«, og hefi eg
við skjótan lestur Bólu-Hjátniarssögu
sannfærst um, að fleiri eru villur i
bókinni en þær, er þegar eru teknar
fram.
Leyfi eg mór að bæta við eftirfarandi
athugasemdum:
Á bls. 5 segir, að fyrir móðuharðind
in hafi maður sá búið að Silfrastöðum,
er Gunnar hét. Eru þeir ta'dir synir
hans Jón bóndi á Bústöðum og Sem-
ingur eldri faðir Setnings yngra í
Hamrakoti og systra haus. Þetta er
eigi rótt. Hið sanna er, að Gunnar
hjó á Bústöðum (sbr. jarðabók A. M.).
Hans son var Jón bóndi á Bústöðum
1746, síðar á Silfrastöðum, d. c. 1782.
Bróðir Gunnars var Jón faðir Semings
eldra. Þeir Jón og Gunnar voru synir
Helga Gunnarssonar að vestan (sbr.
Skagf. I. 104).
Á bls. 7 segir, að Skúii Thorlacius,
er kvæntist Marsibil móður Hjálmars,
hafi verið dótturson Halldórs biskups
á Hólum. Þetta er eigi rótt. Skúli
var sonarsonur Halldórs biskups, son
Björns kaupmanns Thorlaciusar á Húsa-
vík. Skúli varð úti 22. marz 1816 og
er því eigi rétt, að kalla það á önd-
verðum vetri. Neðar á sömu bls. segir,
að Oddur á Dagverðareyri hafi verið
Gunnlaugsson. Þetta er rangt. Hann
var Gunnarsson.
Á bls. 11 segir, að Hjálmar hafi
komist í kunningsskap við Þorgeir, sem
á að hafa vakið upp Þorgeirsbola, og
fengið hjá honum galdrakver. Þetta
getur eigi verið rótt. Þorgeir sá dó
16. febr. 1803 (Skagf. I, 49) og var
Hjálmar þá barn að aldri.
Á bls. 23 er sagt. að Gísli Konráðs-
son afi Gísla sagnfræðings iiafi verið
bóndi á Miðgrund. Eigi veit eg til,
að þar byggi hann. Hann var bóndi
á Hellulandi, en lengst bjó hann þó í
Flugumýrarhvammi.
Á sömu bls. er ætt Þorláks auðga
rakin. Er það eigi rótt, að Bergljót
kona Sigurðar prests í Goðdölum hafi
verið Bjarnardóttir. Bjarni hót faðir
hennar Pálsson höfðingsmaður í Skriðu
(sbr. Sýslum.æf. I, 486).
A bls. 22 er sagt, að Brynjólfur
sonur Póturs prófasts á Víðivöllutn hafi
verið stjórnarembættismaður í Kaup
mannahöfn. Um jafn þjóðkunnan mann
og hann hefði þurft að segja nákvæm-
ar frá. Hann var forseti hinnar ís
lenzku stjórnardeildar, er stofnuð var
10. nóv. 1848, eins og sjá má í Lög-
fræðingatali M. Stephensens bls. 217 í
Tímar, Bkmf. III. árg. 1882.
Á bis. er skýrt frá kvonbænnm sra
Magnúsar »græna« og afgangi hans.
Hann var 2 ár prestur til Reynistaða
klausturs og druknaði 1828. Ná-
kvæmara hefði verið að geta dánar-
ársins.
Á bls. 156 segir, að Lárus sýslu-
rnaður Thorarensen hafi látið af em-
bætti 1863 og Ari umboðsmaður Sæ-
mundsen verið settur til að þjóna em-
bættinu.
Við þetta ár, 1863, eru svo miðaðar
ýmsar sögur, t. d. uppboðið í Eyhild-
arholti, flutningur Jóns Bjarnasonar og
Gísla Konráðssonar vestur á land, og
frásagan í viðbætinum bls. 205.
Hér skýtur nú svo skökku við, að
það var 10 arum áður, eða 1853, er
L. Thorarensen lét af embætti og Ari
var settur. Þarf því engum blöðum
um það að fletta, hversu áreiðanlegar
hinar sögurnar eru, sem á þessari vit-
leysu eru bygðar. Bólu Hjálmarssaga
veröur annars dálaglegt heimildarrit
eða hitt þó heldur, þegar seinni tíma
menn fara að vitna í hana.
Á bls. 157 segir, að Kristjáni Krist-
jápssyni sýslumanni í Skaftafellssýslu
hafi verið veitt Skagafjarðarsýsla og
að »þá er hann kom norður«, hafi
hann fyrst búið í Hofstaðaseli. í sam-
bandi við það sem sagt er á næstu bls.
á undan, hljóta lesendur að skilja
þetta svo, sem Kristján sýslumaður,
er siðan var amtmaður, hafi komið til
Skagafjarðarsýslu 1863 eðal864ogþá
komið beint úr Skaftafellssýslu.
En sannleikurinn er þessi, að Krist-
ján sýslumaður var sýslumaður í Skafta-
fellssýslu 1845—-1848. Eftir það varð
hann assessor í yfirrótti í Reykjavík,
þá land- og bæjarfógeti. 1851 var
honum vikið frá embætti fyrir frjáls
lyndi hans á þjóðfundinum. 1852—
1854 var hann ritstofufulltrúi í hinni
íslenzku stjórnardeild í Kaupmanna-
höfn og frá Kaupmannahöfn kom hann
til Skagafjarðarsýslu 1854 og bjó alla
sína tíð þar í Hofstaðaseli.
Þessar síðast töldu villur hefðu höf-
undarnir geta forðast, ef þeir hefðu
litið í Lögfræðingatal M. Stephensens.
Ýmsum fleiri villum og ónákvæmni,
sem enri eru óátaldar, hefi eg tekið
eftjr. Þannig er Ingiríður kona Ing
vars hreppstjóra á Sólheimum kölluð
Ingigerður. Steindór bróðir sra Jónasar
sál. á Ríp kallaður Steinþór. Á hunda
vaði miklu fer og sagan með dóm þann,
er hún segir að Guunlaugur sýslumað
ur Briem hafi háð yfir Hjálmari. Þar
er sem só ekki um sakamálsdóm að
að ræða og ekki um glæp frá Hjálm-
ars hálfu, heldur um lögregluróttarúr-
skurð og lögreglubtot. Hj'ðingar og
Brimarhólmsvinna voru þá, 1818, hegn-
ingar fyrir glæpi.
Eg hefi ekki rúm fyrir fleiri athuga-
semdir og hefði mig þó langað til að
minnast á fleira, t. d. á óh'kindin eða
ómöguleikanti, sem blátt áfram virðist
á því vera, að Símon só sonur Bólu-
Hjálmars eða Sigurðar Breiðfjörðs. Eg
enda þessar línur með því að láta þá
skoðun mína i ljós, að það só óhapp
að Bólu-Hjálmarssaga er* komin út,
bygð á þeim heimildum, sem hún er
bygð á, og rituð *eins og hún errituð.
Óhapp er þetta vegna þess, að sagan
kann að verða til þess að festa fjölda
af vitleysum í meðvitund gálausrar al-
þýðu, og vegna þess, að húu gefur að
mörgu leyti ósanna hugmynd um slík-
an fágætau yfirburðamann, sem Bólu
Hjálmar var. En ef til vill er þó út-
koma bókarinnar ekki síst óhapp fyrir
Brynjúlf frá Minna-Núpi.
Br. T.
-------------------------
Reykjavtknr-annáll.
Aðkomuntenn: Magnús Pétnrsson læknir
frá Hólmavik, Sig. Olafsson sýslnm. frá
Kallaðarnesi, sira Ólafur í Arnarbæli.
Ferðaiög. Austur að Heklneldum fótu
í morgun Brynjólfnr tanniæknir, Christen-
sen apótekari, Óiafur eyrna- og kálslæknir,
Sveinn Bjiirnsson yfitdómslögmaður og
Þórður Ediionsson héraðslæknir i Hafcar-
firði.
Hljómleikar. Joltan Nilson hélt síðasta
hljómleik sinn í fyrrakvöld við góða að-
sókn og þvi betri viðtökur. Hann fer ut-
an i dag á Ceres.
Baraldur Sigurð.-ison ftá Kallsðarnesi
varð að bætta við fyrirbugaða hljóm-
leika í gærkveldi vegna lasleika. Held-
nr þá í dag kl. 4.
Messað i dóntkirkjani á morgun:
kl. 12 sira Er. Fr. — Engin sið-
degismessa.
— í fríkirkjunni kl. 12 sira Ól. Ól.
Til Vesturheims fara ýmsir V.-íslend-
ingar í dag; m. a. Friðrik Sveinsson frá
Winnipeg og frú hans. Með þeim fer og
i kynnisför vestnr dóttir frúarinnar af fyrra
hjónabandi frb. Guðrún Aðalstein simritari.
Þar sést aldrei sól. Svo má Begja um
höfnðstað vorn um þessar mundir. Dag
eftir dag mæna Reykvíkingar til himins
og þrá súlina á loft, en itún sýnir. sig
eigi fremur en hvitir hrafnar. Mun það
sjáifsagt eins dæmi, að annað eins óþurka-
og kuldasumar hafi gengið yfir bæinn. —
A Norðurlandi er á hinn hóginn hezta tið.
Erindi til alþingis.
Frh.
58. Andmæli frá kjósendum í Seltjarnar-
neshreppi gegn þvi, að Bústaðir og Skild-
inganes sé lögð undir lögsagnarnmdæmi
Reykjavikur.
59. Gaðm. J akohsson sækir um 2000 kr.
styrk handa sonum sínum til hljómlista-
náms.
60. 20 kaupfélagBmenn í Húnavatnssýslu
híðja nm fjárveitingu til aðgerðará Blöndu-
óshryggju.
61. Taflféiag Rvíkur hiður um 4—500
kr. styrk til að senda mann á Skákþing
Norðurlanda árið 1914.
62. Erindi frá Þorv. Pálssyni lækni um
2000 kr. árl. styrk til þess að stunda
lækningar við meltingarsjúkdómum og rita
um manneðli.
63. Erindi um launaviðbót frá Sæm.
Bjarnhéðinssyni lækni.
64. SimBkeyti fri horgarafnndi ísafirði
nm að vóita enga undanþágu frá bannlög-
nnum.
Ný bindindisstarfsemi.
Fulltrúafundur til að stofna tóbakshind-
indissamband fyrir Island var haldinn i
Rvik 26. júní s. 1. Voru þar mættir 22
fulltrúar frá 12 tóbaksbindindisfélögum
viðsvegar á landinu. Samþyktu þeir til
hráðabirgða iög þessi fytir Bandaiagið:
1. gr. Bandalagið er sambaud féiaga,
sem vinna að útrýmingu tóbaksnautnar úr
landinu.
2. gr. Tilgangi sinum ætlar Bandalag-
ið að ná með því að útbreiða þekkingu
á þvi tjóni, sent tóbaksnautnin veldur
þjóðinni, og sporna við þvi að, börn og
unglingar byrjt á tóbaksnautn.
3. gr. Þátt í bandalaginu geta þau fé-
lög tekið, þar sem félagarnir vinna þetta
heit: Við undirrituð heitum þvi að neyta
eiukis tóhaks meðan við erum i félagi
innan Bandalags tóbaksbindindisfélaga Is-
lands, og að vinna af alefli að útbreiðslu
tóbaksbindindis.
4. gr. Hvert félag innan Bandalagsins
getur að vild unnið að öðrum málum sam-
nliða tóbaksbindindinu, en þó svo, að þau
ekki vanræki bindindismálið þeirra vegna.
5. gr. Hvert félag í B. T. I. greiðir
tillag í sameiginlegan sjóð á áxi hverju,
5 anra fyrir bvern félaga yngri en 16
ára og 15 aura fyrir hvern eldri félaga.
6. gr. Stjórn B. T. I. annast fulltráa-
fundi og framkvæmdarstjórn. Hún skal
sitja i Reykjavik eða nágrenni hennar.
7. gr. Fulltrúafundir skulu baldnir
annaðhvort ár og ákveður stjórnin stað
og stundu. Þeir taka ákvörðun um starf
Bandalagsins á næstu tveimur árum, gera
fjárhagsáætlun, samþykkja reikninga þess,
kjósa framkvæmdarstjórn, varastjórn og
endurskoðendur. Hvert félag í Banda-
laginu getnr sent á fnlltrúafund einn full-
trúa fyrir hverja 15 félaga. Þó befij- fé-
lag, sem færti eru i en 15, rétt til að
senda einn fulltrúa.
8. gr. I fratnkvæmdarnefnd eru þrir
menn, formaðar, ritari og gjaldkeri og
aðrir þrír í varastjórn. Stjórnin skal kos-
in á hverjum fulltrúafundi. Hún ákveður
fundarstað, boðar til fulltrúafnndar og
leggur þar fram endurskoðaða reikninga
Bandalagsins til samþyktar. Hún leggur
þar og frarn tillögnr um framkvæmdir
Bandalagsins og fjárhagsáætlun fyrir
næsta fjárhagstimabil.
9. gr. Formaður Bandalagsins er full-
trúi þess út á við og hefir á hendi fram-
kvæmdir þess. Hann stýrir fulltrúafundi
og hefir þar úrsiita-atkvæði, ef atkvæði
eru jöfn.
Ritari hókar gerðir fulltrúafuudar og
semttr áriega skýrslu yfir hag og störf
Bandalagsins siðasta fjárhagstimabil. Hauu
geymir og skjöl og bækur bandaiagsins.
Gjaldkeri veitir múttöku öllum tekjum
Baudalagsins, ávaxtar sjóð þess i tryggri
peningastofnun og hefir alla fjárgreiðslu
á her.di fyrir Bandaiagið.
10. gr. Leggist niðnr eitthvert félag
innan Bandalagsins, skal senda ritara
Bandalagsins skjöl þess og gerðabækur,
en gjaldkera sjóð þess, ef nokkur er.
11. gr. Lögum þessum má hreyta á
fulltrúafundi með einföldum meirihluta at-
kvæða, ef breytingartillögurnar hafa ver-
ið tilkyntar félögunnm með fundarboðinu;
annars þarf a/., hlnta atkvæða á fulltrúa-
fundi til þess að gera lagabreytiugar. -
I 8tjórn B. T. I. voru kosnir: Jónas
Jónsson kenaari (form.), Olafnr Rósen-
kranz leikfimiskennari (gjaldkeri) og Stein-
dór Björnsson kennari (ritari).
I varastjórn Jón Dúason stúdent, Guð-
mundur Daviðsson kennari og Sigurjún
Jónsson málari.
Endurskoðendur kosnir: Þorvarðnr
Þorvarðsson prentsmiðjustjóri og Bryn-
leifur Tobiassou kennari.
Utanásknft Bandalagsins verður fyrst
um sinn á Skólavörðustig 35 Reykjavik.
-----„---- —- -----------------------
Gjöf til Heilsuhælisins.
Árni Eggertsson fasteignasali frá
Winnipeg var staddur fyrir nokkrum
dögum á Vífilsstöðum að skoða hælið
þar. Gaf hann hælinu við það tæki-
færi 3 reiðhesta, sem hann heíir
notað á ferðum sínum hér um land-
ið, en Hælið mun geta gert sér
mikla peninga úr þeim.
K v I k m y n d a-ve rks m i ðj a.
Þetta er mynd af kvikmynda-verksmiðju með nútíðarsniði. Aliur efri
hlutinu er myndastofur, þar sem ksikmyndirn.tr eru teknar, stcr leiksvið
um alt húsið til sorgleika og gamanleika, öliu ægir saman. í neðri bygð
hússins eru »filmurnar« búnar til og gerðar til þess hæfar að fara um
ailan heim og raka inn peningum.
Kvikmyndum hefir farið afar mikið fratn á síðustu árum, og mjög
mikið verið lagt í kvikmynda leika. Kvikmjmda leikarar, kvikmynda-höf-
undar og fyrst og fremst »films«-eigendur græða ógrynni fjár. Danskur
kvikmynda-forustumaður einn, Ole Olsen, hefir t. d. orðið margra miljóna
eigandi á örfáum árum. Og kvikmyndaleikhús eru nú komin um allan
heim, sama myndiu sýnd í Haparanda, Reykjavík, París og Peking. Kvik-
myndir hafa lagt allan heiminn íyrir fætur sér.
En enn þá eigum vér íslendingar enga kvikmyndatökuvél til þess
að taka myndir af helztu mönnum og viðburðum og geyma — í Þjóð-
menjasafnitiu!
Nýjar bæi
Ól. Þorsteinsson
Ljósaskiftí, eyrnaSæknir
ljóðabálknr um kristnitökuna áíslandi,
efiir Guðmund Guðmundsson skáid. verður ekki heima frá 2.-9. ág.
Verð 0.90. _______
Friður á jörðu,
eftir Guðmund Guðtniinds'on skáld,
2. útgáfn. Verð 0.73.
Hví slær þú mig?
Erindi Haralds Níelssonar prófessors
U'ii dulaifull fyritbrigði.
Vcrð 0.40.
Fjármaðurinn,
eftir Pál Stefánsson frá Þverá.
Verl 1 kr.
Fást í bókveizlununum.
,lóks. S. Kjarval
í Iðnskólanum
opin frá kl. ÍL—4.
Aðgangur 25 a. Allan tímann 50 a.
Reyniö Boxonlf-svertuna
,Sun6
og þér brúkið ekki aðra skósvertu
úr því.
Fæst hvarvetna á Islandi hjá kaup-
mönnum.
Buchs litarverksmiöja
Kaupmannahöfn.
Langadalsvegurinn
í Húnavatnssýslu.
Kaflar úr bréfi verkfræðings landsins
dags. 6. febr. 1911.
.... Þá kemnr kaflinn frá Móbergi
að Æsustöðum. Þar liggur vegurinn yfir-
leitt fyrir ofan hæi, i talsverðum hliðar-
halla og er sú leið öli rudd. Lengd þessa
kafla er um 10 km. Á sumrum er þessi
kafli hvorki hetri né verri en aðrir ruddir
þjóðvegarkaflar — en það er, sem kunn-
ugt er, yfirgnæfandi meiri hlnti þjóðveg-
anna. Á vornm þegar hlákn er að leysa,
er þar vont yfirferðar eins og á öilum
ruddum vegum og oft i hanstrigningum
líka. Það er réttiiega tekið fram í fylgi-
skjölnnum að þessi kafli er óvenjulega
vondur yfirferðar, oft ófær vegna snjó-
þyngsla á vetrum, en hingað til hefir
þetta ekki komið að sök, því að þá fara
menn ávalt fyrir neðan bæi, með ánni
Blöndn og er þar sagður ágætur vetrar-
vegur og auk þess eitthvað ofnrlítið styttri
en efri leiðin. Þessi vegur liggur yfir
engi á nokkrum bæjum en eg hygg að
ekki þurfi að fara yfir nein tún, þú það
ef til viil sé heinast, þó þori eg ekki
að fullyrða nema eitthvert
túnið liggi svo niður á árbakkann, að ekki
verði komist fyrir neðan ....
Ef vetrarleiðin með iram Blöndu verður
eigi tept með girðingum, er ekki brýn
nauðsyn á þessarri vegarlagningu vegna
pósts og langferðamanna. Vegna kaup-
staðafiutninga héraðsmanna væri óneitan-
lega mjög æskilegt, að einnig þessi kafli
í fjarveru minni
frá 31. júlí til 15. ág. 1913 gegnir
prófessor Sæmundur Bjarnhéðinsson
læknisstörfum fyrir tnig,
Jón Hj. Sigurðsson.
héraðslæktiir.
gæti verið akfær að sumarlagi, en það
f>ru ekki nema tilto'nlega fáir hæir, sem
þennan akveg mnndu nota, svo að ekki
getur komið til mála að láta þennan veg-
arkafla af þeim ástseðum ganga fyrir
HúövetDÍngahrautinni með fjárframlög.
Væntanlega kemur ekki til þess að
landeigendnr loki leiðinni með fram Blöndn
á vetrum með girðingum, með þvt að
slikt mundi horfa til vandræða jafnvel
fyrir þá sjálfa. Auk þess er að minsta
kosti mjög vafasamt hvort þeir haia heim-
ild til þess nema með samþykki sýslu-
nefndar samkv. 45. gr. vegalaganna, og
að minsta kosti get eg ekki betur séð en
að þeim sé útlátalaust, að hafa hlið á
girðingum sinum niðnr við ána ólæst á
vetrum, svo að nmferð teppist ekki, því
að um skemdir á engjnm getnr varla verið
að ræða af vetrarnmferðinni. Aftnr á
móti væri vegfarendnm hagalaust þótt
hliðin væru lokuð á v orum1) og sumrum.
Jón Þorláksson.
Til stjórnarráðs Islands.
Tilefni þessarra ummæla verkfræð-
ingsins var það, að margir bænda
þeirra, er gagn mundu hafa af ak-
færum vegi fram Langadalinn skrif-
uðu undir bænarskjal til stjórnarráðs-
ins um, að fá akfæran veg lagðan
um kaflann frá Geitaskarði að Æsu-
stöðum. Sá vegur yrði framhald af
akfærum vegi er liggur upp frá
Blönduós. Þetta bréf skýrir því frá
‘) Leturhreytingar gerðar af mér.