Ísafold - 30.08.1913, Blaðsíða 3

I S A F O L D
273
Sýnishorn af gömlu guðfræðinni.
Síðastliðinn marzraánuð ritaði forseti
kirkjufélagsins vestra, síra Björu B. Jóns-
son, grein eina í Lögbergi, er hann
nefndi: »Út úr moldviðrinu«. Með
moldviðrinu átti hann við n/ju
guðfræðina. Tilefnið voru greinar síra
Matthíasar í Eimreiðinni, önnur eftir
sjáltan hann, hin frumsamin af R. J.
Campbell presti, en þydd af síra Matth.
Hafði skáldið okkar á Akureyri fagnað
yfir því, hve trúarhugmyndum krist-
inna manna væri að þoka saman. Aft-
ur á móti verður það helzt dregið af
ummælum síra Björns, að hann gleðjist
yfir því, hve trúarhugmyndum manna
só að þoka sundur — hve djúpið só
að verða mikið milli guðfræði von-a
tíma og gömlu guðfræðinnar. Út af
þessari grein kirkjufólagsforsetans hefir
síra Friðrik J. Bergmann, aðal-n/guð
fræðingur íslendinga vestra, ritað mjög
svo fróðlega grein í blað sitt Breiða-
blik. Heitir greinin : B j á 1 k a n n
fyrst, flísina svo!
Þar sem mikið er rætt um n/ja guð-
fræði meðal vor, hygg eg að mörg-
um muni þykja fróðlegt að fá ofurlítið
s/nishorn af kenningum og skoðunum
helztu gömlu guðfræðinganna þar vestra
til samanburðar. Og ekki ætti það að
spilla, að hér er ómótmælanlega sagt
rótt frá skoðunum þeirra. Því að /mis
legt í greininni er eiðfestur framburður
þeirra sjálfra fyrir rótti.
Vegna rúmleysis verðum vór að láta
oss nægja meginatriðin úr grein síra
Friðriks:
Eins og oft hefir verið bent á í blaði
þessu, má svo heita, að nálega hver
bók á svæði guðfræðinnar í hinum enska
heimi, sem nú birtist ár frá ári, og nokk-
urt gildi hefir, só n/ guðfræði, en ekki
gömul, — sk/ring á viðfangsefnum guð-
fræðinnar frá sjónarmiði nútímaþekk-
ingarinnar, en ekki 17. aldar guðfræði.
Það er ekki unt að benda á nokkurn
guðfræðing, sem nú er uppi og ritar á
enska tungu og hefir áunnið sór nokk-
urt álit fyrir sórþekking á þvl svæði,
sem t. d. aðhyllist innblásturskenningu
síra Björns og kirkjufólagsins. En eins
og allir vita, liggur sú kenning til grund
vallar allri guðfræði. D r . J a m e s
Orr, sem kennaii er í trúvörn og
trúfræði við guðfræðiskóla sameinuðu
fríkirkjunnar í Glasgotv, og eini nafn-
kunnur höfundur, er reynt hefir að
halda uppi vörn fyrir gamalli guðfræði
í enskum heimi síðasta áratug, segir í
bók sinni um »Opinberan og innblást-
ur« (1910): »Því er haldið fram, að
nema því að eins, að við geturn s/nt
og sannað það sem kallað er óskeikul-
leiki (inerrancy) biblíunnar, jafn
vel í mestu smámunum, hrynji öll bygg
ing opinberaðrar trúar til grunna. Að
fylgja þeirri stefnu er bers/nilega fyrir
hvern, sem verja vill opinberanina, að
freuija sjálfsmorð« (bls. 198). Nú er
öllum það kunnugt, að sá skilningur á
Innblæstrinum, sem síra Björn heldur
dauðahaldi i, er óskeikulleiki biblíunn-
ar. Skyldi þá síra Björn vera kominn
út úr moldviðriun i
— Um alla g u ð f r æ ð i s k ó 1 a
ensku kirkjudeildanna, þá
sem nokkuit nafn hafa að
minsta kosti, bæði hór í
Vesturheimi, á Englandi og
í Ástralíu er óhætt að segja
að þeir hálda fram og kenna
guðfræði nútímans, n/ja
guðfræði, en alls ekki 17.
aldar guðfræði. Állar alfræði-
bækur i guðfræði, sem nú eru gefnar
út víðsvegar um heim, kenna n/ja guð
fræði. Þær eru nú helztu al-
mennu heimildarritin, sem
hægt er að leita sór þekk-
ingar í, í guðfræðilegum
efnum. Og allar kennaþær
n/ja guðfræði. í þær hafa rit-
að langflestir merkra guðfræðinga, sem
nú eru uppi. Allir stefna þeir í sömu
áttina, svo samræmið er eigin-
lega eftirtektarverðast,
hvort heldur höf. á heima
í Ameríku, á Þ/zkalandi eða
E n g 1 a n d i. Ollum kemur þeim
saman um, að sá skilningur á inn-
blæstri biblíunnar, sem síra Björn og
Kirkjufólagið heldur fram, só hinn allra
lólegasti og fráleitasti grundvöllur, sem
unt sé að byggja guðfræðina á.
En hver er nú þessi skilningur?
Undir niðri, manna á milli, í munn-
legu viðtali við einfalda safnaðarmenn
er stöðugt «erið að berja það niður,
hnúum og hnefum, að það só aumasta
fjarstæða, að Kirkjufólagið haldi fram
bókstaflegum innblæstri. Kenning þessi
heiti nú virðulegra nafni en svo. Hún
heiti p 1 e n a r y - innblástur i Hver
þremillinn er það, spyrja þeir. Það er
sama sem f u 1 1 k o m i n n innblástur,
er svarað. Er ekki von, að auguu ætli
út úr höfðum manna, þegar annarri
eins vizku er á þá sallað i Orð síra
Björns í fyrirlestriuum utn innblásturinu
1899 taka af öll tvímæli:
»Og þetta er vor kenning, að guð
hafi með sínum heilaga auda útbúið
höfunda biblíunnar, að alt, sem þeir
hafa ritað, só algerlega satt og sé
samþykt af guði, svo alt, sem stendur
í biblíunni, só þar að hans vilja, eins
og hann sjálfur vildi segjá það, og
sé því hans orð, talað upp á hans
ábyrgð«.
N/tt heimildarrit hefir n/lega birzt,
þegar um innblásturs skilning síra B.
og Kirkjufélagsins er að ræða, þótt
enn só í fárra höndum. Það er heim-
ildarrit í fyrstu röð, því þar er hvert
orð eiðsvarið. Það er framburður vitn-
anna í málinu fræga, sem Kirkjufólagið
lót höfða út af kirkju Þingvallasafnaðar.
Þar kemur fram ljóst og greinilega,
hver skilningur þeirra, kirkjufólags-
prestanna, er á innblæstrinum, svo það
getur nú hver sem vill gengið úr skugga
um. Síra Kristinn Ólafsson sagði til
dæmis fyrir rótti 1 Pembina :
»Eg tiúi þeirri staðhæfingu ritningar-
innar, að Jósúa hafi skipað sólunni að
að standa kyrri og að hún hafi gjört það,
og eg trúi þvl, að höf. þeirrar greinar
hafi verið innblúsinn og að guð beri ábyrgð
á þessari staðbæfingu í biblinnni og að
hún sé sönn. Þó stjörnufræðin sýni, að
sólin öé fastastjarna og hreyfist þess vegna
ekki, myndi eg samt sem áður segja, að
nauðsynlegt sé að trúa þessu«.
Og þegar hanu var spurður : Trúið
þór því, að sólin snúist kringum jörð-
ina, svaraði hann :
»Eg get ekki skýrt það. Eg felst á það
i bibliunni. Eg skil það alls ekki. Eg
felst á það, af þvi það stendur þar. Frá
sjónarmiði kenningar minnar um innblást-
urinn, myndi maður vera trúvillingur, ef
hann tryði þessu eigi. Kenningu Kirkju-
félagsins samkvæmt er nauðsynlegt að
trúa þeirri staðhæfingu í annari Mósebók,
eins og höfundurinn ætlast til, að enginn
geti séð guð og lifað. Eg trúi þeirri
staðhæfingu allri og staðhæfingunni í 1.
Mósebók, þar sem sagt er: »Abraham sá
guð«. Og sömuleiðis staðnum í 2. Móse-
bók 33, 11: »Og Drottinn talaði við
Móse augliti til auglitis eins og maður
talar við mann« — að þær séu innblásn-
ar í samhenginu, og væri það trúvillu-
sök að trúa þessu ekki, samkvæmt kenn-
ingu minni um innblásturinn.
Samkvæmt kenningunni um fullkominn
innblástur, sem Kirkjufélagið heldur fast
við, væri sá maðnr trúvillingur, sem eigi
tryði þeim ritningarstað, sem nú hefir
verið lesinn, það er að segja 5. Mósebók
13, 6—9 : »Ef bróðir þinn, sonur móður
þinnar, eða sonur þinn eða dóttir þln eða
konan i faðmi þinum, eða vinur þinn,
sem þú elskar eins og lifið í brjósti þínu,
ginnir þig einslega og segir : Vér skulum
fara og dýrka aðra guði, o. s. frv.
þá skalt þú eigi gjöra að vilja hans og
eigi hlýða á hann, og þú skalt ekki lita
hann vægðarauga og þú skalt ekki þyrma
honum né hilma yfir með honnm; heldur
skalt þú drepa hann, þin hönd skal fyrst
á lofti vera gegn honum, til þess að deyða
hann og þvi næst hönd alls lýðsins*. Þetta
er notað af guði fyrirætlunum hans til
stuðnings.
Spurning : I Esekiel 4,12 stendur þetta:
»Skalt þú eta það sem byggkökur og þær
skalt þú baka við mannaþrekk fyrir aug-
um þeirra«. Má maður ekki til með að
trúa þessum stað, eins og öðrum samkv.
kenningunni um fullkominn innblástur ?
Svar: Jú. Það er lika nauðsynlegt
að fallast á söguna um Nóa og örkina og
gera sér grein tungumálablendingsins i
heiminnm á sama hátt og gert er i sög-
unni um Babelsturn og frásöguna í fyrstu
Móseb. um sköpun jarðarinnar á 6 dögum,
og að trúa sögunni um hvalinn, sem svalg
Jónas.
Spnrning: Eg vil lesa þenna kafla.
Hann stendur i 2. Móseb. 33: Og eg vil
senda engil minn á undan þér og reka
burtu Kauanita o. s. frv. En er fólkið
hryrði þenna ófögnuð, urðu þeir hryggir
og enginn maður bjó sig i skart. Þá sagði
Jahve við Móse: Seg Israelsmönnum:
Þér eruð harðsvíraður lýður ; væri eg eitt
augnablik með þér á leiðinni, myndi eg
tortima þér. — Trúið þér þessu — tor-
tiraa þér ?
Svar : Já, eg trúi þvi, en eg get ekki
skýrt þessa hluti fyrir yður. Samkvæmt
kenningunni um fullkominn innblástur hefir
einstahlingurinn ekki rétt til að hafna
neinu af þessu, Hver einasti staður i bibl-
innni er þar samkvæmt vilja hans og til-
gangi, jafnvel þessi staður, sem þér hafið
einmitt bent á, — öll biblían«.
Til enn frekari sk/ringar og til að
taka af öll tvímæli skal ennfremur til-
fæiður framburður eins af vitnum sækj-
enda í málinu, prestsins L. 0. Wolper,
sem heyrir Missourisynódunni til. Hann
sagði :
»Eg geri engan mun á bókstafs ( v e r -
bal) innblæstri og fullkomnum (plenary)
innblæstri. Hann merkir það, að hvert
orð bibliunnar sé bókstaflega satt. Að
sólin hafi t. d. í raun og veru staðið kyr,
fyrir skipan Jósúa, og hið sama hefir
máninn gjört, sé hann nefndur þar. Ef að
sækjendur þessa máls eru góðir meðlimir
Kirkjufélagsins islenzka og trúa fullkomn-
um innblæstri, hljóta þeir að mlnum dómi
svo sem að sjálfsögðu að veia í samræmi
við skoðanir minar, sem eg hefi nn látið
í ljós, og ef þeir eru það ekki, þá eru
þeir ekki góðir Lúterstrúarmenn. Hver
maður, sem ekki trúir einhverju af þess-
um atriðum, hefir um leið gjört sjálfan
sig útlægan úr lúterskri kristni .... Að
svo miklu leyti sem niðurstaða heimspeki-
legra og vísíndalegra rannsókna nútimans
er bibliunni gagnstæð á svæði jarðfræði,
fornleifafræði, mannkynssögu, landafræði,
liffræði og stjörnufræði, útskúfa eg henni.
Að minum dómi hlýtur hver maður, sem
trúir kenningunni um bókstaflegan ( v e r -
b a 1) eða fullkominn (plenary) inn-
blástur bibliunnar að útskúfa henni«.
Aldrei hefir meiri bókstafstrú á bibl-
íuna verið haldið fram, jafnvel þegar
17. aldar kenningasvartnættið var allra
myrkast. Og þetta er ekki að eins
framburður eins manns. Allir hinir
prestarnir könnuðust við skilning síra
Kristins sem laukróttan. Síra Björn
segir : »Eg er skilgreining síra Krist-
ins samþykkur á keuningunni um full-
kominn innblástur, eins og hann fram-
setti hana« (bls. 116). Og á öðrum
stað segir hann : »Kirkjufélagið held-
ur sór fastlega við kenninguna um
fullkominn iunblástur heilagrar ritn-
ingar, að hún só skilyrðislaust sönn í
öllum greinum og fullkonilega innblás-
in í öllum efnum« (160).
Nokkurt hik kom á forseta Kirkju-
félagsins, þar sem staðurinn f Jósúa-
bók var annars vegar. — Hann var
spurður :
• Hvernig fer Kirkjufélagið, samkvæmt
kenninga sinni nm fullkominn innblástur,
með staðinn, sem síra Kristinn var með,
t. d. að Jósúa skipaði sólunni að standa
kyrri ?
Svar: Það er engin kirkjufélagssam-
þykt um þann stað.
Spurning: Ef einhver kunniugja okkar
í bændastöðu hér i Pembina County ræk-
ist nú á þenna stað i Jósúabók og segði
með sjálfum sér, að i ljósi þekkingar nú-
timans hefði hann rétt til að hafna þess-
um ritningarstað eins og innblásnn guðs-
orði, myndi hann eftir nokkurri samþykt,
yfirlýsingu eða ákvæði Kirkjufélagsins
verða trúvillingur iúterskrar kirkju ?
Svar: Orðið trúvillingur hefir ekki
verið notað i þessu sambandi i neinni
samþykt Kirkjufélagsins.
Sp.: Gefið okkur svarið nú. Myndi
hann samkvæmt þeim skilningi, sem Kirkju-
félagið leggur i þessa hluti, hætta að vera
lúterakur, kristinn maður ?
Sv.: Eg get ekki geíið neinn úrskurð.
Eg veit ekki um neitt kirkjufélagsákvæði
um mann, sem er bóndi.
Sp.: Þér dæmduð þá ekki svo með
úrskurði yðar 1910 einmitt í þessu máli ?
Sv.: Eg verð að taka fram, að hann
eða hver annar sem væri, hyrfi frá inn-
blásturskenningunni, eins og hún er skilin.
Sp.: Er þá skilningur yðar á afstöðu
Kirkjufélagsins þessi, að það sé satt, að
sólin hafi staðið kyr við það tækifæri i
blýðniskyni við skipan Jósúa? Er það
rétt ?
Sv.: Eg get ekki svarað spurningu
þessari með já eða nei.
Sp.: Svarið henni þá hvernig sem yð-
ur sýnÍ6t.
Sv.: Eg skal segja það, að i þessu
atiiði um kyrstöðu sólarinnar vitum vér
allir, að orðin eru notuð eftir merkingu
þeirra á þeim dögum, það þarf ekki nauð-
synlega að skilja það svo, að þau hafi
haft áhrif á sólina, eða að kraftaverk hafi
verið framið, sem komið hafi þessu til
leiðar, á sama hátt og við getum sagt,
að sól hafi ekki komið upp. Það var
orðalagið, söm ritningin notaði, eins og
við komumst að orði þann dag i dag.
Þetta er blátt áfrau. mín eigin skoðan og
Kirkjnfélagið er ekki i neinni ábyrgð fyrir
þessi ummæli«.
Hór kemur sá merkilegi skilningur
fram, að kraftaverk'ð, sem frá er sagt
f Jósúabók, þurfi alls ekki að hafa
verið neitt kraftaverk. Nú skulum vór
virða fyrir oss frásögn Jósúabókar.
Hún er svo :
»Þá talaði Jósúa við Jahve, þann dag,
er Jahve gaf Amorlta á vald Israelsmönn-
um; og hann mælti i áheyrn Israels :
Sól statt þú kyr í Gibeon,
og þú tungl i Ajalondal I
Og sólin stóð kyr og tunglið staðnaði,
unz lýðurinn hafði hefnt sin á óvinum
sínum.
Svo er skrifað í bók hinna réttlátu. Þá
staðnaði sólin á miðjum himni og hraðaði
sér eigi að ganga undir nær þvi heilan
dag. Og enginn dagur hefir þessum degi
likur verið, hvorki fyrr né slðar, að Jahve
skyldi láta að orðum manns; því að
Jahvebarðist fyrir Israel« (Jós.10,12—14).
Getur nú nokkur maður, sem þetta
les, með heilbrigða skynsemi, látið sór
annað til hugar koma en að höfundur
8á, sem þetta hefir fært í letur, só að
segja frá kraftaverki i Og það krafta-
verk er ekkert smáræði, heldur hið
stærsta eftir heimssköpun. Um þessa
frásögn segir síra Björn, að ekki þurfi
að skilja hana svo sem hór hafi verið
framið nokkurt kraftaverk. En só það
rott, er óhætt að segja um hverja ein-
ustu kraftaverkasögu biblíunnar, að
ekkert kraftaverk hafi samt sem áður
átt sór stað. Fær nokkur maður sam-
r/mt þetta innblásturskenningu síra
Björns og Kirkj ufólagsins i Nei, hann
hverfur alt í einu frá henni. Hann
sundlar fyrir framan þessa frásögn um,
að Drottinn hafi brotið sitt eigið dá-
samlega náttúrulögmál, að eins til þess
að drepa mætti fleiri menn. Eigin inn-
blásturskenniug hans og Kirkjufólags-
ins hrynur.
X.
Ábyrgðarfélög.
Alþingi hefir samþykt eftirfarandi
lagabálk um ábyrgðarfélög hér í
landi:
i. gr. Auk hinnar dönsku lifs-
ábyrgðarstofnunar ríkisins, hins al-
menna brunabótafélags kaupstaðanna
í Danmörku og ábyrgðarfélaga, sem
stofnuð eru samkvæmt sérstökum
lögum, mega ekki aðrir reka hér á
landi ábyrgðarstarfsemi en hlutafé-
lög, innlend eða útlend, eða félög
með gagnkvæmri ábyrgð eða félög
sem rekið hafa ábyrgðarstarfsemi hér
á landi í full tvö ár, er lög þessi
öðlast gildi, enda fullnægi þau öll
skilyrðum þeim, sem hér fara á eftir.
Það er ábyrgðarstarfsemi samkvæmt
lögum þessum, að taka að sér gegn
iðgjöldum lífsábyrgðir og vátrygging-
ar, hverju nafni sem nefnast. Starf-
semin telst því að eins rekin hér á
landi, að framboðin sé á einhvern
hátt af ábyrgðarfélags hálfu viðskift1
innanlands, en ekki þó hérlendir
menn leiti til ábyrgðarfélaga i öðr-
um • löndum, sem ekki hafa erind-
reka hér í landi, og fái ábyrgðir hjá
þeim.
2. gr. Nú -vill útlent ábyrgðarfé-
lag reka stnrfsemí hér á landi, og
skal það þá hafa aðalumboðsmann,
einn eða fleiri, búsettan hér, þann
er stjórnarráðið löggildir. Áður en
slík löggilding er gefin, skal félagið
afhenda stjórnarráðinu yfirlýsingu um,
að það hafi varnarþing hér á landi
á |>eim stað, sem aðalumboðsmaður,
sá er í hlut á, er búsettur, i öllum
þeim málum, sem risa kunna út af
ábyrgðum, sem félagið tekst á hend-
ur gagnvart hér búsettum mönnum,
eða stofnunum hér á landi. Ábyrgð-
arskírteini skulu vera á islenzku, og
skal það tekið fram, hvar varnarþing
sé. Að þvi er til sjóvátryggingar
kemur, skal það þó vera á valdi þess,
sem ábyrgðar leitar, hvort hann vill
fá ábyrgðarskírteini á íslenzku eða
útlendu máli.
Nú vill útlent ábygrðarfélag eigi
gjalda það fé, sem það hefir verið
skyldað til með íslenzkum dómi, og
skal þá stjórn Islands sjá um, að
þeim dómi verði fullnægt. Kostnað
tekur hún úr landssjóði, en gjalda
skal dómhafi hann aftur, þá er hann
hefir fengið leiðrétting mála sinna.
Undirumboðsmenn getur aðalum-
boðsmaður sett út um landið, þar
sem honum sýnist, en hann ábyrg-
ist gagnvart vátryggjendum fyrir hönd
félags síns allar gjörðir undirumboðs-
manns, er snerta starfsemi félagsins
hér á landi. Tilkynna skal hann
stjórnarráðinu, hverir séu undirum-
boðsmenn.
3- gr. Öll ábyrgðarfélög, er starfa
hér á landi, skulu háð eftirliti stjórn-
arráðsins um það, að ekki sé nein
ákvæði í ábyrgðarskírteini þeirra, sem
koma i bága við gildandi lög.
4. gr. Verði ábyrgðarfélag, er starf-
ar hér í landi samkvæmt 2. gr., upp-
vist að því, að hafa í verulegum at-
riðum vanrækt að uppfylla skuld-
bindingar sinar og skyldur, hefir fé-
lagið fyrirgert rétti sínum til þess
að taka að sér nýjar ábyrgðir hér á
landi, eftir nánari ákvörðun stjórnar-
ráðsins í hvert skifti.
5. gr. Sérhverju ábyrgðarfélagi,
er starfar hér á landi, er skylt að
senda stjórnarráðinu á ári hverju
fyrir apríllok skýrslu um starfsemi
félagsins undanfarið ár í því formi,
sem stjórnarráðið ákveður, sbr. lög
nr. 20, 3. okt. 1903.
6. gr. Brot gegn 1. gr. þessara
laga varða sektum frá 500—5000
krónum, sem renna í landssjóð. Mál
út af slikum botum skulu rekin sem
almenn lögreglumál.
7. gr. Lög þessi öðlast gildi 1.
janúar 1914.
------------------------
Þakjárn.
Enginn óvitlaus maður mun sjá
sér hag í að kaupa það annarstaðar
en í verzlun undirritaðs.
Þar er verðið nú
16% laegra
en alment söluverð höfuðstaðarins.
Nýjar birgðir væntanlegar með
Sterling 16. n. m.
B. H. Bjarnason.
2 herbergi og eldhús óskast
til leigu frá 1. okt. ‘ Afgr. vísar á.