Ísafold - 03.09.1913, Blaðsíða 2

276
ISAFOLD
II
Hin árlega ÚTSALA
í vefnaðarvöruverzlun Th« ThorSÍSÍnSSIIIp Ingólfshvoli,
byrjar fimludaginn 4. september.
ii
eins standi, að alþingi lofi því að
styðja ekki innlendar samgöngur við
útlönd. Allar aðrar Jiráðabirgða ráð-
stafanir mun þjóðin fremur kjósa en
samninga við pað Jélaip.
En jafnframt hlýtur Alþingi að
hlynna sem bezt að Eimskipafélag-
inu og búa sem bezt um það, að
strandferðirnar verði innlendar hið
bráðasta. Það hlýtur að vinna að
því ölJum árum að losa oss sem fyrst
úr klóm þessarra varga. Og von-
andi teflir Efri deild ekki — úr þessu
— stofnun Eimskipafélagsins í þá
hættu, sem bráðabirgðastjórnin telur
í því felast, að binda styrkinn til
millilandaferðanna því skilyrði, að
strandferðirnar verði teknar þann veg,
sem meirihluti samgöngumálanefnd-
ar N.deildar vildi.
Það er vegna millilandaýerðanna,
sem Sam. fél. beitir hótunum sínum.
Það sér hversu hættulegt er hags-
munum þess, ef vér förum að sigla
sjálfir milli landa. Það veit, sem er,
að minna gerir um strandferðirnar,
ef að eins eru látnar vörur jrá Khöjn
í strandbátana. Þeir sjá, þessir herr-
ar, hvað nauðsynlegt er fyrir hags-
muni Islendinga, og vilja koma þeim
hagsmunabótum fyrir kattarnef!
Hverju svaiar þjóðin þessum bú-
sifjum?
Mikilvirtur þingmaður orðaði svarið
á þessa leið, við ’kaupmann einn, er
spurði hann hverju ætti að svara:
iÞér eigið að svara því með því
að taka hluti fyrir að minsta kosti
5000 kr. í Eimskipafélaginu!«
Svar þjóðarinnar ætti að verða í
samræmi við þetta!
Hver einstaklingur, kaupmenn og
aðrir, eiga nú að stíga á stokk og
strengja þess heit að hlynna að Eim-
skipafélaginu á allan hátt, bæði með
hlutatöku í félaginu og flutningum
í skipum þess — hvað sem í skerst.
Þjóðin mun fljótt þekkja þá úr,
er úr leik skerast, um að leysa hana
úr samgöngulæðingi þeim, sem nú
er enn einu sinni tilraun gerð til
að halda henni í.
Afleiðingar »símskeytisins góða«
attu að verða gagnstæðar þvi, sem
til var ætlast, svo sem fánahertakan
12. júní, sællar minningar.
Og góðar vonir um það, gefa
fregnir þær, er bárust úr einu hér-
aði landsins í gær, Strandasýslu.
Þegar er Jréttin harst um símskeyt-
ið, voru í Hólmavík teknir nýir hlutir
í Eimskipajélagi Islands, jyrir 600
kr., á Borðeyri jyrir 100 kr. og á
Ospakseyri jyrir /00 kr.
Hér í Rvík höjum vér og heyrt
dami í líka átt. Ónejndur maður,
sem búinn var að skrija Jyrir 200
kr. batti pegar 300 við!
Munu þar fleiri á ejtir Jara!
Með Eimskipafélags stofnuninni
erum vér að leggja út á nýja braut
í sjálfstæðisáttina, braut, sem allir að
heita má, hafa orðið sammála um,
án flokksgreinarálits fyr meir í sjálf-
stæðismálinu. Þetta er heillavænleg
stefna til frambúðar — þetta er rétta
brautin. Þá trú höfum vér. En
fyrir hina, sem veikir hafa verið :
trúnni, er hér brugðið upp betra
leiðarljósi en vér áttum von á.
»Símskeytið góða« er sem leiðar
ljós sett á hættulegt sker.
Þeir sem ekki vissu af skerinu
áður, hljóta að sjá það nú.
Siglum öruggir áfram — og fram
hjá skerinu. Það væru sjálfskapa-
víti, ef vér rækjumst á það héðan af.
Fyrirætlanir alþingis um
strandferðirnar.
Óhætt mun að fullyrða, að sami
hugur ríki meðal allra, eða því sem
næst allra þingmanna að taka þeg-
ar í stað algerlega fyrir allar samn-
ingaumleitanir við sameinaða félagið
eftir hina óhæfilegu aðferð þess með
mánudagssimskeytinu.
Eftir þvi sem Isajold hefir frétt,
mun það efst á baugi hjá samgöngu-
málanefndum deildanna, að reyna að
fá samninga við Björgvinjarfélagið
um eitt strandferðaskip, er verði í
hringferðum um landið til mannflutn-
inga. Tilboð í þá átt hefir það fé-
lag gert, með því skilyrði, að veittur
yrði 30,000 kr. styrkur úr landssjóði
og samningur gerður um 5 ár. Nú
mun félaginu hafa verið símuð fyrir-
spurn i gær um, hvort það vildi
slíkan samning gera til 2 ára. Svar
ókomið.
Ennfremur mun hafa verið talað
um, að leigja að auki vöruflutninga-
skip til strandferða.
Enn fleiri bollaleggingar eru á
döfinni um þetta mál. Og víst er um
það, að vandræði hljótast ekki af,
heldur verða einhver ráð til þess að
koma strandferðunum bærilega fyrir
án fulltingis hins sameinaða — svo
er fyrir þakkandi.
Frá alþingi.
Stjórnarskráin var í fyrra-
dag til 3. umræðu í N.deild. Um-
ræður stóðu fast að því 5 klst. Breyt-
ingartillögur voru afarmargar, flestar
frá dr. Valtý. En flestar voru br.tíll.
skornar niður við trog.
Hér far?. á eftir helztu tillögurnar
sem feldar voru:
Af breytingartillögum Dr. Valtýs
voru 8 feldar, en 7 teknar aftur.
Fyrsta breytingartillaga hans um að
engan megi skipa embættismann á
íslandi, nema hann hafi rétt inn-
borinna manna o. s. frv., var feld
með 19 atkv. gegn 5 (Halldór, Sig.
Sig., Skúli, Tryggvi, Valtýr). Önnur
tillaga hans, um flutning embættis-
manna úr einu embætti í annað
feld með 17: 2 (Hafstein og Valtýr).
Þriðja tillaga hans að konungur
geti rofið Alþingi eða aðra hvora
málstofu, feld með 15: 1 (Valtýr).
Fjórða tillaga hans var um skifting
Alþingis og að efri málstofa skyldi
kosin í fjórðungum eftir fólksfjölda,
5 í Sunnlendingafjórðungi, 4 íVest-
firðingafjórðungi, 3 í Norðlendinga-
fjórðungi og 2 í Austfirðingafjórð-
ungi. Hún var feld með 18 : 2
(Halldór St. og Valtýr). Enn var
feld tillaga Valtýs um að binda kosn-
ingarétt við rétt innborinna manna
og 25 ár með 20 : 2 (J. Ól., Valtýr).
Tillaga um að binda kjörgengi sömu
skilyrðum, var feld með 18 : 1 (Val-
týr). Tillagan um að láta yfirrétt,
háskólaprófessora í lögfræði og 3
manna nefnd kosna af sameinuðu
þingi úrskurða um lögmæti kosninga-
og kjörgengismissi var feld með 13
: 6 (Ól. Br., M. Ól., Skúli, B. Kr.,
Kr. D., Valtýr). Aðrar tillögur dr.
V. G. teknar aftur.
Tillaga frá þeim Matth. Ól., Sig.
Sig. og M. Kristjánssyni um að eng-
in gjöld skuli heimtuð af þeim, er
standa utan þjóðkirkjunnar, hvorki
til kirkju eða háskólasjóðs, svo sem
meiri hluti stjskr. nefndar hafði stung-
ið upp á — var feld með 15 : 10.
(Ben. Sv., Vog Bj., Einar, G. Egg.,
Halldór, J. Ól., Magn. Kr., Matth.
ÓL, Sig Sig., Skúli).
Sig. Sig. og Þorleifur vildu skipa
efri deild 6 hlutfallskosnum, 4 kosn-
um af sameinuðu þingi og auk þess
4 þeim þingmönnum, er lengst hefðu
á þingi setið. En sú tillaga var feld
með 14 : 6 (H. H., H. St, Sig.
Sig., Þorl. o. fl.).
Að færa kjörtímabil hlutfallskos-
inna þingm. úr 12 niður í 8 ár, var
felt með 16:7 (Ben. Sv., Vog. Bj.,
Skúli, Einar J., B. Kr., Kr. D. og
Kr. J.).
Tillaga um að láta þingrof einnig
ná til hlutfallskosinna þingmanna var
feld með 16 : 9 (B. Sv., Vog. Bj.,
B. Kr., Einar J., Kr. Dan., Kr. J.,
Matth. Ól., Skúli, Þorl.).
Tillaga frá Vog. Bj. og Stef. Stef.
um að færa aldurstakmarkið fyrir
kvenfólk og vinnuhjú, sem þegar í
stað á að fá kosningarrétt úr 40 ár-
nm niður í 30 var feld með 15:7
Ben. Sv., Vog. Bj., Skúli, Þorl., B.
Kr., Kr. D.) og úr 40 niður í 35
ár með 14 : 9 (B. Sv. Vog. Bj., B.
Kr., Kr. D., Skúli, Tryggvi, Stef.
Stef, Þorl., H. St).
Sanriþyktar voru þessar breyt-
ingartillögur:
Stjórnarskrárnefndar meiri hluti
vildi að tala þingmanna yrði 42, en
breytingartillaga frá Sig. Sig. um að
halda gömlu tölunni 40 var samþ.
með 17 atkv. gegn 4 (Jóh. Jóh., J.
M., Pétur, Skúli).
Tilllaga meiri hluta nefndar að hafa
12 ára kjörtímabil fyrir hlutfallskosna
þingmenn og gera þá óháða þing-
rofi var samþykt með 15 : 10 (B.
Sv, Vog. Bj, B. Kr, E. J, Kr. D,
Kr. J, Matt. Ól, Skúli, Þorl. og
Valtýr).
Aðal breytingin á frv. frá mynd
þess við 2. umr. er þetta, að kjör-
timabilið fyrir hlutfallskosna þing-
menn er fært úr 8 árum upp í 12 ár.
Við atkvæðagreiðsluna um frv. í
heild sinni greiddu 5 þingmenn at-
kvæði móti þvi. Það voru J. ÓL,
Kristján, Magnús Kr, Skúli og Valtýr.
Borgarstjórakosningin.
Frumvarp um að borgarstjóri Rvíkur
skuli kosinn af öllum atkvæðis-
bærum kjósendum Reykjavíkur var
Jelt í efri deild í fyrradag með 8
atkv. gegn 5. Þessir y voru: Há-
kon, Jón Jónatansson, Jósef, Júl.
Havsteen, Sig. Eggerz.
JÞingnefndir. Umboð pjóðjarða
(Ed.) Júl. Havsteen (form.) Eiríkur
Briem (skrif.), Hákon.
Skoðun á síld (Ed.) Júl. Havsteen
(form.), Björn Þorláksson (skrif.), Sig.
Eggerz.
Fánamál (Ed.) Björn Þorláksson
(form.), Sig. Eggerz, (skrif.), E. Briem,
Jósef og Stgr. J.
Gjafasjóður Jóns Sigurðssonar (Ed.)
Guðjón, Guðm. Bj, Júl. Havsteen.
Hallarisvarnir (Nd) Pétur, Jón
Ól, Matth. Ól, Ól. Br, Kr. D.
Gæzlustjóri Landsbank-
ans var kosinn í Efrideiid í gær
frá 1. júli 1914 að telja í stað Jóns
Ólafssonar alþm. Kosning hlaut
Jón Gunnarsson, samábyrgðarstjóri
með 8 atkvæðum. Jón Laxdal
kaupm. hlaut 5.
Yfirskoðunarm. lands-
reikninga var kjörinn i Efrideild
í gær Eirikur fíriem prófessor með
12 atkvæðum, en einn seðill var
auður. Kemur hann í stað Lárusar
H. Bjarnasonar, en með honum er
Skúli Thoroddsen.
Gæzlustjóri Söfnunar-
sjóðs var kjörinn i Efrideild í gær
Júlíus Havsteen amtm. með 11 atkv.
Fáninn í Efri deild. Meiri
hluti fánanefndarinnar þar vill láta
samþykkja frv. Neðri deildar óbreytt
að öðru en því, að skella lands fram-
an af orðinu landsfáni. Er frv. með
þessari breyting komið í það horf,
sem allir mega vel við una. í meiri
hluta nefndarinnar eru Björn Þor-
láksson, Jósef Björnsson, Sig. Egg-
erz og Eiríkur Briem (með fyrirvara
um br.till.). En i minni hluta er
Steingr. fónsson.
Höfn í Vestm.eyjum. Við
2. umr. þess frv. í Neðri deild í
gær var samþykt að veita úr Iands-
sjóði alt að 62.500 kr. til hafnar-
gerðar í Vestm.eyjum gegn þreföldu
fjárframlagi úr hafnarsjóði Vestmann-
eyja. Fjárveitingin hefst þó eigi fyr
en 1916.
Fjárlög í Efrideild. Fjár-
laganefnd Edeildar er búin að láta
frá sér 72 breyt.till. við fjárlögin en
nefndarálitið ókomið. Við fljótan
yfirlestur í morgun rákumst vér á
þessar breytingar helztar.
Fjárlaganefnd vill binda 40,000 kr.
styrk til Eimskipafélags íslands þvr
skilyrði, að það komist á fót 1915
og samningar takist við það um
strandferðir eigi síðar en 1916.
Burtu er feld 20,000 kr. fjárv. til
Rvíkur dómkirkju, en jafnhátt Ián
heimilað. Sömuleiðis feld fjárveiting
þjóðvegar A.-Skaftafellssýslu og varar-
ruðningar við Ingólfshöíða. Skáld-
laununum breytt þannig, að fjárveit-
ingunni er skift á 2 árin, en sömu
fjárhæð haldið og í N.-deild. Styrk-
ur til Hannesar Þorsteinssonar færð-
ur úr 2500 kr. niður í 2000 kr. og
styrkur Helga Pjeturss úr 2000 nið-
ur í 12, styrkur til Eggerts og Þór-
arins Guðmundssona feldur burt, en
við bætt 1000 kr. styrk til Samúels
Eggertssonar til að semja hlutfalla-
uppdrátt íslands. Laun fiskiveiða-
erindreka erlendis feld burtu. Rögn-
valdi Ólafssyni vill nefndin veita
1200 kr. styrk til utanfarar með þvi
skilyrði, að hann kynni sér gerð á
geðveikrahælum.
Söngskemtun.
Eggert Stejánsson hélt fjölsótta söng-
skemtnn á sunnudagskvöldið í Báru-
búð. Var hinn mesti rómurger að söng
Eggerts, svo sem og mátti. Röddin
er mjög fögur, ákveðin tenórrödd.
Textameðferð er betri miklu hjá
Eggert en við annars eigum að
venjast um söngmenn vora. Auð-
heyrt, að hann skilur það sem hann
er að fara með. Tilbreytingin i
röddinni á köflum sérstaklega góð
og sniðin eftir efni ljóðanna, sem
hann syngur.
Þeir sem hafa næmt söngeyra
sögðu á hinn bóginn, að honum
hætti nokkuð við að syngja eigi vel
hreint.
íslenzk lög söng Eggert 6 eða 7
og nutu þau sín einkarvel í hönd-
um hans. Atti það eigi sízt við