Ísafold - 15.10.1913, Blaðsíða 3

IS AFO LD
325
Ungmennaféíag HetjkJavíkur
fjeídur
ffíufaveífu
8. og 9. nóvember næsfk.
og verða þá allar aðrar hlutaveltur um garð gengnar. — Félagið gerir
þetta af ásettu ráði að hafa hlutaveltuna ekki fyr, gerir það til þessr
að áreiðanlegt sé að hún skari langt fram úr öllum
öðrum hlutaveltum ársins — kóróni þær allarl
Hlutaveltur eru yfirleitt gagnlegar og skemtilegar, en þó einkum
hlutaveltur U. M. F. R. — þær hafa á sér almennings orð fyrir að
vera aðlaðandi líflegar og sönn gróðafyrirtæki — ekki siður fyrir þá
sem »draga« en félagið sjálft. En það er þegar hægt að fullyrða, að
ekki einu sinni U. M. F. R. hefir nokkru sinni haldið slika hlutaveltu og
þá sem haldin verður 8. og 9. nóv. næstk.
JÞvílíkir munir! hvílík happdrætti! Verst að þurfa
að þegja yfir þeim frumlegu uppátækjum þar til aðrnr hluta-
veltur eru um garð gengnar!
Prentara-hlutaveltan var ágæt — og var það U. M. F. R.
stórhapp að hafa hana til að miða við, þegar það talar um að sín hluta-
velta eigi að kóróna allar aðrar hlutaveltur ársins.
Bíðið — bíðið öll eftir Ungmennfólags-hlutaveltunnit
Og drengir — verið duglegir að safna!
Samband Yestur- og
Austur-lslendinga.
Grein þá er Isajold flutti í 62.
tbl. með þessari fyrirsögn hefir Heims-
kringla tekið upp í heild sinni og
bætt við þessum athugasemdum írá
eigin brjósti:
Vér erum sammáia ísafold. Álít-
um, að mikið gott geti leitt af sem
nánustu sambandi milli Austur- og
Vestur-íslendinga fyrir báða parta.
Fyrir Vestur-íslendinga er sem
nánast samband við ættjörðina þýð-
ingarmikið vegna viðhalds þjóðernis
vors og tungu.
Og fyrir Austur-íslendinga er
sambandið gagnlegt á margan hátt.
Héðan geta þeir fengið verklega þekk-
ingu og framsóknarþrá, og eins munu
Vestur-íslendingar jafnanreynast þeim
sem bræður, og ef eitthvað það ber
að höndum, sem útheimtir hjálp,
munu Vestur-íslendingar reiðubúnir
að rétta hjálparhönd.
Hin bezta leiðin til að efla sam-
band og samvinnu milli Austur- og
Vestur-íslendinga eru kynnisfarir hing-
að vestur af Austur-íslendingum, og
heim til íslands af Vestur-íslending-
um.
Hingað til höfum vér Vestur-ís-
lendingar verið mest um kynnisfar-
irnar, og svo mun það verða í fram-
tíðinni, vegna þess að kringumstæð-
ur vorar leyfa það betur en þeirra
heima. Og þó kynnisíarirnar séu
nokkuð á annan veg, þá geta þær
látið gott af sér leiða.
Liklegt er og, að félagsskapur lík-
ur því, sem Danir og Norðmenn
hafa, milli heimaþjóðanna og þjóð-
brotanna vestan hafs geti orðið gagn-
legur og bundið sambandið milli vor
traustari böndum.
Austur- og Vestur-íslendingar eru
þjóðernisbræður, og bræðraböndin,
sem tengja oss, eru af traustum
viðjum gerð.
»Milli stranda bræðrabönd
bindnr andans kraftnr;
hylli landans vitjar vönd
vina handan aftnr«.
ReyklaYlknr-annáll.
Aðkomumenn: Síra Ólafur frá Arn-
arbæli, síra Ólafur frá Hraungerði,
Ágúst Gíslason útgerðarm. frá Vest-
manneyjum, Oddur Björnsson prent-
smiðjueigandi frá Akureyri.
Ásmundur Jóliannsson frá Winni-
peg er nýkominn að norðan með fjöl-
skyldu sinni. Hann fer heim á leið á
morgun með Ceres.
Kamilíufrúin. Síðasta sinni verður
þess kostur annað kveld að sjá þau
frú Stefaníu og Jens B. Waage í Kamilíu-
frúnni.
Til Parísar fer Ásgrímur Jónsson
málari á morgun. Ætlar hann að
dveljast þar við listsafnaskoðun fram
yfir nýár.
Sýslumaður Húnvetniuga.
Um það embætti sækja Ari Jónss.,
Bogi Brynjólfsson, Björn Þórðarson,
hinn setti sýslumaður, Magnús Guð-
mundsson sýslum. Skagf., Kristján
Linnet og Sigurjón Markússon cand.
juris.
Oj aldker amálið.
Eftir því sem ísafold hefir frétt
mun dómsins í því von í fyrsta lagi
annan mánudag.
Sitt afhverju utan úrheimi.
Konur sem lögregluþjónar! Um-
sjónarmaður lögregluliðsins í Kristi-
anssand í Noregi var nýlega dæmd-
ur í 1 7a ^rs fangelsisvist og 1000
kr. í skaðabætur fyrir ósvífnis róg-
burð á al saklausa stúlku, sem um
hríð hefir gegnt lögregluþjónsstarfi í
skírlífisdeild lögreglunnar þar í borg-
inni. Eru konur víða í norskum
bæjum notaðar til þessa starfa, þareð
þær oft eiga hægra með að hafa
gætur á hinum mörgu »lausu fugl-
um«, sem þar eru falar hæstbjóð-
anda. Umsjónarmaðurinn, ungur
efnilegur maður, með orð á sér fyrir
dugnað og samvizkusemi og var m.
a. bæjarfulltrúi, fekk ást á lögreglu-
konunni og hefir það komið fram
við rannsóknina, að hún feldi hug
til hans um hríð. En einn góðan
veðurdag reiddist hann henni fyrir
eitthvert lítilræði og skrifaði lög-
reglustjóranum bréf með ákærum á
hendur stúikunni. Segist hann hafa
átt mök við hana, ásamt mörgum
öðrum karlmönnum bæjarins, og
heimtar að hún sé rekin burt fyrir
óskírlífi. Eftir mikil próf í málinu
og miklar vitnaleiðslur, sannaðist að
áburðurinn var rangur. Var maður-
inn afhjúpaður sem bófi og illmenni,
en hún sem alsaklaus mey. Þykir
mönnum hann hafa sloppið vel fyrir
þetta málæði sitt.
Lovísa konungsekkja fyrir rótti.
Öldruð kona ein í Stokkhólmi á í
miklu stímabraki við konungsfólkið
í Svíþjóð um þessar mundir. Er
nafn hennar Helqa de la Brache og
er málið um bréf nokkur, sem árið
1842 eiga að hafa verið afhent Karli
fjórtánda Jóhanni. Þessi bréf eiga
að sanna, að Helga sé aðalskona og
að til sé auður mikill, sem Rússa-
keisari hafi afhent Karli konungi til
geymslu fyrir ætt hennar. Hefir
Helga ráðið sér málflutningsmann,
þingmann einn johansen að nafni,
og hann er það, sem nú heimtar
Lovísu konungsekkju í Danmörku
stefnt fyrir rétt. Hún er sem sé
dóttir Karls fimtánda og álítur Johan-
sen að hún hljóti að vita hvar bréfin
eru niður komin. Er það fátítt, að
konungsfólki sé stefnt fyrir opinber-
an rétt og þykir mönnum málið
með afbrigðum einkenniiegt.
Kynbætur á fólki. Alt kemur fyr-
ir í Ameríkul Nú eru prestar og
dómarar farnir að krefjast heilbrigð-
isvottorðs áður en þeir leyfa fólki, sem
ann hvort öðru hugástum, að ganga
í hjónasængina. Nú eru menn hætt
ir að spyrja: Er hún fríð, dugleg
og góð? Eða: kann hún að sjóða
mat? Nú hljóðar spurningin: Er
hún heilbrigð og er kynið gott, alveg
eins og spurl er um kýr, hvort þær
séu af góðu kyni og hvort þær
mjólki vel. Og mjólki þær vel, þá
eru alt af nógir kaupendur, alveg
eins og ef stúlkurnar í Ameríku eru
hraustar og heilbrigðar, þá skortir
ekki biðlana.
Þessi kynbótahreyfing hefir viða
gripið um sig, en í Ameríku hefir
hún nú náð þeim þroska, að í ýms-
um fylkjum er ómögulegt að fá
»konungsleyfi«, nema læknir hafi áð-
ur gefið vottorð um algert heilbrigði
hjónaefnanna. Hafa menn þarílandi
orðið mjög varir við spillingu hjá
afkvæmi hjóna, sem óheilbrigð hafa
verið. Má búast við hnignun kyns-
ins meira þar en annarstaðar, því
þangað hefir straumurinn runnið síð-
ustu áratugina af fólki víðsvegar úr
heiminum — og það ekki altaf kjarni
þjóðanna.
Ekki alls fyrir löngu var haldinn
fundur mikill í Chicago og þangað
komu læknar margir til að ræða
málið. Var samþykt í einu hljóði
að róa að því öllum árum, að
bæta kyn fólksins. Einn ræðumanna
talaði um ást og kvað hana vera rót
alls ills í lífinu. Hélt hann þvi jafn-
vel fram, að allir ástfangnir menn
væru vitskertir. Það virðist harla
biræfið að kalla ungar og friðar meyj-
ar vitskertar, þegar þær frá sér numd-
ar af ást og löngun ganga sér til
skemtunar með heitmanni sínum eða
þegar þær í tunglsljósinu bliðar og
barnslegar sitja við hlið hans og
opna hjarta sitt fyrir öllum góðum
hugsunum. Ef ekkert mega þau tala
né hugsa um nema kynbætur sínar
og ef öll »Rómantik« tilhugalifsins
þar með á að hverfa, virðist líf
unga fólksins mun snauðara en það
var áður. Ræðumaðurinn hélt því
fram, að ástin væri lítilsverðasta at-
riðið í hjónabandinu. Alt fólk, sem
er hraust, á að ganga í hjónaband
hvort sem hugfangið er hvort af öðru.
Hvað segja ungu stúlkurnar um
slíkt fyrirkomulag?
HröOust bifreiöarferð, sem sögur
fara af enn, var farin á Bretlandi þ.
1. þ. m. Maður einn, Louis Coatal-
en, ók þá á 12 klst. rúmar 1078
enskar mílur. Er þetta svo mikiil
ofsa hraði, að naumast verður hug
á fest. Er þetta hérumbil eins og
farin væri 6 sinnum vegarlengdin
norður á Akureyri á 12 klst., eins
og farið væri austur á Þingvöll á
17—18 min. Og stundum fór bif-
reiðin 95 enskar mílur á klst. — en
með þeim hraða hefði bifreiðin verið
rúmar 3 mín. úr Rvik til Hafnar-
fjarðar.
Mesta hraðflug. Nýlega fór flug-
maðurinn frakkneski M. Prevost í
flugvél 31 mílu eða 232^2 röst á
59 min. og 45 sek. eða á tæpri klst.
Norður á Ákureyri mundi hann vera
eitthvað 1 x/4 klst.
Hvenær fáum vér hingað flug-
vélar, svo að hægt verði að eta
morgunverð í Reykjavík, drekka há-
degiskaffið á ísafirði, borða miðdeg-
isverð á Akureyri, drekka eftirmið-
dagskaífi á Seyðisfirði og eta kvöld-
verð i Reykjavik? Þá verður gaman
að lifal
Látinn Dani. Nýlega lézt af slys-
förum Dani einn, sem mörgum ís-
lendingum er að góðu kunnur, Fogh
héraðslæknir í Vordingborg. Hann
kom hingað í stúdentaleiðangrinum
danska árið 1900 og var þar hrókur
nlls fagnaðar, og vbtist hverjum
manni vel.
Fogh var að aka á bifhjóli (mótor-
cykle) fyrir utan Vordingborg; sat
kona hans í körfustól, sem festur
var við hjólið. Þegar minst varði
misti Fogh tökin á vélinni, reyndi
að stöðva hana, en steyptist þá fram
af og var fallið svo mikið að hann
rotaðist og raknaði eigi við aftur.
Merkur hugvitsmaður látinn. Dr.
Diesel, sá er fann upp dísilvélarnar,
sem nú er mjög farið að nota í
gufuskip, hvarf nýlega af skipi á leið
frá Antwerpen til Lundúna. Slysið
bar að á næturþeli og vita menn
ekkert með hverjum hætti.
Diesel var stórauðugur maður og
í miklum metum fyrir hugvit sitt.
Bréfspjöld míD.
Eg geri ráð fyrir að brófspjöld þau,
er eg nú upp á síðkastiS hefi verið að
gefa út og komin eru um land alt,
þurfi ekki mikilla skýringa við. Þó
dettur mér í hug fyrir þá, sem eru
miður vel að sór um þau atriði, sem
spjöldin fjalla um, væri ekki úr vegi
að fara fáeinum orðum um sumar teg-
undirnar.
Leyfi eg mór þá að telja útgáfurnar
upp hór, eftir þeirri röð, sem þær hafa
komið í.
A 1 dara f m æ 1 i s s p j ald JónsSig-
urðssonar í þrem breyttum útgáfum
þarf engrar sórstakrar skýringar, nema
ef vera skyldi hinn misbreiði kragi
kringum íslandsuppdráttinn. Hann
sýnir grynningar út frá landinu ofan í
100 faðma (188 metra) dýpi — fisk-
veiðasvæðið umhverfis landið.
Uppdráttur ísafjarðar-
kaupstaðar þarf engar skýringar.
Islands fjöll þurfa heldur engr-
ar skýringar. Það eru 80—90 hlut-
fallahæðir af helztu fjöllum íslands.
Upp úr eldfjöllum sjást rauðir gosstólp-
ar. Kvarðinn uppeftir til beggja handa
sýnir hæðir fjallanna með 100 metra
mismun. Leið villa hefir læðst inn í
það spjald, Drangey er þar látin vera
þrisvar sinnum hærri en hún á að vera,
— bið eg afsökunar á því.
Ár íslands. Þetta spjald spjald
sýnir hlutfallalengdir nokkurra stærstu
ánna, þegar teygt hefir verið úr þeim.
Brýrnar, sem flestar eru komnar síðan
litlu fyrir aldamótin, eru sýndar með
tveim litlum þverstrikum yfir árnar.
Eins og vísan á spjaldinu tekur fram,
Reyktur
lax, ýsa, heilagflski
fæst í
Liverpool.
er því ætlað að vekja athygli vort á
vatnsaflinu (framtíðaraflinu) á
íslandi.
Ingólfs-spjaldið virðist engra
skýringa þurfa. Það er hugmynd um
fyrstu landsýn Ingólfs landnámsmanns,
þegar hann er að varpa öndvegissúlum
sínum fyrir borð, að líkindum undau
Breiðamerkursandi. Oruinn á undan
skipinu og stjarnan i loftinu framund-
an stafni eiga að vera sýnileg tákn
víkings andans og trúar þeirrar er hann
hafði á hinu ónumda landi.
Siglingar feðra vorra virð
ast heldur ekki þurfa mikilla skýringa
við, þar sem helztu atriði landafræð
innar eru nú skýrð fyrir hverju skóla-
barni, sem komið er yfir tíu ára aldur.
Þó skal eg víkja að því spjaldi nokkr-
um orðum. Það er loftsýnismynd af
því svæði hnattarins, sem forfeður vorir
sigldu um. Áhorfandinn má hugsa sór
að vera staddur suður yfir Egyftalandi,
hátt í lofti, langt fyrir ofan gufuhvolf
jarðarinnar og horfa í norðvestur (ekki
norður). Hefur hann þáfyrir sér í fjarsýn,
öll þau lönd, sem forfeður vorir sigídu
til: Eystrasaltslöndin öll og Normandí,
Norðurlönd öll, Englandshaf og Bret-
landseyjar, norðurhluta Atlantshafs og
í s 1 a n d, Dumbshaf (íshafið) alt norð-
ur til Spitzbergen,|Grænland, sem hverf
ur bak við hnattbunguna, Davissund
vestanvert við Grænland og loks, lengst
í vestri, Vínland hið góða (Labrador og
Nýfundnaland) austurhorn Norður-
Ameriku. Hin svörtu strik um höfin
eru siglingaleiðir íslendinga á gullald-
artímunum. Spjaldið á að bvetja til
að taka siglingarnar aftur í vorar hend
ur til blómgunar fyrir land og lýð,
sbr. Eimskipafólag Islands.
Síðsta spjaldið, íslenzka þ jóð in,
þarf dálítiliar skýringar, vegna þess,
að sum nöfnin eru nokkuð smá, og því
ilt að lesa þau, nema fyrir þá, sem
sjá vel eða hafa sjónauka.
Spjaldið sýnir stóra drætti úr sögu
þjóðarinnar. Neðst á því er svipuð
mynd og á Siglingakortinu, sem síðast
var nefnt. Sjást þar 10 skip merkra
landnámsmanna í hafinu frá uppruna-
stöðvum þeirra á leið til íslands. Á
miðri myndinni, upp frá íslandi, er
stólpi með stórum. og smáum skörðum
inn í. Stólpi þessi eða súla sýnir vöxt
þjóðarinnar eftir mannfjölda og eru 10
þús. látin vera á millum hverra lóð-
róttra strika upp eftir þjóðarmyndinni.
Eins og á myndinni sóst, er þetta mjög
Stóra rauðviðartréð
— mahognitréð —
í Völundargarðinum er til sölu.
Trénu hefir verið flett sundur og
verður selt þannig og þar sem það
er. Skrifleg tilboð með tilteknu
söluverði séu send Guðbrandi
Magnússyni, Spítalastíg 6, fyrir
næsta laugardag (18. þ. m.).
Pennasfokkar
mikið úrvaf
afar-ódýrir
nýkomnir í
Bókv. Ísafoídar
mismunandi á ýmsum tímum : útlend
áhrif, ís, eldur, drepsóttir og innlend
óstjórn hafa hvert fyrir sig og sameig-
iulega Bargað lífið úr þjóðiuni. Stóru
skörðin fyrst og síðast á 15. öld eru t.
d. Svarti dauði og Plágan seinni, þá
fækkaði landsmönnum svo mikið, að
þeir hafa aldrei náð sór síðan fyr en
á vorum dögum. Aldatöluruar frá
landnámstíð til vorra daga eru yzt til
vinstri, er hverju aldarbili skift með
10 smástrikum inn við þjóðarmyndina,
sem þá verður 10 ára bil, er af því
hægt að sjá á hvaða tímabili hver við-
burður hefir gerst, sem skráður er út
í dálkunum. A grænu laufin í þjóðar-
myndinnieru sett nöfn nokkurra afburða-
manna sögunnar. Af því hvar laufun-
um er komið fvrir sóst, hvenær þessir
menu hafa lifað. T. d. er lauf Hall-
gríms Póturssonar á 17. öld (Hallgrím
ur), frá 1614 til 1674; sóst það vel af
áratugastrikunum beggja vegna við
þjóðarmyndina. Lauf Bjarnar Gunn-
laugssonar á 19. öld (Björn), hverfur
undir lauf Baldvins (Bald.) og Espólíns
og endar á 7. tug aldarinuar, því Björn
andaðist 1876. Yfirleitt vona eg að
allir skilji þetta kort, ef menn gefa
sór tíma til að athuga það.
Sam. bggertsson.
Bifreiðar.
Bifreiðarfélagið byrjar starf snemma
næsta vor, í apríl seint eða fyrst í
maí. Það er þegar búið að festa
kaup á 3 nýjum, bifreiðum, 2 af
sömu gerð og hér eru og einni 6
manna bifreið — með »drosku«-lagi.
Ennfremur er von á vöruflutninga-
bifreið, sem Sveinn Oddsson kemur
með í vor. Hann fer til Ameríku
á morgun.
Milli Hafnarfjarðar og Reykjavíkur
er svo mikið um bifreiðaferðalag, að
báðar bifreiðarnar hafa eigi við, þótt
á ferðinni sé allan daginn og langt
fram á nótt.