Ísafold - 05.11.1913, Blaðsíða 3

IS AFO LD
349
ins verður um að kenna, að skekk-
jurnar ekki uppgötvuðust og voru
leiðréttar á réttum tíma.
Þá er það ennfremur sannað, að
ákaerður hefir slept að bóka og færa
bankanum til tekna forvexti af ýms-
um Víxlum ávísunum. Samkvæmt
málsskjölunum nema upphæðir þær,
sem fyrir þessa sök vantar og ekki
hafa verið greiddar í sjóð bankans:
frá i. júlí til 31. des. 1909 kr. 501.74
— 1. jan.— 31. des. 1910 kr. 1222.09
— i.jan.— 5. des. 1911 kr. 1832.14
Sammtals kr. 3555 97
Minsta upphæð, sem slept hefir ver-
ið að bóka, er 1 kr., en mesta upp-
hæðin 344 kr. 50 aur. í upphæð
þessari felast ýmsar smáupphæðir,
sem greiddar eiga að hafa verið af
sýningarvíxlum í krónum í Kaup-
mannahöfn og af ávísunum á verzl-
unarhús þar. En samkvæmt samn-
ingi við Landmandsbanken i Kaup-
mannahöfn, mátti telja honum slíka
víxla og ávisanir til skuldar þann
dag, sem þeir eru afgreiddir til hans
með bréfi, og þurfti eigi að taka af
þeim forvexti, ef þeir voru afgreidd-
ir á kaupdegi eða fáum dögum sið-
ar. Akærður hefir haldið því fram,
að bankinn hafi oft enga forvexti
tekið, þegar svona stóð á, þótt eigi
hafi verið fylgt fastri reglu í þessu.
Þá hefir ákærður haldið því fram, að
nokkrar aukatölur, sem alls nema
161 kr. 69 aur., og ekki hefirverið
hægt að heimfæra til neinna ákveð-
inna víxla eða ávísana, muni hafa
verið bókaðar aðallega til að leið-
rétta burtfallnar forvaxtaupphæðir,
sem uppgötvast hafi að vantaði. Þetta
hvorttveggja getur verið rétt, en get-
ur aðeins réttlætt burtfelling lítils
hluta af forvaxtupphæðum þeim, sem
slept hefir verið að færa bankanum
til tekna. Að öðru leyti hefir ákærð-
ur ekki getað tilgreint neina ástæðu
fyrir því, að forvaxtaupphæðunum
hafi verið slept, aðra en þá, að hann
hafi í ösinni og annríkinu í bankan-
um gleymt að bóka þær. En hann
hefir hinsvegar staðfastlega neitað
því, að hann hafi af ásettu ráði slept
að bóka upphæðirnar í hagnaðarskyni
fyrir sig eða til að hafa fé af bank-
anum. Þegar tekið er tillit til þess,
að ákærður hefir haft mjög annríkt
i bankanum og starfskraftar hans
verða að álítast hafa verið bilaðir
vegna heilsubrests hans, sem áður er
getið, verður ekki talið, að þessari
skýrslu hans sé hrundið. Hinsvegar
þurfti ekki annað til að uppgötva
skekkjur þessar en að bera tölu til-
færðra forvaxta saman við tölu keyptra
Annars hlýtur flesta þá, sem kunn-
ugir eru sögu spiritúalismans og sál-
arrannsóknanna, að furða á, aðræða
forsetans skyldi verða sá viðburður,
sem hún varð. í raun og veru sagði
hann ekkert nýtt. Mesti aragrúi
manna veit með jullri vissu, að menn-
irnir halda áfram að »lifa, þótt þeir
deyi«, og hafa sumir orðið vottar að
enn stórkostlegri fyrirbrigðum en sir
Oliver Lodge hefir séð. í Banda-
ríkjunum eru til dæmis að taka,
Spirítúalistarnir sagðir orðnir meira
en ein miljón.
Og sjálfur hefir forsetinn áður rit-
að tvær bækur, þar sem hann hefir
sagt hið sama.
Tvær meginorsakir hygg eg liggja
til þessa. Fyrst það, að forsetinn
sýndi fram á, að fyrirbrigðin mundu
eigi vera eins ósamrímanleg þekk-
ing vísindanna, eins og haldið hefir
verið, og hitt mátti sín þó enn meira:
að nú talaði hann úr einu aðalönd-
vegi visindanna, og sá staður gnæfir
svo hátt, í meðvitund manna að þaðan
heyrðist til hans um allan hnöttinn.
vixla og ávísana þann og þann dag-
inn, og sumar hinar sleptu forvaxta-
tölur eru svo háar, að ákærður hlaut
að uppgötva vöntunina, ef hann
hefði talið sjóðinn rækilega eins og
honum bar. En það verður að álit-
ast hirðuleysi í starfsemi hans, að
hvorugt hefir verið gert, svo að
slíkar misfeilur hafa getað átt sér
stað svo oft og um svo langan
tima.
Loks er ákærður sakaður um það,
að hann hafi haft fé af bankanum
með því að leggja skakt saman for-
vaxtatölur. Um þetta er upplýst,
að á tímabilinu frá 1. júlí 1909 til
5. des. 1911 hefir ákærður lagt for-
vextina rangt saman 79 sinnum bank-
anum í óhag, og nema allar þær
samlagningarskekkj ur samtals 1148 kr.
80 aur. Aftur er á sama tíma 21
sinni lagt rangt saman ákærða i óhag,
og eru þær samlagningarskekkjur sam-
tals 127 kr. 71 eyr. Mismunurinn
er 1021 kr. 09 aur., og hefir bank-
inn við þessa röngu samlagningu
skaðast um þá upphæð. Akærður
hefir kannast við þetta og játað, að
þetta hafi orðið af vangá sinni, er
hann á kvöldin, þreyttur eftir erfitt
afgreiðslustarf, hafi lagt saman.
Það er nú engin sönnun fengin
fyrir því, að ákærður hafi af ásettu
ráði lagt rangt saman; þvert á móti
bendir það, að hann einnig hefir
alloft lagt saman sér í óhag, á það,
að hér sé um óviljaverk að ræða.
En það verður að teljast hirðuleysi
ákærða í starfi hans að kenna, að
villur þessar hafa getað komið svo
oft fyrir, sem raun hefir á orðið.
Enn fremur hefir það komið í ljós,
að á árunum 1904 til júníloka 1909
eru eigi allfáar samlagningarskekkjur
á forvaxtalið bankanum í óhag um
samtals 668 kr. 75 aur., en svo er
ástatt um samlagningarskekkjur þess-
ar, að bókarinn hefir annaðhvort lagt
skakt saman í dagbók sinni, eða slept
eða bókað skakt einhverja forvaxta-
upphæð, en gjaldkeri, ákærður, síðan
breytt samlagningatölu sinni eftir
upphæðinni hjá bókara. Þessu hefir
ákærður svarað svo, að hann muni
hafa breytt tölum sínum eftir sam-
ráði við bókarann og tekið án rann-
sóknar bókarann trúanlegan að því,
að tölur hans væru réttar. Þessi
skýrsla ákærða getur verið rétt, enda
hefir það ekki orðið upplýst, hver
atvik liggja að þessu, og heldur ekki
að gjaldkeri hafi fyrir bankans hönd
veitt viðtöku upphæðum þeim, sem
hér um ræðir. Verður ákærður ekki
sakfeldur fyrir þetta og heldur ekki
Nú hefi eg efnt það loforð, að
segja lesendum ísafoldar frá, hverjar
viðtökur þessi »mikla ræða« fékk á
Englandi. Og hefi eg meðfram gert
það til þess, að þeir gætu eitt sinn
fengið annað en danskar skoðanir á
málinu. Því að vanalegast eru dansk-
ar skoðanir ríkjandi í flestu hér á
landi.
Ekki var það annað en danskt
bergmál, þegar verst lét í sutnum
íslenzkum blöðum hér um árið gegn
oss Tilraunafélagsmönnum. Dr.
Lehmann hinn danski og Faustinus
voru lærifeðurnir, sem ópin hófu.
En þeir tímar eru nú liðnir hjá
og menn orðnir gætnari.
Og nú urðu viðtökurnar þessar á
Englandi. En þar er líka menning-
in komin lengra en í flesum öðrum
löndum Norðurálfunnar og — frjáls-
lyndið og sannleiksástin.
Ekki á ímyndunarafl mitt svo
mikla vængi, að eg geti hugsað mér,
að nokkur biskupanna, sem nú eru
uppi innan hins danska ríkis, hefði
getað flutt annað eins erindi og
dæmdur til að greiða bankanum upp-
hæðirnar.
Samkvæmt þvi, sem hér hefir
verið sagt, hefir ákærður, sem kom-
inn er yfir lögaldur sakamanna og
ekki hefir áður sætt ákæru eða hegn
ingu fyrir neitt lagabrot, gerzt brot
legur gegn 144. gr. hinna almennu
hegningarlaga, og þykir rétt að láta
afbrot hans varða stöðumissi.
Eftir úrslitum þessum ber einnig
að dæma ákærða til að bæta Lands-
banka íslands tjón það, sem bankinn
hefir beðið við afbrot hans. Sam-
kvæmt þvi, sem hér að framan er
gjörð grein fyrir, nemur tap bankans
við afbrot ákærða alls 10972 kr. 96
au. Af upphæð þessari hefir ákærður,
meðan á undirbúningsrannsókn máls-
ins stóð, greitt bankanum 540 kr.
35 aur. Énn fremur telur ákærður
sig hafa greitt fyrir bankans hönd
þessar upphæðir:
tilP.J.Thorsteinsson&Co. kr. 95.10
- Sláturfélags Suðurlands — 30.00
- Chouillou kaupmanns — 130.00
Samtals kr. 255.10
og er það upplýst að ákærður hefir
greitt þessar upphæðir. En þar sem
jafnframt er upplýst, að upphæðir
þessar eru greiddar án vitundar og
samþykkis bankastjórnarinnar, og
bankanum hinsvegar bar ekki skylda
til að greiða þær, verða þær ekki
látnar koma ti) frádráttar skaðabóta-
upphæðinni. Hinsvegar þykir rétt
að láta koma til frádráttar aukatölur
þær, að upphæð 161 kr. 69 aura,
sem getið er um hér að framan, að
bankanum hafi verið færðar til tekna
sem forvextir, án þess þær hafi orðið
heimfærðar til neinna ákveðinna
víxla eða ávísana, en geta hafa verið
tilfærðar til endurgjalds sleptum for-
vöxtum. — Þá hefir og af hendi
ákærða verið haldið fram, að til frá-
dráttar eigi að koma öll upphæð
hinna vanreiknuðu forvaxta, er ákærð-
ur telur sig hafa endurgreitt og fært
til útgjalda með því að hækka og
breyta forvaxtatölum, en ofreiknaðir
forvextir eru eins og áður er getið,
2314 kr. 78 aur. En í málinu er
ekki fengin sönnun eða viðurkenn-
ing fyrir að meira hafi verið endur-
greitt af þeim en 3 kr. 10 aur., og
getur þvi aðeins sú upphæð komið
til frádráttar.
Samkvæmt þessu koma til frá-
dráttar áðurnefndum 10 972 kr. 96
au. þessar upphæðir: kr. 540.35
-j- 161.69 -J- 3.10 = 705 kr. 14
aur., og verður þá sú upphæð, sem
dæma verður ákærða til að greiða
bankanum 10.267 kr. 82 aur., með
5°/0 vöxtum frá 13. des. 1911 til
greiðsludags.
Þess skal getið, að sækjandi máls-
ins fyrir yfirdómi hefir krafist þess,
að ákærður verði auk þessa dæmdur
til að greiða bankanum 196 kr. 70
aur., og er það upphæð ávísunar,
sem greidd hefir verið í bankann og
ákærður á að hafa veitt viðtöku sem
gjaldkeri, en ekki fært bankanum til
tekna. En þessi krafa getur ekki
ræða biskups Wakefields er. Tök-
um til samanburðar framkomu dönsku
biskupanna allra í máli Arboe Ras-
mussens prests. Þar leggjast ,þeir
allir gegn ráðaneytinu og beita jafn-
vel kirkjumálaráðgjafann brögðum, til
þess að skjóta loku fyrir það, að
sjálfsagt frjálslyndi hans næði fram
að ganga. Hjá dönsku biskupun-
um ræður kreddufestan enn of miklu.
Og þótt hún tálmaði eigi, mundi
þorið bresta til þess að snúa brjóst-
inu öndverðu við hleypidómum
fólksins.
Og þó hefir fagnaðarerindi Krists
aldrei hlotið annað eins fulltingi síð-
að á dögum postulanna og það, sem
nú hefir fengist fyrir sálarrannsókn-
irnar viðsvegar um heiminn síðustu
áratugina sex.
Fagnaðarerindi Krists, segi eg.
Því að ýmislegt er það í kenn-
ingum kirkjunnar, sem aldrei hefir
átt heima í fagnaðarerindi Krists.
Danska blaðið »Politiken« fer vafa
laust með satt mál, er það getur
þess aftan við þýðing sína af megin-
atriðunum úr ræðu brezka forsetans,
að prestarnir hafi auðvitað hrósað
happi yfir henni, en því megi þeir
ekki gleyma, að skoðun hans styðji
engan veginn allar kenningar gömlu
□1=1 E
311
311]
Regnkápur
á kvenmenn og karlmenn, nýkomnar miklar birgðir og
breytilegar, snið framúrskarandi fallegt,
efni hæstmóðins.
Einkum og sérílagi mælum vér með Waterproofskápum
úr ull, er jafnframt má nóta sem yfirfrakka haust og vor,
tilbúnar sérstaklega fyrir íslenzkt loftslag;
Brauns verzl., Aðalstr. 9.
i i=»i "
]|[=] r
orðið tekin til greina í þessu máli,
þar sem þetta atriði hefir ekki legið
fyrir við dómsuppsögn málsins í
héraði. — Heldur ekki verður tekin
til greina krafa sækjanda um að ákærð-
ur verði dæmdur til að endurgreiða
Landsbankanum nokkurn hluta launa
þeirra, sem hann hehr greitt ákærða
frá því mál þetta byrjaði og ákærða
var vikið úr gjaldkerastöðunni um
stundarsakir.
Akærða ber einnig að greiða allan
kostnað við rannsókn og meðferð
málsins fyrir undirrétti og yfirdómi,
þar á meðal málflutningslaun til hins
skipaða sækjanda og verjanda fyrir
yfirdómi, yfirdómsmálflutningsmann-
anna Odds Gislasonar og Eggerts
Claessen, 50 kr. til hvors þeirra.
Dráttur sá, sem orðið hefir á
dómsuppsögu málsins í héraði, þykir
vera nægilega réttlættur af héraðs-
dómaranum, og vottast að rekstur
og meðferð málsins í héraði hefir
verið vitalaus og málflutningurin við
yfirdóminn lögmætur.
Klofningur í Fram.
Það er kunnugt að hinir fornu
Heimastjórnarmenn hafa um hríð
borist á banaspjótum. í sumar á
þingi varð fullur fjandskapur milli
þeirra, er fylgja Lárusi H. Bjarnason
og hinna, er fylgja Hannesi Hajstein.
Þau fjandskaparmál hafa verið til
umræðu og úrslita á 2 fundum í fé-
laginu. Hafa þeir staðið langt fram
yfir miðnætti og rifrildið gengið fjöll
unum hærra.
Siðastliðið laugardagskvöld var úr-
slitafundurinn. Lenti þar í rysking-
um og handalögmáli, barsmíðum og
blóðsúthellingum, fataspjöllum og
fleiru. Og á ræðupalli var háð slík
orrahríð, að fádæmi eru talin.
trúfræðinnar. Sir Oliver haldi fram
fullu hugsanafrelsi og sé jafnandvig-
ur kreddufestu klerka sem vísinda-
manna.
Vitanlega styður hin nýja þekking
engan veginn allar kirkjukenningarn-
ar. En hún sannar meginatriðið og
opnar trúnni enn víðara og fegra
svæði en áður. Gömlu kenningarn-
ar sumar mega vissulega hrynja. Þær
hafa nógu lengi tálmað framgöngu
kenuingu Jesú sjálfs, hinu upphaflega
»fagnaðarerindi«.
En nú er það að verða þekking-
aratriði, að yfir oss og kringum oss
sé sá andlegi heimur, er hann hélt
fram og vér ávalt höfum hlotið
styrk og hjálp frá. Sá er að eins
munurinn, að fleiri fá nú að sjá þess
merki, að »himininn er opinnt, eins
og hann og spámenn og postular
forðum kendu.
Og nú ætti eg sjálfsagt að biðja
lesendurna afsökunar á því, að eg
hefi notað svo mikið rúm í blaðinu
til þess að segja frá þessu atriði í
fundarhaldi vísindamannanna ensku.
En eg ætla nú samt að sleppa því.
Því að svo undarlega er eg gerður,
að mér finst að þetta mál ætti að
koma ö 11 u m við. Eða hvað kem-
ur oss meira við en það, ef vér get-
um fengið óhrekjandi vissu um, að
vér séum eilíf og »guðs ættar« ?
Har. Nielsson.
Svo óvalin orð fóru þar í milli
Lárusar H. Bjarnason annarsvegar
og þeirra Eggerts Claessen og Jóns
Þorlákssonar hinsvegar, að eigi eru
eftir hafandi.
Svo langt gekk, að formaður (L..
H. B.) lét senda eftir lögreglustjóra
he.m til hans — til að stilla til friðar.
Að lokum voru bornar upp tvær
tillögur, fyrst þessi tillaga frá E'qp-
ert Claessen:
»Með því að fundurinn telur
Hannes Hafstein hæfastan núlif-
andi íslendinga til ráðherrastöð-
unnar, lýsir hann megnri óánægju
yfir tilraunum þeim, er gerðar
voi^j á síðasta alþingi af hálfu
nokkurra Heimastjórnarmanna, Þar
á meðal þingmanna Reykjavik-
ur, til þess að veikja stöðu hans
og bola hann úr sessi«.
Var hún samþykt með 156 atkv^
gegn 85.
Þá var borin upp svohljóðandi
tillaga af 12 mönnum:
»Heimastjórnarfélagið Fram lít-
ur svo á, að Heimastjórnarflokk-
urinn á alþingi 1913 hafi í öllu
verulegu fylgt stefnu félagsins og
að meðlimir þess megi ekki vera
í öðrum pólitískum flokkum*.
Var hún feld með 146 atkv. gegn 77.
Eigi ætlar Isajold að fara að blanda
sér inn í deilur þeirra Heimastjórn-
ar- og Sambands-manna. En hins
getum vér þó eigi dulist að benda
á hversu fráleitt er að orða tillögu,,
eins og tillaga Claessen er orðuð.
Að láta heilan fund lýsa yfir, að ein-
hver maður sé »hæfastur núlifandi
íslendinga til ráðherrastöðu«. Það
er meira en kyndugt. Hver getur
sagt þetta um nokkurn mann? Hver
þekkir alla íslendinga núlifandi, frá
vöggu til grafar? Tillögumaður
sjálfur? Eða Framfundarmennirnir?
Nei það nær engri átt, að sam-
þykkja slíkt! Og viljum vér nú
gefa hinum virðulegu stjórnarmönn-
um það hollráð að láta sér nægja
eftirleiðis, að lýsa trausti á ráðherr-
um sinum, en eigi láta leiðast út í
svona fjarskafengni.
Skipstrand.
Gufuskipið Súlan, eign OttóTuli-
niusar á Akureyri, strandaði á Horna-
firði í ofviðrinu um daginn. G e i r
björgunarskipið fór austur, að ráð-
stöfun Samábyrgðar íslands, og fekk
náð skipinu út og gert svo við það,
að hingað komst. Verður það lagt
upp í dráttarbrautina (slippinn) til
aðgerðar.
Nýtt steinollufélag
eða gamalt með nýju nafni er í
upprás hér í bienum. í stjórn þess
eru Eggert Claessen, Jes Ziemsen
og Holger Debell. Gott ef hið nýja
félag sæi sér fært að útvega oss
ódýrari steinolíu.
Gjaldkeramálsdómurinn.
Yfirrétturinn á eigi vikulega að
fagna mikilli aðsókn áheyrenda, en
á mánudaginn brá venju, er gjald-
keramálsdóminn skyldi upp kveða.
Þá var svo fult þar fólks, að réttar-
herbergið dugði eigi til, heldur varð
einnig að hleypa fólki inn í bæjar-
þingstofuna.