Ísafold - 25.03.1914, Blaðsíða 1

■............ ■
| Kemur út tvisvar |
| í viku. Yerðárg. [
| 4 kr., erlendis 5 kr. |
| eða l^dollar; borg- |
| ist fyrir miðjan júli |
| erlendis fyrirfram. j
| Lausasala 5 a. eint. 1
XLI. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn 25. marz. 1914.
24. tölublað
I, O. O F. 953279.
Alþýðufél.bókasafn Templaras. 3 kl. 7—9
Augnlœkning ókeypis i Lækjarg. 2 mvd. 2 -8
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 1 ) -8
Bæjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og -7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—3 og ■ -7
Eyrna-nef- hálslækn. ók. Anstnrstr52fstd. 8
íslandsbanki opinn 10—2*/* og B1/*—7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—10 iidd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* sibd.
Landakotskirkja. önbsþj. 9 og 6 á helgcm
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, B1/*—01/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frá 32—2
Landsféhirbir 10—2 og B—6.
Landsskjalasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
Lækning ókeypisrAnstnrstr.22 þd. og fsd. 12—1
Náttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á snnnnd.
IPósthúsib opib virka d. 9—7, snnnnd. 9—1.
Samábyrgb Islands 10—12 og á—6
Stjórnarrábs8krifstofnrnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.3 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Tannlækning ókeypis Anstnrstr. 22 þrd. 2—8
Yífilstabahæli^. Heimsóknartími 12—1
l»jóbmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2,
Nýja Bíó:
Hvítur ,Domino‘.
Glæpamálasaga i 2 þáttum.
Flóin.
Gamanmynd leikin af dönskum
leikurum.
Bostanjoclo-Cigaretter
mesta úrval í bænum í
tóbaks- og sælgætisverzluninni
á Hótel Island.
Sig-fús Blöndahl
Rödingsmarkt 67, Hambnrg 11.
Umboðsverzlun.
Sfmnefni: Blöndahl. — Hamburg.
Skrifstofa
Eimskipafélngs Islands.
Austurstræti 7.
Opin daglega kl. 4—7.
Talsimi 409.
Pingmannaefni Sjálfstæðismanna.
Ágrip af ræðum þeirra á fundi i
Sjálfstæðisfélaginu 17. marz.
Sigurður Jónsson mintist
fyrst á kviksöguruar í bænum um
samband sem vera ætti við L. H.
B. og hans menn. Kvað hann sér
hafa verið flutt, að hann sjálfur hefði
átt að vera á fundi með L. H. B.
og fl. einn daginn, er hann vottan-
lega hafi verið á alt öðrum stað.
Svona væru sögnrnar.
Horfur taldi hann nú góðar fyrir
sjálfstæðisstefnuna. Þjóðin væri nú
— eftir desemberviðburðina 1912 —
farin að átta sig til fullnustu. Stjórn-
arflokkurinn hefði að visu enga stefnu-
skrá gefið út aðra en þá, er í nafn-
inu felst: Sambandsflokkurinn, sem
þýða mundi að tryggja sem bezt
sambandið við Dani. Undir þvi
nafni hefði flokkurinn ekki kafnað,
en sæi hinsvegar, að eigi mundi sér
farsælt að gefa stefnuskrána út í
einni heild, því hún mundi ekki
ganga í fólkið.
Hann mintist þá á einstök mál.
Stjórnarskrármálið segðust allir
ætla að samþykkja, en þótt ekki væri
hægt að þakka einum flokki allar
bótabreytingar á stjórnarskránni, þá
sé þó t. d. ákvæðið um sambands-
sáttmála á þá leið, að Stjórnarflokk-
urinn gæti ekki átt frumkvæði að
þvi. Kvaðst ræðumaður vilja sam-
þykkja stjórnarskrána, þótt ekki væri
vegna neins annars en þess, að með
henni væri loku fyrir það skotið,
að sambandslögum yrði dembt yfir
þjóðina.
Ræðum. kvaðst hafa heyrt, að
sum þingmannsefni hér í bæ væru
ekki hðrð á að samþ. stjórnarskrána
óbreytta, en það taldi hann sjálfsagt.
Þvi næst mintist hann á stjórnar-
skrárdilkinn, konungsúrskurðinn frá
20. okt., hótunarbréfið. Kvaðst hann
hafa spurnir af, að Stjórnarfl. þætti
ekkert ábótavant við það bréf, en
Sjálfstæðismenn þar á alt annari
skoðun. Fyrirvara yrði að hafa, því
annars væri sértnálið, sem talið var
1903, orðið að sammáli.
. Þeir, sem það vilja, kjósa á þing
Stjórnarmenn.
Þeir, sem ekki vilja, það kjósa á
þing Sjálýstæðismenn.
Fánamálið. Ræðum. kvaðst vilja
spyrja kjósendur, hverjum þeir tryðu
betur til að ráða því máli til far-
sællegra lykta — þeim, sem verið
hefðu svarnir óvinir ísl. fánans frá
upphafi, eða hinum, sem jafnan hefðu
erfiðað fyrir honum f
Launamálið. Stjórnin boðaði á
þingi í sumar, að það mál væri ekki
dautt. Stjórnin hélt fram í sumar
launahækkunum fjölda embættis-
manna og þau tíðindi voru það ekki
sízt, er óhug alþýðu vöktu á henni.
Nú hefðu Reykvíkingar þó skor-
að á þann þingmanninn, er lang-
dyggilegast fylgdi stjórninni í launa-
hækkunarmálinu, að verða í kjöri
hér.
Kvaðst ræðum. vilja láta rannsaka
alt þetta launamál og einkum það,
hvort ekki mundi unt að fækka em-
bættum.
Benti kjósendum á, að þeir af
þeim, er hækka vildu laun embættis-
manna, þeir ættu að kjósa Jónana
báða.
Járnbrautarmálið taldi ræðumaður
altof illa undirbúið og mjög óráðlegt
að samþykkja það í þeirri mynd,
sem það kom fram í á síðasta þingi,
en vera ekki »principielt« móti járn-
braut.
Sveinn Björnsson kvaðst alls
eigi hafa ætlað sér að verða í kjöri
að þessu sinni, en gert það að lok-
um fyrir fortölur ýmsra vina sinna
og kunningja, er hafi talið það all-
nauðsynlegt Sjálfstæðisflokknum,
að hann gæfi kost á sér.
Um skoðanir sínar alment kvaðst
hann geta skírskotað til ávarps Sjálf-
stæðismanna, þess er birt var í haust
og hann hefði ritað undir.
Sambandsmálið vildi hann láta hvíla
sig fyrst um sinn, en ef einhver
breyting yrði á því þá að halda fram
eigi minni kröfum en fólust í frv.
frá 1909.
Stjörnarskrána vildi hann sam-
þykkja, en þann ýyrirvara um leið,
að með konungsúrskurðinn frá 20.
okt. yrði farið eins og hvern annan
konungsúrskurð, gefinn af konungi
á ábyrgð íslandsráðherra, þannig, að
honum mætti breyta, en væri eng-
inn samningur. Annars væri eigi á
vitorði almennings hver mál myndu
liggja fyrir aukaþinginu, stjórnin ekki
látið uppi skoðun sína í neinu máli.
Ekki hefðu einusinni fengist enn vit-
neskja um það í stjórnarherbúðun-
um, hverjum augum þar væri litið
á konungsúrskurðinn í stjórnarskrár-
málinu.
Járnbrautarmálið. Mér hefir skil-
ist, að Skalla-Grímur t. d. hafi viljað
gera mig að einni aðalsprautunni i
því máli. Sannleikurinn er sá, að
eg er hlyntur járnbrautarhugmynd-
inni, tel rétt að halda málinu vak-
andi, vil verja fé til að rannsaka það
betur, en hrapa ekki að neinu í því
máli.
En aðstaða mín til járnbrautarfrv.
síðasta þings var þessi: Eg hafði
hug á, að farið væri að ræða þetta
mál. Að gefnu tilefni kynti eg mér
það i fyrravetur. Síðastliðið vor var
til mín komið og eg spurður hvort
eg, ef til kæmi, vildi taka þátt í
myndun hlutafélags til járnbrautar-
lagningar. Því játti eg undir vissum
kringumstæðum, þar á meðal þeim,
að félagið yrði algerlega óháð og
undir islenzkum yfirráðum. En frek-
ar var svo eigi aðgert, engin félags-
myndun varð. Skilyrðin lágu eigi
fyrir. Og síðan hefi eg ekkert við
það mál komið.
Ymsum atriðum í sjálfu járnbraut-
armálinu var eg ósamþykkur, taldi
ýms skilyrði alveg óaðgengileg t. d.
leyfistimalengdina, afhendingarkjörin
til landssjóðs, auk þess að eigi voru
nægilega trygð íslenzk yfirráð. Sjálft
frv. samdi eg ekki, eins og gefið
hefir verið í skyn, en eftir beiðni
samdi eg verðhækkunarfrv., sem síð-
ar var lagt til grundvallar verðhækk-
unargjaldsfrumv. því, sem fylgdi járn-
brautarfrv.
Eftir rækilega umhugsun er eg
þeirrar skoðunar, að ef járnbraut verð-
ur lögð, eigi landið sjálýt að leggja
hana, en ekki gefa félagi einstakra
manna einkaleyfi til járnbrautarlagn-
ingarinnar.
Heyrt hefi eg að sumir menn séu
að dreifa þeirri lygi út um bæinn,
að eg væri við steinoliuýélagið riðinn
— en það eru tilhæfulaus ósannindi,
og skora eg á þá, er þetta bera út,
að tilgreina sögumenn.
Því hefir mig furðað á, að eg sé
talinn líklegur til að styðja núverandi
stjórn.
Það er þó ekki einungis svo, að
eg sé henni algerlega ósammála
sambandsmálinu, heldur og í grund-
vallarskoðunum vfirleitt.
Núverandi ráðherra vill að við jör-
um í öllu að vilja og ráðum Dana,
og telur að vér eigum að nota hjálp
þeirra (lán o. s. frv.) og verðum að
gera það.
Eg lít svo á, að hjá oss sé að
hefjast efnalegt framsóknartímabil, og
að við verðum þá að eiga innhlaup
annarstaðar en hjá Dönum. Þeir
gætu ekki, þótt þeir vildu, veitt oss
)á hjálp eða þau lán er vér þurfum.
Og þeir vilja það ekki, nema það sé
beint í samræmi við hagsmuni þeirra,
en það er sjaldan eða aldrei.
Ræðumaður sagði sögu af því, að
utanför sinni fyrir Eimskipafélagið
aafi hann fengið það framan í sig í
Þýzkalandi, að pangað ættu skip Eim-
skipafélags íslands alls ekki að koma,
heldur að eins til Englands og Dan-
merkur. Þetta stæði í þýzkum blöð
um, sem fregn ýrá Kaupmannahöýn.
Og þar sem svona ætti að fara að,
væri engin von til, að Þjóðverjar
vildu sinna félaginu.
En í Englandi heyrði hann að
í blöðunum þar stæði, að skipin ættu
ekki að koma við í Englandi, heldur
að eins í Þýzkalandi og Khöfn. Þessi
fregn stóð þar í blöðum og komin
ýrá Kaupmannahöfn!
Svona væru stundum afskifti Dana
af vorum málum. Við yrðum því
að læra að hjálpa okkur sjálfir.
Muninn á sjálfstæðisstefnunni og
stefnu stjórnarinnar taldi ræðumaður
þenna: vér viljum sjálfir ákveða
ýramtíð vora, en stjórnin (H. H.) vill
láta Dani gera pað. Einkunnarorð
ráðherra væru á þessa leið: Gerum
ekkert nema með ráðum og hjálp
Dana.
Loks mintist ræðum. á afstöðu
kjósenda til andstæðinga-þingmanna-
efnanna á þá leið, sem frá var skýrt
í siðasta blaði.
--------------------
Þingmenskuframboðin
í Gullbr,- og Kjósarsýslu.
Út af framboði Magnúsar Th.
Blöndahl hefir flokksstjórn Sjálfst.-
flokksins gefið út svofelda yfirlýs-
ingu:
»Stjórn Sjálýstœðisflokksins finnur á-
stæðu til pess að lýsa yfir pví, að
ýramboð Magnúsar Blöndahl til ping-
mensku í Gullbringu- og Kjósarsýslu
er pvert á móti vilja og ráðstöfun
flokksstjórnarinnar; skorar flokksstjórn-
in pví eindreflð á alla Sjálýstæðiskjös-
endur í Gullbr.- 0% Kjósarsýslu að
kjósa pá Björn bankastjóra Kristjáns-
son og síra Kristin Daníelsson, en
v ar a st að kasta atkvæðum sinum
á Magnús Blöndahl, með pví að slík
atkvæðadreifing getur orðið hættulep
ýyrir úrslit kosninganna.
Reykjavík, 21. marz 1914.
Olafur Björnsson. Skúli Thoroddsen.
Olaýur Olaýsson.
Sigurður Jónsson. Sveinn Björnsson.
Druknun.
Það hörmulega slys vildi til á
Patreksfirði í fyrrakvöld, að bát
hvolfdi þar úti á skipalægi með
tveim mönnum á og druknuðu báð-
ir. Það voru Sveinbjörn kaupm.
Sveinsson og verzlunarmaður hjá
honum.
Sveinbjörn var einkar efnilegur
maður, er rekið hafði verzlun nokk-
ur undanfarin ár á Patreksfirði og
látið sér vel hepnast.
+
Fríi Sofia Thorsteinsson
landfógetafrú.
Húu lézt síðastliðinn laugardag
eftir langa og þunga legu mestallan
veturinn.
Frú Sofia varð 75 ára að aldri,
f. 14. janúar 1839), dóttir Hannes-
ar kaupmanns Johnsens, er var son-
ur Steingrims biskups og konu hans
Valgerðar Jónsdóttur, er áður átti
Hannes biskup Finnsson; móðir frú
Sofiu var Sigríður dóttir Símonar
Hansen kaupm. í Reykjavík. En
meðal systkina frú Sofiu voru:
Steingrímur söngkennari, Ólafur f.
yfirkennari í Óðinsvé í Danmörku
og Símon kaupm. i Reykjavík.
Árið 16. sept., giftist frú
Sofia Árna landfógeta Thorsteinsson
og voru þau saman í hjónabandi
rúm 47 ár, þangað til hann lézt
29. nóv. 1907). Þau áttu 5 börn.
Eitt þeirra er dáið, Sigriður fyrri
kona Páls Einarssonar borgarstjóra,
en 4 lifa: Hannes cand. juris., full-
trúi í íslandsbanka, Þórunn kona
Franz Siemsen f. sýslumanns, Árni
tónskáld og Bjarni, sem verið hefir
vanheill alla æfi.
Höfuðstaðurinn á að sjá á bak
einni af sinum mestu sæmdarkonum,
þar sem frú Sofia Tnorsteinson var.
Hún sameinaði svo í fari sínu ljúf-
mensku og góðvild, að eigi mun
hún átt hafa nokkurn óvin. Heimilis-
forstaða hennar var jafnan annáluð. Var
hún í senn hin bezta húsmóðir og
fjölskyldumóðirin, er allir vanda-
mennirnir hændust að, virtu og
þótti vænt um.
Frú Sofía ann mjög listum, eink-
um sönglist. Það var því eigi ó-
fyrirsynju, er stofnun einhvers helzta
söngfélags, sem hér hefir starfað,
var gerð í afmælisminnipg hennar
(Söngfél. frá 14. jan.). Blómrækt
var hin látna frú óvenjumikið gefin
fyrir, enda landfógetagarðurinn ein-
hver fegursti blómgarður í bænum.
Út á við bar eigi mikið á frú
Sofiu, en inn á við, í heimilislífinu
var hennar óðal og í því efni átti
hún fæsta sína lika. Vel væri bæ
vorum og landi komið, ef marga
ætti aðra eins prýði í húsmóður-
sessi og frú Sofiu sál. Thorsteins-
son.
r-i.
Vegna þrengsla
bíður næsta blaðs m. a. járnbraut-
argrein B. Kr. siðasti kafli.