Ísafold - 29.07.1914, Side 1

Kemur út tvisvar
< viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l|dollar; borg-
istfyrir miðjanjúll
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
XLI.
árg.
ísafoldarprentsmiðja.
Reykjavík, miðvikudaginn 29. júlí 1914.
Ritstjórl: Óiafur Björnsson
Talsími 48
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in só til útgefanda
fyrir 1. oktbi. og
só kaupandi skuld-
laus við blaðið.
58. tölublað

Hljómleika
heldur
Gúnther Homann
pianoleikari frá Berlin,
fiöstiidaginn 3t. júlí kl. 9
í Gamla Bio.
Aðgöngumiðar i bókaverzlunum ísafoldar og Sigfúsar Eymundssonar.
Erí. stmfregnir.
Evrópustrið í aðsigi.
Khöfn 27. júlí, kl. 8.10 e. h.
Stríðið er óumflýjanlegt. Stjórnarsetur Serba er
flutt frá Belgrad suður til Kragujewitz.
Serbar hafa sprengt Donárbrú.
Fólk flýr írá Belgrad.
I»ýzkalandskeisari, sem staddur var í Noregi held-
Ur heim af mesta liraða.
Poincaré Frakkaforseti, sem staddur var í heim-
sókn í Stockhókni og ætlaði þaðan til Khafnar hætti
við heimsóku í Danm. með tveggja kl.stunda fyrir-
vara og hóit beint til París.
Bússar hervæðast til stuðnings Serbum.
Á I'ýzkalaudi er mikill ófriðarhugur.
Bretar halda sér hlutlausum í bráð. Evrópu-
stríð mjög sennilegt.
Annnð skeyti barst hingað i gær svo hljóðandi:
Prumorusta hóð. Serbar hafa ráðist á Austnr-
ríkismenn á Donárbökkum. Kauphalla-markaður
daufur alstaðar. í Berlín haldnir andmælafundir gegn
Kússum, en í Pétursborg haldnir fundir til styrktar
Serbum.
EVrópustríð f undirbúningi.
Seint í gærkveldi barst ennfremur svolátandi skeyti:
Kaupmannahöfn 28. júlí.
Vonlaust uin frið!
Djóðverjar neita að taka þátt í málamiðlun þeirri
ai stórvelda liálfu, sem Bretar hafa stungið upp á.
Austurríkismenn sækja fram. Serbar hopa alstað-
ar.
»Oft veltir lítil þúfa þungu hlassi*. — Svo virðist nú sem morð
tveggja manna, ríkiserfingja Austurríkis og konu hans muni verða undir-
rót hinnar mestu og ferlegustu styrjaldar, síðan á dögum Napoleons mikla.
Hvert símskeytið sem berst hingað segir Norðurálfustrið sennilegra.
Friðarslitin verja Aasturríkismenn með því, að ráðin um morðið á
ríkiserfingja þeirra hafi verið lögð i Belgrad, að morðingjarnir hafi fengið
sprengikúlur sínar hjá flotaliðsforingjum og ríkisþjónum í Serbíu og að
serbnesk blöð hafi átt drjúgan þátt að því að koma morðinu í fram-
kvæmd.
Líklegt þykir, eins og simfregnir bera með sér, að Þjóðverjar muni
veita Austurríkismönnum, en Rússar Serbum. Spá þvi margir, að þá
muni og ítalir dragast inn i styrjöldina með bandamönnum sínum í þrí-
veldasambandinu (Austurríki og Þýzkalandi). Og fari svo muni Frakkar
eigi sitja hjá, heldur veita sínum vinum og babdamönnum, Rússum.
Bretar hafa nú stungið upp á miðlun, og halda sér hlutlausnm i bráð,
en veiti þeir einhverjum fulltingi — munn það fremur verða Rússar og
Frakkar. Og þegar svo er komið má heita, að Norðurálfa sé komin í
eitt ófriðarbál.
En afleiðingarnar, sem af þvt geta orðið eru svo margbrotnar,
að enginn fær metið — eða lýst.
Næstu dagarnir eru lirslitadagar í sfjgu Norðurálfu og raunar alls
heimsins.
Fjáraukalög
— heimildarlög.
í síðasta blaði var þess getið, að
f)áraukalagafrumvarpið hefði verið
felt við framhald 1. umræðu í Nd.,
en að von mundi sérstakra frumvarpa
um þær fjárveitingar, er þættu allra
óhjákvæmilegastar.
Fern þesskonar frumvörp voru á
dagskrá neðri deildar í gær; hið
fyrsta um að veita stjórn Heilsubæl-
isins á Vífilsstöðum nauðsynlegan
styrk úr landssjóði til reksturs hæl-
isins — alt að 20.000 kr.; annað
um að veita stjórninni heimild til
að láta reisa hornvita á Grimsey i
Steingrimsfirði; hið þriðja um að
heimila stjórninni að veita 20.000
kr. styrk til hafnargerðar í Þorláks-
höfn og alt að 40.000 kr. lán af
viðlagasjóði til sama fyrirtækis, og
hið síðasta um að heimila lands-
stjórninni að flytja listaverk Einars
fónssonar frá Galtafelli heirn til ís-
lands og geyma þau á iandssjóðs-
kostnað.
Ekki vissu menn neitt um það
fyrirfram hvernig heimildarlagafrumv.
þessum myndi reiða af —eýtii þeirra.
En hinu munu fæstir hafa við bú-
ist, að framburður þeirra í sjálfu
sér mundi velta á stað mestu þing-
rimmunni, sem enn hefir orðið á
þessu þingi.
í forsetasæti sat varaforseti Pétur
Jónsson, er fyrsta frumv. kom til
umræðu. í stað þess að gefa flutn-
ingsm. þess (fóni frá Hvanná) orðið,
svo sem venja er jafnan til, nema
ef ráðh. eða umboðsm. hans eiga í
hlut — gaf forseti síra Eggerti Páls-
syni orðið. Fór hann ekki einu
orði um efni frv., en staðhæfði, að pað
vœri stjórnarskrárbrot að taka petta
frumv. og hin heimildarlagajrumv. til
meðferðar á pingitm, brot gegn 24.
gr. stjórnarskrárinnar og heimtaði úr-
skurð forseta um, hvort leyfilegt
væri að taka frv. til meðferðar.
í kjölfar E. P. sigldi svo umboðs-
maður ráðh., landritarinn, með sömu
staðhæfinguna og bætti við, að heim-
ildarlagafrv. kæmu í bága við 22.
gr. núgildandi fjárlaga.
Þessum staðhæfingum var öflug-
lega andmælt af Bjarna frá Vogi, er
minti á, að áður hefði verið látnar
nægja einfaldar þingsályktunartillögur
til fjárútláta úr landssjóði, hvað þá
heldur heimildarlög. . Einar Arnórs-
son minti á, að aukaþingið 1912
hefði samþykt heimildarlög um fjár-
veitingu, án fjáraukalaga, t. d. yfir-
setukvennaskólalögin.
Hannes Hafstein hélt sömn skoð-
un fram og E. P. og landritari.
Björn Kristjánsson minti á, að mörg
slík heimildarlög hefðu samþ. verið
í sinni þingtíð. Gerðist úr þessu
mikið hita-karp og flugu litt þing-
leg orð eins og fjaðrafok um sal-
inn. — En svo lauk, að vara-
forseti tók öll heimildarlagafrv. út
af dagskrá, — og færði til þau rök,
Unglingaskólinn á Sauðárkróki.
Skólaár frá 1. nóv.—1. mai. Kensla á dag 5 stundir. Námsgreinar
slenzka (skrifleg og munnleg), náttúrufræði (eink. eðlisfræði og heilsu-
fræði), reikningur, landafræði, saga, söngur, skrift, teiknun og leikfimi.
Aukagreinar: danska og enska.
Umsóknir frá þeim (piltum eða stúlkum), er gjörast vilja nemendur
næstkomandi skólaár, sendist undirrituðum, er gefur nánari upplýsingar
um skólann.
Sauðárkróki, 19. júlí 1914.
Jótt t>. Björnssoti.
að réttara væri að bíða eftir hinum
reglulega forseta og hinum reglu-
lega ráðherra, um úrskurði viðvíkj-
andi frumvörpunum.
Enginn minsti vafi er á því, að
umboðsmaður ráðherra og minni-
hlutamenn þeir tveir, er vildu úr
gera stjórnarskrárbrot og fjárlaga-
brot — hafa algerlega rangt fyrir
sér. Skýringar þeirra ná engri átt,
enda verið margandmælt með reynsl-
unni á sjálfu alþingi.
Þarf eigi lengra að fara aftur í
tímann en til þingsins 1912. Þar
ern samþykt hver heimildarlögin á
fætur öðrum, er veita landsstjórn-
inni heimild til að verja fé úr lands-
sjóði, sum þeirra stórfé. Þá er m. a.
lagt fyrir þingið og samþ. stjórnarýrum-
varp, er fer fram á að veita iands-
stjórninni heimild til að kaupa
Vestmanneyjasímann fyrir 45000 kr.,
þá er og samþykt frumpvarið sæla
um hcekkun á pingfararkaupinu, þá
er enn samþykt frumvarp um
stojnun yfirsetukvennaskóla, þá er og
til meðferðar frumvarp um að leggja
landssjóði stóreflis fjárútlát á herðar
til að taka hluti í væntanlegu eim-
skipafélagi — þótt eigi næði fram
að ganga.
Sturla Þórðarson
(29. júlí 1214 — 29. júlí 1914).
í dag er sjö alda afmæli Sturlu
Þórðarsonar.
Hvarvetna í siðuðum og sögu-
mentuðum heimi myndi slíks dags
rainnst með viðhöfn, hátíðahöldum
og minningargreinum í þjóðblöðum
og tímaritum. Þetta rænuleysi —
eða hvað eg á að kalla það —• staf-
ar, ef til vill, að sumu leyti af fá-
tækt vorri. En hvort mun það ekki
að nokkru eiga rót sína að rekja til
þess, að minningar verðleikamanna
vorra sofa í hugum íslendinga?
Það getur ekki komið til mála í
stuttri blaðagrein að segjaæfisöguhans,
enda má ætla, að miklum þorra lesend-
antia sé hún nokkuð kunn. Hann
var Sturlungaættar, eins og nafnið
bendir á, bróðursonur Stiorra Sturlu-
sonar, en bróðir Ólafs málfræðings
hvítaskálds. Baldnir og blandnir voru
Flest af þessu hafa sömu þing-
mennirnir samþykt, sem nú hrópa
af öllum mætti, að það sé stjórnar-
skrárbrot og fjárlagabrot að sam-
þykkja á aukaþinginu, að látinn sé
eyrir úr landssjóði, nema gert sé i
fjáraukalögum.
í þessu er ekkert vit. Með þessu
gefa þeir sjálfum sér — fyrir 2
árum — hinn þyngsta löðrung.
Þessi meinvilla hlýtur að vera sprott-
in af mestu fljótfærni og er afleitt
til þess að vita, að haldið skuli fram
af jafnmikilli ákefð, t. d. af umboðs-
manni ráðherra og fyrv. ráðh., eins
og raun bar vitni i gær.
Hér skal eigi rætt um afleiðing-
arnar af því, ef meinvilla þessi ætti
meirihluta að fagna i þinginu, að eins
mint á, að þá fengi Heilsuhælið á
Vífilsstöðum eigi einn eyri — og
yrði þá að loka í haust, eftir þvi
sem haft er eftir stjórn þess.
Þess er að vænta, að er mál þessi
koma af nýju fyrir þingdeildina,
verði meinvillu-þingnj^nnirnir heil-
brigðir orðnir af þessari frámuna-
legu firru sinni.
þeir flestir, Sturlungarnir, þessir miklu
mennta- og andans menn, sem unn-
ið hafa næsta margt, bæði gott og illt,
fyrir sögu vora, þjóðþrif og menn-
ing. Er það heppilegt að kenna
tímann við þá, en ekki Haukdæli
né Oddaverja, því að þeir Sturlungar
voru einna eigingjarnastir ófriðar-
seggir um þær mundir. En það
leikur enginn efi á, að Sturla Þórð-
arson er þeirra frænda Þeztur mað-
ur, þeirra er koma við meiri háttar
tíðindi í árbókum landsins.
Einhver syrgilegasti þátturinn i
sögu þjóðar vorrar er Sturlungaöld-
in, þá er útlent vald, bæði kirkjan
og Noregskonungur, eru að brjóta
undir sig landið, og íslenzkir stjórn-
málamenn og leiðtogar drepa hvern
annan, bæði með grimd og svikum,
í stað þess að taka höndum saman
og verjast voðanum, gerast meira
að segja af fúSum vilja verkfæri í
hendi þess, eins og Sturla Sighvats-
son. Það virðist svo, sem allar
mannlegar hvatir, tilhneigingar og
ástriður séu nu leystar úr öllum