Ísafold - 18.11.1914, Side 3

ISAFO LD
355
Hún varðist allra frótta um hver hún
væri.
Skipafregn:
S t e r 1 i n g fór frá Khöfn 13. þ. m.
og átti að fara beint til Yestmanneyja.
Getur komið hingað á morgun.
P o 1 1 u x var í morgun ófarinn úr
Vestmanneyjum, en von hingað í fyrra-
málið.
Jarðarför Jóhanns Jóhannessonar
kaupm. fór fram í gær að viðstöddu
afarmiklu fjölmenni, þrátt fyrir aftaka-
vont veður, svo hvast að fáuar urðu
eigi dregnir á stöng, nema á fáeinum
stöðum. Húskveðju flutti síra Bjarni
Jónsson, en því næst var kistan borin
í Goodtemplarahúsið og flutti síra Har-
aldur Nielsson þar stutta ræðu, kveðju
frá Reglunni. Gat hann þess m. a. að
Jóhann hefði ánafnað sjúkrasjóði st.
Einingin 500 kr. — I Fríkirkjunni tal-
aði loks síra Ólafur Ólafsson. Fimm
kvæði höfðu ort verið við jarðarförina,
tvö af Guðmundi Guðmundssyni, tvö
af Guðmundi Maguússyni og eitt af
Hannesi Blöndal.
Hjónaefni: Þórarinn Guðmundsson
fiðluleikari og jungfr. Anna ívarsdóttir
(Helgasonar).
Fatageymsluskattnr hefir nýlega
verið lagður á þá, er Landsbókasafnið
sækja, 5 aurar á mann fyrir geymslu
yfirhafnar, höfuðfats o. s. frv., meðan
á safninu situr. Þessi skattur hefir
vakið kurr mikinn, aðallega vegna fá-
tækra námsmanna, er safnið verða að
sækja, en mega naumast af eyrinum
sjá. Vafalaust væri réttast að láta hvern
mann sjálfráðan um hvort greiða vill
skattinn eða hengja yfirhafnir sínar
gæzlulaust í ganginn, eða þá láta safn-
ið bera kostnaðinn af gæzlunni, sem
aldrei getur stórfó verið.
Erl. símfregnir
(frá fréttaritara ísaf. og Morgunbl).
London 16. nóv. k!. 1.30 síðd.
Örvæntingarbarátta á vestri víg-
stöðvunum í stormi og regni. —
Mikilsmetnir Þjóðverjar játa nú
að Þýzkaland sé komið í vonlausan
bardaga, og að úrslit hans verði
óumflýjanlegur ósigur fyrir þjóðina.
— Rússar sækja fram. —
— Austurríkismenn eru komnir
að aðalstöðvum Serba.
London 17. nóv. kl. 12.
Stórskotaliðsorustur og stórhríð í
Belgíu.
Þjóðverjum veitir betur í norðvest-
ur Póllandi.
Rússar halda undan í Kákasus.
Reuter-skeyti
(til Isafoldar 0g Morgunblaðsins).
London 13. nóv. kl. 6.30 síðd.
Fyrir norðan hafa bandamenn hald-
ið öllum aðstöðum sínum. Annar-
staðar hafa þeir unnið nokkuð á.
Utrásartilraunum Þjóðverja frá Dix-
munde að næturþeli var hrundið.
Vér höfum rekið aftur óvinina, sem
hafa farið yfir Yser, á öllum stöðum
nema einum. Þar halda óvinirnir
nokkur hundruð metrum á vinstra
bakka fljótsins.
Opinber brezk tilkynning staðfestir
að barist hafi verið af mikilli grimd
í Flandern. Tilkynningin kveður
manntjón vort talsvert en óvinanna
þó meira. í meira en þrjár vikur
hefir Ypres verið varin, sprengikúl-
um hefir stöðugt rignt yfir hana og
hver fótgönguliðsalda Þjóðverja eítir
aðra hefir brotnað á borginni. Þessu
mun lengi á lofti haldið sem ein-
hverju mesta hreystiverki í sögu
hersins.
Á þriðjudaginn var beðið um sam-
þykki (þingsins) til þess að bjóða út
1 miljón hermanna enn.
Botha hefir unnið mikinn sigur á
De Wet fyrir austan Winburg. Voru
250 menn hans teknir til fanga.
Flotamálastjórnin kunngerir að
þar eð aðrar ftegnir séu eigi komnar,
verði menn að álita að »Goodhope«
og »Monmouth« hafi farist.
R e u t e r.
London 14. nóv. kl. 4.20 e.h.
Þrátt fyrir hið ægilega manntjón,
sem Þjóðverjar hafa beðið, eru þeir nú
eins fjarri Calais og þeir voru fyrir
mánuði. Keisarinn sagðist vera
reiðnbúinn til þess að fórna 3 30.000
manns til þess að ná Calais.
Þjóðverjar færðu sér i nyt ofsa-
storma, sem hindruðu brezku turn-
bátana frá því að komast svo nærri,
að þeir gætu skotið á land, og gerðu
ný áhlaup á Nieuport án þess þó að
vinna nokkuð á.
Æðisgengnar tilraunir hafa Þjóð-
verjar gert til þess að brjótast gegn
um fylkingar Breta sem vörðu Ypres.
Eftir hina áköfustu skothríð, sem
hersveitir vorar hafa orðið fyrir til
þessa, geistust tvö prússnesk lifvarð-
arstórfylki gegn Bretum og tókst
þeim sökum mikils liðsmunar að
brjótast gegnum fylkingar vorar um
stundar sakir. En að lokum voru
Þjóðverjar hraktir aftur með ógur-
legu manntjóni.
Almennur felmtur hefir gripið
ibúa Austur-Slesíu vegna innrásar
Rússa og flýr almenningur til Ber-
línar, Dresden og annara borga.
R e u t e r.
L^ndon, 15. nóv. 3,30 e. h.
Þjóðverjar virðast reyna að stemma
stigu fyrir sifeldri framsókn Rússa á
öllu eystra orustusvæðinu með því
að taka aftur upp sókn umhverfis
Thorn, en sú sókn þeirra hefir mis-
hepnast. Rússar unnu greinilegan
sigur hjá Ryper nálægt Thorn og
neyddu Þjóðverja til að leita undan
til vigjanna.
Rússar tóku fimm Howitzer-fall-
byssur nálægt Soldau.
Þjóðverjar halda enn áfram æðis-
gengnum tilraunum til þess að brjót-
ast gegn um stálharðar fylkingar
bandamanna, en þær tilraunir hafa
ekki eingöngu raishepnast, heldur
hafa þeir og beðið hræðilegt mann-
tjón. En*bandamönnum miðar jafnt
Og þétt áfram, þótt hægt fari, sér-
staklega i grend við Bixchoote.
í gær voru bandamenn sigursælir
um alt orustusvæðið frá Norðursjó
til Lille.
Róberts láVarður andaðist snögg-
lega úr lungnabólgu er hann var
í heimsók hjá Indversku hersveitun-
um i Frakklandi.
R e u t e r.
London 16. nóv. kl. 5 sd.
Viðureignin á laugardaginn var
tiltölulega hæg nema umhverfis Yp-
res, þar sem áhlaupum Þjóðverja
til norðurs, austurs og suðurs var
hrundið. Áhlaupsmenn biðu mikið
manntjón.
Allar tilraunir óvinanna síðastliðna
viku hafa ekki borið annan árangur
en þann að þeir náðu rústum Dix-
mudeþorpsins, sem erfitt var að
verja vegna þess, að það stóð eitt
sér á hægri bakka Yser. I gær voru
óvinirnir hraktir yfir skurðinn og
urðu alveg að yfirgefa þann hluta
vinstri bakkans, er þeir höfðu áður
á valdi sínu. Bandamenn náðu aftur
skógi suc^r af Bixchoote, sem Þjóð-
verjar náðu með næturáhlaupi.
Það virðist svo sem Þjóðverjar
voni það stöðugt, að þeir geti veikt
fylkingar bandamanna með stöðug-
um áhlaupum nægilega mikið til
þess að geta rofið þær. En sú von
hefir ekki ræzt, því hvar sem fylk-
ingar bandamanna veikjast, eru þær
þegar í stað sryrktar með varaliði.
R e u t e r.
London, 17. nóv. kl. 4.33 sd.
Belgar hafa enn veitr vatni á land-
ið hjá Yser og nær vatnsflóðið norðan
frá Dixmude og alla leið suður
undir Bixchoote. Herflokkar óvin-
anna, sem reyndu að komast yfir
sknrðinn milli Dixmude og Bixchoote
voru allir hraktir aftur. Þýzkt tví-
fylki var algerlega eytt sunnan við
Bixchoote.
Áhlaup Þjóðverja suðaustur af
Ypres hafa einnig verið brotin á
bak aftur. Margar smáorustur hafa
orðið i héraðinu milli Ypres og
Dixmude. Bandamenn tóku nönd-
um þýzka liðsveit, sem var inni-
króuð í vatnsflóðinu.
Sökum ofsastorms hefir ótal þýzk
tundurdfufl rekið á land á Hollands-
ströndum. Eitt þeirra sprakk meðan
verið var að skoða það og drap 3
hollenzka sjóliðsforingja, 3 sjóliðs-
menn, og umsjónarmann skipaskurða.
Neðri deild þingsins veitti í einu
hljóði 223 milj. sterl. punda hern-
aðarlán og samþykti auk þess að
auka herinn enn um eina miljón
manna.
Asquith sagði að ófriðurinn kost-
aði England næstum 1 milj. sterl.
punda á dag. R e u t e r.
Siðustu simfregnir.
Opinber tilkynning
frá brezku utanríkisstjórninni
i London.
London 13. nóv. kl. 7.10 síðd.
Eftirfylgjandi frönsk opinber til-
kynning var send út siðdegis í dag:
Orustan milli sjávar og Lys var
ekki eins áköf í gær. ítrekuðum til-
raunum óvinanna að komast yfir skurð-
inn fyrir vestan Dixmunde hefir ver-
ið hrundið. Vér höfum haldið að-
stöðum vorum fyrir norðan,austan og
suðaustan Ypres.
A svæðinu fyrir austan Armentieres
til Oise hefir orðið skothríð og smá-
orustur hafa verið háðar.
Fyrir noiðan Oise höfum vér tek-
ið Tracy le Val og höfum haft
framgang á ýmsum öðrum stöðum.
Fyrir norðaustan Soissons hefir
áhlaupum Þjóðverja á Chaoronne og
Soupin verið hrundið. —
Áhlaup Þjóðverja á St. Marie og
kringum Berry au Bac hafa mishepn-
ast. Það er sagt að snjór hafi fallið
í Vogesafjöllum.
Botha vinnur sigur.
London 13. nóv. kl. 10 síðd.
í Suður-Afríku hefir Botha hers-
höfðingi unnið talsvert mikinn sig-
ur á de Wet.
Uppreisnarforinginn Christ. Múller
hefir verið tekinn höndum nálægt
Broukhorst Spruit.
Hollusta Indverja.
Á Indlandi má nú sjá sönnur
þess, að menn þar i landi séu bæði
konunghollir og herskáir. í Gwalior
hafa 2300 sjálfboðaliðar boðist í
herþjónustu og í Bikanir álíka marg-
ir. I öllum musterum (mosques) er
nú daglega beðið fyrir sigursæld
brezku vopnanna.
Viðskiftatjón Austurríkis.
Tilhæfulausar fregnir.
Eftirfarandi tölur sýna hve geysi-
lega verzlun Austurríkis hefir mink-
að vegna ófriðarins. í september-
mátiuði 1913 var útflutt af afurðum
landsins fyrir 242,300,000 krónur
(austurrísk króna um 80 aur.), en
innfluttar vörur fyrir 239,600,000.
í sama mánuði 1914 var útflutt
fyrir 61,800,000 krónur, en inn-
flutt fyrir 111,400000. Lækkunin
nemur 74,3 °/0 og 57,1 % á þessu
hvoru um sig. Enda þótt flett hafi
verið rækilega ofan af aðferð þýzkra
blaða, þá mega menn ekki þar fyrir
gleyma framferði Austurrikismanna.
Fregnir þeirra koma ekki nálægt
sannleikanum. Þeir hafa ekki
haft frá neinu mótdrægu að
segja, hvað þá heldur ósigri.
Allur leiðangurinn hefir verið ein
óslitin sigurför fyrir Austurríkismenn.
Sannleikurinn er sá, að mikill hluti
hers Austurríkismanna ér fallinn og
viðbúið að hann verði gereyðilagður.
Það alveg tilhæfulaust að þýzkir
herjuðu víkingar af Norðurlönduiu
í Austurveg. þar sem nú eru Rússar.
Kölluðust víkingar þessir Væringjar1,
eða að minsta kosti einn flokkur
Þeirra. Lauk svo að Slavar völdu
þá til höfðingja yfir sér: »Land-
kostir eru góðir hjá oss«, mæltu
Þeir, »en óstjórn í landinu. Komið
Þvi og drotnið yfir oss». Öðru
úafni voru þessir vikingar nefndir
p0þs (= rddrarmenn). Þaðan stafar
úafnið Rússar2. Rróðrarmenn eða
víkingar þessir hafa að öllum líkindum
venð úr Svíþjóð. Þeir tóku boði
ktndsmanna og settu þar á stofn
Garðaríki 862, eða 12 árum áður
etl ísland bygðist. Sá hét Hrærekr
(Búrik) er fyrstur varð þar konung-
Ur> og sat ættbálkur hans að ríkjum
Þ^r fram í lok 16. aldar, en
Slr keisaraætt, er nú situr að völdum,
er hinni náskyld. Hrærekur mun
J) Væringjar = fóstbræður. Sbr.
, n; E. Rvik 1907, 55. »Vár, hon
ýðir á eiða manna ok einkamál,
J veita sín á milli konur ok karl-
r> því heita þau mál várar«. En
vafalaust menn, sem
öðrum várar, svarist
„1 ), ^að er því alveg fráleitt að
ikrifa Rúsar.
veitt hafa hver
1 fostbræðralag.
hafa verið Inglingaættar. Nafn hins
drotnandi þjóðflokks, Rússar, breidd
ist yfir alt ríkið. Austmenn og jafn-
vel íslendingar áttu nokkur s'kifti
við Garðaríki. En um margar aldir
lágu öll viðskifti niðrí milli þjóð-
anna, og eru en, sáralítil. Ev þess
helzt að geta, að nú munu vera
einhyer smávegis verzlunarviðskifti,
óbein þó, en einkum hins, að nokkr-
ir rússneskir vísindamenn hafa lagt
stund á fornar bókmentir vorar og
að þó nokkrar sögur hafa verið
þýddar á rússnesku.
2. En öðru máli er að gegna um
Frakka, Engiendinga og Þýzku þjóð-
irnar, því að vér höfum átt mörg
og mikil viðskifti við þær öldum
saman, og eigum enn.
a. Frakkar. Á fyrri öldum höf-
um vér nálega engi verzlunarvið-
skifti átt við Frakka. En vér erum
í mikilli frændsemi við Frakka þá,
sem búa í Norðmannalandi (Nor-
mandia), því að litlu síðar en ísland
bygðist fór Göngu-Hrólfur þangað
og lagði landið undir sig, tók skírn
og varð hertogi 911, nefndist þá
Hróbjartur (Robert). Áf honum eru
Englakonungar komnir og af honum
eða að minsta kosti einhverjum
manna hans eru komnir þeir Þakk-
ráðssynir sem lögðu undir sig suður-
hluta ítaliu og Sikiley. Frægastur
þeirra var Hróbjartur kæni (Robert
Guiscard). Af Göngu-Hrólfi eru og
allir eða flestir íslendingar komnir
(30—33 liður). Vér eigum því senni-
lega flesta náfrændur í útnorður-
■hluta Frakklands, þegar frá er skil-
inn Noregur, eða að minsta kosti
viðlíka marga sem í Svíþjóð og
Bretlandi.
Viðskifti vor við Frakka f menta-
málum, voru bæði góð og mikil á
fyrri öldum. Þarf eigi annað en
minna á Svartaskóla (o: Sorbonne).
Þar lærði Sæmundur fróði og Þor-
lákur biskup (Parisius)1) og Stefán og
Sveinn biskupar urðu meistarar
(magistri) í Frakklandi2). Má þvi
svo að orði kveða, að Frakkland hafi
verið háskólaland vort um langan
tíma. En fleiri þræði má og þang-
að rekja, ef rétt er sagt fiá hjá
Harry Fett, norskum visindamanni
og doctor í sögu listarinnar. Biðja
vil eg menn að láta eigi líða yfir sig,
þótt minst sé á islenzka listarsögu á
r) 1040 vann Vílhjálmr járnarmur
Melfi (Robert Guiscard 1036—1085),
Vilhj. Bastarðr vann Engl. 1066.
2) Svo sagði mér Jón Þorkelsson
doctor.
miðöldunum. Eg segi þetta fyrir þá
sök, að mörgum hefir þött eg oft
og tíðum tala helzti stórt um islenzka
listamenn, þá er þeir máttu þó sjá
sjálfa og verk þeirra. En menn
munu aldrei hafa áður heyrt talað
um íslenzka list á liðnum öldum
jafnvel ekki í sagnfræðinga verkum
eða málfræðinga. En Harry Fett
talar með mikilli virðing um íslenzka
list á þeim öldum. Telst hún á fyrstu
öldum kristninnar til rómanskrar
stefnu, sem sjá má á arotnandi lín-
um í skrautdráttum og fellingum í
klæðnaði mannsmynda. En á efra
hlut 13. aldar sjást merki ungrar
gotneskrar stefnu, sem sniðin er eft-
ir frakkneskri málaralist á þeim tíma,
á dögum Hlöðves helga. Rekur hann
til, hversu það hafi atvikast. Nafn-
frægur sagnaritari og málari Matt-
heus frá París, var í St. Albans klaustri
á Englandi. Hann fer sendiferð til
Noregs fyrir Hlöðve helga Frakka-
konung 1248 til þess að leita liðs
hjá Hákoni gamla. Leiddi af þessu
mikilvæg áhrif þessa manns á nor-
ræna list, bæðt í málverkum og
húsagerð. Og einmitt þá kemur
upp hin unggotneska stefna. Harry
Fett telur nú að íslendingar muni
hafa numið þetta aftur af Austmönn-
um, og má vel vera að rétt sé og er
vafalaust rétt að nokkru leyti. En
vel mætti vera að íslendingar hefði
lært í Albansklaustri, þótt eigi væri
í sögur fært. Eu tvent er víst. Það
hið fyrra, að þessi stefna var á ís-
landi. Það sést á pentbók (teikni-
bók) íslenzkri frá upphafi 13. aldar.
Bók þessa hefir Harry Fett gefið út
og er hún allmerkileg, því að hún
er annaðhvort 3. eða 6. bókin af
þeirri tegund, sem til er í heimin-
um. Hún er í safni Árna Magnús-
sonar 673 a 4:tox) og eru mynd-
irnar, 41. bls. gefnar út eftir góðum
Ijósmyndum. Hið síðara; að stefna
þessi er hingað komin frá París,
annaðhvort beint eða þá leið, sem
Harry Fett heldur fram. Mattheus
frá París hafði numið list sina í Par-
ís sem nafnið bendir til2). — Róm-
anska stefnan er og vafalaust komin
hingað frá Frakklandi að nokkru leyti
en að sumu frá Þjóðverjum.
r) Sjá Dr. Harry Fett: En is-
landsk Tagnebog fra Middelalderen,
Chria MCMX.
2) Harry Fett, Mattheus af Paris,
et Foredrag i Videnskabs-Selskabet,
ia/n I909-
— — Miniatyrer fra islandske
Haandskrifter, Bergens Museums Aar-
bog 1910,4Nr. 7.
fjRi-> '