Ísafold - 10.07.1915, Page 1

; Kemur út tvisvar
‘ i viku. Yerð árg.
4 kr., erlendis 6 kr.
eða l‘/j dollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lansasala 5 a. eint.
XLII. árg.
ísafoldarprentsmiðja Rítstjóri: ÓlHfur BjörnsSDn. Talsimi nr. 455
Reykjavik, laugardaginn 10. júli 1915.

Uppsögn (skrifL)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
kaupandi skuld-
laus við blaðið.
1 ■; ■" vr -a
51. tölublað
U nglingaskólinn
á Sauðárkróki.
Skólaárið frá 1. nóv. til 1. mai. Kenslustundir á dag 4—5.
Kenslugjald fyrir reglulega nemendur 15 kr. yfir skólaárið. Sem
óreglulegir nemendur geta menn notið kenslu í einstökum greinum, fleiri
eða færri. — Skólinn tekur sem nemendur bæði pilta og stúlkur. —
Umsækjendur snúi sér til undirritaðs er gefur nánari upplýsingar um
skólann.
Sauðárkróki 1. júlí 1915.
Jön Þ. Björnsson.
Alþýftufól.bófeaB&in Templaras. 8 kl. 7—9
BorgaratjóraskrifBtofan opin virka daga 11—8
.Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4—7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 5 kl. 12—8 og 6-
íálandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 árd.—10 síöó.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* siÖd.
Landakotskirkja. Guösþj. 9 og 6 á helgum
!Landakotsspítali f. sjúkravitj. 11—1.
liandsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—3 og B—8. Útlán 1—8
Landsbúnaðarfélagsskrifstofan opin frá 12—2
Landsféhiröir 10—2 og B—6.
Landsskialasafniö hvern virkan dag kl. 12—2
Landssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—!2 og 4—7.
Náttúrugripasafniö opiö l1/*—21/* á sunnnd.
Póst-húsiö opiö virka d. 9—7, sunnnd. 9—1.
'Samábyrgö Islands 12—2 og 4—6
•Stjórnarráösskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavíkur Pósth. 8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifilstaöahæliö. Heimsóknartimi 12—1
Þjóömenjasafnið opiÖ sd., þd. fmd. 12—2
I»orst. t»orsteinsson
yfirdómslöorri. Miðitrœti 4 uppi.
Heima kl. 2—3 og 7—8. Sími 515.
Horfur á þingi.
Það er nú bert orðið, eins og
-vænta mátti, að mikill meiri hluti
alþingis er ánægður með þá lausn
stjórnarskrármálsins, sem fengin er.
Þversum-mennirnir á þinginu freist-
uðu þess að afla fylgi vantraustsyfir-
lýsing á ráðherra E. A. En svo lítið
reyndist fylgið í þvi efni, að fengið
mundi hún 7 atkvæði í hæsta lagi í
öllu þinginu, ef komið hefði fram.
Frá því ráði urðu þeir þess vegna
fljótlega að hverfa.
Þá tóku þeir það ráð að fitja upp
á eftirvara við fyrirvarann, er í sér
fól grímuklætt vantraust til ráðherra
og þeirra manna, er stutt hafa hann
til að bjarga stjórnarskiánni.
Þessi eftirvari hljóðaði á þessa leið:
'óAlpinoi ályktar að lýsa yfir pví,
að pað telur si% óbundið af öðrmn
skilmálutn jyrir staðfestinq stjórnar-
skrárinnar en peim, sem jelast i fyr-
irvara alpingis 19141.
Var það eðlilegt og sjálfsagt, að
ráðherra og þeir, sem á sama máli
eru, vildu eigi ganga að þessarri
þingsályktun, sem í sér felur óbeina
játning þess, að fyrirvaranum sé eigi
fullnægt með staðfestingarskilmálun-
um Itarlegar tilraunir voru til þess
gerðar að fá komið tillögu þessari i
slikt horf, að aðgengileg væri fyrir
ráðherra. En 8 menn í hinum eig-
inlega Sjálfstæðisflokki héldu fast við
þetta grímuklædda vantraustsform á
tillögunni.
Út af þessu hefir nú Sjálfstæðis-
flokkurinn á þingi klofnað.
Mun sá klofningur engum koma
á óvart eftir hamsleysisaðfarir /ng
ólfsmanna í alt vor og hið óafsakan-
lega ódrengskaparbragð, er beitt var
gegn gömlum samherjum með birt-
ingunni alræmdu á trúnaðarmáli frá
konungi.
Það var vitanlegt fyrirfram að þrí-
menningarnir og heitrofarnir gætu
enga samvinnu átt, ekki staðið í
flokki saman. Skal það fúslega játað
af oss, að vér hörmum sízt, að opin-
ber klofningur er orðinn milli peirra.
Um flokkaskiftinguna í þinginu
verður ella eigi sagt mikið að svo
stöddu. Svo lítið mun um hana ráð-
ið enn til fullnustu. Sennilega verða
flokkarnir 4 eða 5: Heimastjórnar-
flokkur, sjálfstæðisflokkur, þversum-
mannaflokkur, bændaflokkur og utan-
flokkaflokkur, en hve margir verða
í hverjum flokki er eigi hægt að
segja sem stendur. Eitt er þó víst,
að athafnir þrímenninganna, lausn
ráðherra á stjórnarskrármálinu og
fánamálinu, stefna sú, sem þetta
blað hefir stutt eindregið, hefir stór-
mikinn meirihluta á alþingi, en Ing-
ólfsstefnan nauðalítið fylgi. Og er
þessi skipun málanna auðvitað í sam-
ræmi við þjóðarviljann, svo afskap-
lega fylgislausir sem þversummenn-
irnir áreiðanlega eru með þjóðinni.
Vonandi fet svo á þinginu, að
allir þeir Sjálfstæðismenn, sem eigi
vilja ófrjótt rifrildi eitt um keisarans
skegg, svo sem verið hefir bragur
þversum-manna, taki sem bezt hönd-
um saman tii þess að vinna að
framgangi nauðsynlegra og heilla-
ríkra innanlandsmála, og láti deilu-
málin út á við og þversumrifrildis-
moldrykið liggja í láginni.
Kvenfólkið
fagnar fengnum réttindum
Það var myndarleg hátíð, sem
kvenfólkið efndi til þingsetningar-
daginn til þess að fagna hinni nýju
stjórnarskrá, er veitir þvi svo miklar
réttarbætur. — Kl. 4 um daginn
safnaðist mikill og friður hópur
kvenna í Barnaskólagarðinum. Það-
an var gengið í skrúðgöngu um
Lækjargötu, Austurstræti og Póst-
hússtræti. í fararbroddi var falleg
barnafylking og hafði hvert barn lít-
inn, íslenzkan fána í hendi.
Þegar hópurinn var allur kominn
inn á Austurvöll, gekk forstöðunefnd-
in, þær frk. Ingibjörg H. Bjarnason,
frúrnar Bríet Bjarnhéðinsdóttir, Elin
Stephensen, Kristin V. Jacobson og
Þórunn Jónassen á fund alþingis. í
neðrideildarsalnum höfðu allir alþ.m.
skipað sér í fylking til beggja handa
forsetastólnum.
Forseti sameinaðs alþingis, síra
Kristinn prófastur Danielsson, bauð
sendinefndina velkomna. Orð fyrir
henni hafði frk. Ingibjörg H. Bjarna-
son. Las hún upp svofelt ávarp til
alpingis:
»A þessum mikilvægu tímamótum,
þegar hið háa alþingi kemur saman
í fyrsta sinni eftir að íslenzkar kon-
ur hafa með nýjum stjórnarskrár-
breytingum öðlast full stjórnmálaleg
réttindi, þá hafa konur Reykjavíkur-
bæjar óskað að votta hinu háa Al-
þingi og hæztvirtum ráðherra vorum
gleði vora og þakklæti fyrir þau
mikilsverðu réttindi, sem stjórnar-
skráin veitir íslenzkum konum. Vér
könnumst fyllilega við það frjálslyndi
og réttlæti, sem hið háa Alþingi
hefir sýnt í mörgum og mikilsverð-
um réttarbótum nú á síðari arum,
íslenzkum konum til handa, sem
jafnan hafa verið samþyktar af mikl-
um meirihluta allra hinna politísku
flokka þingsins.
Vér vitum vel, að auknum rétt-
indum fylgja auknar skyldur. En
vér tökum móti hvorutveggja með
gleði. Vér vitum og skiljum að
kosningaréttur til alþingis og kjör-
gengi, er lykillinn að löggjafarvaldi
landsins, sem á að fjalla um hags-
muni allrar þjóðarinnar, jafnt karla
sem kvenna.
Vér trúum því að fósturjörðin —
stóra heimilið vor allra, þarfnist
starfskrafta allra sinna bama, jafnt
kvenna sem karla, eins og einka-
heimilin þarfnast starfskrafta alls
heimilisfólksins, og vér trúum því,
að vér eigum skyldum að gegna og
störf að rækja í löggjöf lands og þjóð-
ar, eins og á einkaheimilum.
Vér vonum einlæglega að hin
nýja samvinna vor með bræðrum
vorum á komandi timum i lands-
málum verði þjóðinni til heilla.«
Ávarp þetta var skrautritað og ut-
an um það dýrindis mappa úr sktnni
með íslerizka fánanum framan á.
Forseti þakkaði nokkurum orðum
fyrir alþingis hönd og ráðherra fyrir
sína hönd.
Varaforseti samein. þings, síra
Sig. Gunnarsson bað íslenzku kven-
þjóðina lengi lifa og tóku þingmenn
undir það með ferföldu húrrahrópi.
Var þá heimsókn kvenna til alþingis
lokið.
Á Austurvelli var reistur ræðu-
stóll og talsvert um fánaskreyting.
Þegar sendinefndin var þangað
komin aftur hófst söngur og ræðu-
höld.
Frk. Ingibjörg H. Bjarnason las
upp ávarpið til alþingis og sömu-
leiðis skeyti til konungs. Frú Briet
flutti rækilegt erindi um íslenzka
kvenfrelsisbaráttu. Enn talaði frk.
I. H. B. fyrir minni íslands, og að
lokum söng kvenfólkið Eldgamla
ísafold.
Þátt-takan var mikil í kvenfagnaði
þessum, og fór alt vel og myndar-
lega fram.
Um kvöldið kom kvenfólkið sam-
an í Iðnaðarmannahúsinu, og hélt
fagnaði þar áfram fram á nótt.
Eimskipafélagið.
Goðafoss kemur.
Þessa dagana hafa bæði skip félags-
ins »Gullfoss« og »Goðafoss« verið
hér við land. Munaði minstu að þau
hefðu hizt í Reykjavik og hefði
mörgum sjálfsagt þótt gaman að sjá
báða þessa fræknu og vinsælu bræð-
ur saman hér á höfninni.
»Goðafoss« er nú væntanlegur
hingað líklega á mánudag. Hann er
búinn að koma við á flestum höfnum
á Norður- og Austurlandi. Hefir
honum víðast verið tekið með há-
tíðabrigðum og fögnuði. Og ein-
róma lofi ljúka allir á skipið engu
síður en »Gullfoss«. Þeir eru á-
nægðir fyrir norðan og austan með
»skipið sitt«, engu síður en vér hér
syðra með »skipið okkar*. Og ekki
mun það draga úr, að það lán hefir
fylgt »Goðafossi« að honum hefir
tekist að komast á allar hafnirnar,
sem um marga mánuði hafa verið
lokaðar skipum vegna iss. Þeir, sem
þar búa munu eigi sízt finna til
þess, hvers virði það er að eiga
»skrautbúin skip fyrir landi, — —
færandi varninginn heim«. 400
smálestir af vörum flutti »Goðafoss«
á ísluktu hafnirnar við Húnaflóa.
Væntanlega verða hér einhver há-
tíðabrigði til að fagna komu »Goða-
foss« eigi síður en þegar »Gullfoss«
kom. Því þótt »Goðafoss< sé fyrst
ug fremst skipið þeirra fyrir
norðan og austan, þá er hann
þó líka skipið okkar allra. Og sér-
stakrar gleði hlýtur það að fá oss
að taka á móti »Goðafossi« og sjá
þar með eigin augum að bæði skip-
in okkar eru úr helju heimt; bæði
komin fríð og ferðbúin úr helklóm
hinnar ógurlegu styrjaldar. Að sjá,
að óttinn sem mörgum bjó í brjósti,
fyrir því, að styrjöldin mundi valda
því að við fengjutn ekki skipin okk-
ar, var ástæðulaus með öllu; að sjá
þess merki hve lánið fylgir þessu
fyrirtæki, óskabarni okkar fátæku og
fámennu þjóðar.
Talsverðu hafa menn bætt við sig
af hlutum i félaginu norðan og aust-
an þegar »Goðafoss« var á ferðinni.
Það ber vott um tvent: Að mönn-
um hefir eigi orðið vonbrigði að
skipinu, heldur hefir það glætt trúna
á fyrirtækinu; og að landsfólkið ætl-
ar að sýna þá þrautseigju að halda
ájram að efla Eimskipafélagið. Fyr-
irtækið er líka þess vert og aldrei
verður of mikið i það lagt. Hér syðra
hafa menn heldur eigi gleymt félag-
inu. Siðustu vikurnar hafa bæzt all-
margir nýir hluthafar við og aðrir
bætt við sig. Sumir mjög myndar-
lega. T. d. hafa bændafélögin Slát-
urfélag Suðurlands og Kaupfélag
Borgfirðinga bætt við sig hlutum
(S. S 1000 kr. og K. B. 500 kr.).
Þetta er mjög myndarlega gert. Bú-
ist er við að enn meira bætist við fyrir
15. þ. m., en þá er útrunninn frest-
urinn til hluttöku með stofnhluthafa-
réttindum.
Öllum ber saman um að Eim-
skipafélagið hafi riðið vel úr hlaði.
Nú er um að gera að halda vel við
að gefast ekki upp á miðri leið.
ísafold hefir oft mint kaupmenn-
ina á þá sérstöku skyldu, sem þeir
hafi til að styrkja félagið. Vér vilj-
um enn beina þessum spurningum
til hvers einstaks kaupmanns:
Hefir pú keypt hluti í Eimskipa-
félaginu ?
Hefir pú keypt eins marga hluti
og þú gazt eða bætt við þig síðar?
Svarið atti að vera játandi frá
hverjum kaupmanni.
Margir hafa spurt oss hve mikið
muni nú safnað til félagsins alls hér
á landi. Vér höfum spurt stjórn
Eimskipafélagsins og tjáir hún oss að
birt muni skýrsla um það í mánað-
arlokin þegar búið er að gera upp
stofnhlutaféð alt.
Frá alþingi.
Starfsmenn alþingis verða:
Skrifstofustjóri: Einar Þorkelsson.
Skrifarar á skrifstofu: Einar Hjör-
leifsson stud. med., Pétur Magnús-
son cand. jur. Helgi Salómonsson
kennari.
Skrifarar í Efri deild: Árni Páls-
son bókavörður, Pétur Zophoniasson,
Jón Asbjömsson, Friðrik Jónasson,
Ragnar Hjörleifsson og Páll Jónsson.
Skrifarar í Neðri deild: Vilmund-
ur Jónsson stud. med., Pétur Lárus-
son organisti, Páll E. Ólason, Eirík-
ur Albertsson, Andrés Björnsson,
Skúli Thoroddsen, Tryggvi Hjör-
leifsson og Baldur Sveinsson.
Gæzlumaður á lestrarsal: Kristinn
H. Ármannsson stud.
Pallaverðir: Magnús Gunnarsson
og Kristján Helgason.
Konungsboðskapur. Svo-
feldan boðskap frá konungi flutti
ráðherra alþingi þingsetningardaginn:
»Christian hinn tiundi o. s. frv.
Vora konunglegu kveðjui
Samkvæmt1 þegnlegum tillögum
ráðherra íslands höfum Vér i dag
staðfest stjórnskipunarlög íslands.’
Með tveim konungsúrskurðum höf-
um Vér jafnframt ákveðið, að islenzk
lög og mikilvægar stjórnarráðstafanir
skuli framvegis eins og hingað til
bera upp fyrir Oss i ríkisráðinu, og
auk þess ákveðið gerð hins sérstaka
islenzka fána, sem með konungsúr-
skurði 22. nóvbr. 1913 var löggiltur
hvarvetna á Islandi og á íslenzkum
skipum í landhelgi íslands, þó að
því viðbættu, að það væri vilji Vor,
að réttur manna til að draga upp
dannebrogsfánann eins og að undan-
förnu sé óskertur og að á húsi eða
lóð stjórnarráðs Islands sé jafnframt
dreginn upp hinn klofni dannebrogs-