Ísafold - 24.07.1915, Blaðsíða 3

ISAFOLD
3
hefir verið og eg skal ekki um
eegja.
Þessu má ekki gleyma í sam-
bandi við orð hv. tillögumanna,
er þeir segjast alt vilja til vinna
að bjarga málinu. — Þetta vildu
þeir ekki til vinna.
Að öðru leyti er það alveg
rétt hjá hv. þm. Dal. (B. J.), að
ástæða min fyrir því að telja til-
löguna óþarfa er sú, að eg tel
fyrirvaranum fullnægt og því
auðvitað með öllu óheimil sú
skoðun, ef fram kemur, að ísland
sé bundið öðrum skilyrðum en
þeirn, sem felast í fyrirvaranum,
og mun sú vera skoðun flestra,
sem styðja hina rökstuddu dag-
skrá. Og þess vegna mun eg
greiða dagskránni atkvæði. Eg
get ekki fengið mig til að lýsa
vantrausti á manni fyrir það,
sem eg tel hann hafa rétt gert.
Hér eru engin landsréttindi í
voða, síður en svo, enda mun
það skoðun sumra tillögumanna,
og hefi eg heyrt að minsta kosti
einn þingmann úr þeim flokki
lýsa yfir þeirri skoðun á fundi.
Hv. flutnm. (S. E.) var mjög
hróðugur yfir því, að sér hefði
dottið gott í hug með því að segja,
að vér, þremenningarnir svo
kallaðir, værum þrír eykir, sem
heimastjórnarmenn hefðu beitt
fyrir vagninn siun. En þótt hv.
flutnm. (S. E.) segi, að heima-
stjórnarmenn hafi beitt mér fyrir
vagn, stungið mér í vasann eða
hver önnur orð, sem hann notar,
þá geta þau orð hans ekki bitið
á mig, með því að eg hefi gert
alt, sem eg hefi gert, af beztu
sannfæringu, enda veit eg ekki,
hvort hann ætlast til, að þessi
oss óvinveittastir. — Sumum þeim
vinveittari trúi eg síður, af því að
þeir byggja á þvi, að það sé hægt
að gjöra oss ánægða með því að
láta oss hafa það sambands-fyrir-
komulag, sem vér gætum bezt ákos-
ið, án þess að viðurkenna sjálfstæði
vort skilmálalaust. — Hinir eru búnir
að sjá að það tekst aldrei. Og af
því að þeir vilja ekki beita óyndis-
úrræðum til að varna þvi, þá er ís-
land í raun og veru tapað úr ríkis-
einingunni, þótt íslendingar sjáifir
geti ekki séð það eða notað sér fyrir
óeirðum innbyrðis. — Þessvegna
eru þessir Danir úrillir, en reyna að
draga alt á langinn og leiða burt at-
hyglina með því að þjarka við oss
um ýms aukaatriði, sem þíim í raun
og vern stendur alveg á sama um.
Síðan eg þóttist skilja þessa gjör-
breytingu á hugarfari Dana, hætti
eg fyrir mitt leyti að tala um skiln
að, þvi að skilnaðarstefnan er aðeins
mótstefna við innlimun, og stefna,
sem vér reyndar ætið verðum að
standa við, ef einhver óhrein úrslit
á að brugga sjálfstæðismáli voru.
En í hvert skifti sem bólar á rétt-
um skilninqi hjá Dönnm, hvort sem
er i illu eða góðu, þá verður að
sæta lagi og hefja nýja baráttuaðferð
sem hæfir, og ekki særir eða æsir.
Sannleikurinn er, að við pd Dani
er hagt að tala, sem vita ísland tapað
úr ríkisheildinni, en við hina er ekki
eyðandi orðum, þvi að þeir gera sér
einlægt falsvonir, ala á óhreinindum,
og ota einlægt fram glæsilegum
sambandskjörum.
En um fyrirkomulasrið á samband-
inu má oss hér um bil standa á
sama, ef ekki er opin leið úr því
hvenær sem er. Það er bókstaflega
ekki hœgt að búa til svo lögfræði*
lega trygt samband, að sá sterkari
geti ekki sýnt þeim minni máttar
orð hans verði skoðuð sem rök-
samd. En hitt er satt, að til eru
þeir menn, sem missa sjónar á
málefninu af hræðslu við að ein-
hver nefni þá flokksnafni poli-
tískra andstæðinga sinna, hvort
sem gert er með réttu eða röargu
og kæra sig kollótta um annað,
að eins ef þeim verður ekki brugð-
ið um slíkt.
Hv. 2. þm. N.-M. (J. J.) get eg
verið sammála að öllu leyti, nema
því, að hann telur eitthvað það
liggja í orðum kdhungs, sem ekki
fullnægi fyrirvaranum. Hann tal-
aði með þeirri rósemi og sann-
girni, sem sæmileg er hverjum
þingmanni. Eg get verið honum
samdóma um það, að heppilegast
sé, að þjóðin yfírgefí sambands-
þræturnar, enda munu nú æ fleiri
og fleiri snúast á þá skoðun, bæði
meðal Sjálfstæðismanna og Heima-
stjórnarmanna, enda er oss þess
full þörf. Og eg sé ekki betur
en að þeim 2—3 þús. kr., sem
varið hefir verið í þær óþörfu
þrætur, sem staðið hafa um þessa
tillögu, hefði verið betur varið til
einhvers annars. Ef sú stefna
væri tekin upp, gætu allir flokk-
ar í bróðerni unnið að fullu sjálf-
stæði þessa lands.
Eg skal að eins geta þess, að
eg var á þeirri skoðun, að rétt
væri að heyja aukaþing og ósk-
aði þess, og tel illa farið að ráð-
herra sá sér það ekki fært. En
við nánari íhugun virðast mér
ástæður hæstv. ráðherra fyrir því
að halda því eigi til streitu, svo
gildar, að eg hélt þeirri skoðun
ekki til streitu.
Þótt ýmislegt kunni að vera
enn, sem svara þyrfti, og eg sé
nú að deyja og geti ekki borið
hönd fyrir höfuð mér oftar í
þessu máli, þá læt eg mig nú
samt hér með í andlátið.
-------------------- ■■.
hverskonar ósvífni er hann vill, og
að sá minni máttar finni ekki alstað-
ar ástæðu til hverskonar tortrygni,
jafnvel þar sem engin ástæða er til.
— En á hinn bóginn sýnir líka
reynslan nú síðustu árin, að jafnvel
núverandi samband, sem er ólög-
fest og báðir eru mjög óánægðir
með fyrirkomulagið á, getur hepnast
prýðisvel, þegar gjört er sér far um
að láta það fara vel. Og það hafa nú
Danir gjört, það verður að viðurkennast.
Eina öryggið í sambúðinni gegn
ósvífni hins sterkara og óþarfanöldri
hins veikara, er, að báðir %eti úitið
henni, eins og vér nú höldum fram,
en vantar viðurkenningu á. — Feng-
ist sú viðurkenning, vildi eg fyrir
mitt leyti leggja talsvert í sölur fyrir
að góð sambúð við Dani gæti tek-
ist, því að nýrri tíma reynsla virð-
ist sanna, að betri sambýlismenn
verði ekki ákosið, ef nokkra skal
hafa.
En þá verðum vér líka að hreinsa
sjálfstæðisstefnu vora frá rótum og
finna út þann vilja og þær kröfur, sem
eru færar og sem þjóðin getur safn-
ast um. — Að flokkar séu að fúska
við sérkreddur i svo alvarlegu máli,
verður þjóðin að harðbanna, því að
slikt drepur allan vorn réttl
Vér megum ekki eiga á hættu
framvegis að hver stefna sem mynd-
ast um framsókn vora fái strax
innanlands móthald af flokkshagnaðar-
ástæðum, eða að hvert spor sem
fram vinst, telji sá flokkurinn ófært,
sem ekki kom þvi fram. Slikt lamar
(demóraliserar) framsóknina og spillir
réttmæti málstaðarins.
Sjáum vér þjóðinni enga samleið,
er oss sæmra að þegja. Frh.
Halldór Jónasson.
Hvert stefnirP
Það eru nú liðin io ár frá því er
ísland komst í ritsímasamband við
umheiminn og er það óefað þýðing-
armesta sporið, er stigið hefir verið
til að koma veizlun íslands í hend-
ur landsmanna sjálfta. Siðan hefir
árlega verið varið talsveiðu fje til
að auxa símakerfið, og auðvitað hafa
þá þeir staðir á landinu verið Játnir
sitja fyrir, sem álitið hefir verið að
þörfnuðust mest símans, og kostn-
aðarminst og auðveldast hefir verið
að Jeggja síma til. Hinir, sem
að meiri erfiðleikum og kostnaði
hefir verið bundið að koma í síma-
samband hafa orðið útundan, sök-
um þess að fjárframlög til símalagn
inga hafa verið af skornum skamti,
enda þótt þörfin hafi sumstaðar
verið fult svo mikil þar, eða meiri
sökum staðhátta. Vil eg í því sam-
bandi minna á, hve lengi Vestmann-
eyingar urðu að bíða eftir símanum
og að hann mundi ekki kominn á
enn, ef eyjarskeggjar hefðu eigi lagt
slíkt kapp á að fá hann og þeir
gerðu. Það virðist þó, sem Vest-
mannneyjar sé sá staður, sem hvað
fyrst hefði þurft að koma í síma-
samband við aðallínuna, þar eð skip
koma þangað fyrst á leið til Reykja-
víkur sunnan og austan um land og
frá útlöndum. Þar að auki er sjór
við Vestmanneyjar hinn fiskisælasti
og stendur mikill hluti sunnle'nzka
fiskiflotans þar fiskiveiðar lengri
eða skemmri tíma á ári hverju.
En það eru ekki eins dæmi með
Vestmanneyjar. Það eru nokkur
kauptún, sem enn ekki eru komin i
símasamband, þótt þeim sé það lífs-
skilyrði og sem því árlega bíða
mikið tjón á verzlun sinni, sökum
þess, hve ver þau eru sett en keppi-
nautar þeirra, hvað verzlun snertir
af sjávarútveg, því síminn hefir ger-
breytt allri aðstöðu við kaup og
sölu á vörum, og eiga þau, kaup-
túnin sem símalaus eru, þvi mikið
erfiðara nú en áður hlutfallslega.
Óg það verður að gæta þess, að
það eru ekki einungis kaupmenn-
irnir og útgerðarmennirnir sem hall-
ann biða, bæði beinlinis og óbeinlin-
is, heldur líka íbúarnir.
Sem dæmi ójafnrar aðstöðu mætti
nefna Stykkishólm og Flatey á
á Breiðafirði. Áður en síminn kom
voru þessir staðir nokkuð likt settir
að því er skipaferðir og póstsam-
göngur snertir, þótt þær að visu
gætu fremur tepst til Flateyjar að
vetrarlagi. Nú er þessu umsnúið.
Póstar koma að visu og fara á báð-
um stöðum, eins og áður, nema
hvað póstskipin koma hlutfallslega
oftar við í Stykkishólmi nú. Það er
síminn sem orsakar breytinguna.
Kaupmenn i Flatey verða að gera
sér póstferðirnar að góðu, framfar-
irnar ná ekki til þeirra. Þeir fá
eins og tveggja mánaða gamlar frétt-
ir af heimsmarkaðinum. Póstbréfin
eru eini möguleiki þeirra til að geta
borið sig saman við heildsalana,
panta og selja vörur. Þeir vita al-
drei fyr en eftir á, ef einhver vöru-
tegund fellur eða stigur í verði og
gera því ef til vill vörupantanir sin-
ar á óheppilegasta tima á markaðinn.
Stykkishólmskaupmenn geta aftur á
móti fengið allar verulegar fréttir
með símanum, bréfaskriftirnar eru
þeim eingöngu til uppfyllingar, auka-
atriði. Þá gæti og svo farið nú á
þessum ófriðartimum, að Flateyjar-
kaupmenn yrðu vörulausir sökum
simaleysis, en hvernig færi þá fyrir
þeim er kaupstað sækja til Flateyjar
við allan norðanverðan Breiðafjörð?
Það mundi liggja við hallæri.
Einhver kann að halda þvi fram
að eigi ?é ókleift fyrir Flateyir.ga
að senda til næstu símstöðvar,
Stykkishólms, er þess sé veruleg
þöif. Þetta er að visu satt. En
það verðnr að gæta þess, að fjar-
lægðin milli þessara staða eru um
6 vikur sjávar og því tæplega far-
andi nema á mótoibátum, og mundi
hver slík ferð kosta um kr. 6o,oo
(það er borgað fyrir hverja póstferð
til Stykkishólms nú, var áður með-
an árabátar voru notaðir 70—80 kr.)
en leiðir eru óhreinar og straumar
nnklir milli skerja og eyja og legast
því bátum fremur, ef nokkuð er að
veðri. Á þetta verður líka að líta.
Þar að auki geta íslög og ísrek al-
gerlega tept samgöngur um lengra
eða skemmra bil. Það er því auð-
sætt, að á þenna hátt verða simans
lítil eða engin not, eða ver en engi.
Flateyjarhreppur — Flatey með
nærliggjandi eyjum, er eitt af frjó
sömustu og fegurstu héruðum lands
ins. í Flatey er verzlunarstaður og
er þangað sótt frá öllum norðan-
verðurn Breiðafirði og öllum vestur-
eyjum. Þar er talsverð þilskipaút-
gerð sem eyskt stöðugt, enda góð
skilyrði, þilskipahöfn er ágæt, ein-
hver hin bezta á landinu og Breiði-
fjörður fiskisæll, sem kunnugt er.
Eyjarskeggjar eru nú á þriðja hundr-
að manns og fjölga stöðugt. í Flatey
sitja prestur og læknir.
Frá norðanverðum Breiðafirði er
læknis venjulega vitjað til Flateyjar,
en oft er það ómögulegt á árabát-
um, en mótórbátar eru engir til á
þvi svæði. Væri símasamband til
Flateyjar frá Barðaströnd eða Múla-
hrepp, mætti síma eftir lækni og fá
mótorbát í Flatey til að flytja hann,
þó ófært væri á árabátum, og mætti
þannig bjarga mörgu mannslifinu.
Að ná til læknis á landi er bæði
fremur langt og getur verið því nær
ómögulegt sökum vatnavaxta og
snjóþyngsla.
Nú, þegar í ráði er að lagður
verði koparþráður frá Hjarðarholti
yfir Barðastrandasyslu til Bíldudals,
virðist nauðsyn á að taka til ihug-
unar nvort ekki yrði kostnaðarminst
að þvi er Flateyjarsimaun snertir, að
leggja hann samtímis. Væri óskandi
að þing og stjórn sæi sér fært að
uppfylla jafn réttmæta kröfu og
þessa, þvi ekki orkar það tvimæla,
að Flateyjarsíminn er lifsskilyrði fyrir
oss er þar eigum hlut að máli.
Barðstrendiugur.
+
Hildur Bjarnadúttir.
Síðastliðinn þriðjudag andaðist i
Stykkishólmi eftir stutta legu, frú
Hildur Bjarnadóttir amtmanns Thor-
arensen, á 80. aldursári. Hafði hún
venju fremur kent vanheilsu á siðast-
liðnnm vetri, en hrestist aftur með
vorinu, þar tiT er húu 2 eða 3 dög-
um fyrir andlátið fekk aðkenning af
slagi, er dró hana til dauða.
Frú Hildur var atgerfiskona, og
miklum mannkostum búin; prúð-
mannleg i allri framgöngu, innilega
trúrækin og kærleiksrík.
Frú Hildur var ekkja eftir Bjarna
heitinn Magnússon, sýslumaun Hún-
vetninga. Synir þeirra hjóna voru
Guðmundur heit. Scheving héraðs-
læknir Strandamauna, Brynjólfur
Þrátt fyrir verðhækkun á efni
selur Eyv. Árnason
lang ódýrastar, vandaðastar
og fegurstar
Líkkistur.
Lítið á birgðir minar og sjáið mis-
muninn áður en þér festið kaup
annarsstaðar.
Simi 44.
H. V. Christensen & Co,
Kðbenhavn.
Metal- og filas-
kroner etc. for.
Electricitet og Gas
— Stðrste danske Fabrik og Lager. 1
Aggerbecks Irissápa
er óviftjafnanlega róö fyrir húMna. Upp&halú
allra kvenna Bezta Þarnaaápa. Bfhjih kanp-
menn yhar nm hai a.
real stúdent og bóndi frá Þverárdal,.
og Páll Vídalín sýslumaður Snæfcll-
inga. Hjá honum dvaldist hún öll
siðustu æfiárin, og i faðmi ástvin-
anna, þar lauk hún sinni löngu,.
heiðri krýndu lífsbraut. Blessun.
hvili yfir minningu hennar.
5. G.
Síra Haraldur Níelsson prófessor
varð fyrir því slysi núua í vikunni
að detta illa af hestbaki, þegar hann
var á ferð um Húnavatnssýslu á leið
suður. Meiddist hann talsvert á höfði,
fekk snert af heilahristing. Var hann
fluttur heira að Staðarbakka. En eftir
símfrétt frá Lækjarmóti í morgun var
hann orðinn það hress, að hann ætlaði
að leggja á stað suður í morgun.
Framsagnar-skemtun Guðm. Kamb-
an er í Bárhúsinu í kvöld.
Ceres kom frá útlöndum á miðviku-
dagsmorgun. Farþegar: frúLouise Finn-
bogason, kaupm. Arni Jónsson, 4rni
Benediktsson og Fr. Nielsen.
Gnllfoss var ófarinn frá Leith í
gærkveldi að því er menn bezt vissu.
Er það óþægileg og dýr töf, sem skip-
ið hefir orðið fyrir.
Flóra átti að fara frá Noregi þ. 19.
júlí. — 1 gær hafði afgreiðslumanni
Bergensfélagsins hér eigi borist neitt
skeyti um það, að skipið væri lagt af
stað.
Viðskifti við Ameríku. Meðal
farþega á Ceres var fiskkaupmaður
ameríkskur, Mr. Larkins, er ætlar að
stofna til talsverðra viðskifta hér, í
sambandi við hr. Arna Benediktsson.
Aðkomumenn: Björn Þórðarson
sýslumaður frá Borgarnesi.
Séra Bjarni Jónsson messar í
dómkirkjunni á morgun kl. 12. Eng-
in síðdegis-messa.
Látin er 28. f. m. á sjúkrahúsi í
Halvö á Jótlandi, jungfrú Kristín
Þorleifsdóttir frá Bjarnarhöfn,
eftir nær 2 ára mjög þunga legu.
Hún var hjúkrunarkona, og stund-
aði þau störf um tíma hér lieima, en
lengst hjá frænda sínum Stefáni
Stefánssyni lækni í Aars. Gerði það
af alúð og mikilli umönnun.
Misprentast hefir í síðasta blaðl
fæðingarár frú Bergljótar Sigurðardótt-
ur 1875 í stað 1 8 7 9, og nafn eins
barns hennar Bjarni í stað Björn.