Ísafold - 31.07.1915, Blaðsíða 1

Kemur it tvisvar
i viku. Yerð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða l‘/i dollar; borg-
ist .fyrir íniðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
ísafoldarprentsmiftja Rltstjöri: Úlsfur BjörnsSDn. Talslmi nr. 455
Uppsðgn (skrifL)
bundin við áramút,
er ógild nema kom-
in só til ótgefanda
íyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi sknld-
laus við blaðið.
--------------------_-|j ,1-l-lh
XLII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 31. júlí 1915.
$6. tölublað
Alþýúufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
Borgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—8
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og 4^-7
Bœjargjaldkerinn Lanf&sv. 5 kl. 12—8 og 6*
tslandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestrar-og Bkrifstotfa 8 Ard,—1C öfltd.
Alm. fundir fid. og ad. 8*/t sibd.
Landakotskirkja. önbsþj. 9 og 6 & helfcum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafn 12—8 og 5—8. Útlán 1—8
Landsbúnaöarfólagsakrifstofan opin frá 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
Landsskjalasafniö hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
K&ttúrngripasafnib opib l1/*—21/* & sunnud.
PóBthúsib opib virka d. 9—7, snnnud. 9—1.
Bam&byrgb Islands 12—€ og 4—6
Btjórnarr&ÓBskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Beykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
VifilstabahæliO. Heimsóknartími 12—1
Þjóbmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2.
I»orst. I»orstcinsson
yfirdómslbgm. Miðitrœti 4 uppi.
Heima kl. 2—3 og 7—8. Sími 515.
Frá alþingi.
Tvö nefndarálit.
Dýrtíðarnefndin, sem neðri deild
alþingis kaus til þess, að gera til-
lögur um dýrtílarráðstafanir, segir
svo i álitrsínu:
Eins og kunnugt er hafa flestar
íslenzkar afurðir hækkaÖ mikið í
verði á erlendum markaði. Af því
hefir aftur leitt aukinn útflutning á
ýmsum afurðum, frá því sem venju-
legt er, og má búast við enn aukn-
um útflutningi. Meiri hluti neándar-
innar litur svo á, að til þess geti
komið, að svo mikið verði flutt út
af ýmsum innlendum vörutegund-
um, að af geti orðið skaðleg þurð á
þeim í landinu sjálfu og jafnvel
stafað háski af, »f eigi er heimilt
fyrir landsstjórnina að taka í taum-
ana. Telur því meiri hlutinn brýna
þörf á þvi, að heimila landsstjórn-
inni að hefta útflutning islenzkra
afurða, einna eða fleiri, að nokkru
eða öllu leyti, ef þörf gerist.
Þetta er að eins heimild, sem ætl-
ast er til, að eigi verði notuð nema
stjórnin teiji brýna þörf á. Væntir
meiri hlutinn, að með því móti megi
tryggja landsmönnum nægar birgðir,
t. d. af kjöti og fiski.
Til þess að létta u'ndir fyrir
mönnum, að afla sér matvæla í
haust og vetur, vill nefcdin leggja
til þá bráðabirgðaráðstöfun að breyta
fuglafriðunarlögunum i líkt horf sem
þau voru, áður en lögin nr. 59, 10.
nóv. 1913, gengu i gildi og láta þá
breytingu haldast meðan ófriðurinn
stendur. Með því verður meðal
annars heimilt að skjóta rjúpur á
komandi hausti, og auk þess nokkr-
ar aðrar fuglategundir, sem góðar
eru til matar, etr friðaðar voru með
lögum 10. nóv. 1913. Með því að
hér er að eins um að ræða bráða-
b'rgðabreytingu og núgildandi fugla-
fciðunarlög ganga i gildi, þegar ó-
friðnum léttir, er það einróma álit
nefndarinnar að ráðstöfun þessi sé
eigi athugaverð.
Þess ber að geta, að nefndin var
klofin um fyrra atriðið og voru þeir
þar í minni hluta Bened. Sveinsson
og Þorleifur jónsson. Þeir eiga sæti
í nefnd þeirri er kjöriu vartil þess,
að athuga frumvarp til laga um
heimild fyrir ráðherra íslands, til
þess að skipa verðlagsnefn. Sú Hefnd
hefir lagt álit sitt fyrir þingið og
segir þar:
Nefndin heffr orðið einhuga um,
að nauðsyn geti verið á hafa verð-
kgsnefnd, á meðan á Evrópu strið-
inu stendur.
Það getur verið brýn þörf að
reyna að hafa einhvern hemil á, að
verð á nauðsynjavörum fari ekki
upp úr öllu valdi, að óþörfu, eða
einungis fyrir óhóflega álagningu
seljanda.
En hinsvegar dyldst nefndinni ekki,
að mjög verður að gæta þess að fara
varlega í þessar sakir, svo að eigi sé
heldur þröngvað kosíi seljanda, og
að frjáls og eðlileg samkeppni bíði
sem minstan hnekki. Enda mun
nefnd sú, er skipuð var 13. okt. f.
á., hafa verið mjög gætin f þessu
máli.
Það, sem sumir nefndarmenn voru
í nokkrum vafa um viðvíkjandi þessu
frumvarpi, var það, hvort nauðsyn
bæri til þess, að heimild væri til að á-
kveða verðlag á innlendum nauð-
synjavörum, og hvernig því mætti
viðkoma í framkvæmdinni.
Vér getum 11 ú ekki séð, að tals-
mál geti orðið um að áfkveða verðlag
á þeim innlendum afurðum,sem ætl-
aðar eiu beint til útflutnings,
— þar skapar heimmarkaðurinn verð-
ið — enda getur það ekki náð
nokkurri átt, að fara að setja nein-
ar hömlur fyrir þvi, að framleið-
endur megi selja vörur sínar þv.
verði, sem boðið er í þær erlendis
frá, svo að heimild um að ákveða
verðlag á innlendum vörum d ekki
og md ekki ná til annara en þeirra
kaupmanna, eða seljenda, er selja
til neyslu í landinu, með uppskrúf-
uðu, óhæfilegu og óviðeigandi verði,
frá því sem þeir hafa borgað fram-
leiðendum.
Þegar þessa er gætt, sjáum vér
ekki neitt verulegt við það að at-
huga, þótt ákvæðið standi um að
innlendar nauðsynjavöiur geti einnig
heyrt undir þetta, þar sem hugsanlegt
er,að smásalar og millimenn,sem selja
til neyslu í bæjum, kynnu að nota
sór neyð, og setja óhóflega hátt verð
á vöru slna, og það er i þeim til-
fellum, að heimildin á við.
Sveinn Björnsson skrifaði undir
þetta nefndarálit með fyvirvara.
Þingsál.tillðgur.
Tiliaga til þingályktunar um verk-
mannamálið. Flm. Sk. Th.
Neðri deild alþingis, að skora 1.
ráðherra íslands:
1. Að útvega sem gleggstar
upplýsingar um verkmannalöggjöfina
í þeim löndum, þar sem hún er full-
komnust, svo sem um slysa-ábyrgð
verkmanna, um sjúkra-, atvinnuleysis-
og elli styrk verkmanna, um vinnu
barna og kvenna f verksmiðjum o. fl.
o. fl. — og leggja skýrslurnar síðan
fyrir næsta alþingi.
2. Að semja og leggja fyrir næsta
alþingi lagafrumvörp, er lúta að hinu
ýmsa, er í fyrsta tölulið greinir.
Tillaga til þingsályktunar um hús-
mannamálið. Fl.m.; Sk. Th.
Neðri deild Alþingis ályktar, að
skora á ráðherra íslands:
I
1. Að útvega sem allra gleggstar
skýrslur um lánsstofnanir, húsmanna-
stéttinni til handa, sem og um styrk-
og liuveitingar ýmiskonar, sem vant
er að veita húsmanna félögum —
eða mönnum nefndrar stéttar —, i
>eim löndum, þar sem kjörum hús-
manna-stéttarinaar mest er farið að
sinna, og leggja skýrslurnar siðan
:yrir næsta alþingi til yfirvegunar.
2. Að útvega ennfremur og leggja
yrir næsta alþingi, sem allra glegst-
ar skýrslur um alt, er að húsmanna-
öggjöfinni lýtur, í þeim löndum,
?ar sem hún er fullkomnust, eða hús-
mönnunum, og þá og þjóðfélaginu
heild sinni, hagkvæmust.
3. Að leggja síðan fyrir næsta
Alþingi frumvarp til laga um skip-
un milliþinganefndar, til að íhuga,
og gera tillögur um, heppilega laga-
setniugu, til eflingar efnalega sjálf-
stæðri, og vel mannaðri, húsmanna-
(og þurrabúðar- og grasbýla-) stétt i
landinu. ^
Frumvörp.
79. Frumvarp til laga um lög-
gilta vigtarmenn.
1. gr. í kaupstöðum og kauptún-
um landsins skulu vera löggiltir
vigturmenn, svo margir, sem þörf
er á. Lögreglustjórar tilnefna þá,
hver í sínu umdæmi, og gefa þeim
erindisbréf.
2 gr. Þóknun fyrir starfið greiða
þeir sem þá nota, eftir samkomu-
lagi, þó aldrei minna en 75 aura
um klukkustund.
3. gr. Lög þessi öólast gildi x.
janúar 1916.
Fallin frumvörp. í gær
féllu við 2 umr. í neðri deild al-
þingis frv. til. laga um forkaupsrétt
landssjóðs á jörðum og frv. til laga
um heimild til að selja hálfa jörðina
Möðruvelli i Hörgárdal.
Úrslitakappleiknum
um Reykjavikurhornið milli knatt-
spyrnufélaganna Fram og Reykjavík-
ur lyktaði svo, að Fram vann horn-
ið með 2 mörkum gegn 1 (1—1;
1—0). Svo var leikurinn jafn i
þetta sinn, að búa mega Frammenn
sig vel undir næsta árs kappleika,
ef þeir eiga þá að vera öruggir um
að halda báðum gripunum, sem nú
eru í þeirra vörzlu, íslandsbikarn-
um og Reykjavíkurhorninu, enda
má nærri geta, að Knattspyrnufélag
Reykjavíkur unir því illa, að hornið,
sem það félag hefir gefið til að
keppa um, og er hinn bezti gripur,
er kostað hefir á 3. hundráð krónur,
verði til lengdar i annara höndum.
Hins vegar má geta þess, Fram-
mönnum til hugarléttis og afsökun-
ar, að þá vantaði i þetta sinn bezta
framleikara sinn, verzlunarmann Pét-
ur Magnússon.
Framsagnarkvöld
Guðmundar Kamban,
Einn og einn koma þeir fram, is-
lenzkir listamenn, hver i sinni grein,
og hvenær sem einhver bætist við
hópinn, er eins og blíður blær von-
anna strjúki okkur um vangann. Við
erum svo vanir við andlega kuld-
ann, og gróðurleysið undir eins og
kemur út fyrir bragarrúnið gamla,
að við verðum bæði fegnir og hissa
þegar við heyrum eða sjáum eitt-
hvað nýtt, sem ekki hefir dafnað hér
áður. Svona er það þegar Haraldur
i Kallaðarnesi sezt við hljóðfærið.
Þá gleyma allir hve hörmulega fátæk-
leg Bárubúð er, og kvalabekkirnir,
sem þeir sitja á, verða að dúnmjúk-
um dýnum. Tónarnir lyfta þeim
inn í nýja heima og þeir finna að
munurinn á hversdagslist og
sannri list er eins og munurinn á
flugi hænsna og svana. Hvort-
tveggja er kallað flug, en annað er
jarðbundið, hitt loftfrjálst og fult að
fegurð. —
En eg ætlaði að segja fáein orð
um framsagnarkvöld Guðmundar
Kamban, laugardaginn 24. þ. m. Það
er síðasta nýungin, sem lifgað hefir
upp i fásinninu hérna i sumar. Eng-
inn sem heyrði getur efast um, að
þar var kominn islenzkur listamaður
i grein, sem litið hefir verið
stunduð hér og enginn íslendingur
lœrt til hlítar áður. Frá náttúrunn-
ar hendi hefir Guðm. Kamban fagra
og auðuga rödd, næman smekk
og leikaiahæfileika, en þessar gáfur
hefir hann tamið undir handleiðslu
ágætis kennara og snillings i fram-
sagnarlist; sá maður er P. Jerndorf.
Guðm. Kamban hefir og farið víða
um Danmörku með list sina og er
þvi vel heima á leiksviðinu.
Efnisskráin var þessi:
Gunnarshólmi. Upphafið á »Kát-
um pilti« (þýðing Jóns Ól.). Ákvæða-
skáldið (þýðing Matth. Joch.). Dóra
(sögukafli eftir Dickens). Kafarinn
(þýð. Stgr. Th.). En hvað það var
skrítið, eftir Pál Jónsson. Skifærden
(úr Arnljót Gelline eftir Björnson).
Faxi (sögukafli úr Skírni eftir Guðm.
Kamban).
Eins og menn sjá slær efnið á
marga strengi og ólíka. En Kamban
kunni tök á þeim öllum og skeikaði
örsjaldan. Yfir meðferðinni var frjáls
og persónulegur blær. Orðin fengu
ekki að eins rödd, heldur og hold og
blóð. Þau urðu að lifandi athöfn.
Sliku eru menn óvanir hér, og sum-
ir halda jafnvel að það sé óeðli, ef
framsegjandinn sýnir lífsmörk á sér.
En mér var skemt. Og þegar hlé
vatð á, þótti mér sem ótal islenzk
kvæði og sögur væru kongsdætur í
álögum, er biðu þess að kongssonur
úr riki listariunar kæmi og leysti
þær, til að leiða þær fram i fullri
fegurð. Eg óskaði þess að Guðm.
Kamban mætti enn oft lesa fyrir
okkur, og eg hlakka til að heyra hann
næst. G. F.
---- c»0-
t
Frö Bergljót Sigarðardóttir.
Enn stendur borð og stóll og rúm,
enn stígur ljós, og sígur húm:
en hún sem af
sinni auðlegð gaf
því anda — horfin burt!
Á gleðistund þinn hlátur hrein
sem hryndi perlur nið’r á stein.
Nú döggva tár
þitt dökkva hár
— og þyngst er hljóðlaust hljóð.
í móðurástar himin hátt
þú hendur teygðir dag og nátt:
þú gekst þar frá,
en gómum á
þú gullduft með þér barst.
Og þegar börnum þínum finst,
að þau sé glödd, er varir minst:
þá ert það þú —
sem býr til brú
frá barnsins sál til þin.
Hvert böl þins manns, sem batnað var,
þig biður fyrirgefningar:
það vildi heitt,
hvert eitt, hvert eitt
sig fegið bjóða fram.
Guðmundur Kamban.
Eftirfarandi kvæði barst próf. Har.
Nielssyni með símanum i gær, rétt
áður en jarðarför konu hans hófst.
i.as dócent Sig. P. Sivertsen það upp
á eftir húskveðjunni:
Við burtför
frú Bergljótar Sigurðardóttar.
Nú opnaði loksins þér ljósheimagöng
vor líknsemdar faðirinn góði;
og hugur er fullur af hátíðasöng
og heitur af þakklætis-óði.
Þvf, ljúfa, þú skilur ei vinina við
og vinirnir takast ei frá þór;
og maðurinn sterki, sem stóð þór viðhliS,
hann stendur að eilífu hjá þór.
Hann gat elgi haldið í höndiua’ á þér
nó huggað á æfinnar kveldi,
þá var hann að kunngera' oss kraftaverk
hór,
með kærleikans heilaga eldi.
Og sársaukinn brendi í bæninni hans,
er bað hann um líkn handa þjáðum,1)
en þá varstu elumitt í lending þínslands,
sem löngu var kunn ykkur báðum.
Og brosandi róttir þór hugur minn hönd
og honum, sem enn þarf að stríða;
þið gáfuð mór samúðar blessuðu bönd
og þá blessun, sem gjöreyðir kvíða.
Eg veit það að engum er einmana kalt,
8em umkringir trúmálavörnin,
en guð minn, ó guð minn, er umvefur alt,
nú annast þú manninn og börnin,
Ólöf Sigurðardóttir,
frá Hlöðum í Eyjafirðl.
J) Prófeasor Haraldur Níelsson var
staddur norður á Akureyri, er kona
hans lózt. Hann hafði flutt þar þrjú
erlndi; eitt þeirra var um »kraftaverk-
in fyr og nú«. Sunnudaginn hinn 18.
júlí pródikaði hann í Akureyrarkirkju,
en hafði þá um morguninn fengið þá
fregn með símanum, að konu hans
hefði mjög þyngt á laugardaginn. Hér
er átt við bænina á undan pródlkun.
Síðar fróttist norður, að frú Bergljót
hafði andast nákvæmlega um sama
leyti og guðsþjónustan var að byrja.
Ólöf á Hlöðum kyntist þeim hjón-
um hór Byðra í fyrravor, og þær frú
Bergljót skrifuðust á síðan. — H. N.
helmsótti og Ólöfu í ferðlnni, bœði á
Hlöðum og á Akureyri.