Ísafold - 01.09.1915, Síða 1

Kemur út tvisvar
i viku. Yerð krg.
4 kr., erlendis ö kr.
oða 1 ’/> dollar; borg-
ist fyrir miöjan júlt
erlendis fyrirfram.
Lansasala 5 a. eint.
ISAFOLD
ísafoldarprentsmiðja
Rítstjdr!: Ólafur Björnsson.
Talsími nr. 455
r
L
Uppsögm (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefand*
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XLII. árg.
Reykjavik, miðvikudaginn 1. september 1915.
67. tölublað
tit lyTTrrmm \ mixLI
. H. Andersen & Sön
klæðaverzlun,
Aðalstrœti 16. Sími 32.
Stofnsett 1888.
ÞAR ERU FÖTIN SAUMUÐ
►-a*. FLEST,
ERU FATAEFNIN BEZT.
j ÞAR
TTTTT
jLisjLit íin'mrxrjm
Óþinglegt atferli.
Fyrir tæpum mánuði var því
spáð hér í blaðinu, að ef á þingi
væri reynt að hreyfa eitthvað
við hinum mikla aukagróða, sem
sveitabændur, sér að þakkarlausu,
en aðeius vegna ófriðarins fá af
afurðum sinum þetta ár, mundi
iœndavaldið sýna sig og harð-
stiúnum flokki að mæta til and-
stöðu á þinginu.
En oss datt þá eigi í hug, að
þessi orð mundu sannast svo á-
þreifanlega og bændavaldið á
þingi láta eftir sig jafn óþinglegt
verk í því tilefni eins og raun
varð á í Neðri deild í gærkveldi.
Eins og sjá má annarsstaðar í
blaðinu hafa komið fram í þing-
inu ýmsar tillögur um ráðstafanir
út af dýrtíðinni.
Tvö frumvörp i þessa átt voru
til umræðu í Nd. i gær, annað
frá Sveini Björnssyni um almenna
dýrtiðaruppbót, hitt frv. um út-
flutningsgjald á ýmsum afurðum
lands og sjávar, sem vegna ófrið-
arins hafa komist í óeðlilega hátt
verð. Þetta frumvarp var flutt
af þeim þrem þingmönnum í Nd.
sem sitja í velferðarnefndinn þ.
e. Sveini Björnssyni, Sleúla Thor-
oddsen og Jóni Magnússyni. Gerðu
þeir það með samþykki þeirra
tveggja velferðarnefndarmanna,
sem i Ed. sitja, Guðmundar Björns-
sonar og Jósefs Björnssonar og
sömuleiðis ráðherra.
Hafði veiferðarnefndinni hug-
kvæmst að auka tekjur lands-
sjóðs í svip með bráðabirgða-
skatti á þeim afurðum lands og
sjávar, sem miklu meira fæst
fyrir nú, vegna ófriðarins, en
nokkuru sinni áður.
Þessi stefna, að leggja ófriðar-
skatt á þá, sem grætt bafa stór-
um á ófriðnum til þess aftur að
létta undir með þeim, sem bíða
tjón af honum, mun hafa verið
tekin upp viðast hvar á löggjafar-
þingum veraldarinnar— með sam-
huga fylgi allra, iíka þeirra sem
skatturinn hefir komið mest við.
Það var þv> ekki óeðlilegt, að
Bjargráðanefndin hallaðist á þessa
sveif, og kæmi fram með frv. í
þessa átt.
En jafnframt var það tekið
fram af flutningsmönnum, að þeir
héldu alls eigi fast við einstök
atriði í frv., heldur teldu sjálf-
sagt að laga þau í hendi sér, eftir
því sem hentugt reyndist við
nánari yflrvegun. Þeir óskuðu
þess að eins að benda þinginu á
þessa leið og fá það til að ihuga
hana með þvi að kjósa nefnd í
málið, sem þá tæki og til rann-
sóknar aðrar tillögur, er fram
kæmu um dýrtíðarráðstafanir.
En hvernig halda menn að
þessum tilmælum bjargráðanefnd-
arinnar hafi verið svarað í Nd. ?
Jú, með því að fella frv., eigi
aðeins frá nefnd, heldur einnig frq
2. umrœðu!
Þess munu engin dæmi á al-
þingi, að heilli nefnd, sem kem-
ur fram með eitthvert frv., sé
sýnd svo mikil ókurteisi að fella
frv. frá 2. umræðu. Hvað þá
heldur þegar frv. kemur frá þeirri
nefnd, sem sameinað alþingi hefir
kosið af öllum flokkum til ráðu-
neytis stjórninni um hin mikil-
vægustu efni, er á dagskrá eru
nú og verða meðan ófriðurinn
stendur.
Þeir sem neituðu að láta frv.
fara til 2. umr. voru þessir þm.
Björn Hallsson, Eggert Pálsson,
Ben. Sveinsson, Einar Jónsson,
G. Eggerz, Hj. Snorrason, Jóhann
Eyjólfsson, Jón frá Hvanná, Sig.
Eggerz, Sig. Sig., St. Stefánsson,
Þorl. Jónsson og Þór. Benedikts-
son.
Tveir greiddu eigi atkvæði, þeir
Bjarni frá Vogi og Björn Krist-
jánsson. Einn þm. (H. Hafstein)
var eigi viðstaddur. En með frv.
til 2. umr. greiddu þessir 9 þm.
atkv.:
Einar Arnórsson, G. Hannesson,
Jón MágnúsBon, Magnús Kristjáns-
son, MatthíaB Ólafsson, Pétur Jóns-
son, Sig. Gunnarsson, Sk. Thor-
oddsen og Sveinn Björnsson.
Aður hafði verið leitað atkv.
um nefndarskipun og hún feld
með 16 : 8 atkv. — Greiddi Sig.
Sig. þar eigi atkv. En aftur
voru þeir B. Kr. og Bj. f. Vogi
móti henni og Guðm. H. sömúl.
(þ. e. þó eigi alveg andstæður
nefnd, en vildi eigi svo fjölmenna
sem stungið var upp á (7 m. n.).
Eins og menn sjá stendur
hœndavaldið á þingi þarna í þétt-
um hópi með fyrv. ráðherra,
bróður hans og B. Sv. aftan í sér
— þessa þrjá af ofboð skiljan-
legum ástæðum, sem eigi skulu
hér þræddar.
Svona mikið kostar það, ef
hönd er hreyfð til þess að hjálpa
hinum vanmáttugustu og fátæk-
ustu meðlimum þessa þjóðfélags
í vandræðum, sem þeir eru ekki
sekir um sjálflr, heldur stafa af
utanaðkomandi ástæðum, sem
þeir ráða ekki við. Það er að
segja, ef á að nota til þeirrar
hjálpar eitthvað af þeim mikla
aukagróða, sem bændur, sér að
þakkarlausu, eignast af hinum
sömu ástæðum. Þá má það ekki
minna kosta en að grípa til þess,
sem áður mun óheyrt í þingsögu
vorri — til þess, að sýna helztu
nefndinni í þinginu, þeirri nefnd
sem vandamesta starfið er falið,
svo mikla óvirðing, sem eftir
atvikum er hægt, virða tillög-
ur hennar einu sinni ekki svo
mikils að vilja íhuga þær, heldur
\lþ*ýðafél.bökR8afn Templaras. 8 kl. 7—9
HorgarstjórHAkrifstofan opin virka daga Jl—8
Bæjarfógeta.s krifstofan opin v. d. 10—2 og 1^7
Bæjargjaldki rinn Lauf&Bv. 5 kl. 12—8 og 5*
íslandsbanki opinn 10—4.
HL.F.U.M. Lebtrar-og skrifatofa 8 árd,—10 slöd.
Alm. fundir fid. og sd. 8*/* aibd.
bandakotskirkja. öubsþj. 9 og 6 & helgum
[iondakotsBpitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankitm 10—3. Bankastj. 10—12.
Landsbókasafh 12—8 og 5—8. Útl&n 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin fr& 12-2
Landsféhirbir 10—2 og 5—6.
bandsakialHt-afnib hvern virkan dag kl. 12—2
tiRndssíminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
$T&ttúrugripu8afni& opib l*/t—21/* & sunnnd.
Pósthúsib opib virka d. 9—7, sunnud. 9—1.
Sam&byrgó Islands 12—2 og 4—6
8tjórnarr&bsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn daglangt
8—10 virka daga, helga daga 10—9.
Vifil8tabahælib. Heimsóknartími 12—1
Þjóbmenjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2.
Mýrarhúsaskólinn.
Umsóknir um utanskóla kenslu
skólaskyldra barna næsta vetur í
skólahéraði Seltirninga komi til for-
manns skólanefndar fyrir 15. þ. m.
Skólanefndin.
(G. B. og J. B.) er það að segja,
að báðir eru þaulvanir starfs-
menn og áhuga G. B. þekkja allir.
Skarð þessara manna mun því
ærið vandfylt í þinginu.
steindrepa þær við fyrsta tæki-
færi.
Fyr má nú rota en dauðrota!
Fyr má nú vera stéttar-hags-
muua-pólitikrn en að gæta ekki
einföldustu þinglegrar kurteisi!
Einn þingmaður (Skúli Thor.)
hafði þau orð um þetta að sér
»blöskruðu aðfarirnar*. Annar
þingmaður (Pétur Jónsson) hafði
þau orð á undan atkvæðagreiðsl-
unni að bjargráðanefndin hlyti að
segja af sér, ef hún væri sliku
gerræði beitt. En þrátt fyrir
þessa réttmætu viðvörun létu
þingbændurnir og flokkarígs-spe-
kúlantarnir aftan í þeim, sér ekki
segjast — heldur frömdu verk,
sem talið mun af mörgum þing-
hneyksli.
Það er trúa vor, að bændastétt
þessa lands verði fulltrúum sín-
um á þinginu lítt þakklát fyrir
þetta athæfi. Það er og trúa vor,
að islenzk bændastétt yfirleitt sé
svo drenglunduð í hugsunarhætti,
að hún mundi ekki telja eftir lít-
ilsháttar aukaskatt á sér, þegar
hún fær svo hátt verð fyrir af-
urðir sínar, að langt fer fram úr
öllum vonum, — aukaskatt til
hjálpar þeim samlöndum sínum,
sem í mikilli vök eiga að verjast
um að framfleyta sér og sínum
af nákvæmlega sömu ástæðu og
bændur græða. Svo mikil sam-
úðar- og drenglyndis hugsun mun
rikja hjá þeim.
Hvort velferðarnefndin tekur
þann kostinn að segja af sér
störfum eftir þessar ómaklegu
ókurteisis meðferð í Neðrideild,
vitum vér eigi, þegar þetta er
ritað, en ófyrirsynju væri það
sannailega ekki, nema bænda-
valdið geri bragarbót á einhvern
hátt.
En ef bændavaldið á þinginu
heldur áfram þeim hætti, sem
upp var tekinn í gær, þá hlýtur
að risa upp í landinu barátta,
sem helzt þyrfti hjá að komast.
Vér vildum helzt mega ætla að
hér hafl verið um að tefla van-
hugsaða fljótfærni, 0g sennilega
megnan undirróður þeirra manna
i þinginu, sem sitt hafa gert til
að hleypa 'ofsa í dýrtíðarmálin,
svo ilt verk sem það er og óholt.
Eftir alt það, sem alþingi
hefir gert fyrir bændastétt lands-
ins má það ekki fyrir koma, að
■fulltrúar hennar á þingi geri sig,
í alvöru og að yflrlögðu ráði, bera
um annað eins smámunalegt
stéttar-hagsmuua athæfl, að eigi
sé sagt ofbeldisverk, eins og kom
fyrir í Neðrideild alþingis í gær.
Eftir það að þessi urðu forlög
útflutningsgjaldsfrumv. tók Sv.
Bj. aftur frumvarp sitt um dýr-
tíðarhjálp með þeim ummælum,
að eigi þýddi að halda því áfram
eftir þau samtök, sem ber væru
orðin í deildinni.
Fátæklingar þessa lands, verka-
menn og lágt launuðu starfsmenn-
irnir mega þakka bændavaldinu
og þrem þingmönnunum, er aftan
í það hnýttu sér, þeim G. og S.
Eggerz og Ben. Sv., að þeir fá
eigi þá mjög svo nauðsynlegu og
sjálfsögðu dýrtíðarhjálp, sem var
makleg, eftir því sem sakir standa,
og þótt hefir sjálfteögð annarsstað-
ar í heiminum.
Velferðarnefndin.
Fjórir nefndarmenn segja af sór
8törfum og hinn fimti (Skúli Thor-
oddsen) segir sig úr sjálfstæðis
flokknum.
Á fundi sem velferðarnefndin
hélt í morgun var gerð svofeld
samþykt:
„Út af undirtektum þeim,
sem urðu í neðri deild í
gær undir tillögur neind-
arinnar um tekjuauka
handa landssjóði í ein-
hverju formi, þá sór nefad-
in sér ekki annað fært en
að segja nú þegar af sér
starfi því, sem alþingi heflr
falið henni samkvæmt 1.
gr. laga 21. t. mán.“
Fjórir nefndarmenn skrifuðu
undir samþyktina, þeir Guðm.
Björnsson, Jón Magnússon, Jósef
Bjömsson og Sveinn Björnsson.
— Fimti nefndarmaðurinn Skúli
Thoroddsen hefir aftur tekið það
ráðið að mótmæla aðförunum í
Nd. i gær með því að segja sig
úr sjálfstœðisflokknum.
Eins og tekið er fram í fyrstu
greininni í blaðinu er þessi sam-
þykt velferðarnefndarinnar sízt
ófyrirsynju.
Þegar þeim mönnum á þingi,
sem mest trúnaðarstarfið hefir
verið falið — er sýnd svo mikil
óvirðing og ókurteisi, að meiri hl.
Nd. neitar svo mikið sem að
íhuga tillögur þeirra i mesta
vandamálinu, sem þeir hafa með
höndum — þá er eigi að furða,
þótt eigi vilji þeir taka slíkum
»trakteringum« þegjandi.
Og fjarri mun því, að athæfi
meiri hluta Nd. í þessu efni sé að
skapi bænda 0g búaliðs þessa
lands.
Það er mikil eftirsjá að þess-
um fjórum mönnum úrvelferðar-
nefndinni. Tveir þeirra (J. M.
og Sv. Bj.) voru í nefndinni i
fyrra og því gagnkunnugir orðnir
þeim störfum. Og um hina tvo
Hún vakir. —
ln memoriam
frú Bergljótar Sigurðardóttur.
Hún vakir, — er ljósfaldin liður
um ljóðheim in mjallhvíta sveit,
sá herskarinn himnanna friður,
er helgustu dular-rök veit
og leitendum ijósþyrstum býðnr
guðs líknstafi’ og eilifðar-heit.
Hún vakir, — er visindin rjúfa
i vorleysing dftlheima þögn, —
er vanhyggju klettaborg kljúfa
og klaustnr-húm ljósspeki-mögn.
Hún ber ástglöð til elskhugans ljúfa
• um vorn ódauðleik sönnnnargögn.
Hún vakir, — er vizkan og trúin
um vitheiminn ónuminn fer
þeim eldi, sem kærleika knúinn
á konnngs-stól sannleikann ber, —
þar ljósvakans brúðskarti búin
sinn brúðguma’ og lávarð hún sér.
Hún vakir, — er heimspeki háskygn
að hugboði rök hefir leitt:
í ljós-sprota’ og hljómstigans hátign
að hreimblær og litblær er eitt,—
að guðs-andans heilaga hátign,
á himni og jörðu er eitt.
Hún vakir, — er litmerluð ljómar
i ljósbrigðum endurskírð jörð, —
er sannleikans sigurljóð hljómar
i svefnrofum guðsbarna hjörð, —
er kveðja þeir eilífu ómar
hvert einasta mannsbarn á vörð.
Hún vakir, — er bænarljóð barna
{ bliðkvaki fálmandi ná
til stólkonungs duftkorns og stjarna
í stígandi eilífðarþrá. —
Hún gæfi þeim augun sin gjarna,
sem guð hafa fengið að sjá.
Hún vakir og lifir i verkl
sins vinar, er lyftir hann hátt
í mannheimum sannleikans merki
svo miðar i guðsríkis átt,
þar elskan er aflgjafinn sterki
og auðmýkt á heilagan mátt.
Hún vakir, — með öllum sem vaka
i voröld guðs nýfundna heims, —
er vistferlum vonglaðir taka
í viðlendum ókannaðs geims,
þar svanimir sólarljóð kvaka
á svifleiðum blómilms og hreims.
Guðm. Guðmundsson.
/