Ísafold - 30.10.1915, Page 1

Kemur út tvisvar
i viku. Verð árg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eöa l‘/t dollar; borg-
ist fyrir miöjan júli
erlendis fyrirfram.
Lansasala 5 a. eint.
TTtítirHi
Uppsögn (skrifL)
bundin viö áramót,
er ógild nema kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. of
sé kanpandi sknld-
laus viö blaðið.
XLII. árg.
Reykjavík, laugardaginn 30. október 1915.
83. tölublað

H. Andersen & Sön
klæðaverzlun,
Aðalstræti 16. Sími 32.
Stofnsett 1888.
I»AR ERU FÖTIN SAUMUÐ
____ FLEST, _
ÞAR ERU FATAEFNIN BEZT.
rTrinmTTTm a. a. i iwi rn
Siðustu simfregnir
London 29. okt.
Georg konungur var á liðskönn-
unarferð á herstöðvunum í gær.
Tóku hermennirnir honum með
dynjandi fagnaðarópum, en hestur
konungs fældist við. Féll konungur
af baki og meiddist talsvert. Verður
hann því fyrst um sinn að liggja
rdmfastur.
í nótt leið konungi eigi illa og
svaf hann nokkuð. Blóðhitinti er nú
99/2 og æðaslögin 75. Konungui
er á batavegi.

Erl. simfregnir
frá fréttarit. ísafoldar og Morgunbl.
Kaupmannahöfn 27. okt.
Serbar fara halloba alls
staðar.
Kaupm.höfn, 29. okt.
Þjóðverjar og Búlgarar
hafa náð að sameina lið
sitt suður í Serbiu.
Kosningar í Noregi.
Stórþingskosningar fóru fram í
Noregi þann n. október, fyrir 3
ára kjörtímabil, sem stórþingið situr,
órjúfanlegt.
í fjölda af kjördæmum átti að
kjósa upp aftur. En af aðalkosn-
ingunum mátti ráða, að vinstri-
stjórnin, sem nú situr að völdum,
undir forustu Gunnars Knudsen
mundi vinna glæsilegan sigur. Alls
eru þingmenn 123, en af 55 kosn-
ingum, sem búnar voru þ. 13. okt.
höfðu 31 fallið í skaut stjórnar-
flokknum, 12 jafnaðarmönnum, sem
veita stjórninni flest allir stuðning,
en bandalag hægrimanna og svo-
nefnda frjálslynda flokksins hafði
fengið 10 menn og 2 utanflokks-
menn verið kosnir.
Kosningabaráttan var ákaflega hörð
og snerist aðallega um landvarnar-
ttidl og korntollafyrirkomulag.
í landvarnarmálum heldur Gunn-
ar Knudsen-stjórnin og flokkur henn-
ar því fram, að þeim beri að halda
í sama horfinu, unz leikslok heims-
styrjaldarinnar komi í ljós. í þess-
um málum eru jafnaðarmenn á þeirri
skoðun, að peqar {stað beri að le%$ja
niður allan víqbánað. Einn jafnaðar-
mannaforinginn hafði látið sér um
munn fara þessi orð, sem minna á
mesta jwmMW-skapinn i stjórnmál-
um vorum: »Við vitum vel, að stór-
veldin mundu koma til skjalanna
og andæfa því, ef vér hættum að
halda her og flota, en við tökum
ekki neitt tillit til þess. Við fylgj-
um sannfæring okkar«.
Hægrimenn og þeirra bandamenn
hinir »frjálslyndu« krefjast aftur auk-
inna landvarna í stórum stíl þegar í
stað.
í korntollamálinu er deiluatriðið,
hvort fylgja skuli fram rikis-einka-
Gunnar Knudsen.
sölu þ. e. einokun, og á þvi máli er
stjórnin, eða hreyfanlegum korn-
tolli, sem hægriflokkarnir halda
fram.
Inn milli þessara aðalþrætumála
kemur svo einnig til greina hinn
heiftugi rigur milli * »landsmálsins«
og »ríkismálsins« eða milli norsku
og dönsku, eins og »maal«-menn
orða það. Landsmálið á sína traust-
ustu málsvara í stjórnarflokknum,
en »Rigsmaalet« meðal hægrimanna.
Auðsjáanlega er landsmálið að ryðja
sér til meira rúms í Noregi.
Allmörg blöð eru gefin út á því.
Leikhús risin upp t. d. Björgvin, er
nota það, og við guðsþjónustur hefir
það og náð góðri fótfestu. T. d. er
nú svo komið, að Hákon konung-
ur gerir sér að reglu að hlusta
jafnan til skiftis á landsmáls og
ríkis m áls- prédikanir.
Guðsþjónustur
pi'óf. Har. Níelssonar.
Þó að guðsþjónustum próf. Har.
Níelssonar hafl verið tekið svo
fyrirtaks-vel af alþýðu manna,
sem kunnugt er, og þar sé hús-
fyllir í hvert sinn, þá vantar enn
nokkurt fé til fyrirtækisins. For-
stöðuuefnd þess hefir orðið þess
áskynja, að sumum er geð-
feldara að styrkja fyrirtækið
með öðru móti en þvi að kaupa
aðgöngumiða, enda aðkomumenn
að jafnaði við guðsþjónusturnar,
og að sjálfsögðu eru þeir sér ekki
i útvegum um miða. — Þeirra
vegna, sem kynnu að vilja leggja
eitthvað af mörkum, án þess að
afla sér aðgöngumiða, verða nú
festir upp samskotabaukar innan
við hvorttveggju dyr Fríkirkj-
unnar.
Ýms erl. tíðindi.
Manndrápin i Armeníu. Einhverj-
ar Ijótustu fréttirnar meðal margra
ljótra á þessum tímum, eru hinar
hryllilegu ofsóknir gegn kristnum
mönnum í Armeníu, sem Tyrkir —
með forgöngu innanríkisráðherrans
Talaat Bey — rétt einu sinni, hafa
hafið, i skjóli heimsstyrjaldarinnar,
eins og þeir byggjust við, að minna
bæri á því hermdarverki og það lát-
ið afskiftalaust, þegar hin kristna
Norðurálfa veður í sinu eigin blóði.
Eftir hryðjusögunum lítur svo út,
sem Tyrkir ætli sér hvorki meira
né minna en ganga milli bols og
höfuðs á allri armenisku þjóðinni,
myrða hana í heilu lagi.
Svo er talið, að í öndverðum okt-
óber hafi Tyrkir verið búnir að
myrða 800.000 Armena. Kunnug-
ur maður og gjörskygn, James Bryce1)
fyrrum sendiherra Breta í Washing-
ton, hélt ræðu í parlamentinu í þess-
um mánuði og kvað þá tölu alls
eigi koma sér á óvart, og mundi
hún ekki ýkt. En allir kristnir Ar-
menar eru taldir vera i1/^ miljón.
Helmingnum og meiru þó, er þvi
þegar komið fyrir. Og Tyrkir halda
áfram, svo framarlega, sem eigi verð-
ur í tauma tekið annarsstaÖEr frá,
eins og fyrir 20 árum, er »the grand
old man«, Gladstone, reisti hina
miklu grerojuöldu um alla Norður-
álfuna út af Armena-morðum Abduls
Hamids, »hins mikla morðingja*, er
Gladstone svo nefndi.
Norðurálfan á sem stendw fult i
fangi með sjálfa sig, en sú er von
góðra manna, að Wilson forseti
Bandaríkjanna’ reyni að beita sínum
áhrifum til að stemma stigu fyrir
ofsóknunum, annaðhvort með bein-
um tilmælum til stjórnarinnar 1 Mikla-
garði eða þá með því að skora á
bandamenn Tyrkja, Þjóðverja, að fá
þessum ósköpum létt af kristnum
bræðrum þeirra i Austurálfu.
Þær fréttir hafa þegar borist, að
Wilson muni hafa látið stjórn sol-
dáns vita' að »góðu sambandi Banda-
rikja og Tyrklands væri hætta búin,
ef Armeniumorðunum linti ekki«.
En sjálfsagt má betur, ef duga
skal.
Almenn varnarskylda á Bretlandi?
Margt virðist á það benda, að Bret-
ar, eða forvigismenn þeirra, séu að
hallast að almennri varnarskyldu
meðal Breta, i stað málaliðs-fyrir-
komulagsins, sem þar hefir tíðkast.
í haust samdi Loyd-George, sem nú
gengur í Bretlandi undir nafninu
»mesti maður landsins«, bækling sem
hann nefnir: »Gegnum skelfingar til
sigurfarar«. í formálanum kemst
hann svo að orði: »Ef pjóðin hikar
við að kveðja alla ví$a menn til vopna,
ef vér erum eigi reiðubúnir til að
taka hverju sem er, ef vér fyrir
sljóleika sakir látum reka á reiðan-
um, eins og fjandmenn vorir væru
eigi í skotfæri, pá er ðll von úti«.
Þessi orð benda afdráttarlaust á,
hver hugur Loyd-George er í varn-
arskyldu-málinu.
StyrjaldarkostnaBur Breta. 1 sept-
ember voru Bretar búnir að verja
23 miljörðum (23.000.000.000 kr.)
til styrjaldarinnar. Hafði hún kost-
að þá að meðaltali 6 3 miljónir króna
á dag.
Hvað mundi hægt að gera hér á
voru landi fyrir eins dags herkostn-
að Breta? Hann er meiri en allur
hinn íslenzki þjóðarauður, sem nú
mun talinn um 60 miljónir.
var
til
skólastjóra Páls Halldórssonar.
x) Hann ferðaðist hér um land
kringum 1870 og reit þá’bók um
ísland.
í 80. tbl. ísafoldar seudir hr.
skólastjóri Páll Halldórsson mér tón-
inn, fyrir sína og Öldunnar hönd,
út af grein minni í 76. tölublaði
ísafoldar, og þó að skólastjórinn sé
mér sammála, pærri í öllum aðalat-
riðum, þá vildi eg þó, hr. ritstjóri,
mega biðja yður fyrir eftirfylgjandi
athugasemdir.
Hr. P. H. þykir óréttlátt að kenna
alþingi um þær misfellur, sem orðið
hafa á lögunum um ^itvinnu v^ð
siglingar, frá síðasta þingi, segist
sjálfur í félagi með skipstjórafélaginu
Öldunni í Rvík vera höfundur lag-
anna.
Sem ástæður fyrir breytihgunni
færir hr. P. H. það til, «að því hafi
verið hreyft á fundum Öldufélags-
ins snemma í fyrra vetnr, að nauð-
syn bæri til að breyta núgildandi
lögum, um atvinnu við siglingar».
En hvaða nauðsyn ? Það nefnir hr.
P. H. ekki.
»Nauðsynin« var sú, að nokkrir
menn innan Öldunnar sem gengu
með »trawlarann i maganum*, og
höfðu sumir um lengri tima verið
skipstjórar á seglskipum, vildu fá
rétt til að færa skip í utanlandssigl-
ingar — því þeir sáu, að útgerðin
var nú að breytast i annað horf, og
dagar seglskipanna bráðum taldir, —
án þess að þurfa að ganga inn á
stýrimannaskólann aftur og taka
meira prófið eins og það var.
Nú er það venja annarsstaðar, að
þegar hert er á skilyrðum, sem
heimtuð eru fyrir einhvern atvinnu-
veg, að þeir, sem búnir eru að fá
rétt til stöðu áður, haldi rétti sinum,
þó af einhverjum ástæðum þurfi að
herða á kröfunum fyrir þá, sem eru
að vinna sig upp í stöðuna, og var
því ekki nema rétt, að veita þeim,
sem búnir voru að taka minna
prófið, áður en lögin frá 10. nóv.
1905 gengu í gildi jafnan rétt við
þá, sem sem seinna bættust við með
meira prófið, þvi það var ekki þeirra ^hafði
skuld þó að löggjafarvaldið gerði
ekki strangari kröfur til lærdóms,
þegar að þeir voru í stýrimanna-
skólanum, en flestir þeirra myndu
þá hafa uppfylt strangari skilyrði
fullkomlega, hefðu þau þá verið
heimtuð. Þessir menn eru nú flestir
búnir að fá svo mikla «þraktiska«
reynslu, að hún jafnast fyllilega á
við þá bóklegu þekkingu, sem þeir
hafa orðið að bæta við sig, sem
meira prófið hafa tekið síðan, en
slikar undanþágur mátti gera með
viðauka við lögin frá 10. nóv. 1905.
Þeir, sem tóku minna prófið eftir
þann tima áttu auðvitað ekki að fá
rétt til undanþágunnar, þvi það var
peirra sjdlfra skuld að þeir fyltu
ekki upp skilyrði þau, sem heimtuð
voru í þeirri atvinnugrein, sem þeir
ætluðu sér að stunda.
Frá sjónarmiði Öldufélagsins, sem
að mestu leyti samanstendur af
þessum gömlu seglskipaskipstjórum,
er því rýmkun á lögunum nm at-
vinnu við siglingar, mjög svo eðli-
leg, því það getur verið Jjárhaqsleq-
ur hagnaður fyrir marga af meðlim-
unum að geta fengið aukinn rétt,
án þess að uppfylla strangari kröfur,
en það var þingsins að sjá betur
hvar fiskur lá undir steini. og hefði
þvi þar setið maður með þekkingu
á málefnum, mundu lögin varla vera
komin í það horf, sem þau eru nú,
og^ einmitt þess vegna ber að kasta
skuldinni á þingið.
Stjórn Fiskifélagsins er að mestu
leyti skipuð meðlimum Öldunnar,
og það einmitt þeim mönnum,
sem fengust við að semja frumvarp-
ið, svo ekki var að búast við stór-
vægilegum breytingum þaðan.
En því munu allir furða sig á,
sem þekkja herra skólastjóra Pál
Halldórsson persónulega, og vita
hve mikla þekkingu og áhuga hann
hefir á sjómálum vorum, að hann
skyldi fást til að rífa niður þau lög,
sem hann fyrir nokkrum árum — og
eg held mér sé óhætt að segja, þá
1 félagi með öldunni — var búinn
að fá i gildi, og innleiða svo minna
prófið aftur, með mjög lítið við-
bættum kröfum, en margfalt aukn-
um réttindum, og svo að lokum
með því að gerast málsvari slíkrar
glópsku.
Vel er hr. P. H. kunnugt, að e£
hefi ekki verið hér á landi nú í
nokkur ár, og kom ekki heim fyr
en rétt áður en þing kom saman,
og vissi þá ekkert um að nein slík
lög, sem þessi væru á prjónunum,
enda sá eg ekki lögin fyr en eg
kom til baka frá Eyjafirði um 20.
sept. og voru þau þá afgreidd frá
þinginu.
Sem ósamræmi í lögunum, benti
eg á það í fyrri grein minni, að
þekking í bjorqunartœkjum væri
heimtuð fyrir innanlandssiglingar á
smáskipum, og hefir þetta auðsjáan-
lega verið tekið upp úr siglinga-
löggjöf einhverra annara þjóða, þar
sem björgunarstöðvar eru víðast með
ströndum, án þess að þeir, sem um
lögin hafa fjallað, hafi gert sér grein
fyrir hvað það væri, enda sagði
einn af þeim mönnum, sem mikið
með lögin að gera eftir að
þau komu frá Öldunni, að hann
hefði haldið að það væri bjðrqunar-
hrinsrir og björi'unarbelti.
Björgunarhringir og björgunar-
belti 11