Ísafold - 18.03.1916, Blaðsíða 3

ISAFOLD
3
Það er sjaldan nefndur héraðs-
brestur, f)ótt að einn eða annar
æskumaðurinn hafi hnigið í gras.
Svo hátt þykir ekki kveða við, um
fráfall annara manna en þeirra sem
mikið eru farnir að starfa í lífinu,
mikið búnir að kynnast út á við,
og skoðaðir að meiru eða minna
leyti, ómissandi í stöðunni.
En híbýla-brest má kalla það, þeg-
ar ágætisfólk á bezta skeiði hverfur
af heimilum sínum, sem verið hafði
þeim til upphyggingar og prýði og
bjartar framtíðarvonir verið bygðar
á, af vinum og vandamönnum. Það
er sízt að undra, þó slíkir atburðir
geymist lengi í fersku minni; þeir
eru auðu á heimilunum, og það má
svo að orði kveða, að mörg sveitin
hafi um sárt að binda, við fráfall
þessa efnisfólks. Og meðal þeirra, má
teija Bólstaðarhlíðarhrepp i Húna-
vatnssýslu. Hann hefir nú á fáum
árum næstliðnum mist marga efnis-
menn á ungum aldri, og þará meðal
2 fyrirmyndarstúlkur, Maríu sál. á
Bollastöðum, sem hér ræðir um, og
Jónu sál. á Skeggjastöðum, dána
25. október 1913, dóttur merkis-
hjónanna þar, Sigvalda Björnssonar
og Hólmfríðar Bjarnadóttir. Þær
voru bæði frænkur og flokkssystur,
og báðum harmdauði, ástríkum for-
eldrum, vandamönnum og vinum.
7s !9i6.
Ó. 9.
Embætti.
10. þ. m. skipaði ráðherrann aðstoð-
arprest Sigurð Sigurðsson sóknar-
prest í Þykkvabæarklaustursprestakalli
t Vestur-Skaftafellsprófastsdæmi frá
næstkomandi fardögum að telja.
S. d. skipaði ráðherrann guðfræðis-
kandídat Jón Guðnason sóknarprest
í Staðarhólsprestakalli í Dalaprófasts-
dæmi frá næstkomadi fardögum að
telja.
Sýslan.
ié. þ. m. skipaði ráðherrann Snorra
Sigfússon yfirsíldarmatsmann á ísa-
firði og Jón St. Scheving yfirsí dar-
matsmann á Seyðisfirði.
f Símoii Dalaskáld
er látinn, 72 ára að aldri. Þessa
einkennilega rímara verður nánar
minst síðar.
allir vita að það orð er undirskilið.
Líkt á sér stað, ef Hólum er bætt
við á eftir mannsnafni til auðkenn-
ingar, t. d. Páll Jónsson Hólum.
Þó mun það sjaldan eða aldrei gert
í mæltu máli að sleppa forsetning-
unni, er svo stendur á, nema ef
vera skyldi í upptalningu nafna, og
þó varla, nema hún sé lesin og
hafi verið þannig rituð, auvitað til
flýtis. En nú mundi það fylgja ætt-
arnöfnunum hér eftir sem hingað
tii, að þau yrðu sett í fyrirrúm fyr-
ir eiginnöfnunum og þeim slept, a.
m. k. þegar mest væri við haft, og
þá verða til* nöfn og ávarpsorð, sem
mér þykja afkáraleg t. d. séra »Bjól-
fell«, herra »Klúkum«, ungfrú
»Hjálmholtc, frú »Haukholtc. Mér
er í barnsminni, hvað mér þótti
kátlegur þessi vísuhelmingur:
»Höskuldsstaða húsbóndinn
heitir séra Bjúgumc.
Og ekki batnar þegar staðarnafninu
er kýlt saman — það er gert, ef
þau þykja of löng — eða sett á
þau óeðlileg eignarfallsending. Þá
koma til önnur eins nöfn og herra
»Glæsbæc eða síra »Heiðbæs«, og
er þá ekki valið af verri endanum.
Aldrei held eg að eg yrði svo
gamall, að eg vendist slíkum nöfn-
ReykiaYiknr-annáll.
Hið talenzka kvenfélag efnir til
fjölbreyttrar kvöldskemtunar hór í
bænum í næstu viku.
Meðal annars skemta þar Einar
skáld Hjörleifsson, frú Stefanía, dr.
Ólafur Daníelsson og Guðm. Thor-
steinsson listmálari.
Landsbankinn. Samþykt var á
bæjarstjórnarfundi í fyrradag að selja
Landsbanka íslands 1500 fermetra lóð
fyrir norðan Hafnarstræti, milli húss
Johnson & Kaaber og Edinborgar-
pakkhúss — ef semst um verðið.
Hentugur staður fyrir Landsbankann
getur þessi lóð ekki talist, — innan
um hafnarpakkhúsin fyrirhuguðu og í
kolalofti hafnarinnar.
Eina vonin, að þótt bæjarstjórn
vilji láta lóðina, sjái bankastjórnin sig
um höijji í tíma.
Skipafregn.
B o t n í a kom f morgun frá útlönd
um með eitthvað at farþegum.
G u 11 f o 8 s ætti að geta komið á
mánudag.
Enginn Sjálfstæðisfélagsfundur er
í kvöld, heldur eru það þversum-
skrípaleiksmennirnir, sem lýst er annars-
staðar í blaðinu, sem eru að boða til
fundar.
Alþýðufræðslan. Á morgun kl. 5
flytur landsbókavörður Jón Jacobson
arindi, er hann nefnir : »Nokkrar hug-
leiðingar um stýrjöldina miklu«.
Rafmagnsstbð i Reykjavík. Bæjar-
stjórn hefir haft það mál með hönd-
um nú um hríð. Loks lauk því svo á
síðasta bæjarstjórnarfundi, að samþykt
var með 7 atkv. að fá erlendan yatns-
virkjafræðing til að athuga hvar bezt
mundi að taka afl til stöðvarinnar.
Messað í dómkirkjunni á morgun
kl. 12, sfra Bjarni Jónsson. Kl. 5 síra
Jóhann Þorkelsson.
Messað < Fríkirkjunni í Hafnarfirði
á morgun kl. 12 (sr. Ól. Ól.). Messu-
fall í F.'íkirkjunni í R.vík vegua safn-
aðarfundar.
Hjonaefui. Jón Sivertsen verzlun-
arskólastjóri og jungfrú Hildur Helga-
dóttir Zoega.
Erindi um »þjóðina og einstakling-
inn« flytur Sig. Þ. Johnson kennari á
morgun kl. 5 í Bárubúð. Er það sama
erindið, og ræðumaður flutti síðastlið-
inn sunnudag, og lótu þeir, sem þá
heyrðu það, hið bezta yfir.
utn. Mér finst að islensk tunga
yrði að breytast mjög — og ekki
til batnaðar — til þess að geta ætt-
leitt þvílik aplagot.
Þá hefir nefndin myndað fjölda
nýrra orða af staðanöfnum með
þessum endingum: an, on, jer,
rnann, star og vaz, og kýtir þá um
leið staðanöfnunum saman, þangað
til ekki er eftir af þeim nema eitt
atkvæði, auk þessara endinga; eru
sum þá orðin all torkennileg. Það
er nú að vísu ekkí stór skaði;
manni þykir þá síður skömm til
koma skottsins. Allar eru ending-
ar þessar studdar með rökum, mál-
fræðilegum og sögulegum, sem ekki
er mitt meðfæri að hrekja. Eg horfi
einungis á útkomuna. Eg renni
augum yfir alla smíðisgripina, og
þá glaðnar yfir mér, af því að eg
sé engan — segi og skrifa — engan,
er mér sýnist girnilegur.
Eins og það er i alla staði ánægju-
legt og viðfeldið, að kenna sig við
heimili eða átthaga sem maður ann
og man æfinlega, með þeim hætti
sem alment er gert á eðlilegu islenzku
máli, eins ógeðslegt þykir mér að
hnýta nafni þeirra allavega afbökuðu
aftan við 1 nafnið sitt. Vel sé
nefndinni fyrir það, að hún lét
Sambandsstjórn
Norræna stúdentasambandsins
hélt fund með sér í Kaupmannahöfn
dagana 17.—20. febrúar. Mættir voru
fulltrúar fyrir Danmörku, ísland,
Noreg, og Svíþjóðu.
Samþykt var kjör nokkurra starfs-
manna innafi sambandsins og auk
þess fóru fram þessar kosningar. Dr.
Rurik Holm, skólastjóri við Náas
skóla hjá Gautaborg kjörinn varafor-
maður og Sigfús Blöndal bókavörð-
ur i Kaupmannahöfn kjörinn ritari
sambandsins.
Samþykt var að halda norrænt
stúdentamót (hið 6. í röðinni) í byr-
jun ágúst, í lýðháskólanum hjáRöd-
kilde á Möen. Þeir sem mótið
sækja eiga að hittast í Kaupmanna-
höfn og halda þaðan með eimskipi
til Möen. Stjórn dönsku deildar
sambandsins sér um mótið ásamt
fulltrúum norrænu deildarinnaríKaup-
mannahöfn og norrænu nefnd stúd-
entafélagsins danska. Samþykt var
að bjóða ýmsum nafnkunnum mönn-
u.n á Norðurlöndum til að halda
ræður á mótinu. Ennfremur var
ákveðið að skýra frá starfsemi sam-
bandsins í flugriti. því, er sent verð-
ur út um öll Norðurlönd, til þess
að auglýsa mótið. Sambandsstjórnin
lét einnig í ljósi þá ósk, að öll fé-
lög innan sambandsins kæmi á fót
hjá sér gestanefnd, er hafi þann starfa
á hendi, að útvega þeim félögum
sambandsins erlendum, er ferðast um
svæði það, sem félagið nær yfir, gist-
ingu og annan faraibeina, eftir föng-
um.
Auk þessvarrættogákvarðanirlekn-
ar um ýms málefni, er snerta stjórn
sambandsins, skipulag þess og blaðið
»Nordens Ungdomc, sem nú er gefið
út í Gautaborg, og er ritstjóri þess
fil. lic. Sverker EK.
Bráðkvaddur
varð 15. f. m. Benjamín Jónsson
bóndi að Hallkelsstöðum í Hvítár-
síðu. Hann var á niræðisaldri og
hafði búið allan síðari helming æfi
sinnar á Hallkelsstöðum, eða 41 ár.
Benjamín heit. var skynsamur vel,
gætinn og yfir höfuð sæmdarmaður
í hvívetna.
Birtingaholt í friði. Vænt þykir
mér um BirtÍDgaholt, en að dragnast
með Birtholt aftan í mér alla mína
daga, það væri mér litil'. ánægju-
auki. Fögur er Hlíðin og Síðan að
sögn, en ekki vidi eg vinna það
fyrir að vera úr þeim fögru sveitum,
að heita svo »Hlíðonc eða »Síðonc.
Og ekki vildi eð vinna það til sveit-
festi í Seyluhreppi að heita »Seylon«.
Þó eru nöfn þessi mjúk i munni.
Ekki vantar það. Aftur á móti er
það næstum ónærgætni á þessari
tannveikisöld, að bjóða önnur eins
tornefni og sum þeirra, sem enda á
star, t. d. »Froststarc, »Galtstar«
Fjarðanöfn öll geta af sér ending-
una fer. Þar koma til »Hornferc
og «Hrútferc. Ekki get eg mælt
með þeim heldur. Eg er viss um,
að þau munu hér eftir oft detta
mér í hug, þegar eg les eða heyri
lýsingarorðið /crlegur. Eg hefi al-
drei skilið fyrri hluta þess. Ef til-
laga nefndarinarinnar væri eldri en
lýsingarorðið, þá héldi eg að hann
væri dreginn af þessum nýgjörv
ingum.
Heldur minna þau á hnignunar-
tíma íslenzkunnar nöfnin sem enda
irnann, »Hornmann«og »Hjallmann«
í rímum og riddarasögum eru þau
Eri simfregnir
(frá fréttaritara ísaf. og Morgunbl.).
Kaupmannahöfn, 17. marz.
Þjóðverjar gera ákaft áhlaup hjá
Bethlincourt.
Engin sókn af Þjóðverja hálfu hjá
Douaumont.
Kolaekla í vændum í Sviþjóð.
Birgðirnar, sem frá Bretlandi koma,
ern ónógar.
Leiðrétting.
í gandreiðarritgerð Sigurðar á
Selalæk í 10 tbl. ísafoldar, er á
einum stað komist svo að orði:
»Sumir álíta mig ríkan, og eg eigi
húseignir í Reykjavík, en svo er
ekki nema nafnið, og með öðrum,
tilorðið vegna ábyrgða við kaup sldt-
urhússlóðarinnar') þegar kjötið var
nær óseljanlegt.c
Eg hef orðið þess var, að sumir
hafa skilið svo þessi orð hr. Sigurðar
Guðmundssonar — enda liggur það
beinast við — að hann hafi komist
í ábyrgðir fyrir Sláturfélag Suður-
lands þá er það keypti lóðina undir
sláturhúsið, og við það lent í hús-
eignabraski í Reykjavík.
Þetta getur þó ekki verið mein-
ing S. G., þvi að Sláturfélagið keypti
af honum og íélögum hans lóðina,
hina svo nefndu Frostastaðalóð, sem
þeir höfðu eignast fyrit nokkru, og
borgaði félagið honum lóðina fullu
verði, og án allrar ábyrgðar eða
áhættu fyrir seljendurna.
Birtingaholti 14. marz 1916.
Agúst Helgason.
*) Auðkent af mér Á. H.
Tleíeti Jieller
Fyrirlestur eftir
prófessor Har. Níelsson
fæst í
Isafoíd.
Verð 23 au.
til. Má vel vera að Jau verði sum-
um vel að skapi, sem tnunntamur
er hinn danski hreimurinn, en úr-
kynja þykja mér þau íslenzkum
nöfnum.
Kynleg þykir mér endingin vaz,
»Hornvazc og »Helgvaz«. Hún er
dregin af vatni, og líkist því er lat-
ur maður nefnir eignarfall orðsins.
Nú er annars verið að útrýma zet-
unni, og ef það tekst — sem mér
er engin þægð í — þá þekkja bráð-
um ekki nema lærðir menn aftasta
hluta þeirra nafna, er svo enda.
Nefndin vill helzt láta öll þessi
ættarnöfn vera óbeygjanleg; telur
hún sjálfsagt, að svo verði um öll
þau, sem eigi eru annað en eignar-
fall eða þágufall nafnorða, manns-
nafn eða staðar. Stundum væri
nauðugur einn kostur, en brátt
mundi það gleymast, sem von er,
að nöfnin séu í eignarfalli, þegar
þau þó eru höfð hreint og beint í
nefnifalli og enda eins og venjuleg-
ar nefnifallsmyndir t. d. »Brúar« og
»Bótar«. Þá mundi mjög vera far-
in að ruglast máltilfinning almenn-
ings, ef slík orð væru höfð óbeygj-
anieg, sagt t. d. »Eg kom til Bót-
ar«; menn hlytu að setja eignar-
endinguna s á nafnið,\ til þess að
Til kaupenda
ísafoldar.
Þau eru vinsamleg tilmæli útgef-
anda ísafoldar til kaupenda blaðsins
utan bæjar og innan, að þeir
muni nú að nota góðærið til þess
að losa sig við skuldir sín-
ar við blaðið hið allra
fyrsta.
Góð skil kaupenda eru undirstaða
þess að hægt sé að auka blaðið og
gera efni þess sem fjölbreyttast.
Látið eigi blaða-skulda-sýkina grafa
um sig meira en orðið er.
cTaying gust
En dansk Herre (50 Aar) önsker
at tilbringe Sommeren paá en rolig,,
fredelig islandsk Gaard, der i k k e
ligger ved Alfarvej. Eget Værelse
önskes, ellers stilles ingen Fordringer.
Kosten kan hovedsagelig bestaa af
Bröd, Mælk og Æg. Svar med Pris
og andre Oplysninger udbedes i
Billet mrk. »6777« til L. Chr. Niels-
ens Annonce-Bureau, Köbmagergade
63, Köbenhavn K.
2
bappdrættismunlr
U. M. F. Reykjavíkur, sem dregið
var um 15. okt. 1915, eru óútgengnir.
Númerin eru 301 og 838. Verði
þeirra ekki vitjað fyrir 1. júlí 1916
renna þeir til félagsins.
Stjórnin.
Um ættarnöfn
eftir Árna Pálsson
fæst í
Isafold.
Verð 25 au.
Leiðrétting. Gunnar Ólafsson er
orðinn tiflmkonsúll Norðmanna í
Vestmannaeyjum, en ekki konsúll,.
eins og stóð í siðasta blaði.
skildist að átt væri við karlmann,
sem héti Bótar, en ekki konu eða
bæ, er héti Bót. Þá skil eg ekki
heldur, hvernig orð á an. on, star
og jer ættu að verða óbeygjanleg.
íslenzk orð og nöfn, er þannig enda,
eru jafnan beygð. Það vxri hrein
ofætlun almenningi að vinza þessi
ættarnöfn úr. Leið væri að því,
þegar slíkt nafn stæði með eigin-
nafni og föðurnafni. Þá mætti þekkja
það, og beyging hinna segði þá til
um fallið. Þá mætti það fyrir mér
gjarna vera eins og óbeygjanlegur
aukalegur staurfótur. En nú yrðu
þau oft ein sér og einn stakur staur-
fótur, en vandræðalega stirður í
snúningunum. Ekki blandast mér
hugur um, að stór málspjöll
væru það að byggja þannig inn í
íslenzkuna fjölda af nöfnum, sem
ekki mætti beygja. Það er orðið
títt að vísu, að sjá slikar málvillur
og heyra, blöðin eru full af þeim
og Reykjavíkurmálið. »Eg kom með
Hólarc, »Eg er ráðinn hjá h/f
Kvöldúlf«r«. Fundur í ungmenna-
félaginu Ibnnn. Sumir virðast ætla,
að ef þeir einungis setja gæsalappir
utan um nafn, þá sé það undanþeg-
ið allri beygingul Sæmra væri að
færa slík málskrípi til rétts máls en