Ísafold - 15.04.1916, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
Ásg. G. Gunnlaugsson & Co.
Austurstræti 1, Reykjavík,
selja:
Vefnaðarvörur — Smávörur.
Karlmanna og unglinga ytri- og innritatnaði.
Regnkápur — Sjóíöt — Ferðaíöt.
Prjónavörur.
Netjagarn — Linur — Öngla — Manilla.
Smurningsoliu.
Vandaðar vörur. Sanngjarnt verð.
Pöntunum utan aí landi svarað um hæl.
Húsmæður
I dýrtíðinni eigið þér að nota kolasparann trá.
Sigurjóni, sem sparar yður frá 15—20 krónur 4
hvert tonn.
er nýjasti heimilisþarfinn, sem enginn
má án vera.
-»—- er svo ódýr að hvert heimili getur
keypt hann.
-»— íær öll kol til að brenna til ösku.
-»— er því bezti heimilisþarfinn.
»— er duít, sem hrært er í vatni og er helt-
yfir kolin.
-»— fæst aðeins hjá
Sigurjóni Pjeturssyni
Hafnarstræti 16.
Ljáblöðin þjóðkunnu
stimpluð B. H. B.
150 tylftir
koma með »Gullfoss« um 14. mai næstk.
Helmingur allra blaðanna er fyrirfram pantaður, því ráðlegra fyrir
alla þá, sem ekki vilja eiga undir því, að verða afhlaups blöðunum, að
panta þau í tíma, því viðbúið er að annars geti farið líkt og áður, að
færri fái en vilja. Síðastl. ár seldust 100 tylftir á 5 dögum.
Sem flestir þeirra manna, sem umhugað er um-það, að fá bitgoð
Ijáblöö, þyrftu því að festa kaup sem fyrst, svo tími vinnist til að panta
að nýju, ef fyrri sendingin reynist ónóg.
Verzl. B. H. Bjarnason.
Auglýsing.
Nú er þriðja tilraunin af líku tagi og áður á ferðinni,
sem eg vona að geta bugað, (»Port Reykjavík* og »Kaupfé-
lagið Ingólfur* áður).
Eftirtylgjandi yfirlýsingu hefi eg sent skrifstotu Árnessýslu
til bókunar og þinglýsingar: Skrifstofa Árnessýslu Eyrarbakka.
Til frekari aðgerða mótmæli eg í samræmi við ummæli min
á siðasta skiftafundi, algerlega sölu á eignum undan búi okk-
ar Ólaís heitins Árnasonar, sérstaklega á eigninni Þorlákshötn
í Árnessýslu, og bið að þetta sé nú þegar innritað í afsals
og veðbréfabækur Arnessýslu.
Reykjavík 10. apríl 1916.
Margrtt Arnason.
Hvort þeir nafa rekist lit i þessar
tiltektir, sem einstæðar eru með ís-
lendingum, sem betur fer, af of-
stopa-fásinnu, heift eða einhverju
öðru, verður ekkert um sagt, en
árangurinn varð ekki sá, er til var
ætlast, sem sé til fulls að koma í
veg fyrir, að viðunaudi málalyktir
fengist hjá konungi. En þótt vel
réðist úr á endanum, fyrir dugnað
núverandi ráðherra (Einars Arnórs-
sonar), var þó söm þeirra gerðin.
Þeir vildu láta íslendinga sitja með
sárt ennið í þessum viðskiltum, og
umfram alt, að stjórn landsins héldi
áfram á sama ólestrinum í höndum
Sig. Eggerz, þvi að þann veg og
hjá honum þóttust þeir vist bezt
geta komið ár sinni fyrir borð.
Nú var þá málum íslands komið
fram, samkvæmt vilja þings og þjóð-
ar, þrátt fyrir ærslin öll, og þannig,
að réttindi landsins vóru að fullu
trygð. Konungsvaldið gekk ákveðið
að fyrirvara alþingis, eius og sjá má
af staðfestingar-umræðunum í rikis-
ráði 19. júní 1915, og var þar með
niður kveðinn »draugurinn« frá
rikisráðsfundinum 30. nóv. 1914. —
Mörgum fanst nú, að Sig. Eggerz
mundi hljóta að taka sönsum og
reyna heldur að þakka sér eitthvað
af árangrinum. Mönnum virtist
sem sé, að hver maður með réttu
ráði yrði að hrósa happi yfir þvi,
sem ágengt hafði orðið. En þessar
vonir brugðust. Hann hélt áfram í
örvinglunaræði sínu. Og þeir kapp-
ar með honum, er áður vóru taldir.
Þeim hafði og fylgt og fylgdi séra
Kristinn Daníelsson, og ennfremur
Skúli Thoroddsen, er þó brátt yfir-
gaf þá í þinginu. (Aðra er óþarft
að tilgreina, svo sem þá Guðm.
Eggerz og Hákon í Haga!).
En hvað gátu mennirnir nú gert?
Er mikill meiri hluti alls pingsitts við-
urkendi, að alt væri gott og bless-
að og fullnæging fengin á skilmál-
um þess! Það eina, sem þeir hefðu
getað reynt, til þess að bjarga »sóma«
slnum, var að koma fram i þinginu
með vantraustsyfirlýsingu á ráðherra,
sem framið hafði þau verk, er þeir
ýmist hafa, eða ýmist ekki hafa talið
»tortíming landsréttindannac. En
þetta porðu peir ekki, svo algert var
fylgisleysi þeirra á þingi, enda sjálfir
óefað ekki sannfærðir um réttmæti
slíkra tiltekta. Út úr vandræðunum
fæddist þá ejtirvarinn alræmdi, mesta
»húmbúgs«-tillagan, sem borin hefir
verið i sijórnmálum fram á alþingi.
Með honum gáfu þessir herrai sér
og sínum fyrri ummælum rothögg-
ið. í öngum sínum gerðu þeir til-
raun, að sjálfsögðu árangurslausa, til
að fá ráðherra sjálfan til þess að að-
hyllast tillögu þessa — og buðust
pd til pess að lýsa yfir pví, að peim
kcemi ekki til huqar að bera nokkurt
vantraust á hann!!---------
Með þessu er saga Þversum-
manna skrifuð. Heyrst hefir, að
þeir hafi látið prenta sérstaklega og
sent út um landið, svo sem til liðs-
bónar, þingræður sínar, sem almenn-
ingur hefir þegar skírt »líkræðurnar«,
með því að þeir sjálfir héldu þær
yfir sínum pólitisku moldum á alþingi
síðastl. sumar. Og »málgagni« handa
sér hafa þeir nú komið á fót, eða aðai-
lega Björn Kristjánsson,og er sagt, að
þeir muni ætla að róa undir því íram
yfir kosningar, en ekki eru því fyrir-
hugaðir lengri lífdagar. Þannið er
blað þetta (»Landið«) úr garði gert,
að enginn vill eða þorir að kannast
við það opinberlega, enda málefnum
rangsnúið í hverju tölublaði og menn
I ærumeiddir. Hneykslismál úr Lands-
oankanum skipa þar öndvegi, og
mest kapp er lagt á að víggirða
B. Kr.
Þessa stefnuskrá í »almennum
landsmáium* ætla þeir að hafa til
smekkbætis með eftirvara-tuqqunni
handa kjósendum landsins á næsta
sumri. Annað hafa þeir ekki á borð
að bera.
Hví skyldi þjóðin ekki taka þeim
með fögnuði, þessum nytsemdar-
mönnum i Áki.
„Yinnr“ Björns Jónssonar --
upphafsmaðar „sparksins“.
Mörgum gömlum sjálfstæðismönn-
um hefir fundist sú ósvífni Björns
Kristjánssonar einna hóflausust og
ógeðslegust, er hann er að taka sér
»til inntektar« Björn heit. Jónsson
og flagga með honum, til þess að
afla sér fylgis. Svo langt hefir þetta
komist, að B. Kr. hefir jafnvel vilj-
að taka B. J. af sonum hans —
eins og þeir ættu ekkert í honum,
heldur hann (B. Kr.) einn, sem væii
nú hans rétti arfþegi o. s. frv.!
Allir vita nú að vísu, að það var
ísafold og Björn Jónsson, sem dubb-
aði B. Kr. upp í »stjórnmálamann«
og bankastjóra, þótt siðan hafi sýnt
sig, að honum og landinu hefði
verið fyrir beztu, að hann hefði
aidrei verið út á þá braut
leiddur, heldur haldið áfram að
vera sem minst »þektur«. Svo
gersamlega skortir hann þá hæfi-
leika, er verða að teljast nauðsyn-
legir til þess, að geta gegnt þeim
störfum, svo að vel sé. Og aldrei
hefir hann neitt i þeim efnum get-
að, nema með aðstoð annara.
En svo launaði B. Kr. velgerða-
manni sínum B. J., að hann var, að
sögn kunnugra, einn aj áköfustu
upphajsmönnum »sparksins« svonefnda,
er Birni Jónssyni var bolað úr ráð-
herraembætti, ef ekki aðalupphafs-
maðurinn — vitanlega að baki, eins
og honum er lagið. Að hann þorði
ekki að kannast við það, þótt þannig
réri undir, er ekkert undrunarefni
þeim, sem þekkja manninn.
Og svo heldur hann enn, að hon-
um takist að fleyta sér á minningu
Björns Jónssonar!
A.
Er löggjöf vorri ábótavaut?
Vinnumaður á Holdsveikraspítalan-
um, að nafni Eiríkur G. Einarsson,
fyllir tvo dálka í 26. tbl. »ísafoidar«
með þessari yfirskrift.
Efni greinar þessarar er næsta
ómerkilegt, þar sem grein þess snýst
öll um x ltr. af terpentínu, sem
höfundurinn kveðst hafa keypt í
verzlun minni, og um vottorð, sem
hann segist fengið hafa hjá Asg.
efnafr. Torfasyni, sem ekkert sannar
annað en það, að efnafr. ekki virð-
ist þekkja nema eina teg. terpentínu
eður ekki hefir gætt þess, að til eru
margar tilbúnar terpentínur, sem vit-
anlega ekki eru ætlaðar til drykkjar
handa hr. E. G. E., heldur að eins-
til ýmiskonar iðnaðar. Sú teg. ter-
pentínu, sem eg og aðrir kaupmenn
verzla með, er þannig aðallega til-
búin sem þurkefni í liti, eins og
bæði sjálfur eg og aðrir voru búnir
að fræða þenna Eirík um — þótt
maðurinn síðar meir hafi reynst svo
rá^vandur að láta þess hvergi getið
— löngu áður en hann samdi rit-
smíð síni. Tel enda líkiegt, að
Eiríkur þessi hafi fengið þessar sömu
upplýsingar hjá bæjarfógeta, sem
leitað mun hafa. upplýsingar hjá
tveiui helztu máiurum bæjarins um
terpentínu teg. þá, er eg verzla með,
og fengið þar þær uppiýsingar, að
terperitína mín væri sú teg., sem
hún er gefin út fyrir, þ. e. þurkefni
i liti, og því sú teg. terpentinu, sem
Eiríkur vildi og átti að kaupa, sam-
kvæmt eigin yfirlýsingu hans við
mig, þegar eg spurði hann, til hvers
terpentína sú, sem hann keypti, hefði
átt að brúkast. Maður þessi hefir
því rétt séð ekki ástæðu til að kvarta
yfir öðrum en sjálfum sér.
B. H. Bjarnason.
Islenzkur nútíðar-skáldskapur1.
Höfuðskáld fjárlagannna.
Eftir Árna Jakobsson.
»Mikill er gróðurinn í jarðvegi
ísl. bókmenta, eins og raunar á öll-
um sviðum þjóðlífs vors, nú um
þessar mundir, og all-myndarleg er
uppskeran ....«, segir prófessor
Á. H. B. í 2. hefti »Iðunnar« þ. á.
Það er satt, mikill er gróðurinn.
En er hann fagur og kjarngóður?
Getur hann fest djúpar rætur að
sama skapi sem hann er mikill?
Getur hann mint á gróðurlendi,
sem þakið er kjarngresi djúpsettra
jurta, prýtt skrautblómum, sem vaxa
í skjóli sterkbygðra lauftrjáa, sem
skjóta rótum inn að klettabeltum
landsins ?
Getur hann að eins mint á bráð-
þroska einæris-gróður, sem sýnst
getur fagur í bili, en hefir eigi í sér
fólgið frjómagn eða skilyrði til var-
anlegs kjarna og skjólgróðurs, sem
geti þakið landið um ókominn tima?
Því miður tel eg meiri líkur fyrir-
að hið síðara eigi við bókmentir
vorar, þær, sem mest ber á með
þjóð vorri, og jafnvel ekki síst við
þann gróður, sem fjárveitingarvaldið
hefir leitast mest við að rækta, og
á eg hér við verk G. M. —J. Tr. —
sem hlotið hefir hæst skáldalaun á
íslandi.
Eg tel verk þessa hofundar í hin-
um lakari flokki bókmentagróðursins
1) í ýmsum atriðum er ísafold
ósammála dómum höf. um Jón
Trausta. En hefir þó eigi viljað
meina greininni rúms — þar sem í
henni er augsýnilegur svo óvenju-
mikill áhugi fyrir íslenzkum bók-
mentum. Ritstj.
íslenzka, jafnvel að þar sé sorpið
mest; er það átakanlegast, þegar
miðað er við það, að Einar Benedikts-
son flakkar landa á milli og lifir þar á
snöpum, og miðað við það, að al-
þingi hefir látið fóh. Sigurjónsson
alflytjast til danskrar tungu, og að
við hefir legið, að þingið setti Ein-
ar Hjörleifsson skör neðar en G. M.
að launum og viðurkenningu.
En til að sanna þessi ummæli
mín, vil. eg taka til athugunar þrjúi
nýjustu verk J. Tr., og skoða þau
f því ijósi, sem þau hafa eigi fyr
verið skoðuð í, með þjóð vorri, og
um leið get eg þess, hvert-islenzkar
bókmentir stefna, ef því heldur
áfram, að fjárveitingarvaldið, ritdóm-
arar og bókaútgefendur láta skáld-
gróður J. Tr. órótaðan, í því skjóli,,
að hann sé veigamikill þáttur ís-
lenzkra bókmenta og lista. En áð-
ur en eg byrja, vil eg leggja fram
spurningu, og svara henni sjálfur,
og byggja svo dóm minn á þeim
hyrningarsteinum, sem svarið gefur,
og reynist þeir hismið eitt, þá er
verkefni fyrir ritdómara og fagur-
fræðinga landsins að ryðja þeim
grundvelii burtu og láta þar með
skoðanir mínar hrynja af sjálfu sér.
Spurningin er: Hvað er skáldskapur ?'
Skáldskapurinn er samrýmd forms-
fegurð og efnismeðferð, og hið ná-
kvæma samræmi i náttúru og mann-
lífslikingum skáldanna, sem þannig
verður að list.
Það má likja skáldskapnum við
málverk listamálarans. Það sem mest
ber á er ekki hver litur, heldur hitt,
hvernig þeim er blandað og með
þá farið. Það er fegurðin og mjúku
línurnar i myndinni. Þess vegna
hefir hann áhrif, því listin og feg-
urðin verka lengra en í augun, þær