Ísafold - 06.05.1916, Qupperneq 2

2
ISAFOLD
Útsalan mikla er byrjuð
í
Jí.f. Sápufyúsið
Tlusíurslræfi 17
og Sápubúðin
Laugavegi 40
Þrátt íyrir dýrtíð og geypilega
verðhækkun seljum vér næstu 8
daga vörur langt undir sannvirði,
Prima brún Stjörnusápa á 26 aura pundið
— — Krystalssápa á 24. — —
— græn — á 22 — —
— — Sápa á að eins 21 — —
— Úrgangs sápa (til þvotta 26 aura pundið
— Línsterkja (stivelsi) 46 — —
25 Þvottaklemmur fyrir 30 aura
3 dósir Skósverta — að eins 26
3 — Ofnsverta — —• — 26
Amerískt góltþvottaduft á 17 aura pakkinn
Stórir karklútar nú á 13 —
>Gull«-fægiduft i glösum
Stór glös >Brillantine«
>Borocin< tannduít
Ágæt ilmvatna sýnishorn að eins 42 —
3 pk. >Champoo«-duft (í hárið) 31 —
3 — Búðingsduft fyrir 27 —
5 litskreytt pósfkort á 50 aura, nú að eins 22 aura
Rúmlega 7000 öskfur með ágæíum fjandsápum seljast
með gjafverði.
Um 1000 rammar seldir fgrir fjáífvirði.
Jlofið þvoffaduíur hinar beztu og hreinlegustu, sem hægt
ei að tá.
Kfippið þessa augítjsingu úr bíaðinu.
Útsalan stendur að eins til (augardagskvöíds 13. maí.
Ffýtið yður þess vegna að kaupa.
Notið þetta dæmalausa tækifæri til þess að kaupa
ódýrar vörur í
a 10 aura
nú á 53 —
— á 30 —
Aiistnrstræti 17.
Laugavegi 40.
Flutt kr. 125,00
Búlaust fólk 15—50 ára 21
hlutir, 6 á kr. 50.00, 15 á
kr. 25.00...................675,00
Búlaust fólk yfir 30 ára og
bændur 37 hlutir að meðal-
tali á kr. 48,00............1775,00
kr. 2575,00
Við síðari söfnunina, 1915,
koma á: ,
kr.
Börn innan 15 ára 20 hlutir,
1 á kr. 100.00, 1 á kr. 50.00,
18 á kr. 25.00................600,00
Búlaust fólk 15—30 ára 32
hlutir, 1 á kr. 100.00, 1 á
kr. 75.00, 3 á kr. 50.0Ó,
27 á kr. 25.00...............1000,00
Búlaust fólk yfir 30 ára og
bændur 57 hlutir, að meðal-
tali á kr. SS-7olU..........3175,00
kr, 4775,00
Þá skiftist hlutafé svo milli karla
og kvenna, að á konur komu:
I fyrri söfnun 10 hlutir, 3 á
kr. 50.00, 7 á kr. 25.00, kr. 325.00.
í síðari söfnup 36 hlutir, 1 á kr.
100.00, 7 á kr. 50.00, 28 á kr. 25.00
kr. 1150.00.
Við þessar tvær safnanir kemur
þannig:
A börn innan 15 ára c. 1/i0 og l/8 hl.fj.
- búlaust fólk 15 til
30 ára...........- V* — Vb —
- búlaust fólk yfir
30 ára og bændur • VlO V8
- konur, eldri og
yngri............• Vo — V* —
Þess skal loks getið, að í skýrslu
minni til sjjórnarinnar i haust, láð-
ist mér að geta þess, að auk þessa
hlutafjár úr sóknum mínum, hafði
eg við tækifæri tint upp hluti í ýms-
um nærliggjandisveitum viðfyrrisöfn-
unina, er námu samtals kr. 2950,00.
Samtals því í 1. söfn. kr. 5525,00
í siðari söfnuninni hef
egogfengið,utan sókna
minna, kr. 150,00, sem
lagt við kr. 477 5, gerir
alls í 2. söfn.......— 4925,00
Alls þá safnað til þessa
dags.................. . kr. 10450,00
(Niðurl.)
0
Hugleiðingar
um þegnskyiduvinnuna o. fl.
í septemberblaði >Freys« 1915 er
ljós og vel rituð grein eftir Einar
Helgason um þegnskylduvinnuna frá
ýmsum hliðum. Eg er höfundinum
þakklátur fyrir grein þessa, þvi hún
er í samræmi við mína skoðun og
sennilega margra annara.
Þegnskylduvinnan, eins og margt
fleira, hefir sina galla og einnig sína
kosti, og hugmyndin er góð, ef
henni hefði verið beint i rétta átt.
Þó mikið hafi verið rætt og ritað
um þegnskylduvinnuna, þá hygg eg,
að málið sé ekki enn nógu vel und-
irbúið til þess að afhenda þjóðinni
það, ekki sizt við næstu kosningar,
sem verða svo gerbreyttar frá því,
sem verið hefir, að því leyti, að
mikill hluti þjóðarinnar — þ. e.
kvenfólki8 — hefir nú fengið kosn-
ingarrétt; og fyrir því, eins og kjós-
endum yfir höfuð, þarf málið að
verða Ijósara heldur en enn er orðið.
E. H. segir í grein sinni, að við
íslendingar teljum okkur sæla, að
vera lausir við hernaðarskylduna og
er það satt. — Eg hefi heyrt gamla
menn telja það með helztu gæðum
lands vors. En E. H. segir líka,
að aðrar þjóðir beri herskylduna með
ljúfu geði til að verja ^jálfstæði sitt,
og það hygg eg satt sé. , En hvað
gerum við íslendingar til að verja
sjálfstæði okkar? Rífast við Dani.
Og leiðtogar þjóðarinnar telja sér og
þjóðinni trú um, að ef við losnum
undan afskiftum þeirra, þá séum við
sjálfstæð þjóð og þurfum ekki að
kvíða.
Nei, það er annað, sem þjáir okk-
ur meira en danska stjórnin gerir
nú. Eg neita því ekki, að Danir
hafa þjáð okkur, en sú tíð er nú
liðin sem betur fer. En gömlu land-
plágurnar: eldur 0% hajís, standa vig-
búnar og geta ráðist á hólmann okk-
ar þegar minst varir. Er eigi þörf
á að lýsa þeim hörmungum, sem
eldur og hafís hafa leitt yfir þjóð-
ina. Það vrði oflangt mál í stuttri
blaðagrein. En saga lands vors ætti
að vera ðllum ljós, sem komnir eru
til vits og ára, og ekki stður svarta
hliðin en sú bjarta, því til þess eru
vond dæmi, að menn geti varast
þau síðar.
En hvernig eigum við að fara að
þvi, að geta staðist árásir þessara
skæðu óvina ? Þetta er spurning,
sem hver heimilisfaðir jafnan ætti
að hafa i huga. Ekki treysti eg mér
að. gefa þjóðinni betra ráð, en að
visa henni til hinna ágætu ritgerða
Torfa heitins í Ólafsdal; og ef við
þá stígum feti Iengra og ættum árs-
forða fyrirliggjandi fyrir menn og
skepnur, þá mætti segja, að við stæð-
um vígbúnir og efnalega sjálfstæðir.
Og andlega sjálfstæðir ættum við
lika að verða innan skamms, því svo
er sagt, að allir skólar séu fullir;
og auk þess streymir fólkið til
Reykjavikur, vafalaust til að nærast
af þeirri vizkulind, sem þar er ó-
tæmandi.
Jæja. Það var þegnskylduvinnan
frá ýmsum hliðum, sem eg vildi
hafa gert að umtalséfni. — Það er
spá mín, að okkar yngri kynslóð
þyki þegnskylduvinnan — ef hún
kemst á — þvingandi lög. Reynsl-
an hefir sýnt, að þjóðinni er Ijúfara
að vinna fyrir sig og sina afkom-
endur. Það sýnir sig bezt á því,
hvað sami bóndinn gerir meiri jarða-
ifetur eftir það að hann hefir fengið
eignarrétt á býli sínu, heldur en áð-
ur, þó hann hefði lífstíðarábúð.
Mér dettur nú í hug, að þegn-
skylduvinnan geti vel verið þannig,
að hver vinni fyrir sig og sína af-
komendur og hefði meira að segja
stvrk af almannafé.
Eg hugsa mér þegnskylduvinnuna
þannig : Allir búsettir menn i land-
inu séu skyldir til að rækta einhvern
blett, pg ættu að eiga heimtingu á
að fá hann, ef þeir geta ekki fengið
blett á annan hátt með góðu móti
fyrir lítið verð, meðan nóg er til af
óræktuðu landi. Þessir blettir séu
svo þeirra fullkomin eign, sem rækta
þá. En sé hætt að halda þessum
blettum í rækt svo árum skifti, hafi
þeir hinir sömu fyrirgert eignarrétti
sínum. Þessir afmældu reitir séu
minst sem svarar 2 túndagsláttur,
en lágmarkið á því, sem koma skuli
í rækt árlega, séu 25 Q faðmar;
það mun fæstum ofætlun að vinna
eða láta vinna, þó að brjóta þurfi
óræktað land. Eg vil gera ráð fyrir,
að landsjóður bæri að nokkru girð-
ingarkostnaðinn, ef um stór svæði
væri að ræða*og fátækir kaupstaðar-
búar ættu i hlut.
Þetta nýmæli mun ýmsum kaup-
staðarmönnum þykja öfgar einar og
vera óframkvæmanlegt. Þeir mundu
spyrja: Hvar ættu t. d. Reykjavik-
urbúar að fá land til að rækta, sem
nægði öllum þeim fjölda? Mér er
nú ekki kunnugt, hve margir heimr
ilisfeður eru nú í Reykjavík, en þeir
munu vist vera margir. En margar
vallardagsláttur er líka alt svæðið inn
að Elliðaám og suður á Digranes-
háls og niður hjá Kópavogi að Skild-
inganesmelum meðtöldum; og ef
þetta nægði ekki, þá er Mosfells-
sveitin. Mig furðar, að Reykjavik-
urbúar skuli ekki vera búnir að leggja
þá sveit undir sig og reka þar svo
búskap i félagi i stórum stil.
Þó túnræktin sé nú í nokkurri
framför, þá miðar henni of hægt,
eða með öðrum orðum: Það eru
of fáir, sem stunda hana, og sama
er að segja um garðræktina. Það
er ískyggilegt, hvað fólkið er nú
orðið sólgið i að flytja á kaupstaða-
mölina. Það litur svo út, sem það
sé að sneiða hjá þvi að þurfa að
rækta jörðina. Þetta get eg ekki
talið framför. Margir af þeim, sem
þyrpast í kaupstaðina, verða ánnara
handbend', öreigalýður, sem varla
hefir til næsta máls. Haldi þessu
ifram, er ekki gott að sjá hvar við
lendir.
Nei, þetta má ekki svo til ganga;
við verðum að hefjast handa. Við
verðum að taka saman höndum og
fara að rækta jörðina. Við erum
búnir að raena þennan hólma í meira
en þúsund ár og er mál komið að
við förum að græða sárin.
Þegar eg man fyrst eftir mér,
heyrði eg nefnda tómthúsmenn. Þetta
tét illa eyrum. Eg sp'urði þá í
einfeldni: Geta mennirnir lifað í
tómu húsi? Var mér þá sagt, að
þeir lifðu á sjónum, en ættu enga
skepnu. Þetta hélt eg að mundi
vera aumt lif, því þá þekti eg ekki
sjávarmannalífið; en síðan hefi eg
hvergi séð jafn mikla fátækt og jafn
vesælan kost og hjá rnörgum tómt-
húsmönnum við sjóinn. En siðustu
áratugi er mér ekki kunnugt um
hagi tómthúsmanna kringum Faxa-
flóa. Það er sennilega orðið breytt
til bóta síðan togara-veiðin íslenzka
byrjaði. Það er stór-myndarlegt
framfaraspor, að taka upp þá veiði-
aðferð, og mér finst, að við séum
að sinu leyti betri sjómenn og lengra
komnir i þeirri atvinnugrein en land-
búnaðinum. Þetta er arfur frá for-
feðrum okkar. Við erum af víkinga-
ættum ogi eiginlegra að ræna en
rækta
I fornsögum okkar er um íjölda
marga svo sagt: Hann var í vik-
ingu hinn fyrri hluta æfi sinnar, en
þá aldur færðist yfir hann, sat hann
að búi sínu með mikilli rausn. —
Þetta gæti staðið orðrétt í sögu frá
okkar timum.
Togaiarnir eru víkingarnir — þá
þeir herji á ríki Ægis. Og hvað
skyldi svo vera á móti þvi, að þeir
ættu bú og ræktuðu jörðina, þó>
þeir væru sjóvíkingar fyrri hiuta æfi
sinnar, og sætu svo að búi sinu á
efri árum með mikilli rausn? Eg
hugsa mér nú, að eg sjái tvo togara-
víkinga einn góðan veðurdag vera að
þurka töðu sinn á hverjum bletti,..
sem þeir ættu óg ræktaðir hefðu
verið fyrir þeirra peninga, en auð-
vitað með annara höndum. Við lát-
um þá heita A. og B. og talast þeir
við á þessa leið:
A. : Hvernig fellur þér þessi vinna?'
B. : Eg er nú orðinn stirður við'
flest og ekki sizt við þessa vinnur
sem eg hefi aldrei gert fyr.
A. : En hvað heldurðu nú um
arðinn af blettinum þínum ?
B. : Og minstu ekki á það. Eg
held að það verði fremur rýr eftir-
tekjan, en bletturinn er orðinn mér
dýr. Mér hefði vcrið betra að eiga
þær krónur í sparisjóði.
A. : Á, heldurðu það? Alítur þú'.
ekki, að bletturinn þinn renti sig.
eins vel og peningar í sparisjóði?
B. : Jú, það kann að vera, en
það er fljótlegra að gripa til þeirra,,
ef manni dytti í hug t. d. að fara
dl Ameríku.
A. : Þú þarft ekki að vera hrædd-
ur um, að þér verði ekki peningar
úr blettinum þínum. Það munu
verða nógir listhafendur. Það getur
farið eins með ræktuðu blettina hérna
i kringum Reykjavík, eins og goð--
orðin áður, ef ekki eru reistar skorð-
ur við. En til Ameriku ferðu ekki
að fara á gamals aldri. Þú getur
eins dáið hér úr því Ægir hefir lof-
að þér að lifa fram á þennan dag.
B. : Já, oft hefi eg komist í hann
krappann um dagana og sízt dottið
í hug, að fyrir mér mundi liggja að
rækta jörðina á gamals aldri.
A.: Fyrst við höfum nú, kunn-