Ísafold - 10.06.1916, Blaðsíða 2

2
I S A F O L D
sagt, þá verður því þó aldrei
neitað að hann var eitt af stór-
mennum vorra tíma, þótt hann
fengi ekki að njóta sín svo sem
skyldi. Hann var vitur rnaður
og vel mentaður og starfsmaður
svo mikill að hann var kallaður
sex manna maki.
Erí. símfregmr
fií Ísajoícfar.
Khöfn 7. júní 1916.
Yuanshikai foiseti Kíua
dauður.
Khöfn 9. júní 1916.
Kússar haida áfram ógur-
legri sókn á hendur Aust-
urríkismönnum, segjast
hafa tekið 200,000 fanga.
Bandamenn hafa iagt
hafnbann á Grikkland.
ísland fer héðan þann
16 jhní.
Vildi »Isafold« ekki taka af mér
þessar athugasemdir? I því trausti
sendi eg henni þær með ferð, sem
nú fellur.
Eg sé í sunnanblöðunum síðustu,
að menn eru nú farnir að hrófla
eitthvað við honum Guðmundi okkar
Magnússyni, sem kallar sig Jón
Trausta í skáldskapnum. Eg skal
engan dóm leggja á það yfirleitt. En
mér finst það engin furða, þótt þag-
að hafi verið um Jón Trausta, eða
öllu heldur ekkert um hann skrifað
nema hól, því að hér er það eins
og kunnugt er landlægur siður að
hrósa öllu leirbulli í hundnu og
óbundnu máli, ef íslendingar hafa
lagt það af sér; og íslenzk »list« á,
að því er virðist, að standa öllu
framar í heimi þessum, listamenn-
irnir islenzku allir dásamlegir og s.
frv.
Eg fékk fyrir skömmu í hendur
síðasta hefti Eimreiðarinnar (XXII.
ár, 2. h.), og af því að eg les ætíð
alt, sem í því riti stendur, las eg
líka sögu þá eftir Guðm. Magn.,
sem getið er í yfirskriftinni; hún
heitir: »Óboðinn gestur*. Er þar
skjótt af að segja, að álit mitt á
sögu þessari er í sem fæstum orðum
það, að hún hefði átt að heita:
Oboðlegur qestur.
Eg -er meira en lítið hissa á því,
að háskólakennari dr. Valtýr Guð-
mundsson skyldi taka sögu þessa í
tímarit sitt. Hann hefir að visu
viljað hlynna að ýmsu, sem ófull-
komið er i skáldskáp, en hér erum
annars konar tilbúning að ræða, sem
hreina smekkblindni þarf til þess að
geta litið við. Má geta sér þess til,
að hann hafi ekki viljað neita þess-
um höf., sem þó hefir samið eitthvað
nýtilegt áður.
Sagan er skammir um alþingi Is-
lendinga. Satt mun það vera, að
því má margt til foráttu finna, og
mun okkur búandmönnum ekki sízt
þykja svo. En þær aðfinningar verða
þá að vera með öðru móti en sam-
setningur Jóns Trausta, sem i sjálfu
sér er svívirðing. Það er svo að sjá
sem höf. vilji fullyrða, að allir al-
þingismenn séu ekki einungis fá-
bjánar, heldur hreinir og beinir
porparar ov qlœpamenn, sem gerðu
réttast í að %anga út o% henqja siq
— allir saman! Mér skilst, að ef
nokfcuð geti óvirt þjóðina og ófrægt
í augum útlendra, þá sé það svona
»lýsingar« (lýgi-lýsingar), sem í raun
réttri alls ekki er nein saga eða
skáldsaga, heldur flónslega skrifað
óþokkaritsmíð, sem að öllu leyti er
langt fyrir neðan alt velsæmi. Það
er sem betur fer fádæmi, að nokkur
sé svo taktlaus að láta slíkan óþverra
drjúpa úr penna sinum; og það er
einmitt öllu framar taktleysið, sem
einkennir hverja línu í skrifi þessu,
samfara einhverju ódæma monti og
uppþembingi, enda þótt uppskafn-
ingshátturinn og mentunarleysishrok-
inn hafi líklega víðar komið fram
hjá höf. þessum.
En einkum og sér í lagi féll mér
þó allur ketill i eld, er eg sá, að
pessi maður leyfir sér að skrifa þetta
um alþingi. Eg hefi heyrt sagt af
skilríkum mönnum, sem hér hafa
verið á ferð úr Reykjavík (og eg
hefi reyndar sjálfur séð það, er eg
hefi verið þar staddur um alþingis-
timann), að Guðm. þessi Magnússon
(»prentskáld«, sem þeir kölluðu hann)
hafi bókstaflega talað skriðið á maq-
anum fyrir »háttvirtum alþingismönn-
um«. Hann hafi nú fyrst og fremst
aldrei lint látum, fyr en hann fékk
eitthvert »snatu við pinqið. og ekki
að tala um að teyna að smeygja sér
inn undir hjá löggjöfunum til þess
að komast á Jjárlötfin og síðan hækka
þar þangað til nú, að haun er með
þeim freínstu orðinn á landsjóðsjöt-
unni. En hén virðist sannast, að
sjaldan launar kálfur ofeldi. Og má
þó vera, að eihhverir af þessum
mönnum, sem hann er að »þakka
fyrir síðastc, hafi verið með í fjár-
veitingunni of ótta einum við ef til
vill að verða mannskemdir i ein-
hverri af sögum hans. En þeir hafa
þó ekki sloppið, blessaðir karlarnir.
Mér er minnisstæður einn þing-
tími fyrir fáum árum, e? eg átti leið
í höfuðstaðinn. Eg kom þá uppá
»pallana« með kunningja mínum,
sem var fróður um margt og hafði
áður verið þingskrifari. Eg man
altaf eftir því, að hann sýndi mér
Guðm. Magnússon niðri í þingsaln-
um, þar sem skáldið svo að segja
flaðraði upp um þingmennina, þá
helztu, að mér sýndist, og annað
veifið spígsporaði um gólfið i pin%-
salnum, rétt eins og hann ætti allan
þann sal, um leið og hann var að
gjóta augunum upp til okkar á pall-
ana svo sem til þess að athuga,
hvort við virkilega tœkjum ekki ejtir
konum! Hann var þá, minnir mig
kunningi minn segja, vörður eða
eitthvað þess háttar á lestrarsal al-
þingis, svo að tignin var ekki lítil.
Hann sagði mér lika, förunautur
minn, að Guðm. M. hefði áður
fengið eitthvað að gera við skrifstof-
una, en ekki hefði hann reynst not-
hæfur þar; hefði helzt falast eftir
því að mega bera inn skjöl til þing-
manna, meðan fundur stóð yfir, og
hefðu menn skilið það svo, að hann
gerði það, til þess að hann fengi að
sýna si% þar.
Er nú þessi maður kallaðtir til
þess að gera ósvinnar árásir á þing-
heim? Eða ætti þingmönnum okkar
þyki byrja að þegja við slíku? Eða
á hver aulabárður og ölmusuþegi nú
að vera bær um, þótt mörgu sé
ábótavant, að úthrópa okkur mcð
þvættingi, sem þá ekki svo mikið
sem nær því að geta heitið skáld-
skapur?
Eg býst ekki við því að sækja
þingmálafundi á þessu sumri, og er
það af ýmsum ástæðum, en ef eg
rækist þangað, mundi eg skora á
þingmannsefni að gefa því ekki at-
kvæði sitt, að slík skáld sem þessi
séu alin á landssjóði. Mín skoðun
er blátt áfram, að taka eifl af Guðm.
Magnússyni styrk þann, sem honum
hefir verið veittur-sem »skáldastyrk-
ur« ; og ef eg man rétt, þá ræður
nú eins miklu um það stjórnarráðið
eins og alþingi, síðan styrkfúlgan
var ákveðin í einu lagi. Eða á lands-
stjórnin ekki að gæta sóma þings
og þjóðar? Og hefir stjórnarráðið
ekki lika veitt þessum manni (eins
og svo mörgum) einhverja atvinnu
á skrifstofu?
En það er víst bezt að slá botn-
inn í þetta raus mitt, sem fáir lik-
lega lesa. Og eg er hálfvegis að
vona, að þessi Eimr.-»skáldskapurc
Jóns Trausta hafi nú þegarverið at-
hugaður og víttur af mér færari
mönnum í blöðunum okkar, þegar
þessi grein kemur fram á sjónar-
sviíið. Ef svo verður ekki, þá er
henni ekki ofaukið. Því að þetta
má ekki liggja i þagnargildi.
í mai mán. 19x6.
Sveitakarl.
Erl. simfregnir.
(frá fréttaritara ísaf. og Morgunbl.).
Kaupmannahöfn, 7. júní.
I»jóöverjar hafa tekið
Douaumont aftur.
Enofremur hafa þeir náð
nokkrum liluta Houdro-
mont.
Rússar sækja töluvert
fram í Galiciu.
Yan-Shi-Kai látinn,
Bretar hafa lýst því yflr,
að þeir munu framvegis
ekki snerta íslenzkan bréf-
apóst.
írska þrætan á enda
kljáð. írar tá sitt eigið
þing, að undanteknum
Ulstermönnum.
Khöfn. 9. júnt 1916.
f»jóðverjar hafa tekið
Vaux-vígið. I»eir viður-
kenna nú, að þeir hafl auk
áður talinna skipa mist
bryndrekann Lutzow og
beitiskipið Rostock í sjó-
orustunni hjá Jótlandi.
Rússar hafa tekið Lutzk.
Alisherjarverkfall í Nor-
egi. Fyrst voru verkfalls-
menn 80 J>ús., en seinna
bættust við 30 þúsundir.
(Rostock var lítið beitiskip af sömu
stærð og Karlsruhe, rúmlega 4 þús.
smál.).
Pistill írá Höfðaströnd.
Sé miðað við þessa skýringu, þá
má hiklaust viðurkenna það, að minst
hafi enn verið notað hér hjá oss af
orku þeirri, er hin örláta náttúra
leggur oss upp í hendurnar, svo að
segja við hvert fótmál. En hins má
þó geta, að svipað hefir mönnum
farið hér eins og víðar. Þeim hefir
skilist, að notagildi orkunnar vex
með félagslífinu, og þvi hafa verið
stofnsett hér ýms félög, sem hafa
viljað leitast við að glæða áhuga á
og efla allar þær framfarir, er sýni-
legt þykir, að haldkvæmar megi
verða í framtiðinni.
Skal eg sérstakl. nefna málfunda-
félag, sem starfað hefir hér síðan
1901, þó aldrei hafi það verið mann-
margt, — flest um 2o félagar. —
Þó hefir það rætt ýms þarfamál og
sumum komið í framkvæmd.
Skal eg geta örfárra hinna helztu.
Hvert fyrst skuli. þá talið, læt eg
sjálfur ósagt, en býst hins vegar við,
að flestum öðrum yrði helzt fyrir
að nefna símaálmuna frá Vatnsleysu
til Siglufjarðar. Þ^kir hæpið mjög,
að hún hefði komið fyrst um sinn
þessa leiðina, ef harðfylgi einstakra
manna og peningaframlög hefðu eigi
skapað málinu liðsinni og nokkurn
árlegan peningastyrk hjá hreppsfélög-
um þeim, er símans njóta sérstaklega.
Þá má telja fræðslumálin og helztú
umbætur á því sviði, t. d. smíði á
vel vönduðu skólahúsi o. fl.
Þá var tíðrætt um efnahag hrepps-
búa og helztu ráð til bóta. í sam-
bandi við þær umræður má gera ráð
fyrir, að sparisjóðshugmyndin hafi
fengið byr undir báða vængi. Eigi
komst hatjn þó á fyr en fyrir rúmu
ári síðan, en virðist þó ætla að verða
þarfasta stofnun hér, eins og alstað-
ar annarsstaðar.
Þá hafa samgöngur eigi verið látn-
ar afskiftalnusar og árangur hafst
nokkur þegar í stað.
Margt mætti telja enn, er horft
hefir bæði til nytsemdar og skemt-
unar, en verð að láta þetta nægja.
Get þó líklega ekki látið vera að
minnasr á sönginn, því aðra betri
andlega vakningu er sjaldnast um að
gera hér á rökkurlandi menning-
arinnar.
Hepnin sú, að söngstjóranum hefir
tekist vel öll meðferð, jafnvel þótt
lögin hafi oft verið erfið, t. d. »Söng-
fuglarnir«, ’Oldungnum hnignar«,
»Frón oss heyrðuc (Hör os Svea),
»ísland« eftir Sv. Sveinbjörnsson o.
fl., en hins vegar engum úrvals söng-
kröftum á að skipa og sitt úr hverii
áttinni, og því örðugleikar oft miklir
á, að ná fólki saman til æfinga.
Veit eg, að slikar ánægjustundir
verða tæplega fullþakkaðar söngstjór-
anum, Páli Erlendssyni, og söngfólki
hans.
Sjónleikar hafa eiginlega engir
verið sýndir hér síðustu 3 árin.
Að vísu var sýndur hér smáleikur
(»Nei«) í vetur í sambandi við skemti-
samkomu, er stofnað var til af nokkr-
um konum til styrktar landsspítala,
en slíkt muudi »Leikfélag Hofs-
hreppsc hafa talið lítið lífsmark með-
an það var og hét.
Það hefir nú legið í dái síðustu
árin, en rís eflaust úr rotinu, þegar
minst varir. Að minsta kosti biði
það víst ekki boðanna, ef síldarstöð
kæmist hér á fót innan skamms.
Þar kváðu peningarnir visir, bæði
fyrir vinnu og afurðir, og því eðli-
legt, að sumt unga fólkið geri sér
glæsilegar framtíðarvonir og eygi í
anda ótal eimskip og endurreistar
verksmiðjur á rústum gömlu einok-
unarkofanna, sem þegar eru farnir
að tina tölunni.
Eitt húsið, um 300 ára gamalt,
roerkasti forngiipurinn hér, var rifið
síðastl. sumar.
Þótti mörgum landhreinsun aðr.
því »óhreint« hafði þótt í þvi alla tíð.
Er eg þá kominn á bréfsenda, en
hafði þó nær gleymt helzta menn-
ingarmarki okkar, sem sé lestrarfélagi.
Að vísu er það gamalt orðið,
stofnað árið 1882 af Sigmundi sáL.
Pálssyni að Ljótsstöðum, þeim hin-
um sama, er var einn meðal »Pere-
atsc-manna, og því talinn óráðandi
öllum bjargráðum þar syðra, enda
þótt öðruvisi reyndist, er kom heim
í hérað.
Að vísu hefir félag þetta sofið vært
a stundum, jafnvel verið dauðamörk
með þvi, sérstakl. eftir að Sigmund-
ur eltist og slepti öllum tökum á
þeim félagsskap, en hefir svo lifnað
að nýju og rétt úr kútnum.
Síðastliðin 10 ár hafa því bæzt
mjög nýjar bækur og nýtar, og má
nú líklega heita bókauðgasta lestrar-
félagið innan sýslu annað en sýslu-
bókasafnið. Stendur því jafnvel lítið
að baki.
Má þarna glögt sjá, hverju góður
vilji og samhentur fær áorkað.
Höfðaströnd 18. febr. 1916.
Einar Golupytur^
Söngur Péturs Jónssonar
4. og 7. þ. íu.
Hvað veldur því, að hann Ixppur
og hann Skreppur og X-in «g (9-in
láta nú engan staf eftir sig sjást?
Þeir hafa þó stundum getað stung-
ið niður pennanum, blessaðir, þó að
um minna hafi verið að ræða en
þetta, að al-íslenzkur óperasöngvari;
tryllir bæjarbúa svo, að þeir rífast.
um aðgöngumiða að söngskemtun
hans dag eftir dag í heila viku. En
það er svo sem ekki ný bóla þetta,
að það sé hæst lofað í blöðunum,
sem minst er um vert, en þagað um
hitt eða gert lítið úr því.
Það er um Pétur Jónsson að segja,.
að hann er orðinn einhver sá glæsi-
legasti tenórsöngvari, sem eg þekki
til. Honum hefir farið ótrúlega framr
frá því er hann söng hér fyrir 2
eða 3 áium. Röddin er með af-
brigðum öflug, fáguð og prýdd og
óvenju bjart yfir henni. Og hann
er svo að segja búinn að ná fullum tök-
um á henni. Ennþá kann einhverju að1
vera áfátt um veika tóna. Þeir háu og
sterku eru blátt áfram aðdáanlegir. Og
hann neytir raddarinnar með þeirri gát
og þeim fegurðarsmekk, sem fullþroska,
listamanni sómir, ofbýður henni
aldrei, svo að hún missi feg-
urðar eða hreinleiks, Og hann
syngur með myndugleik og skör-
ungsskap eins og sá »sem valdið
hefir«.
Viðfangsefnin voru ekki heiglum
hent, hvert stórlagið rak annað. Það1
yrði býsna löng runa, ef telja ætti
þau lög öll, sem Pétur söng vel og
jafnvel ágætlega. Má þar til nefna:
sönginn úr *Aida, Tosca, kveðjusöng
Lohenqrins, »Die Blumen ariec úr
Carmen, »Salig de som uskyldig
lide« o. fl.
Þá söng og Pétur fáein smálög.
Má vera að þeir hafi orðið fýrir von-
brigðum, sem meta listfengi og skiln-
ing söngvara á viðfangsefnum eftir
fettum og brettum og öðrum fífla-
látum. Pétur er svo blessunarlega
laus við þau. Hver hefir þó dregið
hér upp eins skýra og eftirminnilega
mynd í söng, eins og hann gerði;