Ísafold - 06.09.1916, Síða 2

2
IS A F OL D
i Jfrni £iríkssoti |)
□
□
H
ll TJusturstræfi 6
□ 'ffojnaéar- cFrjona* og Saumavörur Q
hvergi ódýrari né betri.
þvoíta- og &Croin(œtisvorur
beztar og ódýrastar.
SJSeiEföng og <3œRifœrisgjqfir
hentugt og fjölbreytt.
jafnvel þýzkir hermenn slæðst innan
um Austurríkismenn. En sá er mun-
urinn, að á meðan þeir kveða ekki
upp úr með það, að þeir eigi í ófriði
samap, þá stafar engin hætta af því,
að Þjóðverjar fari eins að ráði sínu
gagnvart Sviss, eins og Belgiu um
árið — og komist máske þá leið að
ítölum lítt viðbúnum.
Litið hefir kveðið að framrás ítala
siðan þeir náðu Görtz.
RÚ88ar.
Áfram halda Rússarnir í Galizíu.
Hafa þeir aðallega sótt á á þrem
stöðum: við Stochod-fljótið á leið
til Kovel, sem oft hefir verið minst
á áður, sunnan við bæinn Brody,
kringum Sereth-fljótið á leið til
Lemberg, og við Dnjestr-fljótið á
leið til Stanislau, og þaðan til Lem-
berg. Hindenburg, prússneski hers-
höfðinginn víðfrægi, tók 3. ág. við
yfirstjórn yfir her Miðveldanna alla
leið frá Eystrasalti og suður í Gali-
zíu. Hefir honum tekist að stöðva
framrás Rússans við Stochod-fljótið
siðan. En úr Lemberg er fólk flú-
ið, þó þeir eigi góðan spöl eftir
þangað, en viðnámið er svo slitrótt,
sem þeim er veitt þar um slóðir.
En þótt Lemberg sé stærri bær
en Kovel, þá er það aðalmark Rússa,
að komast til Kovel, eins og áður
er á minst, því bær sá er svo mikil
samgöngustöð. Líklegt að Rússum
þyki tiltækilegt, að komast frá Lem-
berg og á snið við vígi Miðveldanna
til Kovel,
Miðveldamenn bera mikið traust
til Hindenburgs og samherjar óttast
engan eins og hann. Þvi hefir það
kveðið við frá því hann fekk svona
víðtæk völd: Hvar skyldi hann nú
ráðast að Rússum með dirfsku sinni,
dugnaði og ráðsnild ? Helzt er þess
getið til, að hann ráðist að Rússum
rétt norðan við Galizíu, til þess að
geta komið að baki þeim, sem lengst
eru kommr áleiðis vestur á bóginn
inn i Galizíu. — En hann getur
naumast hugsað sig lengi um enn,
því nú taka við haustrigningar og
ófærð, er gerir liðinu örðugra í vöfum.
Somme.
Bardaginn við Somme á vestur-
vígslóðinni heldur áfram jafnt og
þétt. Daglegar fréttir skýra frá vinn-
ingum hér og þar. Upp aftur og
aftur er barist um sömu staðina. Þ.
12. ág. sagt meðal annars, að Frakk-
ar hafi náð km. af 3. varnar-
línu Þjóðverja. Það stór sigur þar.
En ekkert er líklegra, en Þjóðverjar
auki vígin og margfaldi að baki,
jafnótt og þeir missa eitthvað að
framan. Þá fer árangurinn að verða
næsta litill.
Aðferðin þar alt af hin sama, að
láta skothríðarnar dynja á óvinunum
áður en liðið geysar fram.
Þar eð árangurinn af öllum skot-
hríðunum og blóðsúthellingunum er
svo lítill, þá er skiljanlegt, að sam-
herjar ætli sér ekki það þolinmæðis-
verk, að reka Þjóðverja úr öllum
þeim landshlutum, er þeir ráða nú
yfir. Það er uæsta skiljanlegt, að
innilokunin, flutningahaftið og alls
konar viðskiftakúgun eigi að verða
aðalvopnið á Miðveldin.
Nú er bardaginn við Verdun bú-
inn að standa í fa. Þar gengur
ekkert né rekur. Við Somme er
það komið í sama horf. Dátarnir
vinna að kúlnaaustrinum eins og
hverri annari reglabundinni vinnu.
Vaninn deyfir. Og út um heiminn
eru fréttirnar lesnar um, að i gær
hafi einhverjir þeirra unnið þetta
marga metra. Óg menn veita því
ekki eftirtekt, finna ekki til þess, að
hver skikinn, hver spildan, hvert
sinn kostar sár og tár, blóð æsku-
manna, sem stórveldin siga í byssu-
kjaftana.
Balkan.
Um 20. ág. fóru fréttir að berast
frá Balkan um, að her sá, sem sam-
herjar hafa safnað saman í Saloniki,
væri kominn á stúfana. Fyrir ein-
um 10 mánuðum síðan settu sam-
herjar her á land í Saloniki. Var
svo til ætlast, að þeir kæmu vesa-
lings Serbum til hjálpar. Lítið varð
þó úr aðgerðum. Ekki var hægt að
vita, hvað Grikkir myndu gera, hvoru
megin þeir yrðu, ef þeir færu á stað.
Yrðu þeir með Miðveldum, þá gætu
þeir komið að baki samherjum, sem
héldu norður á bóginn frá Saloniki.
Til þess að koma í veg fyrir hættu
frá hendi Grikkja, heimta samherjar
í vor, að þeir sendi heim mikinn
hluta af her sínum. Létu Grikkir
að vilja þeirra, eins og kunnugt er.
Síðan hefir alt af verið búist við því,
að Sarrail hershöfðingi, er stjórnar
Saloniki-hernum, legði á stað á móti
Búlgurum. Þegar fram á sumarið
kom og Rússar ráðast fram í Gali-
zíu, var vitanlegt, að Austurrikis-
menn og Þjóðverjar, sem verið höfðu
þar suður á Balkan, hafa orðið að
hverfa þaðan og skilið Búlgara eina
eftir. En Sarrail er hinn rólegasti
og safnar að sér mðnnum og vopn-
um. Nú eru Serbarnir, sem komið
var niður á Korfu, komnir til hans
og er talið, að með þeim hafi hann
um tniljón manna.
En 20. ág. er alt komið í blossa
þar syðra. Mikið deilt um það,
hverjir hafi verið fyrri til. En síð-
an sækja samherjar á vestan við
Struma-dalinn, en aftur óðu Búlgar-
ar inn yfir Grikkland austar og alla
leið til hafnarbæjarins Kavalla. Er
Grikkjum að visu ekki um það, að
láta forna fjandmenn sína, Búlgara,
vaða um land sitt. En þeir eru hlut-
lausir, og verða þvi að gera öllum
jafnt undir höfði. Samherjar hafa
haft bækistöð sina í landinu alt að
því ár. Og Búlgarar lofa hátíðlega,
að skila þeim landinu aftur og gera
engu grisku mein.
Frá Danmörku.
Eyjasalan.
Eins og áður er skýrt frá hér í
blaðinu, urðu deilur miklar milli
stjórnmálaflokka Dana út af samn-
ingum þeim, er stjórnin hefir gert
á laun við Bandariki Norður-Ameríku
um, að selja þeim Vesturheimseyj-
arnar dönsku.
Er stjórnir beggja ríkjanna höfðu
undirskrifað sölu-samninginn, áttu
þingin að samþykkja gerðir þeirra
svo alt væri gott og gilt. Þó hefir
ekki orðið úr að Bandamenn sam-
þyktu enn.
Er samningurinn kemur fyrir
Fólksþing Danmerkur, fær stjórnin
harða dóma fyrir aðfarir sínar, sem
áður var frá sagt. En stjórnin ber
í bætifláka fyrir sig, og segir að
Bandamenn hafi heimtað «ð samn-
ingum væri haldið leyndum. Gefur
hún það einnig í skyn, að Banda-
menn hafi fyllilega látið á sér skilja,
að Dönum væri það hentugast að
láta eyjarnar af hendi með þessum
kjörum (fyrir 95 milj. kr.); þ. e. að
búast mætti við þvi, að þeir tækju
þær annars í leyfisleysi.
I. C. Christensen leggur rökstudda
dagskrá fyrir Fólksþingið, þar sem
málinu er vísað frá, með þeim um-
mælum, að ekki megi gera út um
söluna, fyr en að afloknum kosn-
ingum, eftir hinum nýju grundvall-
arlögum, annars yrði mál þetta út-
kljáð að öllum hinum tilvonandi
kjósendum fornspurðum. Er stjórnin
sér að málið er svo komið bendir
hún á þá leið, að þingið samþykki
söluna, og leggi hana síðar undir
atkvæði þjóðarinnar. Sjálfur Christ-
ensen taldi sig hlyntan sölunni, og
svo er um meiri hluta vinstrimanna,
og nokkurn hluta hægrimanna, auk
hipna radikölu og socíalista, sem
fylgja stjórninni að málum.
Dagskráin féll í Fólksþinginu og
salan var samþykt þar.
í Landsþinginu er málið sett í
nefnd, og er sýnilega mikill meiri
hluti þar dagskránni samþykkur, og
þá málið fallið niður að sinni ef
komið hefði til atkvæðagreiðslu. En
í þeim svifum kemur Zahle forsæt-
isráðherra með bcðskap frá konungi
þess efnis, að reyna skyldi um fram
alt að forðast nýjar kosningar á þess-
um alvörutímum, og æskir hann
eftir, að myndað verði »bræðings-
ráðuneyti*.
Úrræði þetta fékk lítinn byr, og
álitu margir að þetta væri runnið
frá Zahle sjálfum, til þess að draga
málið á langinn. Kallar þá konung-
ur alla flokksforingjana á sinn fund,
og brýnir fyrir þeim þá nauðsyn
sem beri til að þeir hendi ekki þjóð-
inni út í kosningabaráttu og innan-
lands erjur á þessum tímum. Held-
ur hann því enn fram, að æskileg-
asta úrlausnin væri, að mynda »bræð-
ingsráðuneyti«, þar sem teknir væru
menn úr öllum flokkum. Þetta var
19. ágúst.
F.n dagana á undan hafði komið
frétt frá formanni senatsins í Banda-
rikjunum. Sagði hann að það hefði
verið stjórn Dana, sem hefði beðið
um að farið yrði »leynlega« með
samningana. Komið hafði og á dag-
inn, að samningarnir hefðu verið
birtir opinberlega í Ameríku tveim
dögum áður en kammerherra Zahle,
deildarstjóri í utanríkisráðuneyti Dana,
þvertók fyrir að nokkrir samningar
væru á döfinni. Frést hafði einnig
að alls ekki hefði verið að ræða um
neina hótuu um yfirgang af hendi
Bandamanna, þó Danir seldu ekki
eyjarnar, og kom sú vitneskja sum-
part beina leið frá Wilson.
Var nú farið að ræða um myndun
ráðuneytis, en ekki bættu þessar
nýju fréttir um samkomulagið. —
Stjórnarandstæðingar vildu ekki hafa
neina af fyrri ráðherrunum með í
bræðingnum, en radikalir og social-
istar vildu jafnvel hafa Zahle eða
Scavenius forsætisráðherra í hinu
nýja ráðuneyti, og heimtuðu jafnvel
að þeir hefðu meiri hlutann sln
megin í ráðuneytinu, að salan yrði
samþykt strax og engin breyting
yrði gerð á núverandi stjórnmála-
stefnu. Þessum skilmálum neituðu
hinir flokkarnir þverlega, og vildu
hafa jafnmarga úr öllum flokkum,
og forsætisráðherra einhvern þann er
verið hefði utan við síðustu deilur; til-
nefna meðal annars Friis greifa eða
Hage viðskiftaráðherra. Heimta þeir
að hið nýja ráðuneyti taki söluna til
meðferðar á ný.
Stjórnarflokkarnir, radikalir og so-
cialistar, neita því aftur — og varð
þá ekki meira úr samningum, og
rann bræðingurinn sundur þ. 23.
ágúst.
Daginn eftir var atkvæðagreiðsla
reynd meðal Landþingsmanna um
rökstuddu dagskrána Christensens og
var þá sýnt að hún mundi verða
samþykt þar með miklum meiri hl.
Þegar svo er komið eru mestar
likur til að grundvallarlögin nýju
gangi i gildi, er Landsþingið hefir
samþykt dagskrána, og nýjar kosn-
ingar fari fram í haust. En haldi
stjórnin heit sín verður eyjasalan
lögð undir úrskurð þjóðarinnar með
almennri atkvæðagreiðslu.
---- ■ "" —;—
Enskt miljónafyrirtæki
á íslandi.
Þór. B. Guðmundsson og járnsandurinn.
»Nationaltidende« í Khöfn flytja
17. f. m. grein þá, er hér fer á
eftir:
Blaðið »Tidens Tegnc i Kristjaniu
hefir fengið frétt frá London um að
ísíenzkur kaupmaður, Þórarinn B.
Guðmundsson, sé um þessar mund-
ir að stofna þar stórt járnverksmiðju-
fyrirtæki, er starfrækja eigi á íslandi.
Lambert verkfræðingur og um-
boðsmaður hins heimsfræga firma:
Simpson & Oviatt, Steel Patenteers
and Metal Syndicate ,í London, kom
til Seyðisfjarðar fyrir nokkrum árum
í þeim erindum að leita að og rann-
saka hvort eigi mundu málmar a
íslandi, sérstaklega járnsandur. í
Tökulsá, sem kemur upp undan
Vatnajökli og rennur í Atlantshaf á
norðaustanverðu landinu, eða réttara
sagt í ósum hennar, fann hann
ógrynni af járnsandi. Nauðsynleg-
an kraft til þess að vinna járnsand-
inn, er hægt að fá úr Lagarfljóts-
fossi í Lagarfljóti, er framleitt getur
um 200 þús. hestöfl.
Eftir þessa rannsókn verkfræðings-
ins gerði firmað Simpson ráðstafan-
ir til að fá einkaleyfi til að starfrækja
stálverksmiðju þar á staðnum, en þá
kom ófriðurinn, og málinu var frest-
að. En síðan hefir Guðmundsson
kaupmaður starfað ötullega. Hann
hefir fengið einkaleyfi til 50 ára, og
enska firmað hefir nú ákveðið að
byrja fyrirtækið eftir 1 ár, hvort
sem stríðið verður þá búið eða ekki.
Rekstursféð er fyrst um sinn ákveð-
ið 1 miljón pund sterling, en sagt
er að ef þurfa þyki, muni þreföld
sú fjárhæð vera fyrir hendi.
Til mála hefir komið annaðhvort
að senda utan járnsandinn eða vinna
úr honum hreint jirn eða stál át
staðnum, og hefir hið síðara ráðið ver-
ið tekið. Ætiunin er því að byggja ný-
tízku stálverksmiðju, er framleitt geti.
miljón tonn af hreinu stáli á ári.
Efnið er eins og áður er sagt við hend-
ina og ótæmandi í ósum fökulsár..
Erl. simfregnir
Opinber tilkynning frá brezkie
utanríkisstjórninni i London.
Lendon, 2. sept.
Yfirlit Buchans um viðureignina á vig-
stöðvum Breta.
Frá vesturvígstöðvunum.
Þessa viku hafa verið mikil þrumuveður,
ofsarok og dynjandi regn, sem hefir mjög
hamlað loftnjósaum vorum og stórskotaliðs-
framkvæmdum og gert fótgðnguliiinu nær
ókleift að sækja fram. Aðalorusturnar hafa
staðið eins og áður i herarmi Breta austan
og norðaustan við Thiepval og umhverfis-
Guillemont. Eftir að Frakkar tóku Maure-
pas hafa bandamenn getað tekið höndum
saman i viðureigninni umhverfis Guillemont.
Á hverjum einasta degi unnum vér eitthvað
á á ýmsum stöðum.
Landið fyrir norðan Delville-skóginn er
nú á voru valdi.
í lok vikunnar hefir vinstri herarmur
Breta hjá Pezieres komist svo langt, að
hann hefir nú útsýni yfir umhverfi Cource-
lette norðaustur yfir Highwood yfir Martin-
puich og hægra megin yfir Flers-þorpið.
Er því nú nærri lokið að þeir þurfi aff
sækja upp i móti.
í lok þessarar viku eru liðnir tveir mán--
uðir siðan orustan hófst.
Fyrsta og önnur varnarlína Þjóðverja
hefir verið tekin og örðugar stöðvar þar
fyrir aftan upp að og fyrir neðan hliðar
hásléttunnar. Alls hafa Bretar handtekið
15469 menn frá því að orustan hófst I.
júli og fram til 29. ágúst, og þar á meðal
eru 266 liðsforingjar. Auk þess hafa þeir
tekið herfangi 86 failbyssur, 160 vélbyssur
og mikið af ýmsum öðrum hergögnum.
Þjóðverjar gera nú hvert gagnáhlaupið á
eftir öðru en þau mishepnast algerlega og
er það gleðilegt táku tímanna. Til dæmis
gerðu hersveitir úr lífvarðarliði Prússa
áhlaup sunnan við Thiepval laugarinn 26.
ágúst, að undanfarinni ákafri stórskotahríð.
En áhlaupinu var gersamlega hrundið af
Wiltshire cg Worchestershire herfylkjum,.
sem voru þar fyrir til varnar. Hver ein-
asta herdeild lifvarðarlíðs Þjóðverja hefir
nú verið i orustunni hjá Somme og beðið
mikið tjón. Það er talið að Þjóðverjar
hafi haft fleiri herdeildir til þess að verj-
ast sókninni heldur en þeir hafa haft alls
■ sókninni hjá Verdun, og margar herdeild-
irnar hafa verið sendar tvisvar fram tif
viga. Þjóðverjar hafa notað mikið af vara-
liði, sem þeir hafa safnað saman hingað
og þangað og hefir það leitt tii mikillar
óreglu og samtakaleysis hersveitanna. Að
dæma eftir þvi hvernig þeir gefast upp, þá
hefir hugrekki þeirra hnignað mjög og
margar óvanar varaliðssveitir eru ^dauð-
þreyttar. Þjóðverjar eru nú fyrst farnir
að kenna á þeim erfiðleikum sem banda-
menn áttu við að striða á eystri og vestri
vigstöðvunum fyrsta ár ófriðarins.
Frá Balkan.
Þegar Rúmenía greip til vopna og gekk
i lið með bandamönnum breytti það aiveg