Ísafold - 04.11.1916, Blaðsíða 3

ISA F O L D
3
Jarðarför Simonar sál. bróður míns fer fram mánu-
daginn 6. þ. m. Húskveðja á heimili mínu, Amtmanns-
mannsstíg 2, kl. 12 á hádegi.
Reykjavík 2. nóvember 1916.
Sighvatur Bjarnason.
st tala þeirra meira en orðið er, að
eigi sé minst á fjörtjónshættuna fyrir
skipshafnirnar.
Nfr ,assistent‘ í Landsbankannm.
Starfsmannafjölgunin í Landsbank-
anum er engin nýlunda. Það hefir
reynst svo, að altaf megi búa til
nýtt og nýtt starf i þeirri stofnun —
ef skjóta hefir þurft bita að einhverj-
um skjólstæðingi hr. B. Kr. Má
segja, að komið hafi verið upp úr
á mönnum um það og þvi hætt að
fást um það.
Þó mun flestum hafa blöskrað
brjóstheilindin, er það fréttist i. þ.
mán., að fyrrum prófastur síra Krist-
inn Daníelsson, 2. þingmaður Gull-
bringu- og Kjósarsýslu — væri orð-
inn »assistent* í Landsbankanum —
hjá i. þingmanni kjördæmisins. Eng-
um blandast hugur um, að þau ráð
hafi verið ráðin löngu á undan hosn-
ingunum, en ekki þótt holt að hafa
þau i.hámæli fyr en þær væru um
garð gengnar.
Nú er haft fyrir satt, að sira Kr.
D.hafi verið fenginn hingað til að skrifa
»leiðara« i »Landið«. Og svo er
Landsbankinn notaður til að »koma
því i kring«.
Svona er nú »eigin hagsmuna*
hatur hr. B. Kr.
Hætt er við því, að kjósendum
Gullbringu- og Kjósarsýslu hefði þó
fallið allur ketill í eld, ef kunnugt
hefði verið um ráðabrugg i. og 2.
þingmanns sins — jyrir kosningarnar
— og muni nú sennilega opnast
augu fyrir hvers kyns er »ráðvendn-
in« og »óeigingirnin«, sem »rauði
maðurinn* þreytist aldrei á að pré-
dika um sjálfan sig og sína menn.
Flogið hefir fyrir, að síra Kr. D.
eigi með timanum að verða »innan-
banka-endurskoðandi« í stað hr. Arna
jóhannssonar, sem ætlað kvað vera
útbússtjóra-embættið á Austurlandi.
Má þá segja, að losað sé um
pólitiska »hnappheldu«-kerfið, sem
hr. B. Kr. einu sinni taldi svo mik-
ilsvert fyrir bankann, að hann bann-
aði starfsmönnum hans, nema sjálf-
um sér auðvitað — að skrifa stjórn-
málagreinar,
Fjórir prestvíqðir menn eru nú
»þjónandi« i Landsbanka vorum. Ef
illa yrði sótt prestastefnan næst —
þarf eigi annað en færa sig niður í
Landsbankann.
indum gagnvart Grænlandi, þeim
sé þvert á móti nær að ná sem
beztu tangarhaldi á landinu.
Er grein þessi skrifuð sem and-
mæli gegn þvi afsali réttinda,
sem væntanlegir söluskilmálar
innihalda við afsal dönsku Vestur-
íeimseyjanna.
Hann lítur svo á:
Að samkvæmt Monroes-kenn-
ingunni eigi Grænland af lúta
yfirumsjón Bandamanna, þareð
iað eftir legu sinni tilhéyri
Ameríku.
Auk þess hafi það fjárhagslega
hýðingu að fá full yfirráð yfir
andinu. Kryolit og kolanámur í
fjöllum og líklega grafit og ef til
vill gull.
Danir hafi ekki fjármagn til
þess að nota auðsuppsprettur
landsins, er gætu orðið amerísk-
um auðmönnum hinar arðvæn-
legustu. Fjöldi fossa gæti fram-
leitt þar rafurmagn til loftáburðar-
vinnslu og annara framkvæmda.
En víðtækast gagn gætu þeir
haft af því að gera flotastöð í ein-
hverjum firðinum nálægt Hvarfi.
Mnn einasti fjörður væri þeim
nógur, djúpur og þröngur fjörður
væri þeim þar ágætt athvart,
eina 30 tíma ferð norðan við
aðalsjóleiðina mílli Ameríku og
Evrópu.
Bendir hann á, hve norðlægar
hafnir og norðlæg lönd séu nú
eftirsótt, og hve mikla þýðingu
þau geti haft bæði í ófriði og á
friðartímum. T. d. hafi Rússar
haft ómetanlegt gagn af Archan-
gelsk við Hvítahafið í þessum
ófriði. Og til Spitzbergen með
kolanámum og öðrum auðæfum
líti nú öll stórveldi heimsíns hýru
auga.
Að lokum bendir hann á, að
þeir Bandamenn hafi mest unnið
að því að rannsaka og mæla
Norður-Grænland, svo það sé i
raun og veru þeirra eign, sem
engin ástæða sé til að láta öðr-
um í té.-------—
Ekki aðhyllast Danir þá skoðun
Pearys.
En hvað um ísland, ef Græn-
land er í augum heimsins orðið
vænlegt framfaranna land — og
álítleg herskipastöð ?
Kosningarnar.
til þess að segja af sér konung-
dómi.
Þ. 6. okt. setja ítalir herlið á
land í sunnanverðri Albaníu.
Setjast þeir að í bæjunum Argi-
socastro og Delvína. Hvað þeir
ætla sér með tiltæki þessu er
óvíst, en það er talið ekki ósenni-
legt, að þeir ætli sér að vera þar
til taks til þess að ráðast að
Grikkjum að norðan, ef til kem-
ur. Vart geta þeir ætlað sér að
hjálpa Serbum til Monastir. Þang-
að eru frá þeim um 180 km.
Engir stórviðburðir hafa skeð á
Saloniki-vígslóðinni. Serbar eru
þar altaf snarpastir í sókn. Þ. 4.
okt. náðu þeir bænum Renali.
Voru þeir þá búnir að vinna 200
km. af föðurlandi sínu úr hönd-
um óvinanna og eiga eftir einar
2 mílur til Monastir.
í Siebenbiirgen hafa Rúmenar
farið heldur halloka upp á síð-
kastið.
Friðarslit Rúmena 27. ágúst
komu í bili talsvert flatt upp á
Austurríkismenn. Þótt þeir vissu
sem var, að vináttan við Rúmeni
væri ekki örugg, þá áttu þeir sér
einskis ills von þann daginn. En
Rúmenar létu ekki á sér standa,
en gerðu þegar miklar innrásir í
Siebenbiirgen á þrem stöðum; við
Ossova og gegn bæjunum Kron-
stadt og Hermannstadt. Svo fijót-
ir voru þeir á sér, að þeir innan
fárra daga voru búnir að ná á
sitt vald flestöllum endastöðvum
á járnbrautum Ungverja þar,
næst takmörkunum.
Um miðjan sept. hafa Rúmenar
unnið nærri x/s hluta af Sieben-
burgen. En þá þurftu þeir að
senda mikinn liðsauka til þess að
vernda Bukarest, sem var illa
stödd, eftir að Mackensen hafði
unnið Turtukai.
Þ. 25. sept. fara Austurrikis-
menn að herða sig undir forustu
v. Falkenhayns. Þ. 8. okt. missa
Rúmenir Kronstadt, og nú er
Falkenhayn langt kominn með
að mjaka þeim aftur yfir landa-
mærin.
Engin stórtíðindi eru frá aðal-
vígstöðvunum.
Við Somme mjakast Samherjar
þetta ögn áfram og eyða ógrynn-
um af mönnum og fé.
Og Rússar réðust þindarlaust
að Þjóðverjum í Galizíu 1. vik-
una af okt. Mest árásin var á
milli ánna Luga og Turja. Henti
Brussilow þar þúsundum hvað
eftir annað í dauðann til þess að
komast til Vladimir og Volhynski,
en komst hvergi. Og vestan við
Brody var barist snarplega á leið
til Lemberg.
Orðasveimur heflr borist um
síðustu daga að setið sé að frið-
arsamningum suður í Bern milli
Rússa og Miðvelda. Fréttir þess-
ar eru jafnótt bornar til baka, en
gefa þó tilefni til að hægt er að
ímynda sér, að einhver þvilík
viðleitni eigi sér stað, enda þótt
Samherjar sverji og sárt við leggi,
að þeir geti ekki hugsað til ann-
ars en standa eins og einn mað-
ur við friðarsamningana.
í sambandi við þessa flugufregn
um frið við Rússa hefir það heyrzt,
að Japanar séu hættir að senda
Rússum skotfæri — vilji sitja að
sínu, því þeir séu hræddir um,
að Kínverjar ráðist að þeim, er
minst vonum varir.
Þýzka kafbátahættan.
Botnvörpungurinn »Rán« ger aftur-
reka viö Englandsstrendur.
Það er svo komið nú, að auðsjá-
anlega verðum vér íslendingar að
fara að taka tillit til kaíbátahernaðar
Þjóðverja. Naumast er fullfrétt um
drekking brezka línuveiðarans fram
af Berufirði, er íslenzki botnvörp-
ungurinn »Rán« kemur inn á Reykja-
víkurhöfn úr fyrirhugaðri för til
Fleetwood, afturreka ger af þýzkum
kafbáti, er hann átti skamma leið
eftir til áfangastaðarins.
Skýrsla skipstjórans, hr. Finnboga
Finnbogasonar, um þenna fáheyrða
atburð er á þessa leið:
Sunnud. 29. okt. kl. 3V2 síðd.
er botnvörpuskipið e.s. »Rán« statt
í misv. stefnu V. t. N. um 70 sjó-
milur frá Barra Head, á leið til Fleet-
wood á Englandi með isfisk. Veður
var bjart, stinningsgola af V. með
töluverðum sjógangi. Sást þá hvar
kafbáti skaut upp alt í einu svo sem
4—s°° faðma frá skipinu. Skömmn
síðar dregur hann upp aðvörunar-
merki og þýzka stríðsfánann og
sendir samstundis fallbyssuskot, sem
fellur i sjóinn fáa faðma fyrir aftan
»Rán«. Skipið er þá stöðvað á
augabragði og dregið upp stöðvun-
armerki. Þvi næst voru rkipsbát-
arnir leystir og látnir síga niður,
sem gekk all-erfitt fyrir sjógangnum,
og allri skipshöfninni skipað að fara
i þá; á meðan verið var að koma
bátunum niður, kemur annað skot
frá kafbátnum svo nærri stjórnborðs-
hlið skipsins, að sjógusurnar af
sprengikúlunni slettust inn á þilfarið;
rétt á eftir kemur þriðja skotið fáa
faðma fyrir aftan skipið. Þegar
skipsbátarnir voru komnir á sjóinn
og skipshöfnin að fara ofan í þá,
kemur fjórða skotið svo nærri aft-
urenda skipsins, að kúluflísar þeytt-
ust inn á þilfarið.
Bátunum var þvi næst lagt frá
skipinu svo fljótt sem unt var og
róið í áttina til kafbátsins, og datt
engum af oss í hug, að vér sæjum
»Rán« framar.
Þegar bátarnir voru komnir frá
skipinu á að gizka 30—40 faðma,
kom enn eitt skot frá kafbátnum,
sem fór svo nærri, að hvinurinn af
kúlunni heyrðist glögt, þegar hún
fór yfir annan bátinn og féll niður
rétt fyrir aftan hinn bátinn. Var
svo haldið áfram til kafbátsins og
lagt svo nærri honum, sem auðið
var vegna sjógangsins.
Skipstjóranum er sagt að koma
um borð í kafbátinn, og þegar hann
er kominn þangað, kemur i móti
honum einn af foringjum kafbáts-
ins. Hann spyr skipstjóra: hvert sé
nafn skipsins, hvar það eigi heima,
hvaðan það komi, hver farmur sé í
því, hvert það ætli, hvar og hvenær
það sé bygt og hverrar þjóðar skips-
höfnin sé.
Þegar skipstjórinn er búinn að
svara þessum spurningum, segir for-
inginn, að fyrst skipið sé með fæðu-
tegund, sem eigi að fara til óvina-
landsins, sé eigi annað að gera en
sökkva því, en reyna að koma skips-
höfninni eitthvað áleiðis til lands.
Skipstjórinn biður foringjann að hlífa
skipinu og sökkva þvf eigi, þar eð
það sé frá hlutlausu landi. Foring-
inn segir það standi á sama. Eng-
lendingar hafi lagt hafnbann á Þýzka-
land; þess vegna reyni þeir að gjalda
Hku líkt með kafbátum sinum og
sökkvi hverju þvi skipi, sem þeir
nái i, sem sé að flytja vörur til
óvinaþjóðanna. Skipstjórinn biður
foringjann enn á ný að sökkva eigi
skipinu og býðst til að snúa við og
fara til íslands aftur með farminn.
Foringinn kvaðst eigi leggja trún-
að á slíkt, því þegar »Rán« væri
komin úr sinni augsýn, gæti hún
hæglega snúið við aftur til Englands.
Skipstjórinn kvaðst þá skyldi gefa
honum drengskaparheit sitt fyrir því,
að halda áfram viðstöðulaust til ís-
lands. Foringinn sagði, að dreng-
skaparheit á þessum timum væru
lítilsvirði; nú gilti eigi nema hnefa-
rétturinn.
Að svo mæltu gengur hann að
öðrum foringja, sem þar var, og
virtist sá vera yfirforinginn, og tal-
ast þeir við um stund.
Sá fyrnefndi kemur þá til skip-
stjórans aftur og segist ætla í þetta
sinn að treysta á drengskaparheit
hans og lofa skipinu að fara til ís-
lands aftnr, og jafnframt að gefa sér
skriflega yfirlýsingu um, að flytja
eigi til Englendinga eða bandamanna
þeirra neina fæðutegund, hvorki fisk
né annað.
Þegar þessu var lokið, seg’r for-
inginn, að þótt hann sleppi þessu
skipi í þetta sinn, þá sé þetta að-
vörun um leið til annara íslenzkra
botnvörpuskipa, sem flytji fisk til
Englands, því hann viti vel, að það
séu fleiri en þetta skip, sem geri
það; jafnframt megi reiða sig á, að
ef þeir hitti einhverja af þessum ís-
lenzku botnvörpungum eftir þetta,
sem séu með fisk, muni þeir tafar-
laust skjóta þá í kaf. Þeir (kafbát-
arnir) væru nú búnir að finna þá
leið, sem botnvörpungarnir færu og
ætluðu sér að hafa nákvæmar gætur
á þeim.
Kvaddi svo foringinn skipstjórann
og kom um leið með borða, sem
hann batt um handlegg hans með
þeim ummælum, að þetta væri sann-
indamerki þess, að þýzkur kafbátur
hefði hitt skipið. Á borðanum stóð:
II. Unterseeboots - Halbflottille II.
Sagði svo foringinn að halda burt
hið bráðasta, viðstöðulaust til íslands.
Var þá eigi beðið boðanna, róið
í skyndi um borð i »Rán«, bátarnir
dregnir upp og lagt af stað, og hafði
kafbáturinn gætur á »Rán«, þar til
dimt var orðið.
Eftir að lagt var á stað, var farið
að rannsaka kolabirgðir skipsins og
reyndust þær mjög litlar til ferðar
þeirrar, sem nú var fyrir höndum,
en við því var ekkert hægt að gera
annað en spara kolin sem mest, en
ná þó sem mestri ferð i hlutfalli
við eyðsluna og tókst hvorttveggja
ágætlega.
Næsta morgun, þegar bjart var
orðið, fundust flísar úr einni sprengi-
kúlunni, sem hrokkið höfðu inn á
þilfarið.
Mikil hepni var það, að veðrið var
eigi svo vont, að hægt var að láta
bátana niður, þvi hefði eigi verið
möguiegt að koma bátunum á flot,
eru litlar líkur til, að skip eða skips-
höfn hefði bjargast.
Það sézt á þvi, sem nú hefirsagt
verið, að svæði það, sem islenzku
botnvörpungarnir þurfa að fara yfir
til Fleetwood, er nú eigi lengur
hreint eða hættulaust, og lítill vafi
leikur nú á, hver afdrif þeirra muni
verða, ef þýzkir kafbátar hitta þá á
fyrnefndri leið.
»Rán« er heimt úr helju. En
varlega verður að fara i þær sakir,
að senda botnvörpunga vora til Eng-
lands fyrst um sinn, svo eigi skerð-
Grænland.
Heim8kautafarinn ameriski Peary
vill láta Bandaríkin klófesta
gp*. Grænland tii flotastöSva.
I Austur-Skaftafellssýslu
er Þorleifur Jónsson i Hól-
um kosinn með 194 atkv.
Sira Sigurður Sigurðsson fékk 116
atkv.
í hinu merka stjómarblaði
Bandaríkjanna »New York Times«
skrifar Peary grein með fyrir-
sögninni »Grænland sem flotastöð
Bandaríkjanna«. Lítur hann svo
á, að fráleitt sé það fyrirBanda-
menn að afsala sér neinum rétt
Síminn slitinn.
Landssíminn hefir verið slitinn
á leiðinni frá Grímsstöðum til
Seyðisfjarðar síðustu daga. Þess
vegna engar erlendar símfregnir
komið.