Ísafold - 29.11.1916, Qupperneq 3

IS AFOL D
4
Duglegur tr6smiourP
helzt vanur húsgagnasmsði,
getur fengið fasta atvinnu
hjá Jón Halldórsson & Go.
Kosningin
í
Yestur-Skaftafellssýslu.
»Landið«, málgagn Þversum-
manna (Sig. Egg., B. Kr. & Co.),
linnir enn ekki látum út af þess-
ari kosningu. Eg hélt þó, að það
hefði »fengið nóg* af ærslunum
fyrir kosningarnar, sem það hafði
látlaust í frammi, en — árang-
urslaust. En seint lætur heimsk-
ur sér segjast, og er því ekki við
öðru að búast en að það haldi
áfram gjamminu.
Það byrjaði með því, blaðið, að
rœgja lögfrœðingana. Eins og
kunnugt er hefir B. Kr. meiri
mætur á prestum en lögfræðing-
um, og hefir »Landið« boiið þess
menjar frá upphafi. En til þess
að reyna að slá tvær flugur í
sama höggi: Að bjarga sýslu
mönnunum Eggerz út úr níðinu,
en sverta jafnframt aðra, tók
það að hamast gegn lögmönnun-
um (sem ékki voru í landssjóðs-
embættum). Atti það að ríða rnér
(og óðrum lögm. til) að fullu við
kosningarnar. — Árangurinn af
þessum lögfræðingarógi »Lands-
in8« hefir nú orðið sá, sem vænta
mátti, úr því að það blað gekst
fyrir honum, að rétt aZZ?>lögfræð-
ingar, sem gáfu kost á sér, kom-
ust að (þó ekki Guðm. Eggerz!).
Hvert mannsbarn sá líka, að
árásin var gerð af fúlmenskueinni,
en með engum rökum.
En blaðið hélt áfram og sneri
sér nú beint' að »málefninu«, —
sem var að bola mér frá kosn-
ingu í Y.-Skaftaf.s. —; flutti það
viti firrt ávörp til Skaftfellinga,
um að kjósa mig ekki á þing, en
það varð mér til hinna beztu
meðmæla.
Skaftfellingar eru sem sé alls
ekki »þversum«. Þeim er, eins
og hverjum öðrum heilbrigðum
mönnum, ljóst, að engri átt nær
að ætla sér að binda starfsemina
að framtíðarmálum þjóðarinnar
við þras og þráttan um atriði,
sem þegar ern til lykta leidd (stað-
festing stjórnarskrárinnar, fyrir-
vara og eftirvara!), en á þessu
hefir þversummenskan bygst frá
upphafi. Það ætti að vera annað,
sem lægi fyrir fulltrúum þjóðar-
innar. Enda var það svo, að
annað þingmannsefnið í V.-Sk.f.,
auk mín, próf. síra Magnús Bjarn-
arson, áræddi ekki að bjóða sig
fram sem þversummann (sem hann
þó var), heldur sem flokksleys-
ingja. Hinn frambjóðandinn, Lár-
us’Helgason á Kirkjubæjarklaustri
sem lika var þversum, að því er
menn halda, kom sér hjá því að
gefa neina yfirlýsingu um þetta
fyrir kjósendum, þar sem hann
sat hér í Rvík, á meðan við hinir
vorum að halda fundina eystra í
haust.
Og syo reka sýslubúar smiðs-
höggið á það með þvi að kjósa
mig, þrátt fyrir allan róg þvers-
ummanna héðan að sunnan og
þótt vitanlegt væri, og að hefi
frá byrjun verið eindreginn and-
stæðingur alls þversumbrasksins.
Þeir litu sem sé réttilega þannig
á málið, að þeir væru að velja
fulltrúa fyrir sig og tóku þann,
sem þeir höfðu mest álit á, Hins
vegar vita þeir vel, að allir flokk-
ar eru á ringulreið, þar sem mál-
efni þau, er þeir skiftust um,
hvorki eru né verða um hríð á
dagskrá.
En Sig. Eggerz! Já, sannleik-
urinn um hann og Skaftfellinga
er þessi: Þeir tóku hann fram
yfir núverandi þingmann sinn, í
hið fyrra skiftið (1911) aíþví einu,
að hann sat hjá þeim og var
sýslumaður þeirra. Að öðru leyti
var hann þar framandi maður
(sem undirritaður ekki var, en —
átti heima í Rvik!). Þegarkosið
var 1914 reyndi ekkert á þetta,
af þeirri einföldu ástæðu, að þá
kepti enginn við hann í kjördæm-
inu. Ef við hefðum verið þar
báðir sem frambjóðendur nú, segja
beztu menn þar eystra að líklega
hefði ekki mátt á milli sjá.
S. E. var maður fremur vin-
sæll í Skaftafellssýlu, og það virða
Skaftfellingar mikils, hvernig sem
þeir annars lita á manninn (hér
t. d. sem embættismann). Þeir
hafa því ætíð sýnt honum vin-
áttuhug, þótt margir þar eðlilega.
eins og víða annarsstaðar um land-
ið hafi ekki verið sérlega hrifnir
af stjórnmálaafrekum hans. Þótt
hann væri nú búinn að yfirgefa
þá — eins og honum lék ávalt
mikill hugur á — og kominn i
annað hérað, þá studdu þeir samt,
að öllum þorra til, lista hans til
landskjörsins á síðastl. sumri.
Hafa þeir sjálfir sagt mér frá, að
þeir hafi gert það til þess að
tryggja ser tvo fulltrúa, — því
að þeir hygðu, að S. E. mundi
verða áhugamálum þeirra hlynt-
ur á þingi, og svo kysu þeir ann-
an fyrir héraðið. Þetta var vit-
anlega ekki ohyggilegt, skoðað
frá sjónarmiði kjördæmisins. Og
eg tel það sjálfsagt, að S. E.
hefði fylgt og fylgi málum Skaft-
fellinga, er hafa fyr og síðar sýnt
honum traust, hvort sem and-
stæðingur hans að öðru leyti eða
jábróðir er þingmaður þeirra. —
Vafalaust fæst líka reynsla fyrir
þessu brátt.
Það sem nú síðast hefir sett
blett á Sig. Eggerz, eru aðfarir hans
í kosningahríðinni í haust í V.-
Sk.f.s. Það er eins og hann hafi
geugið með þá ósvífnu hugsun,
að Skaftfellingar væru og ættu
að vera þrælar hans, er hann
gæti skamtað rétt og frelsi úr
hnefa! Þegar í sumar, er hann
tók að frétta hug þeirra gagnvart
væntanlegu framboði minu, og í
alt haust, var hann svo sem altaf á
•förum austur, til þess að »koma
vitinu fyrir Skaftfellinga«(!), en
kunningjar hans þar réðu honum
œtíð frá þvi, enda hefði það orðið
óheyrt gönuhlaup. En sama var
rekagáttin, með skeytasendingum
og skrifum, stórhlægilegum, um
það, að Skaftfellingar mættu um-
fram alt ekki gera sjálfum sér
þá hneisu, að kjósa ramman stjórn-
málaandstæðing hans'! Hann reri
í alla, eystra og hér syðra, sem
hann hélt að einhver áhrif gætu
haft um þetta, að þeir reyndu að
afstýra þessu böli, að eg næði
kosningu; en alt kom fyrir ekki.
»Landinu« var útbýtt gefins um
alla sýsluna og eiginhandarsendi-
bréf frá S. E. (reyndar meira og
minna ólæsileg) fóru um héraðið
daginn fyrir kjördag. Það átti
að vera hið síðasta áheit.
Menn þoldu þar sannarlega önd
fyrir Sig. Eggerz í haust er leið.
Enda er sú óskammfeilni fárán-
leg, að ætla sér að taka góða
menn og gegna slíkum þursatök-
um, svo sem þeir væru sannfær-
ingarlaus þý. Að eins með góð-
um vilja má skýra þetta sem
frumhlaup manns, er fer rasanda
ráði, en lítill vegsauki er það hr.
S. E., eins og honum hefir verið
tildrað hátt, sællar minningar.
Skaftfellingar þóttust eiga ann-
að en þetta skilið af Sigurði og
lái eg þeim það ekki. Og hefðu
einhverir af fylgismönnum mín-
um (er sumir voru áður fylgis-
menn S. E.) verið eitthvað »veil-
ir«, þá hefðu þeir, að þeirra sjálfra
sögn, orðið ákveðnir við slíkt at-
ferli, sem hann nú lét sér sæma.
Af þessu getur hann nú mælt
og markað áhrifin, sem þessar
»sendingar« hans höfðu á Vestur-
Skaftfellinga.
Á hinn bóginn get eg skilið
það, að honum eða lagsmönnum
hans i þversumbraskinu hér syðra
hafi ef til vill gramist það, að
eg yrði fyrir kjöri. En þá átti
hann að bera það eins og maður,
og það vænti eg að hann geri
framvegis. Hann hlýtur að sjá,
að það er i rauninni ekki nema
mjög svo eðlilegt, að eg næði
kosningu í því kjördæmi, — svo
eðlilegt, að jafn vel andstæðingar
minir þar (meðal kjósenda) létu
sér þau orð um munn fara, að
væri eg búsettur í héraðinu, þá
fengi eg þar hvert einasta at-
kvæði eða því sem næst.
Eg get að endingu sagt vinum
mínum í »Landinu« það, að þótt
svo hefði farið, að annar af þess-
um óskabörnum þversummanna,
hinum ' frambjóðendunum í V.-
Sk.f s., hefði dregið sig í hlé eða
hætt við framboð sitt (sem þvers-
um-»miðstjórnin« var ávalt að
reyna að þröngva þeira til, bæði
með góðu og illu), þá hefði það
ekki stoðað hið allra minsta:
Fylgismenn þess, sem hætti, hefðu
ekki kosið hinn, heldur annað-
hvort setið heima eða kosiðmig!
Svo að niðurstaðan hefði ekki
orðið önnur.
Má þannig segja, að þversum-
mönnum væru allar bjargir bann-
aðar í V.-Sk.f.s , í braski sínu við
kosningarnar, enda þótt S. E.
hefði borið það út, að hann œtti
það kjördæmi og réði því á alla
lund. Skaftfellingum er farið eins
og óneitanlega fleirum kjósendum
þessa lands — þeir þykjast geta
ráðið því bezt sjálfir, hverja þeir
senda á þing. Eg hugsa að það
verði ekki aðrir en »Landið« og
legátar þess, sem finna þeim það
til foráttu.
Hér með kvitta eg þá fyrir hinar
vinsamlegu orðsendingar »Lands-
ins« til mín fram að þessu, síðast
í nýútkomnu blaði (24. þ. m.).
25.—11.—’ 16.
Gísli Sveinsson.
Miðils-sjóðurínn.
Tveim dö^um eftir að prófessor
Haraldur Nielsson hafði flutt erindi
sitt » Undrunarefni« og með honum
unnið Landspítalasjóðnnm inn um
200 kr., kom heim til hans maður
með 300 kr. frá ónefndum gefanda
og kvaðst beðinn að afhenda honum
þessa upphæð i því skyni, að hún
yrði byrjun að sjóðstofnun, en sjóðn-
um skyldi til þess varið, að fá góðan
miðil frá dtlöndum hingað til Reykja-
víkur, þá er styrjöldin er til lykta
leidd. Prófessor H. N. gat um gjöf
þessa i umræðunum eftir fyrirlestur
Einars Hj. Kvaran fyrra sunnudag,
þakkaði hinum ókunna gefenda og
kvaðst mundu taka við gjöfum í sjóð-
inn. Gat hann þess, að slík hug-
mynd hefði lengi vakað fyrir sumum
mentamönnum þessa bæjar.
Eftir guðsþjónustuna siðustu í Frí-
kirkjunni (hinn 19. þ. m.) kom kona
heim til prófessorsins og færði hon-
um 50 kr. í sjóðinn. Hún er ekkja
og hefir mist marga af nánustu ætt-
ingjum sínum og orðið að berjast
fyrir lífinu við lítil efni, en aldrei
brostið kjark né dug. Fréttunum af
hinni nýju ' þekking, sem nú er að
fá;t fyrir sálarrannsóknirnar, tók hún
með fögnuði frá upphafi, en aldrei
hefir hún enn komið á tilraunafund.
H. N. benti ekkjunni á, að gjöf
hennar væri of rausnarleg, en hón
kvaðst alls ekki gefa minni upphæð,
og gjöfin væri þá um leið minning-
argjöf um ástvinina horfnu.
Enn hefir fátækur barnamaður úr
sveit sent sjóðnum 2 kr.
Ósennilegt er það ekki, að H. N.
spái rétt til um það, að þessi sjóður,
sem »eyrir ékkjunnar« var lagður
i, muni vaxa og flytja mönnum hugg-
un á sinum tíma.
Gamall Tilraunafélagsmaður.
ReykjaYto-anDáll.
Lannamálanefndin. Tillögur henn-
ar, sem svo rækilega hefir verið ritað
um hór í blaðinu af Indriða skrifstofu-
stjóra Einarssyni, verða gerðar að um-
talsefni i Stúdentafólaginu annað kvöld.
Frummælandi er prófessor L á r u s
H. B j a r n a s o n.
Leikhúsið. Talin voru alger dauða-
mörk á Leikfólagi Reykjavíkur í haust.
En nú mun vera að rakna úr vand-
ræðunum. Framkvæmdarstjóri fólags-
ins í vetur verður Jens B. Waage
bankaritari.
Botnvörpungnrinn Marz. Skrokk-
urinn af honum, eins og hann kemur
fyrir á Gerðahólma, var nýlega seldur
á uppboðl fyrir 300 kr. Kaupandi
Finnbogi í Gerðum. Vátrygt mun skip-
ið hafa verið fyrir 180000 kr.
Mjólkurverðið. Það er ekki lítill
munur á mjólkurverðinu hór og í
Danmörku. Þar sem mjólk er dýrust
í Danmörku er hún Beld á 24 aura
Kterinn, en 14 aura þar sem hún er
ódýrust. Hór Sdugir ekki að deila við
dómaranní, 35 aura fyrir pottinn, eða
enga mjólk!
Hjúskapur. Geir G. Zoega verk-
fræðingur og jungfrú Guðrún Zoéga
(kaupmanns). Gift 18. nóv.
Frá útlömlnm eru nýkomnir Páll
E. Ólason cand. og Jón Albertsson
úrsmiður.
Skipafregn.
F 1 ó r a kom hingað á sunnudag
og fór aftur 1 morgun norður um laud,
áleiðis til Noregs með kjöt o. s. frv.
Hún var stöðvuð af þýzkum kaf-
báti skamt undan Noregsströudum, en
fókk þó að halda áfram tálmalaust,
er skipstjóri ha(ði gert greiu fyrir
ferðum skipsins.
Aðkomumenn: Sýslumennirnir H.
Kr. Júlíusson og Eiríkur Einarsson,
Jón Sigurðsson rithöf. frá Kallaðarnesi,
Jón Jónsson norðanpóstur frá Galtar-
holti.
Konungsríkið
Pólland.
Þ. 4. nóvember var mikið um
dýrðir í Póllandi. Beseler heitir
landstjóri sá, er Þjóðverjar hafa
sett til þess að stjórna landinu.
Þann dag las hann upp yfirlýs-
ingu frá keisurum Miðveldanna
fyrir múg og margmenni á hall-
artorginu í Warschau. — Kveða
þeir þar svo á keisararnir, að nú
skuli hugsjónir Pólverja rætast,
Pólland verða konungsríki. Þó
er svo tekið til orða, að lands-
hlutar þeir hins forna Póllands,
er lotið hafa yfirráðum Þýzka-
lands og Austurríkis, skuli ekki
verða i hinu nýja konungsríki.
Ríkið á því aðeins að ná yfir
hinn núverandi rússneska hluta
Póllands. — Áskilja Miðveldin
sér einnig rétt til þess að hafa
hönd í bagga með stjórn hins til-
vonandi konungsrikis.
Hvað sem öllum skilmálum líð-
ur, var boðskap þessum tekið með
feikna fögnuði í höfuðborg lands-
ins, og síðar um landið alt — þ.
e. hinn rússneska hluta þess.
Alt frá ófriðarbyrjun hafa vald-
hafar álfunnar brotið heilann um
framtíð Póllands.
Þ. 15. ágúst 1914 var Nikolaj
stórfursti fyrirliði Rússahers. Gaf
hann þá út yfirlýsingu til Pól-
verja. Var hún í nafni keisar-
ans. Var þar svo til orða tek-
ið, að nú væri sá timi kominn,
sem Pólverjar ættu að sjá drauma
sína rætast. Með háfleygum orð-
um var þar skýrt frá, að nú
réttu allir Rússar þeim Pólverj-
um bróðurhönd, til þess að hjálp-
ast að þvi, að allir Pólverjar
gætu framvegis lifað i einni rík-
isheild — undir vernd keisarans,
— þ. e. þeir ætluðu með aðstoð
Pólverja að vinna pólsku héruð-
in frá Austurríki og Þýzkalandi.
Síðan hefir skipast mikið um
þar i landi. í maí 1915 hófu
Miðveldin geigvæna árás á Rússa.
Þ. 5. ág. hertóku þeir Warschau.
Siðan hefir þýzk stjórn setið þar
að völdum, og farist vel við
Pólverja. Meðal annars hefir
verið stofnaour pólskur háskóli
að tilhlutun Þjóðverja.
Undanfarið hefir Þjóðverjum
orðið tíðrætt um, hvað gera ætti
úr Póllandi framvegis. Nú er
þessi yfirlýsing komin frá keis-
urunum. Er þar þó ekkert minst
nánar á hvernig stjórn landsins
skuli hagað, né heldur ákveðið
hvar takmörk hins tilvonandi rík-
is skuli vera.