Ísafold - 06.01.1917, Blaðsíða 3

ISA FOL D
2
Messað á morgun í Fríkirkjunni í
í Reykjavík bl. 2 síðrtegis. Síra Ól.
Ól. — kl. 5 Sira Har. N.
Verðlagsskráin nýja.
1. Hvernig hún á aö finnast.
Á alþingi er lagafrumvarp á
ferðinni, sem mætti nefna, frum-
varpið um verðlagskrána nýju.
Það fer fram á að gjalda embætt-
ismönnum og sýslunarmönnum
landssjóðs kaup þeirra eftir land-
aurareikningi frá þessa árs byrjun
og framvegis, en kaupið á að
greiðast i peningum.
Aðalhugmyndin i frumvarpinu
er að hver verkamaður landssjóðs
eigi að geta Keypt sömu lífsnauð-
synjar og sömu lifsþægindi, sem
þeir gátu veitt sér áður en alt
steig svo mjög i verði, sem nú er
orðið. Til þess að fá grundvöll
undir breytinguna skal Hagstofan
gera yfirlit yfir laun allra starfs-
manna landsins siðustu 20 árin
á’ undan 1914, eða frá því em-
bættið eða starfið var stofnað.
Hverjum launum skal síðan skift
með meðalálnar verði í verðlags-
skrá hvers árs til þess að fá út
álna upphæð launanna hvers ein-
staks árs. Alna talan öll áiin er
síðan lögð saman, og henni skift
með 20 ef starfið er svo gamalt,
en annars með jafn mörgum ár-
um og það hefir að baki sér, sé
það yngra, og þá fæst út meðal-
álnatal launanna, sem starfinu eru
jög5. — Pví næst skal Hagstofan
gera verðlagsskrá fyrir árið 1916
og er stjórnarráðinu heimilt að
ákveða, að taka skuli fleiri vöru-
tegundir upp í verðlagsskrána, en
verið hefir, eða fella úr. Eftir
þessari verðlagsskrá skal reikna
landaurakaup starfsmanna til pen-
inga og gjalda í mynt næsta ár
(1917) og svo koll af kolli.
Séu síðar ákveðin laun nýrra
starfsmanna eða breytt eldri laun-
um skulu þau ákveðin í landaurum.
II. Andi allra launalaga
er það, að maðurinn sem borgun-
ina á að fá, geti aflað sér vissra
nauðsynja og lífsþæginda, svo
hann geti lifað eins og manneskju
sæmir. Peningarnir eru aldrei
annað en ávísun á þessar nauð-
synjar eða þægindi. Enginn kla'ð-
ir sig í peningana sjálfa, enginn
getur borðað þá. Þeir eru að eins
girnilegir vegna þess, sem fyrir
þá fæst. 10 kr. í peningum voru
um aldamótin meðal annarsávís
un á 13 pd. af smjöri, nú eru þær
ávísun á liðug 6 pd. Ef ungur
prestur var að setja bú um alda-
mótin síðustu og ætlaði að verja
i/13 af árslaunum sínum (1300 kr)
til að koma upp ám, þá voru 100
kr. ávísun á 6 ær í fardögum,
liklegast 7. Nú fær hann út á
sömu ávísunina 2 ær í fardögum
og x/4 part úr þeirri þriðju. Svona
dæmi má taka hvert á fætur öðru,
sem sýna að gamla ávísunin á lífs-
nauðsynjar og lífsþægindi er að
eins tekin með mestu afföllum í
daglega lífinu, og efnir alt annað
en hún lofaði, þegar iaunalögin,
sem nú gilda voru samÍD.
Verðlagsskráin nýja leiðréttir
þetta — ef hún verður lög — að
eins að nokkru ieyti. Til þess að
komast niður á fastan grundvöll
á að taka 20 ára meðaltal af laun-
unum og byggja hana þar ofan á.
SJOMENN.
Munið að þnrrasti bletturinu á sjo og landi
er nndir olinfötunuin frá
S/gur/óní.
Einkasali fyrir Island fyrir (Towers fish brand)
Smásala. OíílifÖf úCailésaía.
eru mjúk, síerk, endingargóð. Homið og skoðið.
OCýfiomió qfarmifiié úrvaí qf:
Trawlstökkum.
Kápur — Buxur — gult, svart, brúnt. — Hattar.
Kaupirðu góðan f)tuf, þá mundu þvar þú feksf þann.
Netav. Sigurj. Pjeturssonar.
Hafnarstræti 16.
Við það verður álnatalan í laun-
unum lægri en vera ber. Frá 1900
til 1914 befir verðlagsskráralinin
ávalt smá hækkað yfirleitt, svo
alinin í embættislaununum fyr-
‘ir 1914 nækkar ávalt og ákveðin
í álnum verða þau alt af lægri
og læsri. Hverjar 100 kr. í em-
bættislaununum 1898 voru hér
um bil 200 al., hverjar 100 kr. í
sömu laununum 1914-15 verða
hér um bil 100 álnir, og í 20 ára
meðaltalinu, sem allar síðari verð-
lagsskrár ættu að byggjast á,
yrðu þessar 200 al. frá 1898 ein-
hversstaðar nálægt 175 álnum.
Á launum, sem hafa færri ára
meðaltal, eða eru ákveðin fyrir
færri árum en 20, yrðu 100 kr.
í laununum að lægri álnatölu
175. Hjá þvi mætti komast að
miklu leyti með því að láta verð-
lagsskrána vera reiknaða fyrir 30
ár án tillits til þess, hvenær em-
bættið eða starfið væri stofnað.
Eg hefi lesið einhversstaðar, að
þegar launin fyrir landsstörfin
væru svo há, að eitthvað gengi
af — yrði lagt upp, með öðrum
orðum, þvrfti slík verðlagsskrá
ekki að ná til afgangsins.; það er
án efa sprottið af þeim skoðunar-
máta, að peningar séu gæði í
sjálfum sér, en ekki ávísun á
lífsnauðsynjar eða lífsþægindi.
Afgangurinn á að vera hinn sami
á lífsnauð8ynjum og þægindum
hvert sem nafnverð þeirra er í
peningum. Sá hluti á líka að
reiknast eftir verðlagsskránni.
Með þessari verðlagsskrá tapa
starfsmenn landssjóðsins í hlut-
falli við það, sem þeir einu sinni
höfðu úr að spila, vegna þess, að
20—30 ára meðalálnatalið í laun-
um þeirra verður ávalt lægra
gjört upp fyrir 1914 en það var
fyrir fullum 20—30 árum. En
hvað er sá skaði móts við öll
ókjörin, sem yfir það fólk hafa
dunið síðari ár. Fjöldi af starfs-
mönnum landssjóðs bíður þeirra
ára aldrei bætur. Verðlagsskrár-
frumvarpið er spörið í rétta átt-
ina. Það er að halda launalög,
en ekki að brjóta þau, eins og
landlæknir skrifaði fyrir mánuði
liðnum. Þá hækka launin í
krónutali þegar lífsnauðsynjar
stíga í verði, og lækka í krónu-
tali þegar þær falla aftur í verði.
III. Forgöngu, ekki sporgönguþjóð.
Mín meining með slíkri verð-
lagsskrá er að landsmenn verði
í þessu tilliti forgönguþjóð ann-
ara — þeir hafa verið það áður.
Þeir gáfu öllum heiminum gott
eftirdæmi með því.hvernig þeir lög-
leiddu kristni. Þeir námu fyrstir
allra siðaðra þjóða einvígi úrlögum.
Þeir urðu fyrsta þjóðin í Evrópu
sem gengu undir allsherjarfriðinn.
Þeir voru fyrsta þjóðin í Evrópu,
sem komu á — naeð samþykki
konungs síns — algerðum bann-
lögum hjá sér. í öll þessi skifti
hafa þeir vikið út af brautinni,
sem þeir höfðu gengíð áður. Ef
þeir tækju upp verðlagsskrána
um að reikna kaup starfsmanna
landsjóðsins eftir landaurum, sem
nú liggur fyrir alþingi, yrðuþeir
að öllum líkindum forgönguþjóð
með því að ganga aftur inn
á braut, sem þeir hafa farið mest-
an hlutan hluta þess tíma, sem
landið hefir verið bygt.
Indr. Einarsson.
•.... '■
Kappsundið á nýársdag
1917 og óstundvisin.
Eg hafði aldrei séð »nýárssund-
ið«; hlakkaði því til, er eg sá
það auglýst í dagblöðunum. Eg
hefi jafnan liaft gaman af iþrótt
um, og tekið nokkuifi þátt í þeim
áður fyr, þó ekki sé eg nú fær
til þess lengur. Mér hefir jafnan
skilist svo, sem hverskonar lík-
amsæfingar, reknar af kunnáttu
og hóflegu kappi, sem lífsskilyrði
fyrir likamsþroska og — andleg-
Jegum þroska — hverrar þjóðar.
Já, eg hlakkaði til eins og barn,
en er þó kominn nær sjötugu,
hugði gott til að sjá ungu íslend-
ingana 10 varpa sér í sjóinn um
hávetur og þreyta með sér sund-
ið, þessa fögru, karlmannlegu
íþrótt. Og eg skal ekki neita því,
að þessar mínútur, sem »sundið«
stóð yfir, leið mér vel. Það fór
notalegur ylur, líkt og mjúkur
rafmagnsstraumur, um skrokkinn
á mér. Mér hljóp kapp í kinn,
og óskaði þess heitt með sjálfum
mér, að eg hefði verið þess megn-
ugur að synda, í félagi við hina
ungu landa mina, inn ínýjaárið,
Hafi þeir þökk fyrir »sundið«,
jafnt hinn síðasti sem hinn fyrsti,
Tilraunin er ætíð lofsverð, ef
áhugi fylgir.
En ekki get eg sagt, að eg hafi
verið allskostar ánægður með
stundvísi þeirra, er fyrir kapp-
sundinu stóðu. Hún mátti betra
vera. Ef eg man rétt var kapp-
sundið auglýst í blöðunum kl. 10
árdegis. En klukkan var áreið-
anlega 2 eða 3 mínútur yfir lt,
er fyrstu sundmennirnir vörpuðu
sér i sjóinn. Svo sem vænta má
þar sem nokkur áhugi er vakn-
aður fyrir iþróttum, var fjöldi
fólks kominn að sundstaðaum
kl. 10. Var því hávaði manna
búinn að norpa á klökugum
bryggjunum og strandræmunni í
3 stundarfjórðunga áður en sund-
ið skyldi hefjast. En þá höfðu
og allir rétt til að vænta þess, að
sundið hæfist. Því var þó ekki
að heilsa; enn varð allur mann-
grúinn að bíða í 16 til 17 mín.
Jafn göfugri skemtan á sjálfan
nýársdaginn má ekki spilla með
neinni óstundvlsi. Athugandi er
og, að fleiri eru fullhraustir menn
en það, sem fýsir að horfa á
sundið. Meðal áhorfenda eru full-
tíðamenn og börn, gamalmenni,
konur og karlar, sumt veikbygt
fólk, sem ef að líkindum ræður,
hefir notið lítils svefns sjálfa ný-
ársnóttina. Er því síður en svo
ólíklegt, að fleiri eða færri kunni
að bíða heilsutjón af þessari bann-
settu óstundvísi, sem virðist í
flestum greinum vera landlæg
með oss Islendingum og er í eðli
sínu jafn leið og ljót sem erfða-
syndin.
Hvenær losnum vér við þenna
vágest yfirleitt?
Hinsvegar er það meira en lít-
ið gleðiefni, að sjá kapp almenn-
ings um það að fá að horfa á
nýárssundið. Sú sjón mun vekja
hugmóð í hjarta margs áhorfandi
æskumanns. Þrjár bryggjur, öll
strandlengjan á bak við, öll eystri
brún uppfyllingarinnar, alt þetta
svæði var alskipað áhorfendum.
Auk þess voru nokkrir bátar með
áhorfendum á floti, og nokkuð af
æskulýðnum kleif upp á húsþökin,
er í nánd voru.
Sízt vildi eg með línum þessum
styggja hina ágætu íþróttamenn
vora, svo sem Sigurjón kaupm.
Pétursson og hans líka. Eg veit
altof vel, hve mikið og margt
þeir hafa lagt í sölurnar fyrir
íþróttalíf Reykjavíkur og alls
landsins, bæði með því að temja
sjálfa sig og ryðja íþróttunum
braut út til annara.
Eru nú ekki þessir áhugamiklu
íþróttamenn vorir samdóma mér
um það, að mál sé tilkomið, að
ganga algerlega milli bols og höf-
uðs á óstundvísinni fyrst og
fremst að því er kemur til íþrótta-
móta. Munu þeir ekki líta svo á,
sem engum standi nær að gangast
fyrir þessu, en þeim, er sjálfir
stunda snarræði í hugsun og hreif-
ingum!
Sumir kunna að lita svo á, að í
þessu tilfelli sé óstundvísin svo
lítilfjörleg að ekki sé orð á ger-
andi, en eg hygg, að rétt á litið,
sé engin óstundvísi lítilfjörleg.
Sígurður Gunnarsson.
-----O O—----------
Um beit.
Sú gamla góða venja að moka
ofan a>f fyrir fé er nú víðastlögð
niður og er það illa farið. Eg er
viss um það að oft þegar fullorðnu
fé er gefið alveg inni, mætti láta
það fá hálfa gjöfina úti ef mokað
væri ofan af fyrir það.
Frekast er ástæða til þess að
moka ofan af þegar hagleysu ger-
ir á haustin og snemma vetrar
því að þá er jörðin svo góð undir
snjónum. Einnig fer þetta eftir
gróðrarlaginu á hverjum stað.
Þar sem loðlent er, viður og lyng
og grasmiklar mýrar er bezt að
moka ofan af og þá mest upp úr
því að hafa. Bæði er þá hægra
að losa um snjóinn, fénu gengur
betur á svona jarðlagi að færa
út krafstrana og svo er þetta
gróðrarlag betra til beitar heldur
en þar sem sneggra er. Þarsem
snögglent er, gisið stargresi eða
vallendi er ekki eins hægt að
koma þessu við, einkum þegar
snjórinn er mikill, fénu gengur
þá ver að krafsa og nær minnu.
Og þegar líður á veturinn er mjög
létt til beitar á jörð með þessu
gróðurlagi, einkum þegar snjólétt
hefir verið framan af vetri. En
í fám orðum sagt: þá má moka
ofan af allan veturinn þar sem
loðlent er og framan af vetri þar
sem er snögglent.
Að ví8u getur fönnin orðið svo
mikil að varla sé vinnandi vegur
að moka ofan af, en það er þó
sjaldan. Oft vill það til að hag-
laust er á göðu beitlandi vegna
þess að komið hefir lítil þíða, fros-
ið strax aftur, en skelin á snjón-
um þá svo hörð, að féð vinnur
ekki á henni.
Þannig mun vera ástatt nú i
mörgum sveitum hér sunnanlands,
og það sem fjármennirn eiga að
gera er það að fylgja fénu út,
hafa með sér klórur og rekur og
brjóta ofan af hnjótum út um
hagann, svo að féð nái niðri. Með
því móti má á mörgum jörðum
láta fullorðið fé hafa hálfa gjöf
úti að minsta kosti. Eg veit þau
dæmi úr Þingeyjarsýslu að fé hef-
ir fengið fylli sina úti þótt það
næð' ekki annarsstaðar til jarðar
en þar sem mokað var ofan af
fyrir það, og verið þó vel haldið.
Á bæ þar sem eru t. d. 300
kindur fullorðnar og þær eru látn-
ar ná sér í hálfa gjöf úti með
því að moka ofan af fyrir þær,
sparast það af heyi á dag er sam-
svarar 150 kg. af góðu útheyi.
Hversu mikið mundi þá sparast
á 1—2—3 vikum o. s. frv.? Og
hversu mikið mundi þá sparast í
heilum sveitum á jafn löngutn
tíma eða í mörgum sveitum að
samanlögðu? Það getur sparað
marga tugi þúsunda króna virði
í heyi og það getur líka komið í
veg fyrir vanhöld á fénu þegar
vorar.
Takið þetta til athugunar og
framkvæmda bændur góðir og
fjármenn, lesið bækur þær sem
til eru um fóðrun og hirðingu fjár-
ins og bezt er halda sér við efnið,
5. janúaí 1917
Jón H, Þorbergsson,
1'-' I «iöfrSSTII