Ísafold - 21.07.1917, Page 3

ISAFOLD

Frumv. um breytinq á nothm biý-
1reiiía. Flutningsir. Einar Arnórssoo.
Þar eru þessi ný ákvæði:
1. í kaupstöðum, kauptúnum, og
ámóta þéttbýli má ökuhraðinn
aldrei vera meiri en io kilo
metrar á klukkustund.
2. Hraðamælir skal vera í hverri
bifreið. Ökumanni er ávalt
skylt að stöðva bifreið þegar i
stað, ef lögreglumaður gefur
honum merki til þess.
3. Bifreiðarstjóri skal hafa ein-
kennishúfu á höfði, og skal
framan á henni standa skrá-
setningarmerki bifreiðar.
4. í bifreið hverri, er flytur fólk
fyrir endurgjald, skal vera leið-
armælir, festur svo að farþegar
megi á hann lesa, og skal
stjórnarráðið setjagjaldskráhandt
bifreiðum til mannflutninga. —
í hverri bifreið skulu vera til
sýnis öll gildandi ákvæði laga
og reglugeiða um bifreiðar, svo
og gjaldskrá.
Utvequn á nauðsynjavörum.
Bjargráðanefnd efri deildar flytur
svolátandi þingsályktunartillögu:
Alþingi ályktar að skora á stjórn-
ina að birgja landið upp i sumar
með ársforða af steinolíu, kolum,
salti og matvælum.
Meðýerð á kirknafí.
Prestarnir Eggeit Pálsson og Krist-
inn Daníelsson flytja frv. um, að
landssjóður ábyrgist fé hins almenna
kirkjusjóðs frá næstu áramótum og
bæti halla þann, er sjóðurinn kann
að bíða við tap á lánum eða á annan
hátt.
Að lögum verða allar kirkjur, sem
ekki eru bændaeign, að láta fé sitti
kitkjusjóðinn, en hann lánar aftur
fé til kirkjnabygginga. Forráðamönn-
um ýmsra kirkna þykir fé þeirra ekld
nógu trygt á þennan hátt, og vilja
þeir því að kirkjum sé leyft. að ávaxta
fé sitt á öruggum stöðum, eða þá
að landssjóður taki að sér ábyrgð á
fé kirkjusjóðsins, og það þykir flutn-
ingstnönnum ekki ósanngjörn krafa
á meðan landssjóður heldur uppi
þjóðkirkjunni.
Hafnarqerð i Þorlákshöfn.
Þingsályktunartillögu um það mál
flytja þeir Sigurður Sigurðsson og
Einar Arnórsson svolátandi:
• Alþrngi ályktar að skora á
landsstjórnina að láta, svo fljótc
sem unt er, hafnarverkfræðÍDg
rannsaka, enn betur en gert hefir
verið, byggingu öruggrar hafnar i
Þorlákshöfn og útvega áætlun utr,
hvað slík hafnargerð munikosta.*
Landssjóðsverzlunin.
Bjargráðanefnd neðri deildar ber
fram svofelda tillögu til þingsálykt-
unar:
»Alþingi ályktar að skora á
landsstjórnina aðgreina lands-
sjóðsverzlunina 'frá 2. skrifsstofu
stjórnarráðsins og setja upp sér-
staka skrifstofu með sérstökum
forstjóra, er annist þau verzlunar-
störf.«
Fylgja tillögunni allitarlegar at-
hugasemdir um, hver nauðsyn sé á
að losa 2. skrifstofu við þessi störf,.
og væntir nefndin þess, að sú verka-
skifting, sem hér er farið fram á,
muni hallkvæm reynast. Nefndin
' ætlast vitanlega til, að verzlunar-
skrifstofan starfi undir umsjón og á
ábyrgð ráðherra, svo sem skrifstofur
stjórnarráðsins, en að afstaða henn-
ar til stjórnarráðsins verði lik og
hagstofunnar. Kostnað af skrifstofu-
haldinu vill nefndin setja á verzlun-
atreikninginn, eins og önnur gjöld,
er verzlnn landssjóðs hefir i för með
sér, og yfirleitt aðgreina verzlunar-
reikninginn frá reikningum lands-
sjóðs, svo sem unt er..
Um verkefni skrifstofunnar segir
nefndin:
»Það er að nokkru leyti vafa-
samt, hvert starfsvið verzlunar-
skrifstofunnar skuli vera. Nefndin
telur þar til útvegun útlendrar
vöru og innlendrar og önnur verk
í sambandi þar við, rannsókn á
vörubirgðum hér á landi, inn-
heimtu, vátrygging, skipaleigu,
skipakaup, farmsamninga, upp- og
útskipun og aðra vöruafgreiðslu.
Nefndin vill eigi dæma um það,
hvott önnur styrjaldarmál, svo
sem satnningar við önnur riki,
málaleitanir um útflutnings- eða
innflutningsleyfi skuli hverfa til
verzlunarskrifstofunnar. Mætti slikt
ef til vill nokkuð fara eftir því,
hveí yrði forstjóri hennar. Stjórn-
in verður þvi að haga þessu eftir
því sem henni þykir hagkvæmast.*
Þingályktunartill. um útvegun á
nauðsynjavörum; fyrri umræða.
Framsögumaður, Karl Einarsson,
talaði fyrir tillögunni, sem er áskor-
un á stjórnina um að birgja landið
upp nú í sumar með ársforða af
steinolíu, kolum, salti og matvæl-
um. Hann kvað bjargráðanefnd að
vísu vita það, að stjómin hefði
keypt allmikið af þessum vörum, en
hinsvegar væru engar skýrlur komn-
ar fram um, hve mikið hún hefði
trygt sér, eða hve mikill forðinn
væri. Nefndin hefði því talið nauð-
synlegt, að koma fram með tillög-
una, til áherzlu fyrir stjórnina, enda
væri það skoðun nefndarinnar, að nú
bæri að sæta færi, að birgja landið
vel, meðan kostur væri.
Minning.
Hinn 9. júni siðastl. andaðist hér i
Reykjavik, eftir tveggja daga legu i lnngna-
bólgn, Ólafur Björnsson frú Skála-
brekku í Þingvallasveit.
Hið óvænta og skyndilega fráfall bans
vekur sorg og söknuð hjá ættingjum hans
og vinum, þvi hann var alstaðar vel
kyntnr og gæddur ágstum hæfileikum tii
sálar og likama.
Hann fæddist á Skálabrekku 10. marz
1894 og ólst þar upp viO bjarta vatnið
fiskisæia fram yfir fermingaraldur, til þess,
er foreldrar hans brngðu bái. Eftir þann
tima var hann á ýmsnm stöðum, vann
fyrir sér til sjávar og sveita og stundaði
Gestur
í ný-íslenzkum skáldskap.
Bókmenta-hugleiðingar
eftir Alexander Jóhannesson.
V.
Ljóðstafasetning er eitt aoal-
lögmálið í íalenzkri bragfræði og
hafa öll íslenzk skáld nær undan-
tekningarlaust lotið því lögmáli
um aldaraðir. Og hafi birzt
kvæði á íslenzka tungu, er ekki
hafi gætt þessarar reglu nákvæm-
lega, hefir það verið vítt af rit-
dómurum. Enda verður því ekki
neitað, að betur hljóma þau
kvæði í eyrum fiestra, þar sem
stuðlar og höfuðstafir eru rétt
settir. Grímur Thomsen vék
stundum frá þessum reglum, en
viðast þarf ekki nema breyting
á orðaröð í kvæðum hans til þess
að rétts lögmáls sé gætt. Bjarni
Thorarensen þýddi eina vísu eft-
ir E. Tegnér, sem er nær rímlaus
(til latínunnar), en ekki hljómar
hún vel. Á síðustu árum má
nám jöfnnm höndnm, því hann var fróð-
leiksgjarn mjög og hagnýtti Bér kostgæfi-
lega alla hjálp i þeim efnnm. Hann gekk
tvo vetnr i lýðskólann á Hvitárbakka i
Borgarfirði og kafia nr tveimur vetrnm
i nnglingaskóla Asm. Heetssonar. Lagði
hann einknm alúð við tnngumálanám og
dráttlist, hverja stnnd er hann mátti við
koma. Ennfremur var hann kominn tals-
vert niðnr i vélfræði og smiðsefni ágæta
gott, frnmlegur og listfengnr og lék hon-
nm hvert verk i höndnm. Mátti segja, að
honnm væri ftest i angnm nppi og elja og
vandvirkni engn siður. Nú siðast var
hann tekinn að stnnda beykisiðn. Hann
var skyldnrækinn, atorkusamur og ósér-
hlifinn, en þótt vinnan væri oit ströng,
lét hann enga stnnd ónotaða til að anðga
anda sinn, enda var þekking hans bæði
i andlegum og verklegum efnum, ótrúlega
viðtæk og gagngerð. Hann nnni tnngn
sinni og þjóðerni, var orðkeppinn, fáskift-
inn og yfirlætislaus; nant stn bezt á heim-
ilinn. Foreldrnm sinnm og systkinnm var
hann framúrskarandi eftirlátnr og nm-
hyggjnsamur og þeim éinkar hjartfólginn.
Harma þan öll hagar hendnr og ástrika
sál. En þjóðin hefir einnig við lát þessa
nnga manns mist einn af sonnm stnnm,
sem útlit var fyrir að leggja mnndi sinn
skerf til að byggja npp landið, ef hans
hefði lengur notið. Fráfall hvers efnilegs
manns, i hverri stöðn sem hann hefir ver-
ið, er skaði fyrir þjóðfélagið i heild, þvi
ekki verða of margir slikir, sem vinna að
þrifnm þess, eins inn á við sem út á við.
Björt og blessnð er minning Ólafs sál.
P. G. G.
cBoðsfiráf.
19. júni s.'. var gefið út lítið blað, i
Reykjavik, og selt til ágóða fyrir Lands-
spitalasjóð Islands. Blaði þessu var mjög
vel tekið og hafa ýmsir siðan hvatt mig,
til að halda áfram i líka átt. Yegna þess,
og einnig af þvi, að eg álit að blað eigi
n ú erindi til kvenna, hefi eg ráðist i að
byrja á útgáfu blaðs, er beri nafniö »19.
júni*. Það á að ræða öll þan mál, er
konnr hafa áhnga á, heimilis- og uppeld
ismálin, eigi siðnr en opinber þjóðfélags-
mál. Það á að leitast við að flytja fregn-
ir af þvi, er gerist meðal systra vorra i
hinum stóru löndunum. Það vill láta til
sin taka alt það, er litur að þroska vor
kvenna og getnr orðið oss til gagns á
öllum hinnm margbreyttu starfssviðnm
vornm, og þar skal, svo freklega sem
rúmið leyfir, 0 r ð i ð vera f r j á 1 s t öll-
um þeim, körlnm sem konnm, er vilja
fræða eða hvetja oss konurnar.
Eg hefi þegar fengið loforð um góða
liðveizlu og vona að allir þeir, karlar
sem konur, er hafa eitthvað það á hjarta,
er átt getnr heima innan takmarka blaðs-
ins, riti i það, nm áhugamál sin, þó eg,
sakir ðknnnngleika, eigi geti snúið mér
til þeirra persónnlega.
19. júni verðnr mánaðarblað 1 örk i 4
blaða broti. Sakir verðhækknnar. sem nú
er, á vinnulannum og pappír, treysti eg
mér eigi til að setja verðið lægra en 3,00
helst nefna þá Helga Valtýsson,
er sleppi ljóðstafasetningu víða (í
Blýantsmyndum), Davíð Stefáns-
son (í Iðunni) og Gunnar Gunn-
arsson, er pýtt hefir kvæði
Stuckenbergs »Davíð« (»Óðinn«
VIII, 4), er vantar bæði rím og
stuðla. Rauðir skógar er laglegt
smákvæði eftir Gunnar, frumorkt
(Oðinn X, 1) og er eins úr garði
gert. Erlend skáld nota að eins
endarím og hafa þó gert tilraun
til að sleppa því, eins og t. d.
þjóðverjinn Arno Holz, er orkt
hefir mörg falleg kvæði án enda-
ríms.
Nú skyldu menn ætla, að ís-
lenzk tunga væri þannig gerð, að
við mættum ekki missa ljóðstafa-
setningu 0g mætti í því sambandi
benda á, að I íslenzku úir og
grúir af orðum, er tengd eru
saraan af stöfum (milli fjalls og
fjöru, bál og brandur, sól og
sumar 0. s. frv.), en eins er í
öðrum málum, þó máske beri
ekki eins mikið á því. Ljóðstafa-
setning var sameiginleg öllum
germönskum málum, en ljóðlistin
náði mestum þroska á norrænu
snemma á öldum. íslendingar
árganginn. En ef alt gengnr vel mnn
litið fylgirit sent kanpendam i lok ár-
gangsins.
Eg treysti þvl að margar athngasamar
og velviljaðar konur vilji, þegar frá byrj-
nn, styðja þetta fyrirtæki, með þvi að
kanpa blaðið eða útvega þvi kanpendur,
og ern það vinsamleg tilmæli min til
ykkar, er gerast viljið stuðningsmenn
blaðBÍnB, á þennan hátt, að hraða sem
mest áskriftasöfnnn, og gera mér viðvart
nm það hið fyrsta. Verða þá þan blöð,
er út hafa komið send með næstu ferðnm.
Reykjavik 1. júli 1917.
Með virðin'gn
Inga L. Ldrusdóttir,
Bröttngötu 6.
RsyljaYfeaiiiiálI.
Fossafl fyrir höfuðstaðinn hefir
borgarstjóri nvlega trygt fyrir hönd
bæjarstjórnar meS því að kaupa vatns-
afl úr fossum þeim í Soginu, sem
liggja undir jarðirnar Bíldsfell og
Tungu í Grafningi. Kistufoss er þó
undanskilinn. Kaupverðið var 30.000
krónur.
Frá New-York komu með Lagar-
fossi þeir Ólafur Johnson konsúll,
Þórarinn Guðmundsson fiðluleikari og
Guðm. Jensson bókhaldari.
Steinolínbirgðir nokkurar komu
hingað með Lagarfossi, 500 tunnur,
er þó hrökkva skamt, því mælt er, að
Rvík hafi af þeim fengið einar sex.
»Norður á síld« eru botnvörpung-
arnir að hraða sér sem óðast. Sein-
ustu kolaskipin gera það að verkum,
að þeir munu allir fá það mikið af
kolum, að hafið geti síldveiði, sem
raunar kvað vera enn sem komið er, í
rýrasta lagi.
Skipafregn: B i s p kom nýlega til
Austurlands hlaðin salti. Smálestln
kostar nú um 250 kr., í stað tæpar
20 kr., áður en styrjöldin hófst.
Þ r j ú kolaskip komu til landsins í
gær með um 2100 smál. kola, 1000
smál. til Kvöldúlfsfólagsins og 500 +
600 smál. til hlutafól. )>Kol og Salt«.
Skipnm sökt. Ekki minna en 5
—8 skipum hafa þýzkir kafbátar sökt
á stuttum fresti fyrir oss íslendingum.
Ber það að vísu eigi vott um víðtæk-
an áhuga á því að meta siðferðlslegan
rótt hlutlausra smáþjóða — til þess
að lifa s í n u lífi.
Þessum skipum hefir verið sökt af
Þjóðverjum:
C e r e s þ. 16. eða 17. júlí. Tveir
menn fórust, 2. vólameistari og einn
kyndari.
eignuðust snemma bragfræðiarit
(Háttatal Snorra og ýmsa Hátta-
lykla) 0g fóru akáldin eftir þeim.
íslenzk braglist varð fullkomnari
og margbrotnari en braglist ann-
ara germanskra þjóða, bókment-
um þeirra hnignaði er fram í
sótti, þeir áttu við eymdarkjör
að búa og voru bundnir á klafa
vanans í Ijóðagerð og má telja
þetta orsakir þess, að ljóðstafa-
setning er æðsta lögmál íslenzkra
skála enn í dag.
Því verður heldur ekki neitað,
að mikil prýði er að ljóðstafa-
setningu, þar sem hún er rétt,
stafirnir settir þar sem efnisþungi
kvæðisins er mestur, en ekki á
aukaorð o. s. frv., en þung er sú
byrði að gera langt kvæði og
hafa alstaðar Jjóðstafasetningu
eins, mega t. d. tæplega nota
stuðlaðar línur án höfuðstafs,
enda er þessi byrði íslenzkum
góðskáldum, hvað þá leirskáld-
um, ofurefli oft og tíðum. Eng-
inn vafi er á því, að ljóðstafa-
setning ræður oft hugsun kvæðis
að ýmsu leyti. Þarf ekki annað
en lesa ljóð sumra nútíðarskálda
vorra til þess að sjá, hversu
V e s t u þ. 18. júlí, 50 sjómílur suð-
ur af Færeyjum. Druknuðu þar 5
hásetar. Auk þessara tveggja íslands-
fara hefir verið sökt seglskonnortu, sem
þeir Pétur A. Óiafsson og Þorsteinn
Jónsson frá Seyðisfirði áttu, F 1 o r u
og 2—3 segÍ8kipum með kolum og
salti.
Árni Eggertson, hinn góðkunni
forvígismaður landa vorra vestan hafs,
hefir nú verið ráðinn af landsstjóruar-
innar hálfu, til þess að vera fulltrúi
vor í New-York. Er óhætt að treysta
því, að ekki verður viijaleysi eða ónytj-
ungsskap um | það kent, ef þær
vonir, sem á honum eru reistar — ná
eigi fullum þroska.
Tvisvar
kemur ísafold út í næstu viku, á
miðvikudag og lsug.irdag. Þeirra
blaða bíða ýmsar greinar, sem ekki
komust í þetta blað — vegna þrengsla.
Erl. simfregnir.
frá fréttarilara Isaf. og Morgunbl,).
Þýzka stjórnin segir
af sér.
Kmhöfn, 14. jú!í.
Berliner Tageblatt kunn-
gerir, að Bethman Hol-
weg ríkiskanzlari hafi af-
hent keisaranum lausnar-
beiðni sína og allrar prústs-
nesku stj órn arinn ar.
Keisarinu og ríkiserf-
inginu sitja nú á ráð-
stefnu með Hiadenburg og
Ludendorff hershðfðingj-
um, og foringjum stjórn-
málaflokkanna.
I»ingfundum heflr verið
frestað um óákveðian
tíma.
Kaupmannahöfu, 14. júlí.
Wolffs fréttastofan birt-
ir þá fregn, að dr. Mi-
hugsanirnar óskýrast og daprast
vegna búningsins. Þar sem lýst
er einhverjum ákveðnum stað,
landslagi, eða frásaga einhver
færð i ljóðbúning, kemur þetta
glögglega í ljós. I kveðju Jónas-
ar Hallgrímssonar til Thorvald-
sens dregur hann upp mynd af
ættlandi hans og kveður:
Þar er Heklufjall
og Hofsjökull
Blájökull, Bláfell
og Baulutindur,
Hólmur, Hegranes
og Hlíðin góða,
þar sem enn byggja
ættmenn þinir.
Hér eru staðanöfnin bersýnilega
valin af handahófi vegna ljóð-
stafanna. En gleggst má sjá
þetta í þýðingum á erlendum
skáldritum. Þar valda ljóðstaf-
irnir því, að ótal lýsingarorðum
er skotið inn, sem kveða nánar
á um það, er vertð er að lýsa
(epithcta ornantía, skrautorð).
Sést þetta í flestum þýðingum,
eins þeim, er bezt eru gerðar,
eins og t. d. þýðingu Jönasar
Hallgrímssonar á söng Theklu í