Ísafold - 02.02.1918, Qupperneq 1

Kemur út tvisvar
i viku. Verðárg.
5 kr., erlendis 71/,,
kr. eð a 2 dollar;borg-
Ut fyrir miðjan júlí
erlendis fyrlrfram.
Lausasala 5 a. elnt
XLV. írg.
Reykjavík laugardaginn 2. febrúar 1918.
Ritstjár!: Ölafur Björnsson.
Talsimi nr. 455,
Uppsögn fskrifl.
bundin við áramót,
er óglld nema kom-
in bó til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld
laus við blaðið.
6. tðlublað
M i n n l s 1 i s 11.
.AlþýðnféLbókasatn Templaras. ö kl« 7—9
Eorgarstjóraskrifst. opin óagl. 10—12 og 1 — 8,
Ba»jarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—B
Bnjargjaldkerinn Lanfásv. 6 kl. 10—12 og 1—B
talandsbanki opinn 10—4.
K.F.U.M. Lestyar-og skrifstofa 8 árd,—10 »íöd.
Alm. fundir fid. og ed. 81/* sibd.
Landakotskirkja. Guftsþj. 9 og 6 á belgum
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 10—3. Bankastj. 10—12
Landsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—8
Xiandsbúnabarfólagsskrifstofan opin frá 18— 8
Landsféhirbir 10—12 og 4—B.
Landssiminn opinn daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—18 og 4—7.
Xistasafnib opib á snnnudögum kl. 12—2.
*'túrugripasafni& opib V/a—21/* á sunnud.
íPósthúsib opib virka d. 0—7, sunnud. 9—1.
Bumábyrgb Islands kl. 1—B.
Stjórnarrábsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjavikur Pósth.8 opinn 8—12.
▼ifilstabahœlib. Heimsóknartimi 12—1
frjóbmenjasafnib opib sd., 1 S*/s—l1/*
Þjóbskjalasafnib opib sunnud., þribjud. og
fimtudaga kl. 2.
Bæjarstj. kosningin
Hún fór svo hér í höfuðstaðnum,
að listi félagsins »Sjálfstjórnar« hlaut
1593 atkv., verkamannalistinn 1193
og C-listinn 76 atkv.
Kosningu hlutu:
Sveinn Björnsson 1465V7 atkv.
Inga L. Lárusdóttir 1291 —
Þorv.. Þorvarðsson 11888/7 —
Guðm. Asbjörnsson 1098V7 —
Olaíur Friðriksson 965V7 —
Jón Ólafsson 94°2/7 —
Jóu Baldvinsson 8s70/7 —
Kosningin var sótt af kappi, enda
aldrei kosið Hkt þvi eins margir eins
og nú.
Kosninga-athöfninni var lokið kl.
Sx/2 nm kvöldið og var þá farið að
telja atkvæðin. Tók það 11 klukku-
stundir, svo að fyrst nm morguninn
klukkan hálf átta urðu kosningarúr-
slitin kunn. Það sem tafði mest
talninguna voru hinar miklu breyt-
ingar, sem gerðar voru á listunum,
einkum B listanum. Honum var eitt-
hvað breytt af 314 kjósendum, en
A-listanum af 79.
En breytingarnar röskuðu listun-
um ekki i neinu og virðast gagns-
litlar þeim, sem þær gera. Ef 8
menn hefðu verið kosnir í bæjar-
stjórnina nú, eins og til stóð, unz
stjórnarráðið úrskurðaði að Benedikt
’Sveinsson skyldi sitja kyr, hefði B-
listinn kornið að 5 af 8.
Sprengingarlistinn (C) fór heldur
en ekki sneypuför, enda stóðu stjórn-
arliðar að honum.
Liðsafli
Eggerz-þversum og
Yztafells-framsóknar.
Þessi tvö stórveldi slógu sér sam-
an um einn lista við bæjarstjórnar-
kosningarnar 1 höfuðstaðnum, svo
nefndan C-lista. Þótti þeim sýnt,
að fylgi þeirra mundi mikið eftir
vinsældir þær, er þeim hlotnuðust i
vetur í sykurmálinu t. d., sem eigi
mundi hafa rýrnað við aðrar ráðstaf-
anir, svo sem grjótpikkunina i Öskju-
hlið o. s. frv. Listi þessi var útbú-
inn í landsverzluninm, hefir heyrzt,
Þó að óafvitands hinum nýju for-
stjórum, en borinn fram af pversumliði
fjármálaráðherrans og fyrir honum
»agiterað« gráðuglega; »77wífl«s«-
menn greiddu honum síðan atkvæði
með hinum.
Flestir þeir menn, er á listann
voru settir, áttu hér engan hlut að
máli. Nöfnum þeirra var blátt áfram
stolið á listann. Svo heiðvirð var að-
ferðin, en tilgangurinn átti að helga
hana, sem var sá, að «sprengia«
Sjálfstjórnar- eða borgara-listann.
Allir gengu nú út frá því, að Sjálf-
stjórnar-listinn (B-listinn) mundi fá
flest atkvæði, svo sem hann og fekk.
En hitt var mönnum nokkuð ókunn-
ugt, hversu mikið fylgi þeirra Sig.
Eggerz, Bjarna og Benedikts var hér
um þessar muntíir, þó enginn hafi
vist gert ráð fyrir því ýkjamiklu.
Það hefir nú sýnt sig.
Af kjósendum þessa bæjar greiddu
um 3000 atkvæði; af þeim fekk
B-listi (Sjálfstjórnar) yfir helminv, en
C Ii8tinn 76 — sjötíu og sex —
atkvæOi I Það er alt og sumt. Verri
útreið hefir enginn farið hér í bæ.
Nokkur huggun getur það verið
fjármálaráðherranum og hinu nýja
blaði hans »Frón«, að æðsti ráðu-
nautur hans, monsjör Olajur Frið-
riksson, komst að á verkamannalist-
anum (A-lista), með aðalstuðning eins
helzta auðkýfings bæjarins að sögn,
Ellasar útqérðarmanns Stejánssonar,
sem talið er að hvorki hafi sparað
ráð né dáð, til þess að auka gengi
»eignaleysingjanna«, sem og lofsvert
er. Kjósandi.
Leikafmæli frú Stefaníu.
Hafi frú Stefanía GuðmundsdÖttir
ekki vitað það fyr, þá hefir það þó
hlotið að verða henni ljóst á leik-
afmæli hennar, hve mikil ítök hún
á í hugum bæði Reykvíkinga og
annara landsmanna.
í leikhúsinu var sýnt »Heimilið«
eftir Sudermann. Fekk frti Stefania
*
þar færi á að leysa af hendi eitt af
beztu hlutverkum slnum, Mögdu.
Var henni tekið með dynjandi lófa-
taki, er hún kom inn á leiksviðið
og fylgdi lófatak henni allan leikinn
á enda, þegar hún kom inn eða fór
út af leiksviðinu. Eftir leikslok var
hún kvödd fram og beðin lifa lengi
með ferföldu, íslenzku húrrahrópi.
Fólkið i leikhúsinu var flestalt
prúðbúið, allmargar konur í. d. gkaut-
klæddar og karlmenn kjólklæddii.
Leiksalurinn var skreyttur fagurlega
með fánum og því um líku, en yfir
leiksviðinu hékk stór mynd af frú
Stefaniu.
Eftir leikinn (kl. 9) hófst samsæti
i Goodtemplarahúsinu. Sátu það svo
margir sem tök vorn á að koma
fyrir, en margir urðu frá að hverfa
vegna rúmleysis. Aðalræðuna fyrir
heiðursgestinum hélt Klemenz Jóns-
son landritari, en fyrir manni frúar-
innar og börnum talaði Þorvarður
Þorvarðsson. Báðar þær ræðnr þakk-
aði Borgþór Jósefsson fyrir með ræð-
um. Þá talaði Einar H. Kvaran fyrir
minni íslands, en Sig. Eggerz fyrir
minni Leikfélagsins. En formaður
félagsins, Einar H. Kvaran, þakkaði
þá ræðu. Ktiud Zimsen borgarstjóri
bað menn minnast annars afmæiis-
barns á leiksviðinu, Friðfinns Guð-
jónssonar og Ólafur Björnsson rit-
stjóri mintist þriðja afmælisbarnsins,
Helga Helgasonar verzlunarstj.
Þegar borð voru upptekin var stig-
inn dans fram eftir allri nóttu. I
samsætislok bað Ól. Bj. samsætis-
gesti enn að minnast frúarinnar með
ferföldu húrrahrópi, og frúin svaraði
með stuttri ræðu, standandi á ná-
kvæmlega sama stað og fyrir 25
árum, á leiksviðinu í G.-T.-húsinu.
Að síðustu fylgdu samsætismenD frú
Stefaníu heim og báðu henni enn
langia lifdaga.
Kvæði það, er hér fer á eftir og
ort hafði Guðm. Guðmundsson, var
sungið i samsætinu:
Fagnandi heilsa þér hollvinir góðir,
hyllir og dáir þig Reykjavík öll,
vaknandi þjóðlistar vordls og móðir,
viljinn þig flytur á gullstóli’ í höll. —
Höll, er í sóldraumum hugsjón vor eygir,
hvolfþakta, gullroðna, samboðna þór,
höll, er skal reist, þegarfauskarnirfeigir:
fulltrúar volæðis, bæra’ ekki á sór.
Þröngt er og fábreytt hór s/ninga-sviðið,
samir ei framtíðar-draumanna borg,
þar sem þú fyrir oss fram hefir liðið
fögur sem drotning í gleði og sorg.
Látið oss hlægja og látið oss gráta,
látið oss finna til breyzkleika manns,
látið oss sígildi listanna játa,
Ijósengla birt oss við svifljettan dans.
Þökk fyrir snildina’ í svipbrigðum,
svörum,
sumaryl hlýjum um veturkvöld byrst,
þökk fyrir bláleiftrin, brosin á vörum,
brennandi áhuga’* á torgætri list!
Hugurinn byggir sór skrautsali skýja,
skapraun þótt valdi, hve kóngslund
, « 6r hálf.
Ó, að vór lifðum að leikhúsið nýja
listinni’ og þjóðinni vígðir þú sjálf?
Kerenskij
og
stjórnarbyltingin rússneska.
(Ritað í desember 1917).
(Niðurl.)
Sóknin virtist i fyrstu ætla að
ganga skaplega, en fór brátt aiger-
lega i mola. Nú var sýnilega alt
um seinan. Hermennirnir flýðu hvor
í sína áttina og engri stjórn varð
komið við. Kornilov herforingi sim-
aði stjórninni stutt en skýrt hvernig
komið væri. »Rússneski herinn er
orðinn að samsöfnuði þorpara og
morðingja. Hvar sem þeir fara yfir
land fremja þeir rán, kveikja i, —
myrða og nauðga konum.« Þessi
hreinlegu, ærlegu og djörfu orð her-
foringjans læstu sig i hugi manna-
Maximalistar hugðust nú að sæta
færi og steypa stjórninni og hófu
uppreisn i júli. Það var barist í
nokkra daga i Petrograd og stjórn-
in sigraði gersamlega. Reiði þjóðar-
innar snerist gegn Maximalistum og
þeir voru ofsóttir hvarvetna. Þjóðin
skelti skuldinni á þá fyrir ófarirnar
og sakaði þá um að vera leigðir af
þýzku stjórninni til þess að valda
sundrung og spilla herstjórninni.
Þeir voru hneptir í fangelsi hópum
saman sem landráðamenn, en höfuð-
paurinn Lenin gekk stjórninni úr
greipum. Hann hvarf og vissi eng-
inn hvað um hann var orðið. Nú i
nóvember-uppreisn Maximalista skant
honum aftur upp i Petrograd.
Því viðsjálli sem horfurnar urðu,
þvi meir sem stjórnleysið óx, því
meira ber á þeirri skoðun, að það
eina, sem bjargað geti úr ógöngun-
um, sé hörð og sterk alræðisstjórn.
Eftir júli-uppreisnina sagði Lvov
fursti af sér og þá reyndi Kerenskij
að mynda stjórn úr öllum flokkum.
Tilraunin strandaði á þvi, að höfuð-
flokkur borgaraflokkanna, Kadettarn-
ir, neituðu að taka þátt i myndun
ráðuneytisins. Kerenskij var jafnaðar-
maður og tök verkamanna- og her-
mannaráðsins á honum höfðu farið
sivaxandi. Þá sagði Kerenskij em-
bættum sinum lausum, sagðist ekki
treysta sér til þess að eiga í þvi,
að reyna að greiða úr vandræðun-
um og fór úr Petrograd. Þá sendu
flokkarnir eftir honum aftur til borg-
arinnar og létu honum frjálsar hend-
ur um allar breytingar á skipun
ráðuneytisins.
Síðan hefir Kerenskij að
jafnaði verið nefndur al-
ræðismaður Rússa, en í
rauninni hefir hvorki vald hans né
framkoma nokkurn tima svarað til
Kerenskij
alræðismaður.
þessa titils. Hann hefir verið bund-
inn i báða skó, sérstaklega af verka-
manna og hermannaráðinu. Og von-
ir manna um það, að hann myndi
bæla Jniður stjórnleysið i landinu
með harðneskju og einbeitni, hafa
algerlega brugðist. Hann hefir veigr-
að sér við að beita hörkn og hann
hefir oft verið hikandi og laustækur
i stjórn sinni.
Bannmálið í Danmörku.
Eins og getið hefir verið um i
nokkrum islenzkum blöðum er stofn-
að fyrir nokkru audbauningafélag i
Danmörku, »Den personlige Friheds
Værn«.
Félag þetta er þegar allfjölment,
og styðja það ýmsir þjóðkunnir
menn. Meðal þeirra, er gerst hafa
meðmælendur félagsins, er Oluj
Madsen, prestur i Khöfn. Hefir það
orðið til þess, að ráðist hafir verið
að honum af hálfu bannvina, í opnu
bréfi frá Norlev nokkrum, ritara.
Birtist sú grein í blaðinu »Hoved-
staden«, en hún hefir ekki borizt
skrifstofunni i hendur. Hins vegar
hefir hingað komið svar frá séra Mad-
sen, er birt var i blaðinu »Politiken«
23. okt. síðastl. og svar við henni
frá Norlev i sama blaði 27. s. mán.,
og enn svar frá Madsen presti .
blaðinu 30. s. m. Greinar þessar
sýna, hvernig litið er á þetta má
Júni-sóknin hafði kent honum, að
jað var einskis góðs að vægta i
viðureignini við ninn ytri óvin,
meðan sá innri var ekki bugaður.
Og hann leggur nú meiri áherzlu á
jað við þjóðina og herinn en nokk-
uru sinni áður, að ekkert geti bjarg-
að Rússlandi frá voða, nema ein-
drægni og fórnfýsi. Trú hans á sið-
rerðisþrek þjóðar sinnar virðist stöð-
ugt óbilandi. Hann heldur að alt
muni lagast, ef hann að eins geti
jomið henni til þess að skilja hvað
miður fari og hvað sé í veði. Og
ávörpum hans og ræðum rignir yfir
jjóðina, — en ekkert hjálpar.
Þegar hér er komið sög-
Kornilov. unn- ^egr Kornilov aflað
sér svo mikils trausts hjá Kerenskij,
að hann hefir gert hann að yfir-
'oringja alls Rússaher.
Kornilov er Kósakki í föðurætt,
en af mongóisku kyni í móðurætt.
lann er fæddur i Siberíu og hefir
mestan hluta æfinnar alið aldur sinn
austur í Asiu. Hann hefir ágæta her-
öringjamentun og talar 15 tungur,
jar á meðal Kínversku og Japönsku
eins og móðurmálið og hann getur
talað við hirðingjaflokkana í Liberíu og
Turkestan hvern á sinni málýzku.
Hann er riðvaxinn og herðabreiður
og gulleitur á hörund. Og ber mörg
ör á likamanum. Hann gat sér
ágætan orðstir i striðinu við Japana
1903 og enn meira orð hefir farið
af honum i þessum ófriði i viður-
eigu sinni við Austurríkismenn i
Galizíu. í mai 1913 féll hann sem
fangi í hendur óvina sinna. En hann
kunni illa aðgerðarleysinu í fangels-
um Austurrikismanua og hann réð
það af að reyna að flýja. Hann kast-
aði á sig sótt til þess að komast á
spítala, því að þar var eftirlitið ekki
eins strangt. í 14 daga bragðaði
hann ekki mat og á næturnar barð-
ist hann við svefninn. HannJ hrið-
horaðist og bliknaði með degi hverj-
um. Læknirinn lýsti yfir þvi, að
hann ætti að eins skamt ólifað og
frá báðum hliðum bjá bræðraþjóð
vorri. Þar er einkum beinst að
sambandinu milli banns og kristin-
dóms, en það atriði hefir ekki veru-
lega komizt inn i umræðurnar um
bannið hér á landi. Annars bera
greinarnar þess ljósan vott, að margt
er likt með skyldum, að forvigis-
menn bannmanna eru sjálfum sér
líkir, hvar sem er, í viðræðum og
vopnaburði. Getsakirnar og illkvitn-
in i garð andstæðinga eru af sama
tægi þar og hér. Þar er ráðist á
prest fyrir að hann er andbanningur.
Hér eru lagðir í einelti ýmsir and-
banningar vegna stöðu þeirra. Þarf
ekki annað en að minna á ofsókn-
irnar gegn iræðslumálastjóranum i
bindindisblaðinu í sumar, út af und-
irskrift hans undir andbanninga-
ávarpið.
Yfirleitt má margt af greinum
þessum læra, og leyfum vér oss að
biðja ísafold, sem leyft hefir frjálsar
umræður um bannmálið i dálkum
sínum, að birta bæði grein bann-
mannsins, hr. Norlev. og andbann-
ingsins, sira Oluf Madsen.
Skrifstoja andbanninqafélaqsins.
r