Ísafold - 02.02.1918, Side 2

2
ISAFOLD
lét flytja hann á spitalann. Nú fór
Kornilov að hressast. Hann fldði og
komst heim til Rússlands i dular-
klæðum eftir mörg æfintýri.
Hann er gæddur ótæmandi vinuu-
krafti og hann er örlagatrúarmaður
og hirðir aldrei um hættur.
Hann ásetti sér nú að berja nið-
ur uppreisnarandann í hernum með
miskunnarlausri hörku. Hann krafð-
ist þess nú að dauðahegningu yrði
aftur komið á innan hersins og tók
að beita henni þegar áður en leyfi
stjóqjarinnar var fecgið. Hann hóf
svo samninga við stjórnina um að
gefnar yrðu út nýjar hernaðareglur,
hálfu strangari en þær sem giltu.
Samvinnan með honum og Keren-
skij tók heldur að stirðna við þetta,
en þó gekk alt stórslysalaust með
þeim um hríð.
Til þess að afla sér
Þjóðfundurmn trausts hjá þjóðinni og
vita hver hugur hennar
væri, taldi stjórnin nauðsynlegt að
kalla saman þjóðfund i Moskva í
ágústmánuði í sumar. Kerenskij heils-
ar fundinum með langri ræðu og
iýsir hreinskilnislega öllu ástandi
landsins og hvernig komið sé á víg-
söðvunum. Hann fer mörgum orð-
um um hve agalegar og ógæfuvæn-
legar horfur séu á öllum sviðum
rússnesks lífs, atvinnuvegirnir liggi í
kalda koli og fjármál ríkisins séu í
verstu óreiðu. Hann segir að alt sé
nú í veði sem unnist hafi ef ekki
sé stranglega stjórnað og talar þung-
um ávítum og hótunum til þeirra
er reyni að grafa undan heraganum
og spilla stjórn landsins. — Hann
er nú farinn að sjá að áminningar
og hugsjónaræður eru sljógt vopn í
höndum valdhafanna á stjórnleysis-
tímum. Nú gripur hann til þess að
hóta öllu hörðu, þeim sem sekir
séu.
Kornilov kom líka til þessa fund-
ar og hélt mikla ræðu til hans.
Hann lýsti með mörgum dæmum
hörmungarástandi hersins, flótta-
tilraunum hermanna, óhlýðni við
yfirboðarana og allskonar óknyttum.
Þar á ofan magnaðist stöðugt óregl-
an sem væri á öllum aðflutningum
til hersins. Það eina, sem nú gæti
hjálpað, væri að ganga til verks með
harðri hendi og hann vænti þess að
fundnrinn léði sinn stuðning til
þess. — Þegar eftir ræðu sína gekk
Kornilov af fundinum og hélt aftur
á vígstöðvarnar.
f
Kornilov fær nær öllu
Kerenskij framgengt er hann fer
0Sfjendur°V ^ram ^ eflingar her-
stjórninni. Kerenskij verð
ur stöðugt að teygja sig til sam-
komulags óg að síðustu selur hann
Kornilov í hendur alt vald til þess
að endurbæta herstjórnina. En
Kornilov var ekki fullnægt með
þessu, Metnaður hans vex með völd
unum, og hann verður æ sannfærð-
ari um það, að hann sé iétti mað
urinn til þess að stýra Rússlandi
út úr öllum ytri vandræðum. Sá
sem það gæti gert, yrði að vera
járnkarl eins og hann, en ekki
draumóra- og hugsjónamaður eins
og Kerenskij, sem beiti orðum í
stað hörku. Hann sendir nú Keren
skij þau siðustu sáttaboð sín að
hann verði að fá sér í hendur öll
völd yfir her og riki og heimtar að
fá að mynda stjórn eftir eigin geð-
þótta. Kerenskij svaraði með afsetn-
ingu Kornilovs. Kornilov stefndi
þá til Petrograd með lið manna, eins
og kuunugt er, og hugðist að ná
völdum með hervaldi. Kerenskij hélt
með lið manna til móts við hann,
sigraði lið hans og tók hann hönd-
um ásamt fjölda herforingja og stjórn
málamanna er voru hohum sam-
sekir um uppreisnartilraunina. Þetta
gerðist snemma í september.
Maximalistar
hefja nýja
uppreisn.
Það sem síðan hefir
gerzt í Rússlandi vant-
ar enn svo mjög ábyggi-
legar og samstæðar
fregnir af, að lítt er hægt að skýra
margt af því og erfitt að herma það
með nokkurri nákvæmni. Tvent er
er augljóst og fullvitað og nægir til
skýringar á uppreisninni nú i nóvem-
ber. Síðan í september hafa Maxi-
malistar ráðið lögum og lofum I
verkamanna- og hermannaráðinu og
að foringja hafa þeir átt dugnaðar-
manninn Lcon Trotzki. Þeir hafa
með vaxandi Skafa undirbúið nýja
stjórnarbyltingu í alt haust. Hitt er
eins vist, að traustið á Kerenskij
hefir farið síþverrandi. Allar vonir
um, að honum myndi takast að
kippa óstjórninni í lag eru löngu
brotnar. í alt haust hefir hann horft
á ölduna vaxa, sem var til þess vak-
in að steypast yfir hann og stjórn
hans, — og hann hefir ■ stöðugt
ekkert gert nema halda ræður.
Nóttina milli hins 6. og 7. nóv.
tóku Maximalistar svo völdiu i Petro-
grad með þá Trotzki og Lenin í
fylkingar broddi. AUir ráðherrarnir
voru teknir fastir nema Kerenskij.
Hann komst undan í hraðreið tfl
vígstöðvanna og safnaði að sér Iiði
og hélt til höfuðstaðarins til þess að
ná völdunum aftur í sínar hendur.
Á meðan höfðu Maximalistar
myndað stjórn, náð öllum opinber-
um byggingum í sínar hendqr og
birt stefnu sína. Þeir vilja að friður
sé saminn þegar og að landinu sé
skift milli bændanna.
Frá bardögum þeim, er síðan hafa
verið háðir milli Kerenskij og Maxi-
malista um Petrograd, greinir fátt
með vissu. Svo mikið er vist, að
þarin 24. nóv. höfðu Maximalistar
enn á valdi sínu bæði Petrograd og
Moskva og stó'ðu blóðugir bardagar
um báða höfuðstaði Rússlands.
Flestir eru nú sammála
Kerenskij UIU} ag ygld Kerenskijs
valdþrota. ^ sjjgunni hvern-
ig sem fari. Hann þykir hafa sýnt
það svo áþreifanlega, að hann ræð-
ur ekki við stjórnleysið í Rússlandi,
að ekki komi til mála að fá honum
völdin aftur þó að Maximalistar
verði brotnir á bak aftur. Hinsvegar
hafa menn augastað á Kornilov, sem
nú er sloppinn úr fangelsinu og á
Kósakka-höfðingjanum Kaledin, garpi
hinum mesta og svo harðvitugum,
að hann gæti dæmt hundrað manns
til dauða á dag, án þess að hika
eina mínútu, að því er sagt er.
Kerenskij hefir vantað hörku og
miskunnarleysi, festu í framkvæmd-
um, stjórnaralund, yfirmensku í fram-
komu, einbeitni og hikleysi. Hann
hleypti byltingunni ágætlega af stokk-
unum, en siðar er stjórnleysið óx
eins og snjóflóðþá fór alt í handaskol-
um fyrir honum. Sumpart stafar
þetta af skoðunum hans, sumpart af
lundarfari. Hann er mannúðar- og
hugsjónamaður og trúir á landa sína.
Og honum óar við að skjóta á
þjóðbræður sína og beita samskonar
harðstjórn og keisarastjórnin í sinni
tíð gerði. Hann hótaði oft að láta
hart mæta hörðu, en hann hikaði
við að framfylga hótun sinni unz
alt var komið í óefm. Hann spehti
bogann of hátt, en hann hikaði við
að láta örina fljúga, — og svo fengu
óvinir hans tíma til að höggva á
strenginn.
Kerenskij er nú úr sögunni sem
alræðismaður Rússa af því að hann
gat ekki verið sama hörkutólið við
aðra og hann var við sjátfan sig.
Við sjálfan sig hefir hann verið
miskunnarlaus. Fyrir tveimur árum
/
Arni Eiríksson
_Hei|daa'a- I Tals. 265 og 554. Pósth. 277. I smiSaia
— Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög fjölbreyttar. —
Saumavélar með fríhjóli
og
5 ára verksmiðjuábyrgð.
Smávörur er snerta saumavinnu og hannyrðir.
Þvotta- og hreinlætisvörur, beztar og ódýrastar..
Tækifærisgjafir.
i
Skákþing íslendinga
~ hefst I. april þ. á.
j Þátt-takendur verða að vera meðlimir einhvers taflfélagsr
og haía gefið sig fram, í síðasta lagi 3 dögum áður en þingið
byrjar, við Harald Sigurðsson (hjá Zimsen).
Stjórn Taflfélags ReykjaYíkur.
var hann um tlma nær dauða en
llfi. Annað nýrað var tekið úr hon-
um og þegar hann komst á fætur
var hann horaður, fölur og tauga-
veiklaður. Samt sem áður hefir hann
stöðugt siðan misboðið kröftum sin-
um, lagt á sig stranga vinnu og lang
ar vökur. Oft sefur hann vikum
saman ekki nema 4 kl.st. á sólar-
hring og altaf annars minna en aðr-
ir menn. Og hann hefir hvað eftir
annað lagt líf sitt i hættu, t. d. í
haust, sótt fundi I Petrograd, þar
sem Maximalistar hafa verið búnir
að hóta að drepa hann. Svo hefir
hann talað og þá hefir lýðurinn
fagnað honum og alt fallið I ljúfa
löð. Hann hefir hvorki skort stál-
vilja og kjark þjóðhetjunnar, nema
til þess að beita landa sína hörku
og lyfta sverði gegn andstæðingum
sínum meðal þeirra. Því hlífðist
hann við þangað til alt var um sein-
an.
Ræður Kerenskijs eru næsta fá-
tæklegar og áhrifalausar þegar þær
eru lesnar. En þegar hann talar til
Rússanna, . þegar lýðurinn þyrpist
utan um hann, fáfróður og barna-
legur, óþroskaður, hverflyndur og
næmur á áhrif, þá eru tök hans á
hugum manna oft svo mikil, að
menn gráta, yfir ræðum hans á eft-
ir, faðma hann að sér eða alt ætlar
bókstaflega að ærast af fögnuði. Þetta
töfravald Kerenskijs er sumpart fólg-
ið I útliti hans og tilburðum meðan
hann talar, — hann hrópar hátt og
lyftir höndum skjálfandi af geðs-
hræringu, andlitið og hreyfingarnar
lýsa krafti og logandi ákaía, ræðan
veltur fram eins og glóandi eldflóð.
Hann beitir aldrei ræðumannsbrögð-
um, aldrei háði eða gamni, orðlag
alt er skrúðlaust og blátt áfram og
öll ræðá hans heilög alvara og heit
sannfæring. Hann talar oft svo inni-
lega og hjartnæmt til fólksins, og
það finnur að hann er fjöldans mað-
ur, skilur og elskar fjöldann, er eins
og persónugerfing hins rússneska
þjóðaranda. En ekki hvað sízt munu.
áhrif hans eiga rætur sinar I með-
vitund áheyrendanna sjálfra um það,
hver það sé, sem er að tala, hve
miklu hann hafi fórnað, hve óslei ti
Opið svar til hr. Norlevs ritara.
(Politiken, 23. okt 1917).
Fyrir nokkru birtisf grein í Hoved-
staden frá æstnm bannmanni, Nor-
lev ritara. fiéðst hann þar óþyrmi-
lega á ^ira Oluf Madsen, sem mæit
hefir með félaginu „Den personlige
Fribeds Væm“. Madsen prestur
sendi svar til Hovedstaden, en blað-
ið vildi ekki taka þá grein í heild,
Yér ljáum því presti Friðrikskirkj-
unnar rúm hér í blaðinu.
Hr. Norlev ritari hefir spurt mig
í >Hovedstaden* 30. sept, I »opnu
bréfi«, er hann svo nefnir, um af-
stöðuj mlna til bannmálsins, út af
meðmælum mínum með félaginu
»Den personlige Friheds Værn*.
Fyrirspurn þessi er sett fram með
þeim hætti, sem af sumra manna
hálfu virðist orðin venja nú á tímum,
sem sé að beita ófrægingu, og veld-
ur fyetta því, að manni væri I raun-
inni skapi næst að svara ekki. En
hins vegar veitist þá tilefni til að
fara út I málið sjálft, og ætla eg þvi
að gera grein fyrir afstöðu minni til
þess.
Þegar spurt er um hvatir mínar
til þess að vinna fyrir þetta nýstofn-
aða félag, þá get eg svarað þvi, að
þessar hvatir eru sprotnar af rót-
grónu vantrausti á öllum nauðung-
arathöfnum, þegar vinna á gagn góðu
málefni meðal manna. Góða mál-
efnið, sem hér er um að ræða, er
hófsemin, eins og hr. Norlev tekur
fram réttilega. Það er sagt, að við
höfum haft frelsi I þessu efni öld-
um saman og séð afleiðingarnar. í
þessu efni væri fremur hægt að segja,
að mannkynið hafi I margar aldir
þjáðst og stunið undir andlegri nauð-
ung og tilraunum til að vinna að
betrun þess með ytri úrræðum. En
allar tilrannir hafa mistekist, og ár-
angurinn orðið öfugur við það, sem
tiþ var Stlast. Öll sú nauðung, sem
löfð hefir verið I frammi gagnvart
andlegu lifi I ýmsum myndum, öll
viðleitni til einskorðunar hið ytra,
aefir leitt til þess, að andlegt Hf
aefir kulnað út eða orðið fyrir al-
gerðum kyrkingi. Það er undarlegt,
að menn skuli ekki vera komnir
lengra, eftir alla þá reyslu, sem mann-
kynið hefir öðlast á þessu sviði, en svo
áð undir eins er tekið til ytri nauðung-
arráða, þegar það, sem menn ætla
sér að koma fram, virðist ekki ganga
nógu greiðlega með frelsinu. Að
því er kemur til hófsemismálsins, þá
hefir nú I nærri tvo mannsaldra ver-
ið unnið feykimikið fyrir það hér á
landi á frelsisgrundvelli. Slík vinna
tekur mjög langan tíma, áður en
ávextirnir koma I ljós, og það get-
ur því að eins tekist, að þeir, sem
að þessu vinna, séu gæddir mikilli
þolinmæði. Eigi að siður eru ávext-
irnir komnir í ljós nú þegar á okk-
ur timum. Það gerur sem sé ekki
dulist, að hófseminni befir fleygt
mjög fram hjá þjóð vorri, I öllum
stéttum, nú á dögum. Að vísu er
mikið eftir enn, og margir eiga enn
að búa við afleiðingarnar af lesti
þéim, sem hér er verið að reyna að
sigrast á, en þó er það alveg vist,
að viðureignin við löstiun hefir haft
mjög góðan árangur, og að horfur
eru á, að þetta muni takast enn
betur, ef leyft er að vinna áfram á
fielsisgrundvelli. Þegar litið er á
þessi sannindi, þá er það næsta furð-
ulegt, að þeir, sem staðið hafa fremst-
ir I fylkingu gegn ofdrykkjunni sem
lesti, og séð hafa svo mikinn árang-
ur af þessari baráttu og unnið svó
marga sigra og átt I vændum að
vinna fleiri, skuli nú alt I eihu fleygja
frá sér. öllu, sem á hefir unnist, týna
öllu trausti á því, sem þeir hafa af-
rekað áður á frelsisgrundvelli, missa
alla þolinmæði til að bíða ávaxtanna
af vinnunni, og svo að fara að taka
til þess ráðs, sem verst er, mér
liggur við að segja aumlegast allra
úrræða, sem sé banns og nauðung-
ar.
Það er þessi; tilhneiging til að
ónýta það, sem starfað er I frelsi, sem
við viljum berjast gegn I félaginu
til varnar persónufrelsinu. Það er
ekki lítil hvöt fyrir mig að eiga þátt
i starfinu fyrir þetta félag, að menn
vilja af hálfu bannvina bendla krist-
indóminn við viðleitni sina og
gera það nærri að skyldu kristnum
manni að styðja að þvi að koma á
almennu áfengisbanni. Það kemur
greinilega I ljós I »opna bréfinu*
frá hr. Norlev, að nú eigi að telja
það með auðkennum kristindóms og
krifitilegrar árvekni að vera bann-
maður.
Þessari tilhneigingu verður ekki
nógu kröftuglega mótmælt. Lengi
hefir verið predikað bindindi I ýms-
um ytri efnum sem einkenni á
hreinum og einlægum kristindómi.
Það er svo að sjá, að menn séu
smám saman orðnir leiðir á þessu.
Þeir hafa dregið nokkuð úr þessari
ströngu kröfu. En þá hafa menn i
þess stað fundið bindindismálið eða
einkum bannmálið, og hér er svið,
þar sem menn geta rótast um í
vaadlætingaseminni eftir vild. Ef
tilhneigingip til að rugla saman
kristindómi og bannmáli magnast
svo, að hún fái yfirráð að sama
skapi og hún er metin, þá verður
með sanni sagt, að kristilegt verð-
mæti sé farið forgörðum. Kristilegt
verðmæti fer forgörðum þegar menn
vilja troða upp á kristindóminn ein-