Ísafold - 06.04.1918, Blaðsíða 1

« Kemur út 1—2
í viku. Verðarg.
5 kr., erlendis 7l/3
kr. eða 2 dollar;borg-
lst fyrir miðjan júlí
1 erlendfe fyrirfram.
; Lausaaala 10 a. elnt
XLV. árg.
Reykjavik, laugardaginn 6. apríl 1918
Uppsögn (skrifl.
bundin viS áramót,
er óglld nema kom-
ln sá tll útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandl skuld-
laus vlð blaðlð.
15 tölublað
Mjnnlslisti.
.AlþýÖaféLbókasaín Templaraa. 8 kl. 7—8
Eorgarstjóraskrifst. opin dagl. 10—12 og 1—8
Bœiarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—12 og 1—B
B*»iargjaldkorinn LanfAsv. B kl. 10—12 og 1—B
ÍBlandsbaliki opinn 10—4.
K.F-U.M. Lestrar-og skrifstofa 8árd.—lOsfrd.
Alm. fundir fid. og b*. 8l/a sibd.
Landakotskirkja. Gnbsþj. 9 og 6 á heltfom
Iiandakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Lftnds bankinn 10—8. öankastj. 10—12
L»i dsbókasafn 12—8 og B—8. Útlán 1—B
Landöbúna&arfélagsskrifstofan opin frá 22-8
LandsfébirMr 10—12 og 4—B.
Landssiminn opinn.daglangt (8—9) virka daga
helga daga 10—12 og 4—7.
liistasafnió opiB á sunnudögum kl. 12—2.
'JNátbúrugripasafniö opiö llla—4l/a á sunnud.
Póíthúsiö opiö virka d. 9—7, snnnud. 0—1.
gumábyrgö Islands kl. 1—B.
Btjórnarrá&sskrifBtofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reyk,iavíkur Pósth.S opinn 8—12.
Vrlfilsta&ahœli&. Heimsóknartimi 12—1
►ióbmenjasafnib opib sd., 121/*—l1/*
<Þjó&skjalasafni& op ö sunnud., t>riöjud. og
fimtuiaga kl. 1* 2.
...........» """ ...................
Danir um skiinað.
ii.
Svar við grein þeirri, eftir hr. Aage
'Westenholz, sem þýdd var í síðasta
blaði, birtir Gotfred Hansen höfúðs-
maður í blaðinu »Köbenhavn« p. 22.
des. síðastliðinn. Er hann þar ekki
iit af eins hnakkakertur í tóninum,
eins og í fyrri greininni, en andinn
leynir sér þó ekki. Því svari and-
mælir svo Westenholz í sama blaði,
siðar í desember.
Fara hér á eftir helztu kaflarnir
úr báðum þessum greinum.
Gotfred Hansen byrjar grein sína
á þvi, að Westenholz skuli ekki
kviða þvi, að fyrri grein sín muni
gera alvarlegt tjón, því »eins og
sakir standa nú hefir Danmörk ekk»
meira gildi á íslaDdi en 0, og því
engu frekara að tapa. Og um ástæð-
umar hér heima fyrir (i Danm.) er
það að segja, að því miður hefir
ekki enn sést bóla á neinni ályktun
i þá átt, sem bent er á i »Ugens
Tilskuer«. Hér fer almenningsálitið
eftir spámanns-málgögnunum í Fari
magsgötu(þ. e. »Social-Demokraten«)
og á Ráðhústorginu (þ. e. »Politiken«).
En það sem verulegu tjóni veld-
ur hér heima fyrir er, að hvenær
sem á þvi þarf að halda að vekja
þjóðina til andróðurs gegn einhverju,
sem fremja á í anda hins falska frelsis
eða þjóðfélagsspillingar-stefnu, þá
gerist ávalt einhver þeirra, sem
virðist mega treysta og fólkið trúir
á, til að bregðaj fæti fyrir, svo sem
t. d. Gluckstadt (Landmands-banka-
stjóri) og jonquiéres (yfirborgarstjóri)
Vestur-indíasölumálinu og nú
hr. Aage Westenholz i Islands-mál-
am. Slíkur liðhlaupi gerir miklu
meira tjón en svo og svo mörg
blöð tilsamans af Politiken og Social
Demokraten.
Hr. Westenholz vefur Suður-
Jótland inn í þetta mál. Eins cg
samanberandi sé á nokkurn hátt að-
staða Þýzkalands gagnvart Suður-
Jótlandi, sem það hefir rænt frá oss
með ofbeldi 1864 og aðstöðu vorri
gagnvart Islandi, sem verið hefir
hluti hins danska ríkis í meira en
400 ár. Réttnrinn er i þessu efni
vor megin, hinn sqgulegi, lagalegi
og siðferðislegi réttur. Já, einmitt
einnig hinn siðferðislegi. Því jafn-
vel hr. Aage Westenholz hlýtur þó
að krefjast þess, að hver borgari í
Danaveldi lúti hagsmunum ríkisins
og að hverjum þeim, sem ekki vill það
gera, verði að þröngva til þess með
Iögum.«
Gotfred Hansen kveðst i fyrri
grein sinni hafa haldið því fram,
að^ nú væri samningatilraunir orðn-
ar ótimabærar, og heldur áfram:
»Til þess að geta samið ‘er óhjá-
kvæmilegt, að til sé eitthvað, sem
hægt sé að slaka til á og eitthvað
að bjóða; en ísland er búið að fá
alt, við höfum ekkert meira að bjóða,
nema algerðan skilnað. Stjórnmála-
stefna íslendinga inn á við hefir
siðustu 20 árin verið sú að fara með
þvaður um Danmörku og alt sem
danskt er. Getuleysi Danmerkur
hefir verið prédikað fyrir íslending-
um bæði í ræðu og riti. Er það þá
nokkur furða, að inn i þá komist
að lokum sú trú, að fátt sé frá
Dönum, isem gæfáh oss gaf«.
Þjóðaratkvæði nú mundi alveg óþarft.
Verði atkvæðagreiðslan opinber fær
Danmörk ekki eitt atkvæði, en verði
hún leynileg gætum við ef til vill
bjargað svona 2 °/0. ..
Þessi er niðurstaðan orðin, sök
um þess, að við höfum þegjandi og
hljóðalaust látið oss það lynda að
vera reknir út. Á íslandi er nú eng-
inn maður til þess að tala máli
Danmerkur, ekkert málgagn til and-
svara hártogunum og málkrókum.
Fram úr þessu verður því ekki ráð-
ið á gamla grundvellinum. Meðan
enginu fulltrúi er »þar uppi< fyrir
rikið, verður metnaðargjörnum stjórn-
málamönnum það hægðarleikur að
æsa upp kjósendur með þvi að
hrópa hátt nm, að frelsi landsins sé
i voða og »yfirbjóða« keppinauta sina
í kröfum þeim, sem gera eigi til
Dana.
Þess vegna eigum við að krefjast
þess, að ríkið eigi sér fulltrúa, kon-
ungkjörinn landshöfðingja, sem eigi
sæti á alþingi og — ásamt einum
eða tveimur islenzkum þingræðis-
ráðherrum — í danska rikisráðinu.
Þetta er eina leiðin fyrir oss til þess
að fá áhrif á ályktanir um, hvað eigi
að telja sameiginleg mál; Þetta er
sú krafa, sem eg álit, að Danmörk
eigi að þvinga fram. Ef við getum
ekki ráðið það við okkur, þá brest-
ur bandið. Alt hjal, allar samninga-
tilraunir og þjóðaratkvæði er »eftir
dúk og disk« (post festum). ísland
yfirgefur Danmörk til þess að stíga
næsta skrefið: að svíkja Norðurlönd
og verða amerikst.
Þar sem eg þvínæst mintist á, að
þið mundi ekki úr vegi, að lands-
höfðinginn hefði »eins og tvo her-
menn i vasanum« átti eg ekki við,
að þessir hermenn ættu að kúga ís-
land. Það átti að hafa þá til að
vernda landshöfðingjann frá þvi að
verða einn góðan veðurdag látinn
þangað, sem nú stendur fánastöng
sú, sem til þess er ætlast, að hafi
danska rikisfánann við hún þ. e. þar
sem var haugurinn í tíð síðasta lands-
höfðingja. Það er ekki meining
min, að við eigum að kúga ísland
með vopnum, heldur hitt að við á sið-
ústu mínútum hinnar ji. stundar
sendum þeim hinum fáu íslending-
um, sem enn halda trygð við rikið
— siðferðislegan bakjarl. Og svo
sannarlega sem sambandið Danmörk-
ísland er heilbrigt inn Við kjarnann
— mun það hepnast að stofna, með
þessari aðferð »ríkis« flokk (Rigsparti)
»þar uppi«.
í greininni í U^ens Tilskner var
ennfremur vikið að því, að lands-
höfðinginn ætti að hafa til stuðnings
sér .embættismenn, sem hefðu það
starf með höndunj að vera viðstadd-
ir á stjórnmálafundum og andæfa
þar í ræðu öllum þeim lygum,
sem Danmörk er nú ausin. Mér
er það Ijóst, að svofelt andóf af
hálfu hins opinbera er óhentugt, en
það verður samt svo að vera, unz
myndaður er »ríkis«-flokkur. Þá var
og lagt til, að blað væri gefið út,
með styrk af ríkisfé, svo það gæti
boðið upp á sem bezt efni og aflað
sér sem mestrar útbreiðslu*.
»Þetta voru þá kúgunartillögur
mínar«, segir hr. Gottfred Hansen og
finst honum lítill prússneskur keim-
ur að þeim.
Svar hr. ^Aaqe Westenholz við grein
Hansens fer i sömu átt og fyrri
grein,hansaðal áherzlanlögð á, að pjóð
irnar ráði sér sjálfar.
»Frumreglan sú, segir höf, að
pjóðirnar eiqi rétt á að ráða sér
sjálfar hefir sama gildi hvort sem í
hlut á ísland eða Suðjrjótland.
Frumreglur (Princip) hafa menn ein-
mitt, þar sem atvik eru frábrugðin.
Að 2-j-2 séu 4 gildir alveg eins fyr-
ir fila eins og títuprjóna. Gildi
hins söquleqa réttar er vafasamt; oft
verður úr honum endalaus styrjöld
með bleki og blóði. Sögulegi rétt-
urinn i Slesvik-Holstein hefir verið
meiri plágan fyrir Norðurálfu. Hverir
eiga sögulegan rétt i Finnlandi, í
Elsass eða á Skáni? Hafa 600 ár
fengið Tyrkjum i hendur söguleg-
an rétt í Armeníu eða i Jerúsalem?
Gotfred Hansen höfuðsmaður talar
um hinn siðjerðisleqa rétt til þess að
krefjast þess, að sérhver borgari i
Danaveldi »lúti hagsmunum ríkisins
og að þeim, sem ekki vilja það
gera, verði að þröngva til þess með
valdi laganna*. En ef nú pýzka
ríkið teldi það hagsmuni sína, að
allir þegnar þess í Suður-jótlandi
töluðu þýzku, hefði það þá siðjerðis-
le%an rétt til að þröngva þeim til
þess?
Þjóð eða einstaklingum, sem hata
og fyrirlíta það, sem danskt er,
mundi eg aldrei vilja þröngva til
þess að vera danskir, miklu fremur
synja þeim^ um rétt til þess. Ekki
hömlum vér Dönum frá að vera
Aneríkumenn. Átthagabandið er úr
sögunni. Ef konan mín og full-
orðin börn mín hötuðu mig og
fyrirlitu, að fullkunnum málavöxtum
og ættu sér þá eina ósk að losna
við mig, mundi eg skammast mín
fyrir að 'halda í þau.
Fulla pekking á öllum málavöxt
um ættu ísleudingar að fá — lika
frá voru sjónarmiði séð; um það er
eg samdóma hr. Gotfred Hansen.
Við eigtam b cði rétt og skyldu til
að sjá svo um, að máli Danmeikur
verði talað kröftuglega á Islandi,
Hérmeð tilkynnist vinum og vandamönnum, að Lárus Blöndal,
elzti sonur Kristjáns L. Blöndals bónda á Gilsstöðum í Vatnsdal,
er ný ega látinn. Bananiein hans var blóðeitrun.
Aðstandendur.
bæði í ræðu og riti. Slíkar umræð-
ur eða undirróður ætti vel við sem
undirbúnmgur undir pjöðaratkvœði
(einkum ef það væri endurtekið).
En að láta þann undirbúning fram-
kvæmdan af islenzkum. embættis-
mönnum (launuðum af íslenzku fé?)
virðist nokkuð mikið i prússnesk-
um anda.
Ætli við gerum ekki íslendinga
alveg óviðráðanlega með því að lýsa
»sambandið lífsskilyrði fyrir Dan-
mörku«? Erum við ekki flestir sam-
mála um, að sambandið um daga
síðustu kynslóðanna hafi hvorki
verið Danmörkú tii sæmdar né
\
hags? Og með hvaða rétti má
þess vænta, að það verði betra eftir-
leiðist?
Höf. hefir litla trú á, að ráðu-
neyti, upprisið af hinum nýju grund-
vallarlögum Dana, muni mikið fá
að gert í íslandsmálum af neinum
krafti, og klykkir svo enn út með
tillögu umv þjóðaratkvæði í báðum
löndum, Danmörku, og íslandi, um
»samband af f ú s u m vilja eða
skilnað*.
Að lokum farast honnm svo orð:
Sjálfsákvðrðun bjóðanna er frum-
regla, naumast eldri en eg, en
hefir þegar gert mikið þarfaverk.
Tveim stór-ríkjum hefir verið safnað
í eina heild: Ítalíu og Þýzkalandi;
hún hefir klofið þriðja ríkið að
nokkru: Tyrkland og heldur því von-
Mikilvægasta málið i heimi
II. Erindi
eftir Sir Arthur Conan Doyie.
kemur
eftir dauðann.
Frh.
Nú skulum vér vikja
Hvaðfyrirmenn frá pessu mikia máli,
sem ef til vill má um
þrátta, þvi, ‘ hvérjum
breytingum slíkar nýjar opinberanir
mundn valda á kristindómiuum, og
reyna að gera okkur í hugarlund
hvað fyrir menn kemur eftir dauð-
annk Vitnisburðurinn um það er
töluvert mikill og sjálfum sér sam-
kvæmur. Skeyti hafa komið frá fram-
liðnum mönnum í mörgum löndum
á ýmsumtímum ogi þeim skeytum
hefir verið töluvert um þennan heim,
sem vér höfum getað gengið úr
skugga um, að var rétt hermt. Þegar
slík skeyti koma, hygg eg ekki nema
sanngjarnt að gera ráð fyrir, að ef
það, sem við getum rannsakað, er
rétt, þá sé hitt líka rétt, sem vér
getum ekki rannsakað. Þegar við
það bætist, að mjög mikið samræmi
er í skeylunum og samkomulag um
smáatriði, sem kemur alls ekki heim
við nein þau hugsanakerfi, sem fyrir
eru, þá álít eg likurnar mjög miklar
fyrir þvi, að satt sé frá sagt. Það
er örðugt að hugsa sér, að eitthvað
— 61 —
andi áfram. Ennfremur er ástæða til
að ætla, að tveim öðrum stórum kúg-
unarrikjum: Rússlandi og Austurríki-
Ungverjalandi, verði skift. Það væri
óskandi, að sjálfsákvörðun þjóð-
anna fengi framvegis að vinna með
krafti og heill til þess að sameina
pað, setn saman vill vera, en sundra
pví, sem helzt vill svo vera láta.«
Embætti.
Um Skaftajellssýslu sækja lögfræð-
ingarnir Gisli Sveinsson, Páll Jóns-
son og Sigurður Lýðsson.
Kristján Linnet cand. juris, sem
gegnt hefir sýslumannsembættinn í
Mýra- og Borgarfjarðar-sýslu undan-
farið er orðiön fulltrúi hins nýja
bæjarfógeta i Rvík.
Fulltrúi lögreglustjórans nýja er
orðinn Jón Ásbjörnsson cand juris.
Lögregluskrifstofan er Vesturgötu
4, en bæjarfógetaskrifstofan þar sem'
hún áður var.
Hinn setti bæjarfógeti, sem verið
hefir, Vigfús Einarsson cand.jur. verð-
ur fulltrúi á 2. skrifstofu stjórnarráðs-
ins.
Rausnargjðf.
Fiskiveiðafélagið »Bragi« hefirgefið
Landsspítalasjóðnum 2000 kr. gjöf.
Sýslumaður
Skaftafellssýslu var skipaður í
gær Gísii Sveinsson cand juris.
tuttugu skeyti, sem eg hefi rituð,
séu öll sammála, og samt öll röng;
og ekki er heldur vel gerandi ráð
fyrir, að framliðnir menn geti sagt
satt um okkar heim, en ósatt um
sinn eigin.
Þau’ skeyti, sem að þessu lúta,
virðast mér hljóti að fylla menn
óendanlega miklum öruggleik, hvort
sem litið er til þess, sem fyrir okkur
sjálfum á að liggja, eða þess, sem
komið hefir fyrir vini vora. Öllum
framliðnum kemur saman um, að
venjulega sé dauðinn bæði hægur
og sársaukalaus, og á eftir honum
óumræðilegur friður og hvild. Hinn
látni verður var við að hanú er í
andlegum líkama, sem er nákvæm
samstæða við gamla líkamann, að
öðru leyti en því, að allur sjúkdóm-
ur, veikleiki og lýti eru horfin. Lík-
ami þessi stendur eða Iíður við hlið-
ina á gamla líkamanum og veit af
honum og fólkinu umhverfis. A
þessari stundu er hinn látni maður
nær efninu en hann verður nokkuru
sinni aftur, og þar af kemur það,
að á þeirri stundu kemur það oftara
fyrir en endranær, að andlegi lík-
aminn fer til einhvers Fjarstadds .og
birtist honum; framliðni maðurinn
— 62 —
\