Ísafold - 13.07.1918, Blaðsíða 1

Ísafold - 13.07.1918, Blaðsíða 1
K«mnr út 1—2 í viku. Veröárg. 5 kr., erlendis 7% kr. eða 2 dollar;borg- Ist fyrir miðjati júlí erlendis fyrirfram. Lausasala 10 a. elnt XLV. irg. Reykjavik, laugardaginn 13. júlí 1918. Talsimi nr. 455. Ritstjári: Úlafur Björnsson. ísafoldarprentsmiðja. Uppaögn ^skrifl. bundln vlö áramót, er óglld tiem» kom In 8Ó til útgefanria fyrir 1. oktbr, og sé kaupandi sku! í- laus við blaðiO. 36. tölublað M i n n i s 1 i s t i. JUþýöafóLbókasatn Twtnplaras. H ki. 7—9 Jborffaratjóraökrifst. opin dagl. 10—12 og 1—8 Bœjarfógetaskrifstofttn opin v. d. 10—12 og 1—5 Bæjargjaldkerinn Laufásv. 5 kl. 10—12og 1—B .Íslandsbttnki opinn 10—4. &.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8Ard.—10 ul£d Alm. fundir fid. og sd. 8*/» slód. Landakotskirkja. öuðsþj. 9 og 0 á helg^m Landakotsspítttli f. sjúkravitj. 11—1. Landsbankinn 10—8. Bankastj. 10—12 Landsbókasafn 12—8 og 5—8. ÍJtlán 1—8 Landsbúnaöarfólagsskrifstofan opin frá i2-2 LandsfóhirMr 10—12 og 4—5. Landsslminn opinn daglangt (8—9) virka d&ca helga daga 10—12 og 4—7. Listasafniö opió á sunnudögum kl. 12—2. 'Náttúrugripasafniö opib l*/a—2»/a á sunnaó Pó*thúsiö opib virka d. 9—7 sunnud. 9—1. Stttnábyrgö Islands kl. 1—6. BtjórnarráöS8krifstofurnar opnar 10—4 dagl Talsimi ReyXjavíkur Pósth.8 opinn 8—12. Vifilstabahæliö. Heimsóknartimi 12—1 >jóðminjasafnib opib sd., þrd., fimtd. 1—3. I>jó05kjalasafnib opið sunnud., þriðjud. og fímtudasa kl. 12 2. Samningarnir. Ekki er störfum samninganefnd- anna enn lokið að fullu. En haft er fyrir satt, að upp úr helginni megi búast við málalyktum. Hafa nefndirnar verið ótrauðlega að verki og einstakir nefndarmenn lagt afarmikið starf á sig. Kusu þeir hvorir um sig, Danir og Islendingar tvo nefndarmenn í undirnefnd til þess að ræða með sér náið einstök atriði. Af Dana hálfu voru það Christopher Hage ráðherra og hrik Arup prófessor, en af íslenzkri hálfu Einar Arnórsson prófessor og Bjarni Jónsson frá Vogi. Ekki verður forvitni manna enn svalað um árangur nefnda-starfsins, því alt er það trúnaðarmál, unz yfir lýkur. En svo mikið má þó segja, að kvisast hefir síðustu dagana, að heldur horfi vænlega á um sam- komulag. Ef sú verður reyndin á — er það fagnaðarefni meira en með orðum verður lýst, bví vér gerum ráð fyrir, að ekki geti verið um að teíla, annan samkomulags-grundvöll en þann, er færi oss íslendingum fullkomna viðurkennÍDg á fullveldis- létti vorum. Einn atburður hefir gerzt hér i bæ, meðan nefndirnar hafa setið að störfum, sem.vakið hefir bæði furðu og gremju flestra manna. Það er samþykt, sem fulltrúaráð Alþýðu- sambandsins hefir gert og svo hljóðar: Sem undirstöðuatriði í viðunan- legum samningi telur fundurinn þetta: 1) ísland fái sinn sérstaka sigl- ingafána. 2) Sambandið milli íslands og Danmerkur haldist sem frjálst sam- band milli fullvalda (suveræn), og jafn-rétthárra þjóða, og séu skýr ákvæði um, hvernig samningnum meigi breyta, ef þörf krefur. Fæð- ingjarétturinn sé sameiginlegur, sem frá sjónarmiði verkamanna verður að álíta undirstöðuatriði undir sönnu þjóðasambandi. 3) Meðan Dönum er falið að fara ffleð stjórn utanríkismála fyrir Is- lands hönd, hafi utanríkisstjórnin fslenzkan mann sér við hönd. [ Það að rjúka upp úr þurru og fremja aðra eins villu, og gert er í seinni málsgrein 2. liðs, er fer þvert í bág við allar réttinsakröfur vorar á þessu sviði hingsð til — er beinlínis óforsvaranlegt. Og það bætir ekki um, að þetta er einmitt gert þá dag- ana, sem lífsnauðsyn þjóðarinnar krefst þess, að allir standi sem einn maður um sjálfstæðis-kröfur vorar. Meiri ósvinna hefir eigi framin verið lengi. Það er á hinn bóginn góðra gjalda vert og gleðilegt, að verkmanna- félögin sum hafa ekki viljað láta þann blett á sér sitja stundu lengur, að þau væru við þetta riðin. Bók- bindarafélagið hefir hreinlega "sagt sig úr Alþýðcstmbandinu fyrir þetta vik fulltrúiráðsins og Prentarafélagið hafið kröftug mótmæli. Væntaulega fara fleiri félög í sambandinu eftir — kunna það vel að sjá sóma sinn. Þegar þetta sann-nefnda »frum- hlaup« fulltrúaráðs Alþýðusambands- ins er fráskilið, hefir verið gætt sjálf- sagðrar skyldu um að leyfa nefndun- um að sitja í friði að störfum sin- um. Eitthvað hefir að vlsu þotið í »Tíma«-skjánum út af ummælum í ísafold um val nefndarmannsins af því sauðahúsi. En vart verður það tal- in truflunar-sök á nefndarstörfunum. En ekki getum vér bundist þess í þessu sambandi að benda á, hversu hlægilegt það er, að Tíminn um leið og hann er af vilja miklum, en mætti litlum að reyna að fóðra val hins eina ótlmabæra manus í nefndina er að gefa í skyD, að það hafi verið af náð, að Einar Arnórs- son var kjörinn í nefndina. Þeir sem bezt þekkja til starfa nefnd- anna munu áreiðanlega taka undir það með oss, að þá er flestu snúið öfugt, ef Einar Arnórsson hefir verið tek- inn með i nefndina af náð, en hr. Þorst. Metúsalem af nauðsyn. Svo mun fara, ef það rætist, að farsælt samkomulag fáist um sam- bandsmálið — að fyrirgefning fljóti af fyrir þingið hjá landsmönnum, fyrir fjölda synda. En ein er þó sú synd, sem eigi verður fyrirgefin, er fram i sækir. Og hún er fcað, ef þingið ætlar að skiljast svo við, að láta land og þjóð vera áfram til næsta þings í höndunum á þeirri ómögulegu þ. e. þrlhöfðuðu stjórn- ar-ómyndinni óbreyttri. Sá skuggi má ekki fylgja fullnuðu verki i sjálfstæðismálinu, að innan- landsmálin og ófriðarmálin séu sett svo á »guð og gaddinn* og það væri að skilja þau eftir í höndunum á jafn viðurkendri vandræðastjórn. Þessu mega þingmenn voiir ekki gleyma, ef þeir vilja hverfa heim — með góðri samvizku. Slystör hörmulegri er frá að segja úr Grindavik. Kona ein, Valgerður Sæmundsdóttir, systir Bjarna adjunkts, var við þvott i Nautagjá og féll í gjána og druknaði. Dýrtíóarappbót þingmanna. Ágrip af ræðu Sig. Stefánssonar 2. júlf. Eg á hér breytingartillögu á þing- skjali 406 við breytingartill. háitv. dóms- og kirkjumálaráðherra á þing- skjali 400, fer sú breytinga^tillaga mín fram á að þingmenn utan Reykjavíkur verði einir aðnjótandi dyrtíðaruppbótarinnar 50 °/0 sem breytingartillaga ráðherrans vill veita öllum þingmönnum. Eg skal fús- lega játa, að sé lit ð til tímanna, sem nú standa yfir, þá ætti kaup þingmanna ef til vill að vera tölu- vert hærra en það er, eftir lögum þeim, sem nú gilda. En af ástæð- um, sem eg nú skal drepa á, finst mér það fullmikil einurð af hæstv. ráðherra að fara fram á/ að þing- fararkaup verði hækkað um 50%. í sambandi við þessa tillögu vildi eg leyfa mér að benda á það, að þessi uppbót hefði komið flestum þingm. að miklu betri notum í ann- ari mynd. Eg hefi áður vakið máls á því á þessu þingi, að það hafi að ófyrirsynju verið kallað alt of snemma saman. Það hefði og getað afkastað jafnmiklu landinu til gagns á 6 vik- um, eins og það er nú búið að gera á nærfelt 12 vikum, sem það hefir nú þegar beðið eftir aðalmálinu, sem það var kallað saman .til að fjalla um. Eg geng ekki gruflandi að þvi, að langmestur hluti landsmanna muni líta á það sömu augum. Þetta verður auðvitað lang dýrasta þingíð sem háð hefir verið á þessu landi. En við því er ekkert að segja ef árangurinn af starfi þess yrði í ein- hverju hlutfalli við kostnaðinn, en fyrir því eru enn næsta litlar líkur. Og mér dettur ekki i hug að gefa þingmönnum það að sök, þó afrek þess verði lítil að þessu sinni. Það er hreint og beint stjórninni að kenna og samvinnuleysi hennar við þingið. Þegar það var fyrirsjáanlegt fyrir 6—7 vikum síðan, að erindi það, sem okkur var stefnt saman til að reka, mundi ekki geta komið á dagskrá fyr en nú er reynd á orðin, þá fóru nokkrir þingmenn þess á leit við stjórnina, hvort ekki væri réttast, að við, sem heima eigum út um landið, og fórum frá heimilum okkar óráðstöfuðum, fengjum að skreppa heim i bili, meðan ekkert yrði aðgert i þinginu i sambands- málinu. Hæstv. stjórn tók nú svo í þessar málaleitanir, að hún synjaði okkur heimfararleyfis, enda þótt eg hafi það fyrir satt að frestunartillag- an væri i fyrstu frá henni komin. Hvort sijórnin hafi verið einráð um þessa synjun, skal eg láta ósagt. En hafi .hún felt þennan úrskurð, með ráði og samþykkji einhverra þingmanna, þá hafa það tæplega verið þingmenn utan af landi, heldur ein- hverjir þeirra, sem heima eiga hér í Reykjavik. Eg held mér sé óhætt að fullyrða, að ef sá vegur hefði verið farinn, þá hefði ecgum þingmanni utan af landi dottið i hug að fara fram á dýrtiðaruppbót. Þessi tillaga er þvi beinlinis afleiðing þess, að stjórnin hafði hvori vit né vilja til að verða við réttmætum kröfum þingmanna utan Reykjavíkur. Sú ráðstöfun að fresta þingi og veita þingmönnum heimfararleyfi um hrið, hefði komið sér margfalt betur fyrir þá heldur en þessi dýrtíðaruppbót sem virðist vera borin fram til þess að reyna að blíðka þá fyrir þá óbilgirni, sem þeim var sýnd með synjun þing- frestunarinnar. Ef sá kostur hefði verið upp tek- inn, að fresta fundum þingsins, þá hefði sú ráðstöfun sparað landssjóði svo hundruðum þúsunda króna skift- ir. Eg þori að segja, að flest af þeim fjárveitingum, sem hér hafa verið samþyktar, þennan langa tima, hefðu vel mátt bíða næsta reglulegs fjárlagaþings, án þess að landinu hefði stafað nokkur hætta eða tjón af. Það er því nokkurnveginn víst, að þessir 3—4 mánaða seta þings- ins að þessu sinni, verður hvorki fyr né síðar talin með því, sem hyggilega hafi verið ráðið. Og þó þessi 50 °/0 dýrtíðaruppbót verði samþykt, þá verð eg að segja, að hún verður ekki til að blíðka mig eða til dylja fyrir mér þau skakka- föll og þau afglöp sem augljós eru orðin i fari stjórnarinnar og lítillega hefir verið minst á hér f deildinni áður. En eg ætla þá að snúa mér að breytingartillögu minni á þingskjali 406. Þegar litið er á afstöðu þeirra þingm., sem heima eiga í Reykjavík og hinna, sem þing sækja utan af landi, þá vildi eg míklu heldur vera þingmaður kauplaust, sem Reykvik- ingur, heldur en sem þingm. utan af landi fyrir 10 kr. á dag. En ekki er nú samt farið fram á þetta i minni tillögu, heidur einungsis fram á það, hvort háttv. þingmönnum gæti ekki virst tilhlýðilegt, að Reyk- víkingar fengju ekki að þessu sinni neina dýrtíðaruppbót. Það verður fljótt Ijóst hveijum sem um það hugsar, að munurinn á aðstöðunni er ærið mikill. Þingmenn úr Reykja- vík þurfa engu, eða því nær engu, að slökkva niður af atvinnu sinni, eða þeim störfum, sem þeir hafa á hendi. En þeir, sem utan af land- inu koma, verða að slökkva niður allri sinni vinnn, bæði stjórn búa sinna og öllum störfum, sem þeir kunDa að hafa á hendi. Þetta eitt er svo mikilvægt, að ekki ætti að þurfa að leiða fleiri rök til þess, að liggja mætti í augum uppi, að ekki er réttmættt, að dýrtíðaruppbótin sé jöfn hjá öllum þingmönnum. Mér dettur alls ekki í hug að bera þingm., sem heitna eiga hér I Reykjavik, það á brýn, að þeir séu ekki eins nýtir og duglegir og við hinir. Það er auðvitað upp og nið- ur og alveg eins á báða bóga. En eg vil endurtaka það, sem eg vék að áðan, að hafi það verið nokkrum af þingm. að kenna, að við þingm. utan af lándinu fengum ekki beztu dýrtíðaruppbótina, sem við gátum fengið, þingfrestunina, þá munu þeir framur hafa verið úr flokki Reykja- vikur þingmannanna en úr flokki hinna aðkomnu. Eg verð að álita, eins og bæði c7C. cHnéersen S Son Reykjavík. Landsins e 1 z t a klæðaverzlun og saumastofa. Stofnsett 1887. Aðalstræti 16. Sími 32. Stærsta úrval af alls- . konar fataefnum . . og öllu til fata. . eg og aðrir hér í deildinni hafa svo oft drepið á, að eins og fjárhag landssjóðs er nú komið, þá sé öll- um þingmönnum skylt, að reyna til að stuðla að því, að útgjöld lands- sjóðs verði sem minst að auðið er. Það er að visu gott að vera spar- samur í orði á fé landssjóðs, en því betra að sýna sparnaðiun í verkinu, og ekki sízt í því, að vera ekki sem harðastur í fjárkröfum sér til handa. Eg skal nú ekki fara frekar út í þá sálma. En eg álit að nóg sé að- gert þó ekki sé gengið lengra með þessa dýrtíðaruppbót en gert var á síðasta þingi. Og eg verð að lofa það, að uppbótina á nú ekki að veita með sama fyrirkomulaginu og þá var gert. Um mig get eg sagt það, að eg er i raun og veru hlyntur hækkun á dagkaupi þingmanna. En eins og nú stendur á og þegar litið er til þess, að enginn starfsmaður landssjóðs fær hærra en 40 °/0 dýrtíðaruppbót, þá finst mér ekki ástæða til fyrir oss þingmenn að setja oss hærra en þá. Þeir vinna í þarfir landsins alt árið, en við sitjum hér að eins tíma úr árinu, og að þessu sinni höfum vér enn sem komið er setið í sam- anburði við kostnaðinn af þingset- unni hér til lítils gagns og í litilli þökk þjóðarinnar. — Mér fyndist hæfilegt fyrst farið er að gera nokkra tillögu um dýrtiðaruppbót þing- manna að ekki sé farið upp úr 40 %, sem er hámark dýrtíðarupp- bótar hjá öðrum starfmönnum lands- sjóðs. Mér þykír sizt ástæða fyrir þingmenn að færa sig lengra upp á skaftið á þessum tímum, þegar lands- sjóður þarf allra sinna muna með, og ótal útgjöld hlaðast á hann úr öllum áttum. Eg get lýst því yfir áður en eg lýk máli mínu, að eg ætla við atkvæðagr. að vera á móti allri dýrtíðaruppbót að þessu sinni til þingmanna, en ekki fyrir það, að mér þyki kaup þingmanna of hátt, heldur af hinu, að mér finst við illa geta aukið við það syndaregistur, með kauphækkun til sjálfra vor, sem við berum fram fyrir þjóðina, að þessu þingi loknu, þótt beinlínis sé það ekki óss að kenna. Willemoes teptur. Búist hefir verið við skipinu Willemoes þessa dagana með lands- sjóðs steinolíu frá Vesturheimi. En í stað skipsins kemur sú fregn, að það sé enn tept í New York og hafi enga steinollu fengið. Þykja þetta illar efndir á brezku samning- unum og furða menn sig mjög á, því mikið er haft fyrir að efna þá vel og dyggilega á vora hlið.

x

Ísafold

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Ísafold
https://timarit.is/publication/315

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.