Ísafold - 13.07.1918, Qupperneq 2

2
IS AFOLD
Fjárhagsnefnd Nd. hefir haft
til rannaóknar það »skakkafall«
axarskafta-stjórnarinnar frægu og
samið um það ítarlega skýrslu til
Alþingis. Þykir oss rétt að birta
þá skýrslu í heilu lagi, svo að
lesendum vorum gefist færi á að
sannfæra sig um, að sízt hefir
verið farið of hörðum orðum um
það ráðleysi. Skýrslan er á
þessa leið:
Samkvæmt þingsályktunartill.
á þgskj. 20 tók fjárhag8nefndin
sér fyrir hendur að rannsaka,
hve miklu fé landssjóður hefði
varið til dýrtiðarlána og dýr-
tíðarvinnu síðastliðinn vetur, og
hverjar og hvernig lagaðar fram-
kvæmdir hefðu verið á því. Fer
hér á eftir yfirlit yfir þessi atriði.
1. Dprtíðarldn.
Eins og kunnugt er hafði stjórn-
in engin lán veitt samkv. lögum
um almenna dýrtíðarhjálp frá síð-
asta þingi, en veitt þessi bráða-
birgðalán:
1. Tilbæjarstjórnar'
Rvíkur 30/n—’17 kr. 100000,00
2. Til bæjarstjórnar
ísafj. *%—’18 . — 100000,00
3. Til hreppsnefnd-
ar Vindhælishr.
*%—’18 .........— 10000,00
4. Tilbæjarstjórnar
Rvíkur 3%—’18 — 50000,00
5. Til hreppsnefnd-
ar Grunnavíkur-
hrepps 2%—’18 — 5000,00
Lánin eru veitt með 51/*0/,
vöxtum og að eins til 1 árs, nema
lán til bæjarstjórnar Rvíkur frá
3%i—’17; þar er enginn láns-
tími tilgreindur. Hefir lands-
stjórnin þá að líkindum ekki
verið búin að fullráða það, hvort
hún veitti lánið eftir lögunum
um almenna hjálp vegna dýrtíð
arinnar eða ekki, en nefndin
gengur út frá því, að þetta lán
sé háð sömu skilyrðum og önn-
ur slík lán.
11. Dýrtiðarvinna.
Fyrirkomulag og kostnaður.
Samkvæmt skýrslu, sem yfir-
verkstjóri dýrtíðar-grjótvinnunnar
í öskjuhlíð við Reykjavík hefir
gefið til stjórnarráðsins, hefir
vinna þessi byrjað 20. nóv. 1917
með 60 mönnum, og fjölgað mönn-
um þegar í 1. viku upp í 100.
Um miðjan desember f. á. var
tala verkamanna orðin 120, og
hélst hún nærri óbreytt til janú-
arloka 1918. Eftir það fækkaði
verkamönnum smám saman, þar
til vinnan var dregin saman um
miðjan marzmánuð og talan færð
ofan í 55. Fyrri hluta aprílmán-
aðar unnu 40 menn;. þaðan af
smáfækkandi ofan í 24, þar til
vinnunni var slitið 30. apríl s.l.
Vinnuflokkar voru flestir 7, þar
til að síðustu, að þeir voru að
eins 2.
Kaupgjald flokkatjóra var 1
kr. um klukkustund fyrir einn
þeirra, en 90 aur. fyrir aðra.
Kaup annara verkamanna 75
aurar um klukkustund.
Daglegur vinnutími var frá 8
—10 kl.st.
Auk þeirra daglaunamanna, er
nú voru nefndir, störfuðu að
stjórn vinnunnar yfirverkstjóri
með 15 kr. dagkaupi og 2 skrif-
Reykjavík.
Útibú i Hafnarfirði. Sími: 9.
Egill iacobsen
Simi: 119.
Útibú í Vestmannaeyjum. Sími: 2.
Landsins fjölbreyttasta Vefnaðarvöruverzlun.
Prjónavörur, Saumavélar, Isienzk flögg.
Regnkápur, Smávörur, Drengjaföt,
Telpuijólar, Leikföng.
Pantanir afgreiddar gegn eftirkröíu ef óskað er.
Ollum fyrirspurnum svarað greiðlega.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur
□□□□□□□□□□□□□
□
Arni Eiríksson
Heildsala.
Tals. 265 og 554. Pósth. 277.
Smásala.
Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög fjölbreyttar.
Saumavélar með fríhjóli
i 5 ára verksmiðjuábyrgð
Smávörur er snerta saumavinnu og hannyrðir.
þvotta- og hreínlætisvörur, beztar og ódýrastar.
JQjjgr* Tækifærisgjafir.
□ □ □□□□□□□□ □!□!□ □□□ □ □ □□:□□!□'□□
stofumenn með 12 kr. dagkaupi
hvbr, eða með öðrum orðum að
sérstök dýrtíðarvinnu-skrifstofa
var starfandi vegna vinnunnar.
Ennfremur var samningsvinna
á talsverðri grjótvinnu.
Sundurliðaður kostnaður við
alla öskjuhlíðarvinnuna erþessi:
1. Vinna og verk-
stjóralaun kr. 75074,52
2. Skrifstofukostnað-
ur — 4765,45
3. Samningsvinna á
grjótvinnu .... — 1002,40
4. Keypt verkfæri
með aðgerðum og
viðhaldi — 6646,17
5. Skúrar og verk-
færakistur .... — 2895,41
eða samtals kr. 90383,95
111. Afurðir vinnunnar.
Fyrri hluta vetrar var unnið
að grjótklofningi, grjótmulningi
og brautarlagningu inn á vinnu-
svæðið, síðari hluta vetrar mest-
megnis að grjótsetningi.
Eftir athugunum Jóns verk-
fræðings Isleifssonar og vikuleg-
um mælingum, sem talið er að
fram hafi farið á unnu grjóti all-
an vinnutímann, er árangur vinn-
unnar samkvæmt skýrslu verk-
stjórans þessi:
Höggið grjót 4358 m
á kr. 4,50 m . = kr. 19611,00
Klofið grjót 2330 m
á kr. 2,00 m . = — 4660,00
Mulið grjót 6200 tn
á kr. 1,75 tn . = — 10850,00
Upp tekið grjót 600
m3 á kr. 5,00 m = — 3000,00
Akbraut 660 m á
kr. 4,00 m . . = — 2640,00
Samtals kr. 40761,00
Þessar athuganir verkfræðings-
ins voru gerðar í aprílmánuði og
þeim þá slegið föstum, í samráði
við yfirverkstjóra vinnunnar, Jón-
björn Gíslason, yfir unnið grjót
allan vinnutímann.
En samkvæmt símskeyti frá 31.
maí þ. á. frá Jóni verkfræðingi
ísleifssyni er bæði magn afurð-
anna og mat á þeim á nokkuð
annan veg, sem sé:
660 m akbraut á 5
kr. =............kr. 3300,00
4400 m klofið grjót
og fullsett á kr.
4,00 =...........— 17600,00
2300 m. klofið grjót
á kr. 2,50 m = . — 5750,00
6200 tn mulningur
á kr. 1,40 tn. = . — 8680,00
600 rúmmetrar upp
tekið grjót á kr.
4,00 m =.........— 2400,00
eða samtals kr. 37730,00
IV. Hafnarfjarðarvegurinn.
Til hans er varið:
1. í vinnu hér um bil kr. 65000,00
2. Keyptar muln-
ings vélar og mótor
fyrir............— 25000,00
Samtals kr. 90000,00
Um þennan hluta dýrtíðarvinn-
unnar verður ekkert sagt, því að
mat hefir ekki farið fram á þess-
ari vinnu, svo að nefndinni sé
kunnugt, en ef hyggja ætti á
yfirlýsingu fjármálaráðherrans,
með því að álit verkfræðings
vantar, ætti svipaður halli að
verða á vinnuafurðum og tilkostn-
aði eins og í öskjuhlíðarvinnunni,
að því þó athuguðu, að hér er
vinnan lögð í varanlegan veg til
írambúðar, sem þurfti að gera.
V. Yfirlit.
Það, sem nefndin verður fyrst
að vekja athygli á viðvíkjandi
þessari dýrtíðarvinnu í öskjuhlíð,
er hinn gífurlegi kostnaður við
framkvæmdir vinnunnar. Það er
út af fyrir sig, þótt verkstjórinn,
ef hann er dugandi maður, hafi
gott kaup, 15 kr. ádag, ogflokk-
stjórarnir 9 eða 10 kr. á dag með
10 tíma vinnu, því að það er orð-
ið svo algengt þar sem landssjóð-
ur þarf að hafa ráðsmenn. En
hitt, að setja þess utan á laggirnar
skrifstofu, sem kostar um þenn-
an stutta tíma kr. 4765,45 sýnist
enda ganga lengra en áður hefir
þekst í likum efnum, og mátti þó
naumast við því.
Þessi skrif8tofuafskifti sýnast
einnig með öllu óþörf. Flokk-
stjórarnir gefa stöðugt skýrslur
vikulega yfir vinnu verkamanna
í sinum flokki, með áritaðri kvitt-
un fyrir kaupgreiðslu. Þessum
Bkýrslum sýnist ekki ókleift fyrir
verkstjórann að koma í stjórnar-
ráðið, þar sem þær eru endur-
skoðaðar, og taka á móti fénu úr
landssjóði til greiðslu á kaupi
verkamanna, enda hefir verkstjór-
inn framkvæmt þetta yfir nokk-
urt skeið í lok vinnunnar. Og
naumast mun hann sjálfur álíta,
að þessa skrifstofuhalds hafi verið
bein þörf til framkvæmdar vinn-
unni.
Þá er annað atriði, kaup verka-
mannanna, sem nefndin getur
naumast látið ógert að gera nokkr-
ar athugasemdir við.
Vinna þessi er framkvæmd yfir
allra harðasta tíma vetrarins, yfir
þann tíma, sem vanalega er lítil
vinna eða óstöðug, eða hjá sum-
um engin. Það mátti því í önd-
verðu vera auðsætt, að árangur
vinnunnar mundi meðal annars
verða því minni, sem tíminn er
óhentugrí til þess að framkvæma
hana á, og af því leiddi þá tví-
mælalaust það, að setja varð tíma-
kaupið lægra, ef ekki átti að verða
fyrirsjáanlegur stórhalli fyrir
landssjóðinn; en til þess hafði
þingið aldrei ætlast með þessari
dýrtíðarvinnuheimild.
Það verður því að álítast, að
stjórnin eða sá hluti hennar, er
fyrir þessu stóð, hafi farið hér
óhyggilega að, ekki einasta hvað
snertir þá hlið, sem að landssjóði
veit, heldur einnig hvað kaup-
gjald verkalýðsins snertir yfirleitt.
Verkakaupið er nú orðið svo hátt,
að framleiðendur landsins fara
varla undir að rísa, og hefir að
mun hækkað frá fyrra ári. A
þetta dýrtíðarvinnukaup að skoð-
un margra sinn stóra þátt í því.
Og vinni landsstjórnin að því með
ráðstöfunum sínum, að til þess
leiði, að lamist að meira eða
minna leyti framleiðsla landsins,
þá verður sú stjórnarframkvæmd
sízt talin þjóðinni til nytja.
Eftir öllu, sem fyrir lá frá upp-
hafi um þessa vinnu, virtist ekki
annað geta komið til mála en
8amningsvinna. í fyrsta lagi var
engin heimild til þess að skoða
þessa dýrtíðarvinnu sem neinn
beinan styrk úr landssjóði, held-
ur að eins atvinnuveiting og til
að kaupa verk sanngjörnu verði.
í öðru lagi sparaðist við samn-
ingsvinnuna alt hið dýra skrif-
stofuhald og qpikið af annari um-
sjón, og í þriðja lagi er það, sem
mestu skiftir, að verkamennirnir
verða, til þess að vinna af áhuga,
að læra að þekkja það og meta,
að sá, sem kaupir vinnuna, getur
ekki keypt fullu verði nema full-
komið verk. Á þeirri undirstöðu
virðist hollast að reisa verklega
framkvæmd, hvort heldur hún er
í þarfir landsins eða einstakra
manna. En eigi verður sagt, að
árangurinn af ýmsum störfum
þeim, er landið eða landsstjórnin
hafa haft með höndum, beri sér-
lega mikinn vott um þetta.
Eins og sézt á kostnaðaryfirlit-
inu hér að framan, hefir kostn-
aður allur við öskjuhlíðarvinnuna
orðið samtals . . kr. 90383,95
en hér ber þó að draga
frá:
1. Keypt verkfæri
með aðgerðum og
viðhaldi (því að lík-
lega hefir landss jóð -
ur kostað aðgerðir
og viðhald á þeim
verkfærura, sem í
samningsvinnunni
voru) kr. 6646,17
2. Skúrarogverkfæra-
kistur kr. _2895,41 kr 9541>58
Verða þá eftir . kr. 80842,37
En samkvæmtáður-
greindu símsk. frá
Jóui verkfræðingi
Isleifssyni, sem
verður að teljast
réttara en það, sem
verkstjórinn hefir
gefið upp, eru af-
urðir vinnunnar
metnar .... — 37730,00
Mism. verður því . kr. 43112,37
sem landsejóður leggur fram, án
þess að fá nokkuð fyrir, eða me5
öðrum orðum beinn dýrtíðar-
styrkur, og þó eru afurðir vinn-
unnar metnar öllu hærra í mati
verkfræðingsins heldur en borgað
var fyrir þær í samningsvinnu
þeirri, sem viðhöfð var. Þannig
var ekki greidd nema 1 kr. fyrir
grjótmulningstunnuna í samnings-
vinnunni, en kr. 1,40 er hún met-
in hjá verkfræðingnum. Fyrir
klofið grjót 12X14 er borgað 1,50
á m í samningsvinnunni, en hann
er virtur á kr. 2,50, að því er
séð verður á skeyti verkfræðings-
ins. En þetta, sem borgað hefir
verið, kemur heim við álit vega-
málastjóra, sem síðar verður vik-
ið að. Af þessu sézt það, að ef
verkið alt hefði verið samnings-
vinna, borguð eins og að ofan
greinir, þá er það enn þá miklu
meira, sem landssjóður verður að
láta fyrir ekkert, heldur en þær
kr. 43112,37, er nefndar voru.
Mætti vitanlega gera þetta reikn-
ingslega upp, miðað við tillögu
vegamálastjóra, en nefndin sér
þess enga þörf, þar sem hver
getur gert það sem vill, því að
tillögurnar fara hér á eftir.
Þessar tillögur vegamálastjór-
ans um grjótvinslu landssjóðs eru
í uppkasti til stjórnarráðsins, sem
legið hefir með skjölum þessa
máls og er bókfært í fjármála-
deildinni.
Skjalið hljóðar svo:
„VERKFRÆBINGUR
LANDSINS.
Reykjavik .... 19 . .
UPPKAST.
GRJÓTVINSLA LANDSSJÓÐS.
Lýsing á grjóti og skilmálar um
grjótkaup landssjóðs.
Þessar teg. grjóts til húsagerða
verða fyrst um sinn keyptar: