Ísafold - 07.09.1918, Blaðsíða 3

IS AFOLD
3
Egill Jacobsen
Reykjavík. — Simi: 119.
Útibú i Hafnarfirði. Sími: 9.
Útibú i Vestmannaeyjum. Sfmi: 2.
Landsins fjölbreyttasta VefnaSarvöruverzlun.
Prjónavörur, Saumavélar, Isienzk flögg.
Regnkápnr, Smávörurt Drengjaföt,
Telpukjólar, Leikföng.
Pantanir afgreiddar gegn eftirkröfu ef óskað er.
Öllum fyrirspurnum svarað greiðlega.
Vandaðar vörur. Ódýrar vörur
Arni Eiríksson
Heildsala.
Tals. 265 og 554. Pósth. 277.
Smásala.
Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög flölbreyttar.
Saumavélar með hraðhjóli
og
io ára verksmiðjuábyrgð
Smávörur er snerta saumavinnu og hannyrðir.
þvotta- og hreinlætisvörur, beztar og ódýrastar.
Tækifærisgjafir.
sjálfsagt að taka fyrir alt málið en
ekki fánsnn einan eða eiastök atriði,
sem engar líkur vóru til að konung-
ur gengi að, hvað þá Danir aðrir. Með
því að taka alt málið, eins og hér
er gert, er hnúturinn og leystur í
fánamálmu, og öllum örðum atriðum,
sem fræðilega hefir verið um þráttað.
Rétt vorn böíum vér nú höndlað og
um leið það öryggi, sem sjálfstæðið
á að gefa. En reynslan verður að
sjálfsögðu að sýna, hvernig þetta
samband þessara tveggja fullvalda
þjóða verður i framkvæmdinni.
Illkvitni og síldarrógur.
Þau undarlegu fyrirbrigði hafa
gerst nú í sumar, að einstakir menn
Og blöð hafa látið sér sæma að ráð-
ast á okkur þrjá menn, sem réðumst
í það að kaupa nokkuð af síld af
stjórn Breta og bjóða hana bændum
innan okkar héraðs og síðar utan
þeirra til fóðurbæti:.
Úr því heimskan og illgirnin
ieynist á svona háu stigi hjá ,þess-
um rithöfundum, sem atað hafa út
pappír með skrifum sinum um þetta
efm, þá finst mér rétt að segja
nokkuð frá tildrögunum til þess að
við réðumst i þessi síldarkaup. Þó
ekki af þeirri ástæðu, að rithöfund-
arnir séu þess verðir að þeim sé
svarað, heldur af hinu, að þögn frá
okkar hálfu mundi af sumum skoð-
uð sem einhver viðurkenning á þvi,
að eitthvert vit eða sanngirni kynni
að felast í illkvitni þeirra.
Það eru þá upptök þess máls, að
om eða rétt fyrir miðjan júnímánuð
siðastliðinn, þá sagði forsætisráðherr-
ann okkur frá því, að enska stjórnin
hefði boðið islenzku stjórninni kaup
á allri síld Breta hér landi, tæpum
50 þúsund tunnum að sögn, fyrir
20 krónur tunnuna. Sagði hann að
stjórnin hefði pegar ákveðtð að sinna
ekki því boði, og það ekki heldur,
þó gera mætti ráð fyrir að hægt
yrði að fá síldina eitthvað ódýrari,
sem ekki væri óliklegt, ef hún væri
keypt öll. Benti forsætisráðherrann
okkur jafnframt á, að úr þvi stjórn-
in ekki ætlaði sér að kaupa síldina,
þá væri athugandi, hvort ekki væri
samt sem áður hægt að koma því
þannig fyrir, að hún kæmi lands-
mönnum að notum. En til fi-ekari
fullvissu um það að landsstjórnin
engin afskifti ætlaði sér að hafa af
brezku sildinni, þá væri rétt að
tala við forstjóra landsverzlunarinnar
og heyra sjálfir álit þeirra um þetta,
það er að segja, ef við vildum eitt-
hvað sinna þessu. Þetta gerðum
við og töluðum við einn forstjór-
anna og sagði hann afdráttarlaust,
að ekki kæmi til mála að þeir legðu
til að landsstjórnin keypti sildina af
Bretum.
Þetta var líka ofurskiljanlegt, þar
sem gert var ráð fyrir þvi, í undir-
búningi þeim, sem þá var hafinn
undir það að stjórnin kéypti síldina
af síldveiðamönnunum, að hún seldi
aftur innanlands að minsta kosti 2 <;
þúsund tunnur af síld þeirri, sem
vænta mátti að veidd yrði í sumar.
En sú sild var gert ráð fyr-
ir að seld yrði á 20 kr. tunnan á
staðnum. Mátti auðvitað telja lik-
legt að ekki þyrfti mikið meira til
notkunar í landinu sjálfu.
Eftir að við höfðum fengið þess-
ar upplýsingar, og að því er við
álitum vissu, töluðum við þrír sam-
an um, hver ráð væru til þess að
koma í veg fyrir að sild sú, er
Bretar áttu við Húnaflóa, yrði flutt
i burtu, án þess bændum gæftst kost-
ur á að fá hana, ef þeir vildu til
fóðurbætis fyrir sanngjatnt verð. —
Eftir þeim upplýsingum sem við
fengum, og þær voru áreiðanlegar,
þá voru einstakir menn þegar farnir
að gera tilboð í síldarbirgðirnar á
sumum stöðum. Var þvi við búið
þegar minst varði að einhverjir fleiri
eða færri myndu kaupa brezku sild-
ina, i því skyni að selja hana sem
slíka til fóðurs, eða þá til verk-
smiðjumeðferðar. En þá mikil hætta
á því, að bændur hefðu neyðst til að
sætta sig við ökjór út ár neyð, ef
litdl yrði sildveiði suma,rsins. Hér
\
\
varð því að bregða við fljótt og
hrökkva eða stökkva, ef með vissu
átti að gagni að koma. Réðumst við
þá með hálfum huga í það, að gera
tilboð i sild þá, sem Bretar áttu á
Djúpuvik við Reykjafjörð, þrátt fyrir
það þó við hefðum enga tryggingu
né vissu fyrir að geta selt aftur eina
einustu tunnu. — Þetta eru í stuttu
máli tildrögin til þess að við réð-
umst i þessi sildarkaup, og getur nú
hver heilvita og óvilhallur maður
séð, að við gerðum það ekki i þeirn
tilgangi að hlaupa í kapp við lands-
stjórnina, né til þess að verða fyrri
til en hún að ná i og koma út
sildinni. Því aldrei hefði okkur kom-
ið til hugar að Jeggja algerlega í
hcettu jjárhagslegt sjálfstaði okkar, ef
viðekki hefðum verið þess fullvissir að
landsstjórnin myndi alls ekki gefa
kost á brezku sildinni til fóðurbætis.
En með því að setja þannig nöfn
okkar i veð, því annað höfðum við
ekki að láta að veði, þá gátum við
trygt það, að Húnaflóaumhverfi að
minsta kosti atti kost á að fá nægan
fóðurbætir fyrir gott ~verð, ódýrara en
þeir oft hafa eða jafnvel nokkru
smni keypt fóðurbæti, og ódýrari
fóðurbæti en hey, metið eftir fóður-
gildi. Mun eg siðar koma nánar
inn á þetta atriði, þegar eg fer að
tala um verðið og svara þokkapilt-
unum. — Hefðum við nú keypt
síldina eingöngu i gróðaskyni, þá
leiddi auðvitað af þvi, að við tafar-
laust hefðum boðið hana hverjum
sem hafa vildi, en það var öðru nær
en svo væri. Það var fyrst eftir að
við þóttumst hafa fengið fulla vissu
fyrir þvi, eftir því sem auðið var
svo snemma á tima, að ekki þyrfti
nema lítinn hluta af þessari Reykja-
fjarðarsíld handa nálægum héruðum,
að við létum öðrum hana fala.
En þrjár ástæður munu aðallega
hafa valdið því að hún var ekki öll
keypt úr nálægum héruðum. Er sú
fyrsta, að bæði úr Strandasýslu og
Húnavatnssýslum voru til talsverðar
birgðir af síldarmjöli, sem menn
keyptu til tryggingar síðastliðið vor,
en þurfti ekki á að halda, en um
það var okkur ókunnugt þegar við
lögðum út í sildarkaupin.
önnur ástæðan ^var sú, að þetta
var svo snemma á tíma, að ekki
var þá fyrirsjáanlegt með öllu að
grasspi'etta yrði svo hörmuleg sem
raun varð á.
En þriðja og siðasta ástæðan var
sú, að á hverju sumri veiðist innan
héraðs talsvert af sild, í lagnet á
fjörðum inni, sem notuð er til fóð-
urs, og bjuggust menn við að svo
yrði enn.
í raun og veru myndi þetta sem
hér er að framan sagt nægja hverj-
um skynbærum manni, sem ekki
hefir sérstakar hvatir og löngun til
þess að klína á okkur óhróðri, til
þess að svifta í burtu öllu þessu
ryki sem upp hefir verið þyrlað. En
úr þvi eg er farinn að skrifa þá er
bezt eg taki til athugunar og and-
svara þær blaðagreinar sem þegar
hafa birst.
Er þá fyrst að minnast á grein,
sem birtist í »Vísi« 12. ágúst eftir
þokkapilt nokkurn á Hólmavík.
Reyndar er greinin svo frámunalega
vitlaus og illgjörn að ekki þarf hún
svara með, en eftir ósk nokkurra
sveitunga minna skal eg minnast á
sum atriði í henni. Meðal hinna
viðrinislegu röksemda gegn okkur
er þetta fyrst, að Englendingar mundu
hafa orðið að flytja slldina burtu af
geymslustöðunum eða jafnvel fleygja
henni í sjóinn. Er það ekki gáfu-
legt? Brosa munu þeir er þekkingu
hafa á málinu, en hinum til skýr-
ingar skal eg geta þess um Reykja-
fjarðarsíldina að áður en við geiðum
kaupin spurðum við Elias Stefáns-
son útgerðarstjóra og eiganda sildar-
stöðvarinnar á Djúpuvík, hvenær
hann þyrfti að vera laus við síld
þessa og sagði haun strax að sin
vegna mætti hún liggja til hausts
eða lengur gegn lóðargjaldi. Nægir
þetta en annars geta menn gert sér
hugmynd um hvort tæpar 50 þús-
und tunnur ekki muni komast fyrir
á sildarstöðvum landsins sem sjálf-
sagt rúma myndu á fimta hundrað
þúsund tunna, en ekki gert ráð fyr-
ir að veiddar yrðu nema 100 þúsund
tunnur í sumar. Já, svo furðanleg
er flónska súl
Þá getur strákur þess að í stað
þess að bjarga héruðunum frá voða.
pá höfum við stcypt peim í voða.
Taki menn nú eftir þessu, þvi
óskammfeilnin, heimskan eða ill-
girnin getur naumast komið skírar
í ljós en í þessum orðum. Að
með þvi að geja mönnum kost á,
með því að bjóða peim fóðurbætir
ódýrari en hey, þá eigum við að
hafa stofnað þeim i voðal
Eg segi nú i annað sinn »ódýr-
ari en hey« og er bezt að eg gefi
skýringu á þeim orðum. Tunna
af góðri sild er af fróðum og reynd-
um mönnum talin til fóðurs sem
næst því jöfn þremur hestum af
meðaltöðu. Mundu þá 10—12 tunn-
ur samsvara sem næst kýrfóðri, og
mætti þá reikna kýrfóðrið á 190—
228 krónur, en það fæ eg út á
þann hátt að eg reikna tunnuna
sjálfa 4 krónur sem eg dreg frá, af
því að eg heyri sagt að einn hrepp
ur þar niðra sem sild keypti af okk-
geti selt aftur tunnurnar fyrir 4 kr.
hverja og er það sist ofhátt. Halda
menn nú að hægt sé að fá ódýrara
fóður af heyi? Ekki þurftu menn
heldur að stofna sér i »þann voða«
að kaupa af okkur fremur en þeir
vildu, ef þeir álitu að þeir gætu
fengið ódýrara fóður. Nei, okkur
sjálfum stofnuðum við i voða með
kaupunum og engum öðrum, enda
er nú þakklætið eftir þvi. — Þa
eigum við að hafa spilt fyrir þvi
að landsmenn fengju síldina fyrir
sama sem ekki neitt, með því
að kaupa síldina svona snemma.
Af þvi sem eg áður hefi sagt
geta menn þegar séð að við
gátum ekki gert ráð fyrir að lauds-
stjórnin keypti síldina og líklegast
heíði hún aldrei gert það, ef síld-
veiðin í sumar hefði ekki brugðist
þrátt fyrir það þó grasbresturinn og
yfirvofandi fóðurleysi hafi komið í'
ljós eða að minsta orðið svo ipiklu
augljósara siðan við keyptum síld-
ina. En gerum nú ráð fyrir, að við
hefðum látið vera að kaupa sildina.
Ætli það hefði verið trygging fyrir
því að aðrir hefðu ekki keypt hana
og sennilega selt hana aftur hærra
verði en buðum hana fyrir? Eg
býst við að fáir muni þeirrar skoð-
unar nema þá kanske þetta Hólma-
vikurfífl. Að minsta kosti er það víst
að boð voru komin i sild á ýmsum
stöðum og þar á meðal Reykjafjarð-
ars ldina. Jú, það var þetta þjóðráð
sem piltunginn hefir bent á, að
banna mönnum að kaupa síldina af
Bretum, og skipa svo Bretum að
selja stjórninni hana fyrir það verð
sem við sjálfir ákvæðum. Það var
leiðinlegt að þetta gáfnaljósl skuli
ekki fyr hafa látið til sin taka t. d.
áðuren ensku samningarnir voru gerð-
ir til þess mönnum hefði dottið þetta
bragð í hug að Jyrirskipa Bretum
hvað þeir skyldu gera og skamta
okkur sjálftr verðið á vörum frá þeim.
Annars mætti benda á það, að
það gat borgað sig betur fyrir Breta,
ef sérstakar ástæður hefðu orðið fyrir
hendi, að losa heldur tunnur sínar
í sjóinn, en selja þær því verði sem
greinarhöfundurinn nefnir. Nú eru
röksemdirnar þrotnar hjá þessum
»dánumanni«, en talsvert af brigsl-
yrðum eftir. Hann talar um að
margt bendi til þess að við höfum
ekki gert þetta af tómri umhyggju
fyrir almenningi, en nefnir ekkert
af þessu »marga«. Ætli hann hefði
ekki gert það, ef hann hefði getað?
Minsta kosti hefði hann átt að geta
látið verksmiðjuna, sem sagt er að
hafi unnið að ritsmiðinni að einhverju
eða öllu leyti, búa eitthvað til.
Að við höfum ef til vill þegið
nokkurskonar mútur af Bretum, er
svo svivirðileg getsök og áburður,
að ekki er hægt eða til neins í blaða-
grein að bera slikt af sér, en á
sveitarfundi í Hólmavik, þar sem eg
las upp Visisgr., hafði eg þau orð um
mann sem kæmi með slíkan áburð,
að lítil æra var honum leyfð, ef
hann þyrði að standa við, en ekki
á við að endurtaka slikt i blaði.
Til þess eru fleiri leiðir. Svo eig-
um við nú að hafa gefið Bretum
peninga ef við skildum ekki hafa
grætt of mikið. Það eru ekki litlir
peningar sem Bretum hefir áskotn-
ast héðan úr lan4i með því að kaupa
sild í fyrra og selja hana nú aftur
fyrir J/4 ~lla kaupverðs 11 Siðustu
málsgreinar þessarar ritsmiðar eru
svo ósvifnar að hér hæfir ekki að
svara þeim, hvað sem annars kann
við að liggja. — Óknytta strákar
voru áður flengdir og eru kanske
enn, fyrir strákapör. Satt að segja
hefði mér þótt sú hirting bezt sam-
boðin greininni og höfundi hennar.
Eitt þykir mér vænt um út af
þessari grein, en það er að hana
hefir ekki skrifað Strandamaður,
heldur aðskotadýr, sem nú er að
vinna sér hyllill á sómasamleganll
hátt. Segi eg þetta mest ókunnug-
um til skýringar og Strandamönn-
um til afsökunar, svo enginn gefi
þeim ósómann að sök.
Eg verð þá víst að snúa mér að1
»Timanum«. Með sinni venjulegu
prúðmensku gerir hann þessi síldar-
kaup að umtalsefni í hverju blaðinu
á fætur öðru og er nú heldur hróð-
ugur vfir að geta kastað aur á menn,
sem ekki eru þjálir þegnar klíkunnar
sem að honum stendur. Það er
líka von að honum verði mikið í
munni, þvi að sjaldan hefir hann
baft eins feitt á milli tannanna eins
og síld. En — meðal annars —
er hægt að jórtra síld? Hérumbil
öllu, sem í þessum þremur blöðum
Títrans stendur, er svarað með því
sem á undan er sagt, en eitthvað
þarf samt að athuga frekar við þær
níðgreinar.
í fyrsta blaðinu er eiginlega ekkert
sagt nema það,' að við höfum »grætt
of Jjár« á síldinni og að málið sé
»órannsakað«. Er þessi gróði okkar
og tjón héraðanna miðað við kaup
landsstjóinarinnar. í næsta blaði
heldur svo sami sónninn áfram um
að Borgfirðingar hafi orðið hart úti
og síldinni haldið þar að þeim. Alt
sem um það er sagt, að við höfum
átt að lata í veðri vaka að engin
önnur síld frá fyrra ári yrði fáanleg,
eru tilhæíulaus ósannindi og síldinni
var ekkert haldið að Borgfirðingum,
að eins heimtuðum við svar af eða
á strax vegna þess að við höfðum
boðið hana fram i öðrum héruðum,
og urðum að afturkalla það framboð
áður en pantanir kæmu ef Borgfirð-
ingar tækju sildina. Lætur blaðið
þess getið í skopi auðvitað að Borg-
firðingar hafi fengiö sérstök kostakjör.
Já, hversu mikið skop sem blaóið
gerir eða hversu mikinn gróða sem
það skapar okkur, þá er það ómót-
mælanlegt, að þeir fengu kostakjör
eftir því sem þá var fyrirsjáanlegt.
Enda er það vitanlegt að aðrir þing-
menn leituðu um sama leyti kaups
á síld hjá umboðsmanni ensku stjórn-
arinnar, en kváðust ekki geta fengið
hana fyrir minna en 20 kr. tunnuna.
Hvernig í ósköpunum er hægt að
lasta það, þó við ætluðum að vera
forsjál r og kaupa síldina i tæka tíð,
úr því landsstjórnin ekki ætlaði sér
að kaupa hana. Við sem keyptum
þessa sild og þeir bændur sem af
okkur keyptn eru alveg jafn ámælis-
verðir eins og bóndi i harðindum á
vorin, sem kaupir mikinn og dýran
fóðurbæti, en svo kemur batinn og
hann þarf ekki á fóðurbætinum að
halda. Hefur af forsjálni lagt út i
óþarfa kostnað. Hver myndi vilja
ámæla honum ? Tíminn heldur að
Borgfirðingar séu okkur gramir. —
Getur vel verið að hann með óhróðri
sínum hafi einhver áhrif i Borgar-
firði og það þvi fremur sem eg heyri
sagt að einn maður, sem ekki þarf
að bregða um drengskap i þesju máli,
geri alt til þess að sverta bæði okk-
ur og Borgfirsku þingmennina. —
Annars silur það sist á Timanum
sem lifir undir því yfirskyni að vera
bændablað, að gera alt til þess að
ófrægja þá menn, sem leggja sjálfa
sig fjárhagslega i voða með þvi að
taka sig fram um það sem aðrir
ekki þora að ráðast í til bjargráða.
Enda eru víst allir sannfærðir um
það, sem þekkja til, að ef við hefð-
um verið i »Tímakl kunni«, þá myndi
blaðið jafnmikið hafa hrósað okkur
fyrir þessar aðgerðir eins og það nú
lastar. Eða hvers vegna tekur hann
þá ekki fyrir fleiri, sem selt hafa
sild dýrara en landsstjórnin jafnt
þingmenn sem aðrir ? Þykir honum
mestur matur í að smella tönnninni
í okkur eða hvað?
En, svo skýst upp óðar en varir
hvar fiskur liggur falinn, í þessum
orðum — »þeirra eigin kjördæmi
hafa sætt verstum kaupumc. Það
var nú reyndar auðvitað að ’í’iman-
um þætti ekki ofsnemt að fara að
undirbúa kosningarnar. Sildin hefir
hingað til verið notuð til beitu fyrir
þorskinn og reynst mæta vel. Ætl-
ar dú Timinn að reyna að færa út
notasvið hennar og beita henni fyrir
göfugri dýr? Fróðlegt að frétta um
árangurinn.
Annars er það eitt af þvi fáa sem
satt er í blaðinu, að við buðum ná-
grannahéruðunum sildina fyrir hærra
verð en Borgfirðingar fengu hana,
en þá er nú eftir að vita og sanna
eins og Tíminn vill gefa i skyn að