Ísafold - 02.11.1918, Blaðsíða 2

JB
2
I S A F O L D
Ofsóknir ,Tímans‘
ug ósannsögli út af síidinni.
„Tímiim“ með skömmum,
með skömmum, með skömmum.
Þetta hróp hefir stnndum heyrzt
á Reykjavíkurgötum. Eru það blaða-
drengir sem hrópa. Þeir eru þi að
selja »Tímant;« á götunum, og hafa
sett sig svo vel inn í hugsunarhátt
þeirra, sem að blaðinu standa, að
þeir vita að þetta eru þau meðmæli,
sem þeir helzt kjósa blaðinu, og
gerir það að útgengilegri verzlunar-
vöru. Nú virðist þetta líka orðið
svo sjálfsagt um »Tímann«, að ekki
þarf einu sinni að nota þetta hróp
iengur tii meðmæla. Nú orðið vita
aliir að blaðið kryddar alloftast síður
sínar með skarnslettum á einhvern,
og gætu því ofannefnd orð vel verið
cinkunnarorð þess héðan af. í blöð
um þeim, sem borist hafa með póst-
unum siðast, heldur blaðið enn áfram
skarnaustri sínum, og þá fyrst og
fremst á okkur þingmennina þrjá,
sem það hefir tekið fyrir út af síldar-
kaupunum, og það af þeirri ástæðu,
að einhver ótti hefir alt í einu grip-
ið blaðið um það, að við værum i
svipinn of hættulegir klíkuhagsmun-
onum, tii þess að mega vera óáreittir.
I »Tímanum« 7. sept. er mikið
um sildarmálið og þar er rítstjórnar-
grein, sem hcitir Þinghelgi, með
ósennilegum aðdróttunum í okkar
gatð. Mun eg alls ekki skifta mér
af þeirri grein. Hún er svo langt
fyrir neðan alt velsæmi, að eg virði
hana ekki svars sérstakiega, enda
eru smánarorð hennar marghrakin,
Þæði í grein þeirri, sem var sama
dag í ísafold, og svo í þessari, er
fer hér á eftir. — Eitt er þó eftir-
tektarvert, öðru fremur, við þenna
greinarstúf. Ritstjórinn virðist nú
aít i einu minnast sinnar fyrri til-
veru, og prédikar þar út af texta úr
biblíunni. Þetta er því merkilegra
sem álíta verður, eftir framkomu
bíaðsins, að hann hafi ekki verið
|>ar á sinni réttu hillu, heldur sé nú
fyrst kominn í þá tilveru, sem hæfir
innræti hans, og gefur honum kost
á að þjóna lund sinni. »Tímanlegir«
hlutir eiga betur við hann en ei
lífðarmálin og eftir framkomu hans
setn ritstjóra er sildartunna honum
hæfalegri ræðupallur en prédikunar-
stóllinn.
í þessu sama blaði skrifar Sigurð-
ur Runólfsson verzlunarstjóri í Borg-
arnesi einhverskonar skýrslu um
síldarkaupin. Ekki þarf eg neitt að
skifta mér af því, þó eg reyndar
ekki skilji vel' hvað hún á að þýða,
og sizt af öllu hvers vegna hann
ekki getur sagt satt, úr því hann fór
að skrifa.
Á eftir yfirlýsingu okkar til Borg-
■firsku þingmannanna, finnur »Tim-
inn« ástæðu til þess að gera þá
athugasemd, að við játum það veia
i Ikv.tni, ef þeim hefði verið borið
á brýn að þeir væru í kaupunum
treð okkur. Þetta er auðvitað vís
vitandi útúrsnúningur, því með »ill-
kvitnislegum umrnæ!um« áttum við
vitanlega við þær aðdróttanir, sem
heyrðust víða um Borgarfjðrð og
senmlega hafa verið sprotnar undan
tungurótum »Tímans«, þær aðdrótt-
anir rð við hefðum borið fé á þá
xil þess að þeir kæmu út síldinni
fyiir okkur. Annars er Borgfirð
ingum til lítils sóma, óhróðurssögur
þær, sem bornar voru þar út um
jafn mæta menn og þessa þingmenn,
bæði þau sem eg áðan nefadi og
eÍDnig i sambandi víð annað mál.
Fnrðar mig á því að »Tíminn« skul-
ekki hafa hlaupið með þær sögnr úr
því hann þó virðist vera dritsker
sérhverrar illmálgrar Leitis-Gróu.
Þá skal eg snúa mér að að aðal-
svargrein Tímans í blaðinu 14.
sept. gegn áðutnefndri giein minni
í Isaíold. En vegna þess að eg
ætla mér ekki fyrst um sinn að
skrifa oftar um þetta mál, þá verð
eg núna nokkuð langorður, um leið
og eg hrek ósannindin og vitleys-
urnar lið fyrir lið í þeirri röð, sem
þær koma fyrir i greininni.
Tímagreinin byjjar á því að eg
hafi >Ioks Idtið tilkiðastz að svara.
Á þetta vist að sýna í hve miklum
vanda við vorum staddir með að
svara og óíúsir til þess. Þessi orð
blaðsins sýna annaðtveggja, afskap-
lega mikla fávizku eða óverjandi
ósvífni. Hvort heidur muni vera,
læt eg lesendurna um að álykta,
eftir þeim kynnum sem hver þeirra
hefir af ritstjóra Tímans. Ailir sem
vildu lita á málið með ofurlitilli
skynsemi og líta jafnframt á póstá-
ætlanir, gátu og geta séð, að okkur
var alve% óm'óquleqt að svara fyr en
við gerðum, af þeirri einföldu ástæðu,
að við sáum ekki og gátum ekki
séð árásir Timans fyr en við kom-
um til Reykjavíkur. En þangað
komum við að kvöldi þess 31. ág.
Og i fyrsta blaði ísafoldar, sem út
kemur eftir það, birtist svo grein
mín. Hefðum við ekki átt leið til
þings, en orðið að bíða þangað til
póstarnir flyttu okkur árásir »Tim-
ans, þá hefði svarið ekki getað kom-
ið til Reykjavikur fyr en seint i
september. Því fyrstu árásarblöðin
komu ekki til Hólmavikur fyr en
4. sept. og það aðeins 2 blöðin frá
17. og 24. ágúst. Þó þetta sé ekki
mikilvægt atriði, þá hefir það þó
sína þýðingu. Það er svo ágætt
dæmi þess hve vönduð blaðamensk-
an er hjá Tímanum og hversu %cr-
sncyddur ritsljórinn virðist vera sann-
leiksást og ráðvendni i ritsmíðum.
Enda er öil meðferð málsins í höndum
hans á sömu vísu. Næst kemur það
í greininni, sem eg verð að álita að
Tíminn hafi talað af sér og honum
hafi mjög skjátlast í ofsókn sinni
gagnvart mér. Það er þegar hann
telur líklegt að cg verði fyrir svör-
um vegna þess að eg »átti úr hæst-
um sess að detta«. Aldrei bjóst zg
við þvi, að Tíminn væri svo grann-
vitur að hann léti það koma í dags-
ljósið hvað honum gekk til að reyna
mannskemdirnar. Það var þá þessi
óparfa ótti um það, að eg yrði ráð-
herra, sem kom honum af stað i
þessu síidarmáli og ckkert aDnað.
Svo grannvitur sagði eg, því það
hlýtur að spilla málstað hans að
koma þannig upp um sig. Vesalings
Tíminn ! Var hann orðinn hræddur
um »klikuaskana« sína, þá smáu og
stóro? Var hann farinn að óttast,
að einhver sjálfstæður maður kæmi
í sæti Tímaklíkuráðherrans, sá er
ekki yrði viljaiaust verkfæri í hönd-
um klíkunnar reykvísku?
Sönnun fyrir því að einmitt þetta
hafi vakað fyrir biaðinu og hann
hafi sérstaklega ætlað sér að ráðast
að mér, er það sem kemur íram i
greininni og á að vera e.tthvað í
áttina til þess að afsaka hina tvo.
Þetta, að »almanuamál« hafi ve-ið,
að eg væri upphafsmaður þessa fyr-
irtækis. Ef svo hefði verið, teldi
eg mér það heiður af hafa sýnt þá
framtakssemi —, en ætla þó ekki
að tileinka mér þann heiður. Sam-
verkamenn minir geta líka, ef þeir
vilja, gert grein fyrir því hvort eg
hafi gint þá út í þetta. Helzt myndi
Tíminn kjósa að geta snúið sig
þannig út úr þessu. Þá væri greið-
ari gatan til þess, sem hann svo
innilega langar til; að ráðast á mig
cinan og ófrægjr mig einan.
Heimskulegt er það líka hjá »Tírn-
anum«, um leið og hann er að reyna
að bola mér burt af þingi, að bera
svona mikið lof á mig. Því mikið
hrós er það, þar sem nann vill teija
fólki trú um það, að beztu menn
þingsins hafi borið það traust ti!
mir, að eg væri helztur til ráðherra.
En beztu menn þingsias er alveg
óhætt að telja stjórnaraudstæðingana
að hinum ólöstuðum. Og með
stjórnarandstæðingum a eg þá sér-
staklega við andstæðinga »Tíma«-
ráðherrans. Er það vitanlega góður
meiri hluti þingraanna. Þessi um-
mæli »Tímans« tel eg hin beztu
meðmæli. Það er bara verst, að
raenn eru orðnir svo hvektir á að
trúa honum, að eg veit ekkí hvoit
þau koma honum að nokkru liði.
Vil eg ails ekkeit reyna til að' iosa
»Tímann« við þennan ótta við rnig.
Þið myndi bara verða til þess að
harm ryki þá upp á. einhvern annan
með óhróðri sinum og ofsóknum,
sem hann teldi líklegan til ráðherra.
Það er nóg fyrir hann I svipinn að
hafa raig milli tannanna. Annars
væri gaman að »mynda« ritstjóra
»Tímans«, þar sem hann með sild
að vopni er að verja mér »búrið«
af ótta fyrir því, að ekkert verði þá
í öskunum næstu mál. — Þegar
hvatir »Tímar,s« koma þannig i ljós,
þá verður það Iíka skiljanlegt, sem
eg spurði um í fyrri grein minni:
hvers vegna hann ekki tæki alla með,
pingmenn sem aðra, sem farið höfðu
að alveg eins og við þessir þrír. —
Líka verður það nú öllum Ijóst,
hvers vegna »TímÍDn« ekki byrjaði
á þessum árásum og óhróðri fýr en
svo seint, að ekki gat komið til
mála að við gætum borið hönd fyrir
höfuð okkar fyrir siðasta þing. Hann
hefir talið meiri líkur til að það
hefði þá fremur einísver áhrif a
þingmenn, þvi vandalaust er að
hrúga saman óhróðri meðan enginn
er til svars.
»Tíminn« held-jr að mér bafi þótt
ilt, að flokksblað mitt skyldi verða
til þess að flytja fyrstu árásargrein-
ina. Ekki er að undra þó »Tíminn«
haídi þetta, því allir vita að honum
dytti aldrei í hug að leyfa neinar
aðfinslur hjá sér um þá, sem hann
telur sér þæga. En eg get fullviss-
að »Tímann« um það, að eg er alls
ekki óánægður yfir því, að blöð,
sem eru mér að ýmsu leyti sam-
mála i landsmáluro, leyfi árásargrein-
um nafngreindum, rúm. Þau sýna
með því óhlutdrægni, — en það orð
efast eg um að »Tíminn« skilji —,
og tel eg það sízt ámælisvert.
Gaman er svo að lesa niðurlag
fyrstu málsgreinarinnar hjá »Tíman-
um«, þegar hann af veikum mætti
fer að reyna að hrekja röksemdir
mínar. Þar segir hann, að svo hafi
verið um hnútana búið, ef síldveiði
hefði orðið sæmileg í sumar, að
landssrjórnin þá hefði getað »selt síld
mjög lágu verði til skepnufóðurs«. —
Þetta undirstiika eg. Nú voru það
einmitt 20 kvónur sem ætlast var
til að sildin þá yrði seld ínnanlands,
og það að eins 25 þúsund tunnur.
Hefðu það orðið 50 þúsund tunnur
varð vcrðið að vera harra, en þá
tunnutölu tilnefnir »Tíminn« til
innanlands sölu. Þetta er vitaniega
alveg rétt hjá »Tímanum«, að verð-
ið var mjög lágt. En hítt er svo
einkennilegt, að einmitt þegar hann
er að álasa okkur fyrir hve dýrt við
höfum selt síldina, þá skuli-hann
telja sama verð og hærra hjá lands-
stjórninni »mjög lágt«. Dæmalaus
sanngirni, samræmi og samvizku-
semi er í slikri blaðamensku I
Ná kemur blaðið með þá vizku,
að »ef síldveiði brygðist, *,at stjórn-
in engu að siður náð kaupum á
brezku síldinni« jú, að vísu er sú
rrun á orðin, en þrátt fyrir það er
það jafnmikil fjarstæða að halda því
fram að slíkt hafi verið fyrirsjáan-
legt þegar við keyptum síldina. —
Þetta er svo mikil ósvífni, að furðu
gegnir að jafnvel »Timinn« skuli
leyfa sér að bera slíkt á borð fyrir
lesendur sína. Ekkert blað getur
sýut lesendum síaum meiri lítils-
virðing en gera ráð fyrir, að dóm-
greind þeirra .sé á svo lágu stigi að
þeir taki slíkar röksemdir fyrir góða
og gilda vöru. Því hvernig gat
stjórnin átt pað víst að aðrir ein-
stakir menn eða félög keyptu ekki
sildina fyrir þann tíma ? Þetta benti
eg á í fyrri grein rr.iuni. og er það
því enn meiri vottur um, hve afar-
erfitt »Tímanum« veitir að finna
rök fyrír sínu máli, þar sem hann
þarf að berja fram eins marghraktar
ástæður ofsóknarmannanna. Það er
lika vitanlegt, og þeim sem ekki
vita auðskilið, að það var tilviljun ein
að nokkur tunna var óseld af brezku
síldinni þegar stjórnin fór að hugsa
um að kaupa og útséð var um síld-
veiði sumarsins. Allir sem fylgdust
nokkuð með og vissu hverju fram
fór um það leyti sem við keyptum
síldina, bjuggust við því þá áhverjum
degi að öll hrczka síldin yrði keypt af
einstökum mönnum. Þetta vissi líka
allra manna bezt einn af forstjórum
landsveizlunarinnar, sern þess vegna
hvatti oss til að kaupa sem fyist,
ef við ekki vildum missa af síldinni.
Það er líka hægt að sanna það, að
ef við ekki hefðum keypt Reykjar-
fjarðarsildina, einmitt þá daga sem
við gerðum það, þá hefði hún hvort
sem er verið seld nokkrum dögum
seinna. En þá hefði engin tunna af
henni komið í Húaaflóaumhverfi.
Hefði það sjálfsagt orðið bagalegt,
þar sem enn vantar síld á það svæði.
Alt þetta hefir »Tíminn« sennilega
vitað. Minsta kosti gat hann vitað
það, ef hann vildi viðhafa samvizku-
semi. En þess er hoaum nú alveg
varnað, og því ekki um það að tala.
Annars má »Tíminn« vara sig á
því að bannfæra yfirieitt þá þing
menn, sem álitu rétt að kaupa brezku
sild na í sumar, eftir að stjórnin var
frá gengin, vildu gera það og reyndu
að gera þrð. Skeð gæti þá að hann
með því veitti einhverjum áverka,
sem hann ekki vildi styggja. Þvi
þeir þingmenn voru víst ekki fáir.
Steikar likur, ef ekki meira, eru fyrir
þvi, að sjálfur »Tíroinn« hafi verið
í sumar sömu skoðunar og við í
þessu máli, þó hann sé núna orðiun
svona gáfaður eftír á. Altaf er
vandalaust að vera það, og slíkir
menn geta altaf láð framtakssömum
og ötulum mönnum og atyrt þá.
Eins og »Tíminn« nú atyiðir okkur
fyrir að hafa keypt síldina, eins
myndi hann geta atyrt bónda þann,
sem sker óþarflega margt af lé sinu
að hausti, af ótta við harðan vetui.
Svo reynist veturinn góður og bónd
inn hefir haft skaða af fækkuuinni.
Við þennan mann mundi »Tíminn«
segja, ef hann viðhefði sömu rök-
semdir og við okkur: »Þú varst
bjáni, því það var auðséð, og ég
vissi vel að veturinn yrði góður«.
Ef »Tíminn« hefði gert ráð fyrir
því i sumar að stjórnin myndi síðar
meir kaupa alla brezku sildina, og
það gæti spilt fyrir að einstakir
menn færu að kaupa sildína, þá er
áreiðanlegt, að hann hefði sýnt það
fyr i orðum og verki. Eða hvers
vegna afstýrði ritstjórinu annars ekkii
þvl, að félag í Reykjavik, sem hann
sennilega er meðlimur i, keypti síid
af Bretum um líkt leyti eða litlu
seinna en við ? Ef hann er í þessu
félagi, þá hefir hann sjálfur veri ð
með í að kaupr síld af Bretum og
einmitt gert þ.ið, sem hann áfellir
okkur fyrir. En ef hann ekki er í
félaginu, þá ei hann þó svo nákom-
inu sumurn í stjórn þess að honum
hefði verið inuan handar og hana
lika sjálfsagt geft, að koma í veg
fyrir að þeir gerðu annað eins axar-
skaít og hann segir okkur hafa gert.
Nú er það fjarri mér, eins og allir
skilja. að álasa félagi þessu þó það
keypti síldina, og þó þeir sennilega
græði á því óbeinlínis á vöru þeirri
sem hún hjálpar þeim að framleiða.
En eg vildi benda á þetta til þess
að sýna samvizkuleysi blaðsins og
að ritstjórinu taiar áreiðanlega móti
bem vitund Kemur það í öllu
þessu svo greinilega í ljós að ber-
serksæðið er svo mikið og löngunin
til að Jiiða mig, að þess er ekkert
gæít, þó að aðrir þingmenn og ein-
stakir menn, sem biaðið slzt vildi
vega að, verði hka fyrir atlögunum,
Dettur mér í hug út af þessu gam-
ait vísubrot, sem eg man hér síðao
eg var barn og á hér vel við:
. . . »Ekki sér hann sína menn
svo hann ber þá líka«.
Tíminn lætur svo sem sér finnist
það biræfni af mér að segja, að mikií
hætti hefði getað verið á því að
bændur hefðu neyðst til að sætta
sig við ókjör hjá einstökum mönn-
um. Það er auðvelt að viðhafa stór-
yrði, þegar röksemdir btestur, en ef
það var »bítæfni« hjá mér að segja
þetta, þá er það altaf bíræfni að
segja sarmleikaun og pet eg vel skil-
ið að Timanum finnist þuð. Auð-
vitað er þetta eins og öll greinin
talað mót betri vituud, því einmitt
reynslan, þó lítil yrði sýndi það að
víða keyptu bæadur síldina hærra
verði, t. d. 24 kr., 21 kr. tunnuna
á sölustað o. s. frv. og gerðu þeir
það þó ótilneyddir svo snemma sem
þeir keyptu. Meira að segja verð
það sem landstjórnin hefir boðið
sildarmjöl fyrir nú i sumar má
víst teljast ókjör borið saman við-
okkar verð og hvað myndi þá hafa
getað orðið, ef einstakir menn læfðn
keypt síldina til þess að láta gera
úr henni fóðurmjöl í gróðaskyni..
Einnig er það víst að einstakir menn
hafa boðið síld i sumar og selt lægra
verði en þeir ella myndu, einmitt
vegna þess, að við gátum selt hana
svona lágt. Þá hef eg einnig heyrt
það að fleiri einstakir menn hefðie
keypt af brezku síldinni, ef þeiœ
hefði þótt það nógu gróðavænlegt:
að selja hana með sama verði og
við seldum nana, en áttu erfiðara
með að fara hærra eftir að við höfð-
um boðið okkar við svona lágu verði.
Ennfremur hefir þess ve ið getið til,
að landsstjórnin kynni að hafa selt
sína sild ofurlitið hærra, ef við hefð-
um ekki selt sild áður. Viljað hafa
verðmuninn sem greinilegastan. Þetta
er nú reyndar ótrúlegt. En hitt er
áreiðanlegt að hún hefir fengið meiri
síld f því við höfðum áður keypt
síld eins og eg hef áður beDt á. Og
að öllu þessu athuguðu er það sann-
færing mín að við höfum gert öllu
landinu greiða með því að kaupa
þessa síld og selja hana svona ó-
dýrt.
»Timinn« kemur með það aftur
að við höfum notað óvönduð með-
ul til þess að koma síldinni út, höf-
um »lokkað« bændur til að kaupa
hana af okknr. Þetta ber hann enn
blákalt fram með fullri ósvífni, þrátt