Ísafold - 04.01.1919, Page 2

2
IS AFOLD
Það varð nukið mál og harðsnúið.
Þi vóra eiðar unnir, sem þóttu vera
loðnir. En brotsjóar haturs og hefni-
girni tóku yfir sjávaíföllin við strönd-
ina.
Varpbóndinn varð ofan á þeirri
sennu eins og lög stóðu til. En
haan vildi ekki eiga aftur í þeim
vopnaviðskiftum, þó að launvígin
héldu á fram, vildi heldur líða skað-
ann, en verða þess valdandi, að sam-
vizkurnar viltust aftur út í svarta-
myrkur. Þarna kom drenglundin i
Ijös, sem hélt aftur af vaskleikanum
því að einurð skorti hann ekki til
þess að leita réttar síns móti marg-
num, né heldur skorti hann áræði
og e!ju.
Vér erum nú að kveðja til fulls
fjörgamla manninn, sem var síung-
ur á þvi sviði, sem hann hafði helg-
að sér. Hann var enn þá, hálfní-
ræður, með vakandi áhuga nær og
fjær á öllum gagnsmunamálum heim-
ilisins, sveitarinnar, sýslunnar og
landsirs. Og hugurinn flaug yfir
hafið með fullkominni tilfinningu
yfir blóðskömm veraldar vorrar suð-
ur í álfunni. — Svo mikil æskuein-
kenni vóru til síðustu stundar á
þessum öldungi, að hann mundi alla
atburði, sem gerðust i landinu eins
o? ungur væri og fylgdi þjóðþrifa-
málunum með sjón og heyrn, óbil-
aðri. Þegar hann tók á verki, nú
sem fyrri, gekk hann að því svo öt-
ull og óskiftur, sem hver stundin
in væri gull að dýrmæti. Petta er
einkenni þess, sem er »vaskur mað-
ur og batnandi*. Hann veit það,
rð iiðin stund kemur aldrei aftur.
Hann veit það, að jafnan er nóg til
að starfa og nauðsynin kallar á þá,
sem hafa mannrænu til starfa. Sá
maður vill aldrei geyma til morguns
Það sem hægt er að gera í dag, af
þvf að pá getur tækifærið verið far-
ið inn i hóp landeyðanna, sem láta
tímann fara forgörðum og sjálfa sig
með, og allar framkvæmdir fúna
niður.
Vér erum nú hér stcdd, til þess
að kveðja fágætlega einkennilegan
mann í sjón og raun, heilsteyptan i
útliti og orðinn eins og höggvinn
væri úr bergi, oiðheidinn og hjálp-
fúsann við margan mann.
Reyndar rak hann sig á það, sem
Guðrún Ósvifsdóttir mælti forðum
daga: »Eigi muntu gæfu til bera,
að gera svo, að öllum liki vel«,
þess var að vænta um þann mann,
sem sat með rausn um hálírar ald
arskeið í þjóðbrautinni. Engum
faónda endist oika til þess, að Ieysa
hvers manns vandræði, þar sem þús-
und menn koma á ári eða þó fleiri.
En tvimælalaust greiddi hann götu
flestra. Hann %af gistingu alla æfi
hverjum manni og veitti húsaskjól,
hlýja og hressingu, þeim sem áðu
sér til hvildar. 10.000 krónur galt
hann til sveitar sinnar, gegn þeirri
þurru þökk, sem kemur vanalega úr
þeirri átt. En hin fjárfúlgan mun
þó hafa verið meiri ef reiknuð væri
sem fór i gesti og ganganda. Eul
þá liggur Laxamýri i sömu þjóð-
brautinni, þó að gestnauðin hafi ef
til vill heldur minkað síðan vegabót-
in kom. Það er islenzkur siður að
þakka betur dánum mönnum en lif-
andi velgerðir. Og sá siður helzt
enn i dag. Þessvegna fellur nú
þakklætið alt að líkbörunum, en ekki
neitt i hina áttina. En pað kemur
seinna panqað. Nú þakka eg í nafni
sveitarinnar og sýslunnar þessum
framliðna gestgjafa risnu hans og
góðgerðir við háa menn og lága.
Og um leið er henni þakkað, sem
er farin á undan en bar fram og
lét i té og hafði ómökin ölláhendi
í viðbót við annir þessa stóra heim-
ilis.
Vér kveðjum nú bóndann, sem
lagði þjóðinni til hóp af góðum þjóð-
félögum. Það hefir sina þýðingu og
hana ekki litla. Reyndar gera það
margir, sem lítið er getið, að auka
þjóðinni krafta. En fáir bera gæfu
til þess að eiga i þeim hóp afspring,
sem ber út um löndin orðstír okk-
ar fámenna og fjarlæga lands, ber
orðstír tungunnar og bókment i vorra
út um álfuna. Hérna við mýrina
er sprottinn þsssháttar kynjakvistur,
og er ekki ennþá séð, hve lan^t
orðstir hans fer með himins skaut-
um. Hér sannast það sem Ragnar
víkingur kvað:
Móðernis fékk mínum
mögum svo hjörtu dugðu.
Snjólaug að Laxamýri móðir Jó-
hanns skálds Sigurjónssonar var af
sama bergi brotin sem Jónas Hall-
grimsson.
Þegar eg nefni Snjólaugu að
Laxamýri, rifjast upp fyrir mér þátt-
ur úr æfisögu Sigurjóns, sem hann
sagði mér eittsinn — niðurlagið af
þeim kafla æfinnar, sem hann réði
ekki við löngun sina í áfengi.
Hann sagðist hafa verið búinn
margsinnis að reyna að temja þá
ástriðu, tbæði fyrir bænastað konu
sinnar og sjálfs sin áeggjan. Hann
mælti: Eg gat það eina viku i
sumar, tvær og næst þrjár. S o
misti eg taumhaldið*.
»Svo bar við eitt sinn að kona
mín lagðist á sæng, þegar eg var í
einu drykkjarkasti minu. Þá var
engin yfirsetukona til, sem völ var
á, og mér leist ekki á blikuna. 1
þeim svifum bar að húsum okkar
Pétur í Rejkjahlíð, sem var vel
heppinn við þau störf, þótt ólærður
væri. En hann var þá mikið drukk-
inn, Eg bað Pétur að sitja yfir
konu minni, því að ekki var um
annað að velja. Hann tókst á hend-
ur ljósmóðurstarfið, og í sama bili
rann af honum öll ölviman. Það
gekk alt ágætlega. En meðan á
þvi stóð, jafnaði samvizkan um mig
þannig, að þá strengdi eg þess heit,
að bragða ekki framar víndropa, ef
Snjólaug lifði. Það er aldur Lin-
eyjar minnar®.
Sá maður sem þetta gerir, er
»vaskur maður og batnandi*. Hann
er drengur góður.
Nú stöndum við hér og litum
yfir langa æfi. Vér stöndum i þeim
sömu dyrum sem húsbóndin* stóð
löngum og leit yfir verkafólk sitt,
og sá mannstrauminn úr, sem fór
um þjóðveginn. Héðan fór hann
úr þessum dyrum, keikur og karl-
mannlegur, um stuud, til þess að
búa á öðrum stað, þegar honum
þótti sem æfistarfi sínu væri lok.ð.
»En röm er sú taug, sem rekka
dregur, föðuitúna til«, sagði forn-
skáldið.
Hingað kom hann aftur, tií þess
að horfa gegn kvöldgeislunnm síð-
ustu. Verkin lofa meistarann og
sporin sjást lengi, þau sem hann
steig.
Þú hafðir sama kveðjuorðið, þeg-
ar þú tókst undir kveðju míua í
fyrsta sinn, þegar eg kom umkomu.
laus drengur í Laxamýri. Og enn-
þá fyrir fáum dögum mæltir þú á
sama hátt:
» Vertu sall! Guð fylgi pér* !
£r hægt að óska nokkrum manni
þess, sem betra er ? Þetta ávarp
gekk jafnt yfir alla, eftir því sem eg
hefi heyrt — einlægt ávarp og em-
kennilegt.
Þess vegna, og svo sökum þess
að þú gerðir margt vel, áttu það
skilið tvímælalaust, að sagt sé við
þig að lokum, það sem bezt verður
sagt við lifandi mann og dáirin:
» Vertu sall. o% guð fylgi pér«.
G u ð m. Friðjónsson.
Gestur: Undir Ijúfum lögum
Alexander Jóhanness. bjó til
prentunar. Reykjav. l'tg.
Þorst. Gislason.
Ef einhver íslendicgur hefði fram
að þessum tíma, verið í vr.fa uro,
að þjóðin hans væri ljóðhneigðasti
þjóðin á Norðurlöndum, þá þyrfti
hann ekki annað, en að líta á bóka-
markaðinn síðustu vikurnar, til þess
að samfærast. Aldtei hafa íslend-
ingar fengið að þreifa eins glögt á
því og nú, hve óvenju margar ljóða-
lindir spretta upp á meðal þeirra,
og hve djúp og breið sú móða er,
sern allar þessar kvíslar streyma fiá.
Og það hefir engin áhrif, þó gaddur
ýmiskonar harðæris grúfi yfir. Þessat
lindir frjósa aldrei. Drepsóttir, eld-
gos, heimsófriður, megna eVki að
stöðva framrás þeirra. Þær streyma
fram engu að síður, nýjar og nýjar,
(Stefán frá Hvítadal: »Söngvar föru
mannsins«, og Gestur: »Und r ljúf-
nm lögum«, og þær gömlu fá nýtt
og aukið uppsprettumagn. (Þor-
steinn Erlingss: »Þyrnar«). Þetta
framstreymi nýrra Ijóðalinda hefir
misjöfn áhrif nú sem fj7r. Sumum
finst þeir sjá eiturylgju vella fram,
ef bólar á nýrri lind, nýjum straumi.
En aðrir hraða sér að farveginum,
krjúpa á kné og teyga svaladrykkinn,
ef hann er þar að fá.
Ein þessara nýju linda, er þessi
bók, eftir Gest: »Undir Ijúfum lög-
um«. Ymsir halda því fram, að hún
sé tær, svali með hreinu, lifandi
uppsprettuvatni, og sá mest, er brot-
ið hefir henni veg og safnað henni
i heild., Dr. Alexander (óharinesson.
Én sumir þeir, er bergt hafa á
strauminum, telja drykkinn göróttan
víða. Og mun það ekki tihæfulaust.
Satt er það, sem Dr. Alexander
segir í formálanum fyrir bókinni,
að margt sé nýtt í henni. Þarna
er margt nýstárlegt: efni, hættir,
ný ljóðstafasetning, og — nýr leir-
burður.
Höfundurinn skiftir bókinni i kafla.
Skal nú stuttlega drepið á helztu
kosti og lesti hvers kafla.
Fyrsti bálkurinn er »Sveinka ljóð«,
alleinkennilegt efni. Er það brot úr
æfi ungs fólks, én harmsaga mikil.
Því endirinn á æsku þess og ástum
verður hjá því öllu á eina leið: ein
fara svo að:
Hann lézt út í Lundúnaborg.
Hún lagðist, og dó af sorg.
Önnur:
Hann hrataði í heitan hver.
Húu hljóp út — og drexti sér.
Og þriðju:
í fölskvanum fundust ein
— i faðmlögum — þeirra — bein.
(Bls. 23),
Góð kvæði eru þarna nokkur, svo
sem: »Nú hækkar sól«, (bls. 5) og
»Höllusöngur«, (bls. 8). Og eitt
kvæði er þarna meikilegt, kvæðið
»Sorgardans« á bls. 10. Um það
hefir einn skarpskygnasti maður á
skáldskap og listnæmasti maður þessa
bæjar sagt, að það væri »ódauðlegt«.
En — sagan er ekki öll sögð.
Áfíií Eiríksson
Heildsala.
Tals. 265.
Póath. 277.
Smásala.
Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög fjölbreyttar.
« .
.3 as
a =
<s> ,EP
"S 55
3C
I
Saumavélar
8
Saumavélar með hraðhjóli
og
10 ára verksm:ðjuábyrgö
Smávörur er snerta saumavinnu og hannyrðir.
þvotta- og hreinlætisvörur, beztar og ódýrastar.
T ækifærisgjafir.
EgiM Jacobsen
Reykjavík. — Sími: 119.
Utibú i Hafnarfirði. Simi: 9. Útibú í Vestmannaeyjum. Simi: 2.
Landsine fjölbreyttasta Vefnaðarvöruverzlun.
Prjónavörur, Saumavélar, isienzk flögg.
Regnkápur, Smávörur, Drengjaföt,
Telpukjólar, Leikföng.
Pantanir afgreiddar gegn eftirkröfu ef óskað er.
Öllum fyrirspurnum svarað greiðlega.
VandaBar vörur. Ódýrar vörur
Hann bætti því við, að manni kæmi
ósjálfrátt til hugar, að Jistin eða feg-
urðin í kvæðinu »væri tilvíljun«.
Og þá hryuur uú óneitanlega mikið
af Ijómanum, sem kvæðið varpar á
oöfund þess, ef ódauðleiki þess er
að eins tilviljun. Annars er kvæð
ið einkennilegt og frumlegt að hugs-
uu, og þó enn fegurra og snildar-
iegra að formi, setningarnar stuttar,
en þungat eins og andvörp. — Þá
er »Kata litla í koti«, (b’s. 15) gott. í
því kvæði er mikil og góð stemning *).
En ekki veit maður hvað hefir kom-
ið höfundinum til þess að birta aðra
eirs ómynd eins og erindið »í ljúía
land« (bls. 17). Enduitekningar geta
verið fagrar. En þarna í þessu
kvæði, ná þær ekki tiígangi sinum.
Aftur á móti er »Hún syngur« (bls.
18) ljómandi fagurt. Þar er endur-
tekningin ágæt, og grípur því fast-
ari tökum, sem sorgin eykst í kvæð-
rau, »uns hjartað springur«, »þú
hézt að koma« minnir óþægilega
mikið á »Söng Sólveigar« eftir íb-
sen. Það kvæði er víða til. Og
geta menn sjálfir borið saman. »Vofu-
dans« er og gott kvæði.
Þá taka við »Vikivakar«. Er
fyrsta kvæðið í þeim flokki »Hó!a-
manna högg«, kveðið undir alislenzk-
um hætti, einföldum og barnslega
þýðum, en þó nndarlega máttugum.
Fer Gestur víða vel með þennan
hátt, en skortir þó mikið á, að fylla
hann því Hfi sem t. d. Davið frá
Fagraskógi tekst að blásaíhann. En
að öllu er þó þetta kvæði svo vel
kveði^, að því líkt er sem sjálfur
þjóðarandinn yrki þarna. Gottkvæði
er einpig »Tistram og Isodd«, (bls.
40). Kveðið undir sama hætti. Er
einkar fagur endir þess kvæðis, og
snertir hjartarætur manna.
Þá er bálkur, er höfundurinn nefn-
ir »Hendingar«. Mörg eru þar
kvæðin. En fátt, sem maður hefir
ekki séð eða heyrt áður. Munuriun
i) Þetta orð er að vinna sér land
í riki íslenzkrar tungu. Telja sumir
hinna smekkvísustu menta manna
okkar, tungunni heldur vegsauki en
hitt, að þvi að eignast það.
að eins sá, að það litur öðruvísi út
á pappirnum. Manni dettur stund-
um í hug, að mest rækt sé lögð við
fjölbreytni háttanna, hugsanagildinu
ekki gert eins hátt undir höfði. — Á.
meðal þeirra kvæða, er vekja at-
hygli manns, er t. d. smákvæðið
»Hekla« (bls. 81) það er einhver
kaldur kraftur í þessum hendingumr
»Hlýddu vikurvendi landið:
velti á hreysia glóð beit eisa.
Endur bót er elda grandíð:
ógnir leysa menn og reisa*.
Aftur á móti virðist matini, sem
það hefði verið skaðlaust þó vísan
sú arna hefði legið kyr hjá föðurn-
um:
Þó það sé nú ekki lengur
orðið hér til siðs,
upp eg róla á efstu hóia
einn mlns liðs.
Kvæðið »Meðan« (bls. 86) er gott^
heilbiitít og holt. Og »ÁIfakóngur-
inn« (bls. 88) er yndislegt kvæði,
regluleg lyrik. Og í »Haust« (bls»
91) er ástúðleg undiralda. Eins er
með vögguljóðið: »Þei, þei og ró
ró« (b!s. 93). Man eg að mér þóttt
það einhvernveginn draumljúft kvæði
fyrst er eg heyrði það, undir lagi
Sigfúsar. — En »Norðurljósin« (bls,
95) er fullkomlega í ætt við leir-
burð. »Svana söngur hljómit (bls„
103) veit eg ekki til hvers er prent-
að. Það er eitt erindí og getur hver
oiðið feitur af, sem vili:
Svanasöngur hljómi
sölin blessuð ljómar
yfir heiðinni bá.
Þar, sem hana eg má
mina hugljúfu sjá
á sumardag.
»1 hálfum hljóðum« heitir eirm
bálkurinn. Og er það versti hlutinnp
þai er fæst af hinum betri kvæðum»
í honum er t. d. annað eins ónýtt
og þetta:
Það er hátt upp í himininn„
að hoppa þar inn: