Ísafold - 25.01.1919, Blaðsíða 2

2
IS AFOLD
flvarp.
Vér undirritaðir höfum verið til þess nefndir að gang-
ast íyrir samskotum meðal lærisveina, samverkamanna og
vina próf. dr. phil. & litt. Isl. Björns M. Ólsen til þess að
sýna minningu hans einhvern sóma. Hefir oss þótt tilhlýði-
legast, að máluð verði af honum vönduð olíumynd og gefin
Háskóla íslands til minningar um hinn mikla vísindamann,
ágæta kennara og lyrsta rektor hans. Því, sem kynni að
verða umfram það, sem myndin kostar, mun verða varið til
þess að heiðra minningu hans á einhvern annan hátt.
Samskotin má senda einhverjum af oss undirrituðum,
og mun síðar verða gerð opinber skilagrein fyrir því, sem
inn kemur.
Reykjavík 22. jan. 1919.
t
Agúst H. Bjarnason, Sigurður Nordal,
F. h. heimspekisdeildar Háskóla íslands.
G. T, Zo'éga. Þorleifur H, Bjarnason,
F. h. hins almenna Mentaskóla.
jtón Jacobson,
F. h. Stúdentafélagsins í Reykjavík.
Önnur blöð eru vinsamlega beðin að birta þetta ávarp.
Þá er nú síðast að geta þess, er
hann sérstaklega hefir unnið í þarf-
ír hiskóla vors. Nú í 12 kenslu-
misseri samfleytt fram til síðasta
hausts, er hann fékk undanþágu frá
kensluskyldu sakir heilsubilunnar,
faefir hann haldið fyrirlestra um
bókmentas'óqu Islendinqa og jafnframt
skýrt og farið yfir Eddukvaðin. Bók-
mentasögu vora hefir hann nú i
þessum fyrirlestrum sínum rakið frá
upphafi og alt sögutímabilið svo að '
segja á enda, og mun margur hlakka j
til að lesa það það rit, er það kem-'
ur fyrir almenningssjónir. En Eddu-
skýringum hans mörgum er þegar
viðbrugðið af lærisveinum hans og
öðrum, er hafa haft færi á að kynn-
ast þeim (sjá Arkiv for nord. Filologi).
Þá er háskóli vor var settur á stofn
vorum vér svo lánsamir að öðlast
próf. Ólsen fyrir fyrsta kennara
hans \x isl. fræðum. Lán megum
vér telja þetta, sökum þess, að próf.
B. M. Olsen nýtur að makleikum
álits og heiðurs víða um lönd sem
einn binn allra fremsti meðal nú-
lifandi íslenzkufræðinga, enda befir
hann hlotið margvíslega viðurkenn-
ingu fyrir. En um hina fágætu og
ágætu kennarahæfileika próf. B. M.
Olsens getið þér hinir mörgu bor
ið, sem hér eru viðstaddir og all-
flestir hafið verið lærisveinar hans.
Oss samkennurum hans hér við há-
skólann er einkarljúft að votta, að
samvinnan milli hans og vor hef-
ir verið Ijúf og þýð, og á hinn
bóginn viljum vér ekki dyljast þess,
að vér höfum miklast af þvi að
mega telja hann i vorum hóp. Qft
höfum vér kent bjarnarylsins í sam-
vistunum við hann, og þess megum
vér minnast, að fáir hafa kunnað að
brosa svo hlýtt og inniiega eða
hlæja svo dátt og hjartanlega eins
og hann, þegar svo bar undir. En
þó bjó jafnan alvaran og ábyrgðar-
tilfinningin að baki.
Oss ætti að vera öðrum fremur
skylt og þá sérstaklega við þe ta
tækifæri, þegar hann er að kveðja
oss og láta af embætti, að votta
honum þökk vora og heiður fyrir
alla hans miklu og góðu starfsemi.
Hefir oss virst, að það yrði ekki
gert á annan hátt tiihlýðilegri en
þann, að vér gerðum þenna fyrsta
rektor vorn og fyrsta kennara há-
skólans í íslenzkri tungu og menn-
ingarsögu að Jyrsta heiðursdoktor í ís-
ritaði fyrst um þessi skeyti í enskt
tímarit, »Occult Review*. Þar segir
hún, að í skeytunum hafi verið
»dýrlegar og ómótmælanlegar sann-
anir« þess, að lífið haldi áfram eftir
dauðann. »Eg get enn ekki skýrt
frá þessu nákvæmlega. Það, sem
fyrir mig hefir borið, er dásamlegra,
furðulegra, óvenjulegra og víðtækara
en svo, að frá því verði skýrt i
snatri*, segir hún, enda haldi það
áfram og sannanirnar séu að eflast.
Hér fer á eftir meginkafli grein-
arinnar. Eg trúi ekki öðru en að
mörgum þyki hann hugnæmur:
»Einn af helstu mönnum Guð-
spekifélagsins hefir tvisvar lagt mikil-
vægt verk til hliðar, til þess að koma
heim til mín og vera vitni þess,
sem eg er að fá; og hann og tveir
til þrír aðrir vinir minir, sem tekið
hafa þátt í þessu, finna það, eins og
eg finn það, að jafnvel Sir Oliver
Lodge hefir ekki fengið, í sinni dá-
samlegu bók »Raymond«, jafn-óvið-
ráðanlegar sannanir fyrir því að lífið
sé ódauðlegt og endurminningarnar,
eins og mér hafa verið veittar.
»Þegar timi verður til þess kominn,
mun það verða gert kunnugt veröld-
lenzkum jrceðum fyrir það marga og
mikla, sem hann hefir afrekað í þarf-
ir tungu vorrar, bókmenta og menn-
ingarsögu.
Sóttvörnin og læknarnir.
Athugasemd.
Vik, 31. desbr. 1918.
Simleiðis hefi ég frétt það, að
Guðmundur prófessor Hannesson
hafi að einhverju leyti tekið að sér
að »svara fyrir* læknavöldin i
Reykjavik út af ummælum minum
í grein þeirri, sem birst hefir í ísa-
fold fyrir skömmu um ábyrqðina á
því að sýkinni var hleypt inn i og
yfir landið.
Orðum prófessorsins, eins og þau
kunna að liggja fyrir, get eg að svo-
stöddu ekki svarað út i æsar, ef þau
annars gefa tilefni til sliks, — með
þvi að grein hans hefir skiljanlega
ekki borist hingað enn. Eg hefi að
eins heyrt þetta úr efni hennar, sem
nú skal minst á:
x. Hann vill bera blak af vini sín-
um og nafna, landlækninum,
er eg tel að í sök sé og beri
mesta ábyrgðina. Við það hefi
eg i rauninni ekkert að athuga,
með þvi að eg geri ráð fyrir,
að það sé ærlega meint. En
mér hafði að visu áður bor-
ist það til eyrua, að syðra væri
mynduð einskonar »lækna-
samábyrgð*, meðal nokkurra úr
þeim hópi, er vitanlega óðu
reyk í máiinu í upphafi,
og vildu þeir nú alls eigi
kannast við neina ávirðing.
Eg verð nú samt að teija, að
prófessorinn geti ekki, ef hann
hugsar vandlega út í þetta efni,
með góðri samvisku mælt þvi
bót, að ekki var hafist handa
þegar í stað, til þess að hindra
að veikin kæmist til landsins,
— nema svo sé að hann hafi
verið eitthvað með i ráðum, á
sömu sveif og landlæknir,
þá er gera átti ákvörðun um
það, hvort allsherjar sóttvörn-
um skyidi beitt eða ekki. En
um það er mér ókunnugt, eins
og eg vist gat um í fyrri grein
inni, sem fyrir mig hefir komið, og
hver sem hefir eyru mun heyra og
skilja.
»Það, sem mér hefir verið birt,
eykur mina miklu ást á og lotningu
fyrir þeim guði, sem er bak við
þennan alheim, og fyrir öllum heil-
ögum englum hans. Síðan er mér
var gefin þessi náðargjöf, hefir öll
sorg mín út af þvi, að ástkær eigin-
maður minn var frá mér tekinn,
breyst í fögnuð út af því að hon-
um skuli vera leyft að flytja heim-
inum jafn-dýrleg sannindi. Og aldrei
getur það komið fyrir mig aftur að
finna til einstæðingskapar, þunglyndis
eða hrygðar. Allur alheimurinn finst
mér glampa af ljósi. Aður fanst
mér æfibraut mín afar-dapurleg, þegar
hún var að beygjast niður á við í
áttina til ellinnar; nú er hún i min-
um augurn þjóðbraut, sem liggur
upp á við til óendanlegrar dýrðar.
»Fyrir tveim mánuðum gerði eg
uppreist gegn þeirri hugsun að vera
kúguð til þess að dvelja á jörðunni;
nú þakka eg guði fyrir það, að mér
er leyft að vera hér og taka á móti
þessum boðskap frá manninum min-
um, og flytja hann þjáðum sálum,
minni. Það má vera lýðum
ljóst, að það er landleeknirinn
og enginn annar, sem ber aðal-
ábyrgðina, bæði lagalega og
eins í raun réttri, eftir því sem
nú er upplýst, og sú ábyrgð er
orðin svo þung, að engin leið
er, að hann geti risið undir
henni áfram í því embætti.
2. Prófessorinn kvað telja, að »afar-
lítil líkindi* hefðu verið til þess,
að takast mundi að varna sótt
þessari að komast til landsins
(eða að breiðast út ?). Eftir því
þó nokkur líkindi — og hví
voru þau ekki rcynd? Það
var bláber skylda þeirra, er
um það áttu að sjá. En það
var vanrækt. Og í annan stað
er svo langt frá, að nokkur
sönnun sé komin fram fyrir
því, að líkindin hafi verið lítil,
að það verður að teljast alveg
vaýalaust, að likindin vóru ein-
mitt óvenjulega mikil. Eg hefi
áður bent á þá alkunnu, hvern-
ig samgöngum við landið var
og er háttað á þessum tímum;
í lófalagið að hafa fullar gætur
á þeim (tiltölulega fáu) skipum,
er til landsins koma, kostnaðar-
lítið, ef reglan hefði verið tek-
in upp. Og eg fullyrði, að af
því hefði að öðru leyti enginn
bagi orðið, þótt hvert grun-
samt skip (eða grunsamir að-
komendur) hefði orðið að vera
ákveðinn tima í haldi eða kví
á fyrstu höfn við landið. Sam-
göngurnar gátu haldist að mestu
óbrjálaðar fyrir þvi, enda lands-
menn vel birgir þegar i haust
að helstu lifsnauðsynjum, er fá
þurfti að.
Og halda menn ekki, að það
verði nauðsynlegt um hríð
framvegis (næsta sumar), að
minsta kosti þeim héruð-
um, er ekki hafa enn lagst
undir sóttina, að hafa ein-
hverja gát á aðkomuskipum og
fara varlega í mök við þau?
Hefði orðið ókleifara að gæta
varúðar frá öndverðu? Eg held
síður en svo, og eg geng að
því vísu, að það geti ekki verið
tilætlun sjórnarvaldanna að ofur-
selja eftirlitslaust heilbrigða hluta
landsins þessu sama fári á næst-
unni. — Og hvað sanna varnir
sem eru við því búnar að veita hon-
um viðtöku.
»Sem stendur get eg ekki annað
gert en biðja þessa sorgmæddu
menn að þerra af sér tárin og leita
rósemi og biðja án afláts um þá
stillingu hugarins, sem gerir fram-
liðnum ástvinum þeirra unt að segja
við þá: »Við lifum enn og við elsk-
um enn. Eilíft líf er sannreynd;
við munum enn eftir þeim, sem
okkur þykir vænt um, og það er
óhjákvæmilegt að þeir finni okkur
aftur, sem elska okkur enn.
»Þetta mun verða boðskapur sér-
hverrar elskandi sáiar, sem fariu er
úr líkamanum, og allar munu þær
segja, að lífið sé betra og gleðirík-
ara þar en hér«.
Frú Wilcox hefir ekki látið við
það lenda að eignast þessa vissu, er
hefir haft svo gagngerð áhrif á hana,
sem lýst er hér að framan. Hún hefir
líka gerst postuli fyrir þessa vissu.
»The Christian Commonwealth* fer
meðal annars þessum orðum um
hana 27. nóv. síðastl.:
»Fyrir sex mánuðum hafði hún
aldrei staðið á ræðupalli frammi fyrir
almenningi. Nú leggur hún mikið
þær gegn útbreiðslu veikinnar,
sem gerðar hafa nú verið hér á
landi prátt jyrir alt, og enn þá
með góðum árangri? Hvað
annað en það, að þetta að sjálf-
sögðu tekst — og hefði tekist
þegar —-, ef vilji og atorkaeru
fyrir hendi.
3. Þá heldur prófessor G. H. því
fram, trúi eg, að í »Reykjavík
— höfuðstaðnurn — skort flest,
sem á hefði þurft að halda* til
þessara sóttvarna, og að >heil-
brigðismálin séu þar í mestu
óreiðu« (og víðar um land?).
Þetta er ótrúleg fullyrðing, og
fyrrihluti hennarað minstakosti
mun víst flestum þykja fárán-
legur. Eg veit ekki betur en að
í Reykjavík sé flest það saman
komið, sem mestu ætti að geta
orkað í þessu efni: Þar eru öll
æðstu stjórnarvöld saman kom-
in, þar eru læknisdómar mestir
og bjargráð tiltækilegust í hví-
kapp á að bera vitni um þá hjálp og
leiðbeining, sem hún hefir fengið
beint frá eiginmanni sinum, er fór
inn í annað líf fyrir hér um bil
hálfu þriðja ári. . . . Hún var stödd
í einum af skálum Kristilegs félags
ungra manna á Frakklandi, þegar
hún varð þess vör fyrsta skiftið, að
hún ætti að tala við hermennina um
annað líf. . . . Henni finst alt sitt
liðna líf, með þess óvenjulega miklu
alþýðuhylli, hafa að eins verið inn-
gangur að þeim andlega þroska, sem
hefir það í för með sér, að hún
hefir mjög ákveðinn boðskap að
flytja veröldinni — boðskap, sem
tekinn er út úr reynslu sjálfrar
hennar.«
Hún gerir sjálf nokkura grein
fyrir þessu í bréfi, sem prentað var
í haust í enska bl^ðinu »Light«. Það
bréf fer hér á eftir:
»Eg hefi verið sjö mánuði í Frakk-
landi og verið dálítið að fást við
ófriðarstöif með ýmsum hætti: eink-
um og sérstaklega flutt ræður yfir
þúsundum Bandaríkjahermanna í her-
búðum og spítölum.
Eg fór til Frakklands i siðastliðn-
um febrúarmánuði. Þá var þar mikil
vetna, þar er fjármagn meira
en nokkursstaðar annarsstaðar i
á landinu, þar er flestum og
flestu á að skipa, — og þar
mætti loks ætla, að áhuginn
væri í rikustum mæli og mest
vakandi fyrir slíkum framkvæmd-
um sem þessum. Þar er með
öðrum orðum áreiðanlega auð-
veldast að koma þesskonar ráð-
stöfunum á stað, hvað formið
snertir, og ætti einnig að vera
það í verki.
Að því er kemur til óreiðunn-
ar, sem prófessorinn telur svo
gífurlega á heilbrigðismálunum
í höfuðstaðnum, að sóttvöra„
eða sóttkvíun á skipum, eins
og hér er um að ræða, hafi
þessa vegna ekki getað komið
til mála, þá er því fyrst til
að svara, að þetta hlýtur að vera
hugsunarlaust bull út í loftið.
En ef þetta hinsvegar væri sattr
þá er það hin þyngsta og al-
hætta á ferðum. Fyrsta mánuðinn
var eg í París, og þá var skotið á
hana úr flugvélum og með lang-
drægum falibyssum. En eg vissi, að
mér var óhætt, af því að það var
elskhugi minn í astralheiminum, sem
hafði sagt mér að fara. Þann 22.
október 1917 (17 mánuðum eftir
brottför hans úr líkamanum) hafði
maðurinn minn sent mér skeyti og
skorað á mig að fara til Frakklands.
Vinir mínir i Ameríku hafa afskrift-
ir af þessum skeytum; í þeim eru
spádómar um alt, sem fyrir mig
mundi koma þar, og allir hafa þeir
spádómar ræzt og meira en það„
Þann 30. júlí fór maourinn minn
að skora á mig að búa mig undir
að fara til Lundúna í októbermán-
uði. Eg var þá i Tours, og hafði
fastráðið að dveljast í Frakklandi
fram í febrúar. En svo fast var lagt
að mér í skeytunum, að eg kom
hingað (til Lundúna) xo. október.
Staðhæft var, að stórmerkileg atvik
mundu hér fyrir mig koma og að
mér mundi auðnast að verða að
viðtæku gagni. Mér var sagt, að mér
mundi verða hjálpað, að mér mundi
verða gefið meira ljós, og að eg.