Ísafold - 28.06.1919, Qupperneq 2

2
T5 AFOL D
H.f. Hinar sameinnðu íslcnzku Yerzlanir
(Gránufélagið, Tulinius og A. Asgeirssons verzlanir)
Skrifstota í Reykjavík í Suðurgðtn 14.
Símnefni: »Valurinnc. Pésthólf: 543. Sími: 401.
Heildsala:
Selur allskonar útl. vörur fyrst um sinn eftir pöntun — — Kaupir ailar ísl. afurðir.
Kaupa aliar íslenzkar vörur.
Á.B. Nordisk Handel Kapt. N. Unnérus Stockholm. Reykjavik.
Selja allar sænskar vörur.
að hún nær ehki fyrri hlutanum.
Höfundurinn cýtur sín auðsjáanlega
ver í því lofti en hinu. Honum
mun láta betur að lýsa andlegum
ihugamálum mannanna, hinum eilífu
hjaðningavlgum hins gamla og nýja,
heldur en kapphlaupinu um auðæfi
og allri þeirri úthveifu mannssálar-
innar, sem þar kemur í Ijés. Vegna
þess, að höfundurinn er með efni,
jsem er honum íjarskylt, sem á ekki
neinn samræman streng i hans eigin
brjósti, þá verður lýsingin litdauf,
dálítið stykkjótt, og sálarlif persón-
anna yfirborð, sem við fljótum ofan
i og fáum lítið skygnst til botns í.
Og þarna bregður ekki upp, nema
i örfáum blaktandi leiftrum, þeim
megin-blossum, sem lýstu söguna
>Jón á Vatnsenda« : samband manns-
sálarinnar við guð, og þrá hennar
til að leggja af sér óþörf bönd. í
henni var göfug framsókn hinna
ínnri krafta mannsins móti ytri
hömlum. I þessari sögu, »Hildálf«,
i nær því engin slik þróun sér stað.
Þar yfirgnæfir þeysandi flugaferð
peningaleitarinnar. Og í þeirri leit
verður sumt Ijótt og ófagurt.
Ekki er þó með þessu verið að
gefa í skyn, að ekki sé ýmislegt
vel sagt og athugað í þessari bók.
Trúarjátning Karls eða lífsskoðun
■{bls. 230—240) er fögur og í sum-
um atriðum stórfengleg. En hvernig
og hvaðan er honum alt í einu kom-
inn si þroski, sem hann sýnir þas ?
Hann hefir áður lítið skift sér af
þeim vegum, sem liggja að hjaita
tilverunnar. Fátt hugsað um þræð-
ina i bans eða annara lífi, sem hann
gat rakið sig eftir þangað. En þarna
i hólnum heima, við hlið konunnar,
i kvöldkyrðinni, undir bláum himni,
finnnr hann alt i einu einn af feg-
urstu draumum manrsandans risa
upp i sál sinni. Það er sagt, að
þroski sálarlífsins komi stig af stigi.
En þarna saknar maður margra stiga
í þioska Karls. Þessi samúð hans
með lífinu og samræmi við alla lifs-
heildina, kemur manni á óvart.
Manni skilst, að þar talar höf. fyrir
sinn munn, en ekki þeirrar persónu,
sem birst hefir i Karli. Þessi sam-
tið getur ekki verið risin upp af
eðli og breytni hans, eics og hann
hefir komið fram og verið skýrður
í sögunni. Og það spillir persónu-
gildi Karls og sögunni sem heild.
Yfir höfuð sýnist höf. hafa verið
of óvandvirkur við sjálfan sig á kðfl-
um. Það eru setningar í þessan
bók, sem illa fara, en sem ekki áttu
sér stað í hinni fyrri, og höf. hefði
auðsjáanlega átt hægt með að hafa
öðruvísi. T. a þetta á bls. 85: »og
sérhvers eigið jeg viitist blossa úr
augunum*. Þetta er eins og illa
þýdd danska, og hefði verið hægt
að bæta með örfáum pennadráttum.
Þá er þetta á bls. 215: »Það var
asahláka í sál hans, og hann gat
ekki varist því, að nokkuð brytist út
á hvarmana«. í fyrsta lagi er setn
ingin dönskuleg, og í öðru lagi er
samlíkingin óheppileg. Manni dettur
í hug, að hann hafi grátið gruggug-
um tárum. Asahláku fylgir að jafn-
aði leysing og leysingunni grugg-
ugir straumar. Sama má segja um
setninguna á bls 227.: »Umhverfið
veitti sæluþrungnum orkustraum inn
i sálir þeirra*. Þessi »orkustraum-
ur« hefir náð ótrúlegri útbreiðslu
og gengi síðan Hermann Jónasson
kom fyrst með hann i »Dulrúnum«.
Síðan er þetta orð notað í öllum
mögulegum og ómögulegum sam-
böndum. Alt sendir frá sér »orku-
strauma* og fær »orkustrauma«. —
— En ekki þætti mér undarlegt,
þó þessi bdk yrði meira ksin og
betri talin en »Jón á Vatnsenda«.
Hún er barn sins tima og ber ein-
kenni þess. I benni finna menn
þyt og þotsta peningamannanna.
Og sá þytur lætur nú mörgum
yndislega í eyrutr. Og sá þorsti
er nú af mörgum talinn heilagur.
/. B.
Norrænt stúdentamót
i sumar.
Eins og að undanförnu stofnar
hið norræna stúdentasamband til
norræns stúdentamóts í sumar, og
stendur það frá 28. júlí til 2. ágúst,
á Tvildemoen við Voss í Noregi.
Fundarstöðvarnar eru hinar feg-
urstu og liggja við járnbrautina
milli Bergen og Kristjaníu, ekki
langt frá Bergen. Kunnir rithöf-
undar og vísindámenn frá öllum’
Norðurlöndum tala á mótínu. Af
íslendingum talar skáldið Guð-
mundur Kamban.— Fyrir stúdenta
héðan að heiman, er kynnu vilja
sækja mótið, myndi kostnaðarminst
að fara beint til Bergen, ef ferðir
falla, og svo þaðan til mótsins. En
vegna þeirra, er fara kynnu um
Höfn, skal eg geta þess, að ferðin
þaðan fram og aftur til Voss kostar
100 kr. í þriðja flokks járnbrautar-
vagni. Dvalarkostnaður þátttak-
enda á mótinu verður 50 kr.
Þeir stúdentar héðan frá íslandi,
er kvnnu að vilja sækja mótið,
snúi sér til undirritaðs (Smiðju-
stíg 7), helzt fj-rir 5. júlí. Æski-
legt hefði verið að mótið hefði verið
boðað liér með lengri fyrirvara, en
náuðsynlegar orðsendingar frá
stjórn mótsins bárust mér ekki fyr
en nú með „Gullfossk ‘.
Reykjavík, 26. júní 1919.
Kristján Albertsson.
Úr Skaftártunga:
Heyskaparhorfur litlar sem engar,
en sauðhagi sæmilegur og ^kki kveð-
ið að vanhöldum á skepaum, er
frarn komust í vor.
Nýlega eru látin: Helgi Nikuids-
son i Svinadal, áður bóndi í Ytri-
Asum, fjorgamall og blindur, skýr-
le:ksmaður — og Vigdís Björnsdóttir,
roskin nokkuð og dygðahjú.
ReyklaYíjŒraniiáll.
Arne Möller, prestur frá Danmörku,
er skrifað hefir oft um ísland vinsam-
lega og vel i dönsk blöð og tímarit,
er staddur hór í bæ um þessar mundir.
Hann ætlar að pródika í dómkirkjunni
kl. 5 á morgun.
Gullfoss kom hingað á þriðjudaginn
var. Meðal farþega voru: Thor Jen-
sen útgerðarmaður og frú hans, Sig-
urður Briem póstmeistari og frú, Emil
JS’ieisen framkvæmdarstjóri, Ragnar
Ölafsson konsúll og frú, Þorvarður
Þorvarðarson prentsmiðjustjóri, Þorkell
Þorkelsson löggildingarstofustjóri 0. fl.
Lík Aall Hausens fanst á floti í
hafnarmlnninu síðastl. miðvikudag.
„Lagarfoss" kom liingað í gær og
lagðist fyrir utan hafnargarða. Hafði
verið 121/2 sólarhring á leiðinui og feng-
ið gott veður. Farþegar voru Kjartan
Þorvarðsson, sem dvalið hefir 10 ár
í Vesturheimi, Steingrímur Arason^
eftir 4 ára dvöl vestra, og Sigurður
Magnússon cand. phil. Eru 17 ár síðan
liann fór vestur. Steingrímur Arason
er ættaður úr Eyjafirði, og hefir hann
stundað nám við Columbia háskólann,
aðallega lagt stund á upj)eldisfræði.
Páll Eggert Ólason cand. jur. liefir
fengið tekna doktorsritgerð af Háskóla
íslands. Er hún að nokkru um Jón
Arason, og er búist við því að Páll
verji hana í háust. Verður liann fyrsti
íslendingurinn, sem vinnur sér doktors-
nafnliót við háskóla vorn.
Fulltrúar Vestur-íslendinga á aðal-
fundi Eimskipafélagsins, verða þeir
Arni Eggertsson og Árni Sveinsson.
Flugvöliurinn. Bæjarstjórn hefir á-
kveðið að taka nokkurn hluta, 92300
fermetra af túni Eggerts Briem íVatns-
mýrinni, laga það svo, að nota megi
fyrir lendingarstað handa flugvélum og
leigja völlinn síðan flugfélaginu. E. B.
á að fá 15 aura fvrir hvern fermeter.
Erl. símfregnir
Frá fréttaritara ísafoldar.
Khöfn, 24. júní.
Friðinum fagnað.
Klukkan 7 í g'ærkveldi (máuu-
dagskvöld) bárust hingað sím-
skeyti um að friðarsamningar værm
komnir í kring, og' vakti það afar-
mikið fjör og fagnaðarlæti, þó að
vont væri veður.
A svipstundu varð alstaðar krökt
af útlendum hermönnum, úr land-
her og flota, og héldu þeir fagn-
aðarlátunum áfram fram á nótt.
„Berliner Tageblatt“ segir, að
allir yfirhershöfðingjar og undir-
foringjar í Þýzkalandi vilji þegar
í stað fá lausn frá embættum.
London, 25. júní.
Undirskrift friðarsamninganna. -
Bretakonungur liefir látið það
boð út ganga, að þeirri stundu,
sem friðarsamningarnir verði und-
irskrifaðir í Versailles, muni verða
fagnað með fallbyssuskotum hers
og flota.
Clemeneeau, Wilson og Lloyd
George fóru frá París til Versail-
les í gær til þess að sjá um undir-
55
56
57
drögum við fólkið smátt og smátt ofan úr dölunum
og niður að sjó. Sveitabygðin þynnist, og framdalir
leggjast í auðn. En viðskiftin við útlönd fara vax-
andi órfráári. Ef við fáum járnbrautir, þá ræktast
landspildurnar með fram þeim; þorpin myndast við
helztu járnbrautarstöðvarnar. Alstaðar nálægt braut-
inni þéttist bygðin i sveitunum. Innanlands við-
akiítin blómgast. Fólkið helzt betur í sveitunum,
en erlenda verzlunin vex jafnt og áður þrátt fyrir það.
XIII. Leikhúsið.
Leiklistin og leikhússmálið standa likt að vígi á
íslandi nú, og í Þýzkalandi um miðja 18. öld, áður
en Göethe fjekk hertogann af Weimar til þess að
stofna leikhúsið i Weimar, sem var styrkt og bygt
af ríkisfje. Nú er samskonar leikhús i liverriþýzkri
borg, og Þýzkalandskeisari styrkti þrjú leikhús í
Berlín, og styrkurinn til þeirra nam alls 2,700,000
kr. á ári — Eg veit að brezka ríkið styrkir ekkert
leikhús nú, þó það hafi áður verið svo. Drury Lane
leikhúsið, sem arfþegi Globe leikhússins, sem Shake-
speare skrifaði öll ódauðlegu leikritin sín fyrir, hefir
verið, og kallar sig konunglegt leikhús, en hefir eng-
an styrk. Ágætasta mentafólkið í London vill fá
gott leikhús með opinbefum styrk, því að annars
getur ekki gott leikhús þrifist, og þótt því hafi ekki
verið sint, þá hafa þó þrír leikhússtjórar, sem bezt
hafa valið leikritiD, verið gjörðir að aðalsmönnum.
Allir voru þeir leibarar jafnframt.
Á Norðurlöndum, í Höfn, í Kristjaníu og Stokk-
hólrni eiu þjóðleikhúsin, eða konunglegu leikhúsin,
eins og þau hafa verið köliuð, styrkt með stórfje
árlega. Öll þeðsi leikhús hafa þess utan verið bygð
fyrir fje ríkisins. Kú er ísland orðið fullvalda ríki,
og nú er röðin komin að því, með að styrkja leik-
listina og byggja leikhúsið.
Það verðui' að verða þeirra manna verk, sem
nú eiga að stofna rikið, að veita ársstyrk til þess
að leikhúsið geti starfað, ogaðákveðaað láta byggja
hér leikhús, sem sé að sinu leyti ekki óveglegra eu
Landsbókhlaðan er að sínu leytí, og sem fulinægi
kröfum t mans að útbúnaði, og sé til frambúðar að
stærðinni til.
Ársstyrkurinn úr ríkissjóði þyrfti að vei’a 50 000
kr. á ári. Það eru árslaun eins skipstjóra á botn-
vörpung. Það sem inn fengist fyrir sætasölu, getur
ekki orðið, með því húsnæði sem nú er, meira en
20—24,000 kr., vegna þess hve erfitt er að komast
að húsinu, sem leikið er i, og vegna þess hvað það
rúmar, og hvað illur útbúnaður dregur úr aðsókn-
inni. Kostnaðurinn við ljós og hita, húsaleiga og
auglýsingar kosta nú 150 kr. fyrir hvert leikkvöld.
Fyrir 80 leikkvöld á árinu eru það 12,000 kr., svo
bent sé á einn liðinn í kostnaðinum. Með styrknum
úr ríkissjóðnum mætti ráða leikstjóra, eða leikhús-
stjóra, sem helzt ætti að vera leikari um leið, og
líklega 2 meðráðamenn með honum, og borga 10
manns svo, að það fólk gæti gefið sig að því að'
leika. Eg hugsa mér, að sijórnin skipi þann mann
og meði'áðamennina, en leikendurir séu ráðnir af
honum og þeim með staðfestingu, eða samþvkki stjórn-
arinnar. Af þeim, sem nú leika, mætti ráða fasta
4, 5 eða 6, ef þeir leikendur gæfu kost A sór. Lítt
kunna, eða því nær óþekta leikendur yrði að eins
að ráða til eins árs í senn, til þess að halda þeim,„.
sem bezt reyndust. Það ætti að verða hagur fyrir
leikhúsið, að sem flestir fengju að reýna að leika
hlutverk (debutere). Fastir leikendur yrðu innan
skamms 10, en fyrir utan þá þyrfti leikhúsið að ráða
yfir 5—7 aukaleikendum, sem ávalt þarf á að halda
í mannfrekum leikritum, og sem annars gætu gengið
fram í skörðin, ef einhver aðalleikandinn hehist úr
lestinni. Svo þarf enn hljóðfæraflokk, sem ekki mun
mega vera fáliðaðri en 5 manns, og 8 til 10 menn
til að skifta tjöldum á leiksviðinu. Það er ekki
liyggja mín, að alt þetta fólk verði ráðið þegar, eða
samdægurs og styrkurinn væri fenginn, en þegar
búið er að koma upp leikhúsi, öjálfsagt búast við
þvi, að tekjurnar, sem koma inn fyrir aðgöngumiða,.
verði rueiri en að frawan er gjört ráð fyrir, og þá
verður alt þetta fólk að koma. Jafnframt má hugsa-
sér að leikkvöldin þá komist upp í 100 kvöld á ári.
Um borgunina til fastra leikenda hefi eg áætlað
að hún jafnaði sig upp með 4000 kr. Það eru ekki
laun, þvi liðlegur iðnaðarmaður fæst ekki fyrir það^
ef hann á að hætta iðn sinni fyrir það- En þafV
verða máske laun síðar. Leikhússtjóra verður að>