Ísafold - 15.12.1919, Page 2

2
! U FO t. D
í. S. í.
Islenzk kappglíma
um Ármannsskjöldinn verður háð í Reykjavík 1. febrúar 1920
Keppinautar gefi sig fram við stjórn félagsins.
GLÍMUFKLAGIÐ ÁRMANN
orkuna með þeim arðbœrasta
hætti, sem unt er. Að leggja skatt
á hlut, sem skattþegni er fyrirmun-
að að nota eftir >ví, sem vandi er
til að nota slíka hluti eða slík verð-
mæti, er óhæfilegt.
Tökum til dæmis ef 1 krónu skatt-
ur væri lagður á hestorku hverja
í Þjórsá. Segjum enn fremur að
vinna megi 750 þúsund hestorkur
úr henni án vatnsmiðlunar. Það
yrði þá 750 þúsund krónur á ári,
sem „Titan“ ætti að greiða. Ef nú
félag þetta fengi ekki leyfi til að
virkja orkuvatn þetta eftir því sem
það oskaði, þá mætti segja, að það
væri ofríki beitt og ósanngirni. Og
þá er áreiðanlegt, að stjórn þess fe-
lags eða hluthafar mynd't bera sig
upp undan meðferðinni við stjórn
sína og æskja íhlutunar hennar. pá
mætti gera ráð fvrir útlendri íidut-
un um notkun vatnorkunnar hér á
landi.
„V atnsskattur1 ‘ þessi gæti því
fyrst og fremst þýtt það í raun og
veru, að opna yrði upp á gátt fyr-
ir öllum vatnorku-„eigendum“, það
yi ði ómögulegt að synja þeim um
sérleyfi.
En skattur þessi gæti líka komið
afskaplega ranglátlega niður. Þeir
landeigendur, sem eigi liafa enn
„selt“ vatnsréttindin eða „leigt“,
yrði væntanlega að gjalda skattinn
sem aðrir ,,eigendur“ vatnsrétt-
inda. Þeir hafa ekki haft eyrisvirði
upp úr þessu náttúruafli enn þá, og
óvíst, hvort eða livenær þeir liafa
það. Maður sem t. d. hefði á landi
sínu 10 þús. liestorkna fallvatn, ætti
eftir dæminu, sem áður var tekið,
að greiða 10 þús. króna skatt á ári.
Það mundi hann oftast hvorki vilja
né geta. En afleiðingin af því hlyti
að verða sú, að hann misti þennan
margnefnda „eignarrétt“ að vatn-
inu og ef til vill jörðina líka, ef til
þrautar væri gengið eftir skatt-
inum.
Þegar svo stendur á, þá yrði
skattálagningin ekkert annað en! . v . ... , . .
b e .. , , . mjolk. Það hefir aldrei orðið jafn-
krókaleið td þess að svifta landeig- . , „ ,, *
r avrt og nu. Veldur nokkru um, að
anda Þv., er þ«r „e.enarrettar- |f;amlei5slukostna8ur hetir nlj8g
í“° ”e‘Sa !auki,t. Verkalaun lmfa aldrei orSÍS
jafnhá í krónutali — og alt er verð
nauðsynja er við krónur miðað--sem
í sumar. Afleiðing þess er sú, að
verð afurðanna hlýtur að hækka, ef
at.vinnuvegirnir eiga að bera sig.
Þó að það láti illa í eyrum, þá
verður liátt verð á öllum íslenzk-
um afurðum (kjöti, smjöri, fiski,
ull o. s. frv) að haldast meðan
l’ramleiðendur þurfa að kaupa dýr-
útlendar vörur og greiða há
í. S. í.
YERSLUNARTÍÐINDI
Mánaðarblað geflð út af verslunarráði Islands.
Árgangurlnn kostar 4,50. Meðan app'agið hrekknr eeti nýir áskrifendu’
fengið 1 og II. árg. (1918 og 1919) fyrir 5 kr. báða.
AfgreiOsla: Skrifstofa Verslunarráðs Idards Kirkjustræti 8 B. Pósthólf 514.
Talsimi 694.
Kaffi, te o. fl. um......... 8%
Mjólk hér í Rvík hefir liækk-
að um rúmlega ............ 12%
Ilækkunin á mjólkurlítrá úr 80 aur.
í 90 aur. er eigi komin, þegar yfir-
litið í nefndu tölubl. Hagtíðind-
anna var samið, og því er mjólkur-
liækkunin þar talin miklu minni.
Samanburður á verði neðan-
nefndra, aðalnauðsynja í júlí 1914
og’ í okt. 1919 sýnir þessa hækkun:
1914 191!) Hækk.
50 au. 175 au. 250%
23 — 70 — 204%
19 — 03 — 232%
28 — !)0 — 279%
31 — 120 — 287%
12 — 4!) — 308%
32 — 100 _ 212%
53 — 192 — 202%
51 •— 180 — 253%
Kúgbrauð
Franzbrauð
Kúgmjöl, kg.
Hveiti nr. 2, kg.
Hrísgrjón, kg.
Kartöflur, kg.
Hafragrjón, kg.
Melis höggv., kg.
Strausykur
Hið nafntræga amerfkska
ROYAL
- Gerduft
I í#'--:".'"
Með þvi að nota það, geta húsmæður fljótt og auð-
veldlega bakað heima hjá sér ljúffengar og heilnæmar
kökur, kex o. s. f'rv.
Búið til ár Kremortartar, framleiddu úr vínber.jum.
Aðeins selt í dósum og heldur fullum
krafti og ferskleik til síðasta korns.
Selt í heildverzlun
Garðars Gíslasonar
og 1
flestum matvöruverzlunum
Kaffi,óbrent, kg. 105 — 394 — 139%
Sinjör, ísl., kg. 190 — 010 — 211%
Smjörlíki, kg. 107 — 325 — 204%
Nýmjólk, lítri 22 — 72 — 227%
Kindakjöt,nýtt,kg. — 331 — 401%
— saltað, kg. 07 — 320 —- 378%
: Fiskur, nýr, kg. 14 — 32 — 129%
‘ Sattfiskur,
(þorskur) kg. 40 — 125 — 212%
í Steiolía, lítri 18 — 57 — 217%
i Steinkol, 100 kg. 288 —2000 — 596%
| Ef tekin er meðaltalsverðhækkun
á ma.tvörum, kolum, salti og stein-
olíu frá l.júlí 1914—til okt 1919
: verður hún 267%.
i Með ðrum orðum: í október 1919
1 þurfti 3 kr. 67 a. til að kaupa sama
' vörumagn að meðaltali sem fekst
fyrir 1 kr. í júlí 1914
| Ef litið er á kaupmagn peninga
í einstökum samböndum 1914 og
1919 verður útkoman þessi:
leiðir af hlutarins eðli að t. d. auka-
útsvörin hér í Reykjavík liafa stór-
hækkað að krónutali. En tekjur-
manna hafa líka aukist að krónutali,
irema fastlaunaðra opinbcrra starfs-
manna, sem alment hefir eigi hækk-
að svo að verulegu nemi.Þegar kaup-
magn peninga í júlí 1914 er borið
saman við kaupmagn þeirra hér í
Reykjavík haustið 1919, þá mun
ekki ofsagt, að 1 króna 1914 hafi
verið upp og ofan jafngildi 3 króna
og 50 aura haustið 1919.
Ef það er rétt þá jafngilti t. d.:
1914 1919
úrslaun 1000 kr. ársl. 3500 kiv
— 1500 — — 5250 —
2000 — — 7000 —
2500 — — 8750 —
— 3000 — — 10500 —
_ 3500 — — 12250 —
— 4000 — — 14000 —
4500 — — 15750 —
_ 5000 — — 17500 —
— 5500 — — 19250 —
— 6000 — — 21000 —
100 kr. 1914 voru því eins góðar
og 350 kr. nú. Upplueð þá má því
margfalda með Sþó eða 7/2 til að
finua livers virði hún mundi vera
nú.
En 100 kr. nú eru jafngikli 28 kr.
57 aura 1914 Upphæð þá má því nn
inargfalda með 2/7 (deila með 3þ£jþ
t;l að fá jafngildi hennar 1914.
einkaumráð yfir.
Dýrtiðin.
Skýrsla Hagtíðinda.
Menn bjuggust víst alment við
því, að verð á lífsnauðsynjum
mundi lækka innan skamms eft-
ir styrjaldarlokin. En sú hefir
ekki raunin á orðið, heldur þvert á
móti. Aldrei hefir verið eins hátt
verð á flestum nauðsynjavörum
hér í Reykjavk og nú er.
Orsakirnar eru margar. Útlend-
ur varningur getur alment ekki
lækkað, meðan verkföll ógna fram-
leiðslu og flutningum og verka
menn hækka jafnframt kaup, en
stytta þó vinnutíma. Skipakostur er
eigi heldur enn þá slíkur sem hann
var fyrir stríðið. Mörg framleiðslu-
lónd eru enn þá ekki yrkt eða af-
urðirnar geta ekki komist a mark-
aðinn. Iðnaður liggur víða í kalda
kolurn, einkum í Rússlandi. Minna
er framleitt en þarf og eftirspurn
meiri en fullnægt verði 0. s. frv.
íslenzka varan er nú sum stórum
dýrari en verið hefir að undan-
förnu. Þetta gildir um kjöt. og
ar
verkalaun. Atvinnuvegirnir, eink-
um sjávarútvegurinn, bera skatta
og tolla til landssjóðs og sveitar-
sjóða. Ef verðfall verður að mun
á afurðum þeirra, þá hætta þeir að
geta goldið skattana. Ef þeir verða
að draga saman seglin, þá veldur
það atvinnuleysi og fjárhagshruni
landssjóðs og fjölda einstaklinga.
Hin háu verkalaun þurfa að hald-
ast, meðan nauðs.vnjaverðið lækkar
innlendum nauðsynjum hafi verið
cþarflega hátt. Einkiun telja marg-
ir, að þetta hafi átt sér stað um
margs konar smávörur, t. d. fata-
efni, skófatnað o. m. fl. Enn frem-
vöru. En það er eigi auðvelt að f _____=_______
segja um þetta atriði. Þeim, sein y, rðhækkun á ýmsum nauðsynjum,
kaupa eiga, þykir clýrt, en fram- sem ei<ri eru matvara eða ljósmeti
leiðendur segjast þurfa að fá svo ega eldsnevti- Má þar nefna fatnað
mikið, sem þeir hafa ákveðið. Og j,ai. meg talin skófatnaður og þær
bændum verður eigi láð fremur en vörur sem þar til teljast.
öðrum, þó að þeir \ilji fá sem mest Samskonar fatnaður, sein 1914
fyrir vöru sína. Hitt er þeim frem- f$kst fyrjr 70 kr. kostar nú yfir 200
ui láandi, eða réttara s-igt, fulltrú- ]cróilurj SVo að verðhækkun nemur
um þeirra sumum á biagi liversu ]l(;r að minsta kosti 200%, eða 1 kr.
litla sanugirui þeir virðsst sýna j (:j 4 jafngildir í þessu sambandi 3
sumum þeim, er kaupa þurfa af- krónum í haust eða meir. Skó-
urðir þeirra, starfsmönnuin lands
ins.
fatnaður mun hafa liækkað mn
300% yfirleytt, svo að króua 1914
jafngildir í þessu sambandi 4 króu
um nú.
Ilúsaleiga mun alment liafa haskk-
a3 um 150% síðan 1914, svo að
í nýútkomnum Ilagtíðindum (4.
árg. nr. 6) er sýnt verð ýmis konar
ekki. Ef eða þegar aðalnauðsynjar nauðsynja í okt. síðastliðnum og krónan 1914 jafngildir þar kr. 2.50
manna, þær er flytja þarf frá út-1 >að borið saman við verð somn r’n eða «ála‘gt >ví-
7 * —1 í 1 m n imo . ... koí .
lóndum hingað (svo sem kornvör-
ur, kol, salt, olía) lækka verulega,
kunna verkalaun að mega lækka að
sama skapi, að öðru óbreyttu. Og
jafnframt því sem verkalaun og
verð útlendra nauðsynja lækka
þola framleiðendur líka að lækka
verðið á sínum afurðum.
Með því, sem nú hofir verið stigt,
tr auðvitað ekkert fullyrt um það.
nema verð á sumum útlendum eða
vara i júlí 1919, okt. 1918 og júlí
1914. Kornvörur, brauð, salt og
steinolía liafa lækkað lítilháttar
(5%—12%) frá okt 1918—okt.
1919, og kol hafa lækkað um 38%
á sama tíma. Aftur hafa ýmsar
nauðsynjar mjög hækkað í verði
síðan í okt. 1918, svo sem
Kjöt um ........................ 53%
l’iskur um ..................... 42%
Sykur um ....................... 40%
Kaup vinnukvenna og önnnur
verkalaun hefir hækkað stórkostlega
cn eigi liefir verið rannsakað hversu
mikið sú liækkun muni nema. En
láta mun nærri, áð það hafi 3y2-
faldast upp og ofan eða að 1 króna
1314 jafngildi 1 þessu sambandi kr.
3.50 1919.
Um liækkun á aukaútsvörum og
ýmsum öðrum liðum hafa ekki held
ur verið gerðar rannsóknir. En það
Nofðurlanda.
júlí 1914 okt. 1919
RiigurauS 1 kr. jafngildi kr. 3.50
Franzbrauð 1 __ _ — 3.04 Norðmenn og íslendingar.
Rúgmjöl 1 — — — 3.32
Jlveiti 1 — — — 3.79
Krísgrjón 1 — — — 3.87 Hinn 14. nóv. flytur norska mál-
líafragrjón 1 — — — 3.12 blaðið „Gula Tidend“ eftirfarandi
Kartöflur 1 — — — 4.08 grein:
Smjör 1 — — — 3.11 — Vér höfuin litla samúð með
Smjörlíki f- - — 3.04 „samvinnu Norðurlanda11, sem
Nýmjólk 1 — — — 3.27 ýmsir eru að burðast með. Það er
Nýtt kjöt 1 — — — 5.61 aðeins nýtt nafn á „Skandinav-
Nýr fiskur l - — — 2.29 isma‘ ‘, sem vér gátum losað okkur
Saltþorskur 1 — — — 3.12 við áður en hann gerði nokkurt
Síeinolía 1 — — — 3.17 tjón.
Kol 1 — — — 6.96 Ef Noregur hefði verið stærri og
getað verið vit í því, að ganga í
bandalag við Dani og Svía um ýms
mál. En um málið er Noregur mikið
bundinn Dönum enn, og övíum eigi
svo lítið í utanríkismálum. Ef Nor-
egur vill fara sína eigin eðlilegu og
sjálfsögðu leið, þá hlýtur haun að
skilja við nágranna sína, eða jafn-
vel lenda í ónáð lijá þeim. En því
fastara sem þessi þrjú ríki eru
tengd saman, því erfiðara verður
fyrir Noreg að halda sína eig^i
réttu leið. Tillit til hinna þjóðanna
gæti hæglega orðið til þess, að vér-
bindum oss fast.ara en góðu hófi
gegnir. Og það þeim mun fremur,
sem Noregur hefir enn eigi fengið
J. roska og einbeitni í framkomu út
á við. Bæði Danir og Svíar geta því
grætt á samvinnu við oss, þannig,.
að vér töpum á henni.
Vér gerum oss ófúllráða með því
að fylgja Dönum og Svíum í póli-
tískum stórmálum, sem hvert ríki
á að ráða frarn úr sjálft, t. d. hvort
\ér eiguin að ganga inn í þjóðbanda
lagið. Vér sjáum, að þrjár ríkis-
r.efndir fyrir hin þrjú Norðurlönd
bráðlega að bræða þetta mál
eiaa
;ieð sér í Stokkhólmi.Þaðer skömm