Ísafold - 05.08.1920, Qupperneq 1

Simar 499 og 500.
ISAFOLD
Ritstjóri: Vilhjálmur Finsen.
XLVII. árg.
ísafoldarprentsmiðj*.
Reykjavik, fimtudaginn 5. ágúst 1920
32. tölublað.
Landmæling íslands.
Nú síðan landið tók ' að sér að
kosta sjálft landmælingarnar, er
eðlilegt að þeim sé veitt meiri at-
hygli en áður. Var þó sannarlega
líka ástæða til að veita þeim at-
hygli á meðan Danir framkvæmdu
mælingamar á sinn kostnað, því að
þetta er hið mesta nauðsynjaverk
fyrir oss. Má hrósa happi að verkið
skuli vera komið þó svo langt áleið-
is sem það er, þegar þess er gætt,
iað vér mundum alls ekki vera byrj-
aðixypt því enn, ef vér hefðum sjálfir
átt jlm að fjalla.
Nú hefir verið mæ'lt alt bygt land
til vesturs, frá Homafirði og norð
ur í Húnavatnssýslu og uppdrættir
gefnir út á 117 blöðum í mælikvarð
anum 1 : 50000. Þeir munu vera fá-
ir, sem eiga þessa uppdrætti álla
og má þó segja að þeir séu ekki
dýrir á 1 kr. 25 blaðið, þegar litið
er á núgildandi peningaverð.
Héðan af verða uppdrættirnir
gefnir út í mælikvarðanum 1:100-
000, þannig að nú verður jafnmikið
land á einu blaði og áður var á f jór-
um, án þess að uppdrátturinn verði
þó að neinu leyti ófullkomnari eða
óskýrari. Heyrst hefir að sumum
þyki óviðkunnanlegt að breyta til
um mælikvarðann, en enginn efi er
á iþví, að það hefði verið heppilegra
ef minni mælikvarðinn hefði verið
tekinn strax, því að uppdrátturinn
hefði að öllu leyti verið betri í með-
förum þannig. Það em að eins mjög
íþéttbýl lÖnd sem þurfa að vera gef-
in út í mjög stórum mælikvarða,
en af strjálbýlinu hér gerir minni
mælikvarði Öllum almenningi sama
igagn, því að öll nö'fn kom'ast svo
vel fyrir. Enda má einlægt gera
séruppdætti í stærri kvarða, þar
sem sérstaklega þarf á þeim að
halda.
Enn þá hafa menn alment lítið
lært að hafa gagn af uppdráttum
herforingjaráðsns nema helst á
ferðaiögum. En til þeirra afnota er
útgáfan ekki hentug eins og hún
er nú. Menn ferðast svo oft það
langt, að þeir þúrfa að hafa mörg
biöð meðferðis, og til þess eru þau
óþjál vegna stærðarinnar, og svo
er pappírinn of þykkur til að
brjóta hann saman. Þetta verður
alt þægilegra með nýju útgáfunni
enda væri þá líka heppilegt iað gefa
út nokkuð af upplaginu á þunnan
sterkan pappír, sem mætti brjóta
saman og hafa í ferðalagi, það
mundi stuðla mikið að útbreiðslu
uppdrátanna.
Það er áætlað að það sem eftir
er ómælt af bygðum landsins muni
verða mælt á 8 sumrum, með sömu
aðferð og hingað til hefir verið
notuð. — En nú er það kunnugt,
að fundin er ný aðferð við land-
mælngar, þannig, að taka myndir
af landslaginu úr flugvél. Hafa
Þjóðverjar notað þessa laðferð síð-
ustu áin og telja hana þá nákvæm-
ustu, sem hægt sé að nota, auk þess
sem hún er auðvitað miargfialt fljót-
legri. Má að sögn ljósmynda alt
Island úr lofti á fám vikum, ef veð-
ur eru hagstæð og við það fást van-
ir menn.
j Auðvitað kostar það mikið fé í
| bili, en menn fullyrða að það sé þó
I í heild sinni ódýrara en að nota
í gömlu aðferðimar. — Setjum nú
svo, að það væri jafn dýrt, þá
mundi verkinu samt lokð miklu fyr
0g væri það nægileg ástæða til að
taka nýju aðferðina. Öll ástæða er
þó til að ætla, að ef Þjóðverjar
yrðu fenignir til að framkvæma
verkið, nú sem fyrst á meðan pen-
ingar þeirra eru lágir, þá yrði það
mun ódýrara-
Um þetta verður stjómin að iafla
sér upplýsinga frá 'fyrstu hendi,
svo að vitneskja fáist um nýjasta
árangur reynslunnar í þessum efn-
endunum, alúðar-þakkir fyrir þá
hluttöku, sem þeir með miklum
höfðingsskap hafa sýnt í því feikna
tjóni, er þessi sýsla varð fyrir við
Kötlugosið síðastá, þótt það sé
reyndar að öðru leyti óbætanlegt.
Hinar úthlutuðu fjárhæðir gátu hjá
fæstum, er til greina komu, orðið
háar, þar sem um, svo marga var
að tefla, en þó hefir orðið að fénu
'góður munur.
Vík, 1. júlí 1920.
í umboði sýslunefndar Vestur-Skafta-
fellssýslu
Gísli Sveinsson.
um.
Samskotin
til „þeirra er mest tjón biðu af
Kötlugosinu 1918“.
í *
A aðalfundi félagsins hinn 26.
j júní 1919 ákvað stjórn þess síðan
, að gefa til Skaftfellinga kr. 6000.00
Var það nokkru hærri upphæð en
sú, er Búnaðarfélag íslands hafði
mælst til að sláturfélög og kaup-
félög legðu til Kötlusamskotanna,
og var eðlilega svo til ætlast, að sá
hluti hinna áður sendu vara, er
ekki yrði greiddur, gengi upp í
þessa upphæð.
Hmn 20. apríl sl. hafði Sláturfé
lagið fengið endurgreiddar upp í
andvirði varanna kr. 5256,00, en
eftir stóðu þákr. 4404.00. Þar af
voru, samkvæmt skýrslu frá út
hlutunarmönnum eystra, væntan-
legar kr. 2126.98, en kr.2277.02
höfðu algerlega gengið í súginn é
leið til lands og á lannan hátt, og
þar af leiðandi voru óinnikallanleg-
Bókafregn,
Andvaka. Tímarit fyrir
stjórnmál og bókment-
ir. 3. hefti — 1920.
Samskotin
til „þeirra, er mest tjón biðu af
Kötlugosinu 1918“ ‘.
Með bréfi dags. 24. febr. s. 1.
afhenti Búnaðarfélag Íslands mér
samskotafé það, sem því haíði safn-
ast, að upphæð aills kr. 30,394,69
og hefir félagið áður
birt, hverjir gefend-
umir voru (þar var
langhæst Eimskipafé-
lagíslandsmeð 15,000
kr.).
Tilfærðir vextir voru 695,04
Ennfremur haía þess-
ir gefið til samskot-
anna:
Héraðslæknir (riinn-
laugur Þorsteinsson,
Þingeyri...............
íaupm. Þórh.Daníels-
son, Hornafirði .. .. — 500,00
Kaupfélag Héraðsbúa,
Egilsstöðum............— 1024,00
Sláturfél. Suðurlands,
lofaði 6000 kr., en
greiddi til samskot-
anna 'aðeins...........— 3722,98
Frá N. N. kom .... — 50,00
Tilfærðir vextir .... — 19,05
500,00
Samtals kr. 36905,76
Skýrslum var safnað um tjónið
°g ástandið í hverjum hreppi Vest-
ur-Skaftafellssýslu, bæði þegar eft
ir gosið og eins á síðastliðnum
vetri. Með samþykki stjómarráðs-
ins og Búnaðarfélagsins tókst
sýslunefndin það á hendur að út-
hluta hinu safnaða fé til þeirra, er
verst höfðu orðið úti. Var það gert
á aðalfundi nefndarinnar 10____14.
maí þ. á- Þá var úthlutað alls kr.
36000,00 og einna (af oddvita
sýslunefndar) kr. 750,00, til samans
'kr. ,36,750,00, afgangur kr. 155,76,
er ráðstafast síðar. — Búnaðarfé
laigj íslands hefir verið send ná-
kvæm skrá yfir alla úthlutunina.
Eg. skal hér með leyfa mér fyrir
hönd héraðsins að flytja Búnaðar-
félagi íslands, sem fyrst gekst fyrir
samskotum þessum, og öllum gef-
Herra ritstjóri.
Út .af grein með þessari fyrir-
sögn, eftir Gísla Sveinsson sýslu-
mann, er birtist í heiðx-uðu blaði
yðar, leyfum vér oss að biðja yður
að flytja. eftirfaramdi athuga
semdir:
Meðal gefenda er talið Sl'átur-
félag Suðurlands, er lofað hafi
6000 krónum, „en greiddi til sam-
sketanna aðeins kr. 3722,98“.
Eftir fyrri framkomu sýslumanns
ins í þessu máli, hafði Sláturfélag-
ið ekki búist við að sjá þakkir frá
homum, og því síður að hann þa'kk-
aði í umboði sýslunefndar — og
þar með allra sýslubúa — Vestur-
Skaftafellssýslu, með þeim for-
mála, að Sláturfélagið hefði brugð-
ist loforði sínu. Væntum vér að það
komi fram síðar hve réttmætt um-
boð hann hefir haft til þessia, en
viljum þó ekki láta dragast að
skýra málið nokkru nánar.
Strax eftir gosið banst Slátur-
félaginu — og samtímis Stjómar-
ráðinu — skeyti frá hreppsnefnd-
um úr hreppum milli Mýrdals- og
Skeiðarár-sands, þar sem þær biðja
um hjálp,og lýsa ástandinu þannig,
að al-haglaust sé fyrir allan fénað,
bændur geti ekki slátrað sökum
salt og tunnuleysis, en voði fyrir
idyrum vegna fóðurskorts, ef allur
fénaður eigi að takast á gjöf svo
snemma. Réði landstjómim þá
björgunarskipið Geir til að fara
áustur með söndum og reyna á ein
hvem hátt að koma þar á landþeim
vörum, er brýnust nauðsjm var til.
Lagði framkvæmdarstjóri félags-
ins þá fram 400 nýjar kjöttunnxxr,
12 smálestir af salti og nokkuð af
nauðsynlegustu slátmnartækjnm,
er nam að upphæð kr. 9660.00, og
sendi austur, án mokkurrar trygg-
ingar fyrir greiðslu, er fyrir áræði
og atorku skipstjórans á Geir tókst
að fleyta, að mestu óskemdu, á land
gegn um brimgarðinn, og leggjum
vér það undir dóm bændanna í
Skaftafellssýslu — sem í raun og
vera vissu hvað Kötlugosið var —
hvort nokkur önnur hjálp hafi orð-
ið þeim notadrýgri en þessi.
ar. Fórum vér þá þess á leit við
sýslumann G. Sv./aö hann tæki við
tillagi voru á þann hátt, að vér
greiddum 'kr. 4404.00, með kvittun
fyrir hinni ógreiddu skuld og kr.
1596.00 í peningum, en á þann hátt
neitaði hann algerlega að taka við
tillaginu. Tókum vér þá það ráð, að
láta það sem víst var af skuldnni
standa áfram ógreitt, en greiddum
sýslumanni kr. 2277.02, með kvitt-
un fyrir þeim vöram, er vér höfð-
um engin ski'l fengið fyrir, en kr.
3722.98 í peningum, og búumst vér
við, að ialmenrmgur í Skaftafells-
sýslu telji þeim rúmum 2 þús. kr.,
er gengu í súginn við það að þeir
fengu saltið og tunnumar, ekkj ver
varið en sumu því fé, er til úthlut-
unar kom í handbæru fé, nærri
hálfu öðru ári eftir gosið.
Fyrstu greiðsluila upp í umgetna
v öruskuld Skaf tf ellinga f engum
vér í júnímánaðarlok 1919 og hinar
smátt og smátt fram til 20. apríl
sl. Öll skuldin stóð þannig vaxta-
laus í rúma 8 mánuði og mikill
hluti hexnmr í 1 og hálft ár, og
mætti því telja vextna sem umfram
greiðlu.
Fyrir bændur á eldstöðvunum
tókum vér exnnig sláturfjárafurðir
til sölu, fyrir rúm 20 þús. krónur,
og greiddum andvirði þeirra jafn-
óðum og þær seldust, án eyris frá-
dráttar fyrir ómak vort, og þann
hialla — nærri 3000 krónur — er
varð á söluverði nokkurs hluta af-
urðanna, sökum þess hve skemdar
þær voru er þær komu á markað-
inn; hefir Sláturfélagið enn fremur
greitt hlutaðeigendum í beinum
peningum úr sínxtm sjóði, þannig,
að þeir hafa fengið fullvirði.
Væntum vér að það sem að fram-
an er sagt, nægi tii þess, að sýna
öllum hlutvönduxn mönnum, hve
saimgjam sýslumaðurinn er, þegar
hann sér ástæðu til að þakka Slát-
urfélaginu með áðurgreindum for-
máia.
Reykjavík, 29. júlí 1920.
Sláturfélag Suðurlonds-
Andvaka Bjarna frá Vogi hefir
enga fasta ferðaáætlun, eins og
önnur tímarit. Hún kemur út við
og við gerir ekki boð á undan
sér. En vel má henni fagna eigi að
síður, jafnvel betur en flestum öðr-
um tímaritum. sem út eru gefin
hér. Því aldrei flytur hún rusl, en
ávalt eitthvað, sem hverjum manni
er gott að lesa og hugsa um.
Efni ritsins að þessu sinni er
þetta: Kveðja, gullfallegt kvæði
eftir ritstjórann, eflaust með því
allra bezta, sem hann hefir kveð-
ið- Þá kemur erindi, sem dr. Alex-
ander Jóhannesson flutti á skemt-
un Verzlunarskólans í vetur sem
leið og nefnist Lærdómsár og
gönguár. Lýsir hann þar gönguár-
unum með því að segja frá ferða--
minningum frá Þýzkalandi, og er
skemtilega sagt frá og skipxxlega.
Þá er löng drápa eftir Bjarna er
Nýár heitir, staka og kvæði eftir
síra Jón heit. Bjarnason, kvæði
eftir Kipling, þýtt af síra Friðrik
Friðrikssyni, löng saga eftir Auer-
bach, einkarfalleg, og hefir Bjami
fra Vogi þýtt hana, og ennfremur
sönglag eftir Áma Thorsteinsson
við fyrsta kvæðið í ritinu. Alt er
þetta einkar vel valið og skemti-
legt aflestrar.
Þá koma tvær ritgerðir stjóm-
málalegs efnis, báðar eftir ritstjór-
ann. Heitir önnur: ,„Stjórninni sett
fyrir“ og er ræða, er Bjarni hélt
á þingi, þegar nýja stjórnin tók
við völdum í vetur. Er þar stefnu-
skrá flokks hans. Minnist haxm þar
fyrst og fremst á verndun sjálf-
stæðisins og í því sambandi á með-
ferð utananríkismálanna og legg-
ur áherslu a, að vér höfum þau
sjalfir með höndum, að svo miklu
leyti sem samkvæmt sé sáttmálan-
um- — Af innanríkismálum minn-
ist hann fyrst á fyrirkomxdag
skólamála allra í landinu, og vill
hann láta gerbreyta því. Kosninga-
lögum vill hann láta breyta þaan-
ig, að öllum sé kostur ger á því
að kjósa, þeim sem réttinn hafa,
en það telur hann anmörkum bund-
ið, eins og nú standa sakir, því
víðast sé svo ástatt á heimilum,
að allir geti eigi sótt kjörfund
sama daginn. Vill hann því láta
kjörfundi standa lengur en nú ger-
ist. — Þá minnist 'hann á, að vel
verði að gæta þess, að atvinnuveg-
ir landsmanna vaxi ekki hvor öðr-
um yfir höfuð, heldur geri stjórnin
sitt til, að jafnvægi haldist á milli
þeirra. — Víkur hann og í ræðunni
að fjármálum, vatnamálum og
bankamálum.
,,Gakk þú hægt um gleðiimar
dyr,“ heitir hin ritgerðin. Hún
fjallar xim vatnamálin. Er öllum
svo kunn stefna Bjama í þeim, að
ekki þarf að lýsa henni. En eflaust
hafa allir gott af að lesa þessa rit-